VI HISTORYCZNY I GEOGRAFICZNY ASPEKT NAUKI O CYWILIZACJI

• każdy z wytworów kultury ma swój rozwój w czasie- czyli swoją historie i swoje rozmieszczenie w przestrzeni- czyli swoją geografie

• związek pomiędzy geografią, a historią, został dostrzeżony w późnej fazie cywilizacji antycznej po wielkim przewrocie humanistycznym; najstarsze zachowane dzieło historyczno geograficzne- „Dzieje” Herodota z Halikarnasu

• Stanisław Nowakowski w XX leciu międzywojennym w pierwszym tomie swojej encyklopedii geograficznej wskazywał związek między geografią a historią

• Przytacza słowa Johna Smitha (ojca amerykańskiej historii)- „geografia wydaje mi się bez historii ciałem bez życia i ruchu. Również i historia bez geografii może być porównana do tułacza bez dachu i ojczyzny.

• Immanuel Kant

• historia jest opisem pod względem czasu, a geografia opisem pod względem przestrzeni

• historia tego co zdarzyło się w różnych czasach jest nieprzerwaną geografią

• historia i geografia zapełniają cały horyzont naszego poznania- geografia przestrzeń a historia czas

• Herder

• geografia jest podstawą historii, a historia to wpędzona w ruch geografia

• wiązał geografie z historią

• cała wiedza praktyczna i wychowanie człowieka w podstawach swych powinny mieć geografie i historię

• Elizeusz Reclus

• geografia jest historią w przestrzeni, a historia geografią w czasie

• Stanisław Nowakowski

• między geografią, a naukami humanistycznymi i historycznymi musi istnieć związek

• historycy często traktowali geografie jako jeden z działów historii

• geografia wspomaga nawzajem i samą historię, wiele bowiem procesów życia ludzkiego w znacznym stopniu dawało się wyświetlić dzięki warunkom geograficznym

• czy obok filozofii dziejów historiozofii istnieje filozofia geografii- geozofia?

• prof. Banse- powinna istnieć dyscyplina, która by ograniczyła swoją treść do filozoficznego rozpatrzenia konkretnych zjawisk ziemskich- geozofia.

• Stanisław Leszczycki- krytykował coś takiego jak geozofie

• odkąd Strabon z Amazei zapoczątkował geografia regionalną, kryteria wydzielania regionów, stanowią sporny temat ze względu na subiektywny dobór kryteriów ich wydzielana, uzasadniony filozoficznymi przesłankami. Regionalizacja to odtąd koronna dziedzina poszukiwań geozoficznych.

• historiozoficzna koncepcja czasu sakralnego (według Mircea Eliade)

• dla człowieka religijnego czas nie jest czymś jednorodnym i ciągłym

• są interwały czasu sakralnego, czas świąteczny, z drugiej strony jest czas świecki- zwykłe trwanie czasowe pozbawione znaczenia religijnego

• czas religijny jest ciągły i powtarzalny, jest to czas wiecznej mitycznej teraźniejszości

• geozoficzna koncepcja przestrzeni sakralnej (według Yi-Fu Tuana)

• są dwa rodzaje przestrzeni mitycznej: 1 jest mglistym obszarem niedostatecznej wiedzy, otaczającym coś znanego empirycznie; jest ramą przestrzeni pragmatycznej terra incognita (na przykład gdy wyobrażamy sobie co znajduje się za górami). 2 jest przestrzennym składnikiem światopoglądu, koncepcją lokalizacji wartości, w której obrębie ludzie prowadzą swoje zwykłe działania

• przykłady terra incognita- grecki obraz świata jako okręgu ziemi oblanego oceanami; nieznanych kontynentów na antycznym globusie Kratesa z Mallos;

• koncepcja lądu południowego-na północnej półkuli jest tylko jeden rozciągły ląd, mający swoje odzwierciedlenie na południu

• drugi typ przestrzeni mitycznej dotyczy organizacji tej przestrzeni, zwykle według stron świta. Każdemu z czterech kierunków odpowiadają symbole. W chińskim obrazie świata są nimi: kolor zwierzę, żywioł i pora roku (czarny północ, biały zachód, czerwony południe, niebieskozielony wschód, żółty środek)- Morze Czarne bo położone na północ od Iranu; Morze Czerwone (dzisiejsze Arabskie) na południe od Iranu; Jangcy (Żółta Rzeka) bo w centrum Chin; Biała Rzeka (Wisła) nazwa dla stepowców dla których była najdalej wysuniętym punktem na zachodzie

• klio- muza historii, Urania- muza asstronomii i geografii

• nazwę geografia (czyli „stworzenie ziemi”) stworzył Eratostenes z Kyreny (II/III wiek p.n.e.)

• geografia była jednak fragmentem większej całości „kosmografii” czyli opisania wszechświata

• w czasach antycznych podział świata na:

• Europę i Azję do, których dodano trzecią wyodrębnioną z Azji Libię (która później przemianowano na Afrykę)

• trzy tak umownie rozdzielone kontynenty stanowiły strefie śródziemnomorskiej jedność cywilizacyjną, co tym bardziej podkreślało sztuczność i umowność takich części świata

• mundus tripartitus czyli świat na trzy części podzielony- do podziału doszła wschodnia część Azji, ameryki, Australia i Antarktyda

• mundus tripartitus nadal istnieje podział świata na trzy części:

• Nowy Świat (półkula zachodnia),

• dwie pozostałe na półkuli wschodniej, podzielonej wzdłuż jej środkowego południka na wschodnią i zachodnią część starego świata

• etap cywilizacji najwcześniej po 3000 r. p.n.e. osiągnęła zachodnia część Starego Świata; po 1500 r. p.n.e. wschodnia cześć starego świata, ostatnia, w naszej erze półkula zachodnia czyli nowy świat.

• Strefa podziału wschodniej półkuli na północ i południe jest miejscem powstania najdawniejszych cywilizacji, których dziedzictwo zostało w odmienny sposób przyswojone przez ludy Północy i Południa- zderzenie świata grecko- rzymskiego z fenicko- kartagińskim a następnie zderzenie cywilizacji Europy z arabska cywilizacją muzułmańską wzdłuż tej samej linii

• w takich kategoriach studiować należy aspekt geozoficzny nauki o cywilizacji, w którym elementy filozofii przestrzeni dopełniają się z elementami filozofii dziejów w jednolitą symbiozę czasu i przestrzeni, rozwoju procesów cywilizacyjnych i ich rozmieszczenia.

Typ cywilizacji	Stary świat- część zachodnia				Stary Świat- część wschodnia	Nowy Świat
najdawniejsza cywilizacja rolnicza (2700- 1200 p.n.e.)	cywilizacja egejska (I)	cywilizacja Nilu (I)	cywilizacja dwurzeczna (I)	cywilizacja pięciorzeczna (I)	-	-
druga faza cywilizacji rolniczych (1200 p.n.e. 300 n.e.)	-- cywilizacja antyczna (II)	cywilizacja irańska (II)	cywilizacja Żyznego Półksiężyca (II)	cywilizacja indyjska (II)	cywilizacja Żółtej Rzeki (I)	-
trzecia faza cywilizacji rolniczych (300-1800 n.e.)	cywilizacja łacińska (III)	cywilizacja bizantyjska (III)	cywilizacja arabska III	-	cywilizacja dalekowschodnia (II)
nowożytna rewolucja przemysłowa (ostatnie 20 lat)	cywilizacja ogólnoświatowa (IV)

konfliktowe bezkonfliktowe

• systematyzacja najważniejszych cywilizacji w czasie i przestrzeni

• w zachodniej połowie starego świata powstało 11 z 15 cywilizacji (po cztery z cywilizacji I i II generacji oraz wszystkie trzy cywilizacje III generacji z tego regionu wyłoniła się także cywilizacja ogólnoświatowa podczas rewolucji przemysłowej

• dwie pozostałe części podzielonego świata wyłoniły jedynie po 2 cywilizacje

• z 11 cywilizacji zachodniej połowyStarego Świata tylko cztery cywilizacje pierwszej generacji wyrosły z rodzimego podłoża etnicznego- Semici (ludy południa) stworzyli po jednej cywilizacji drugiej i trzeciej generacji; Indoeuropejczycy (ludy północy) stworzyli cywilizacje drugiej generacji i dwie cywilizacje trzeciej generacji

• geozofia- filozoficzne przedłużenie i wartościowanie wiedzy geograficznej

• filozofia dziejów (historiozofia)- filozoficzne przedłużenie i wartościowanie wiedzy historycznej

• geopolityka- wprzęgnięcie geografii w służbę interesów politycznych równie ją deprawujące, jak analogiczne nadużywanie historii w służbie polityki. Jedno i drugie nie ma nic wspólnego z nauka i jej zadaniami.

cywilizacja andyjska

(I)

cywili-

zacja środkowo

amery

kańska

(I)

---