Ekonomia Integracji Europejskiej
Wykład II
Teoria unii celnej
Definicja unii celnej
Integracja rynkowa i integracja polityk w unii celnej
Zakres problemów w teorii unii celnej
Statystyczne skutki unii celnej - modele efektu kreacji i efektu przesunięcia handlu
Dynamiczne skutki unii celnej
unia celna kreująca handel i przesuwająca handel
unia celna w ramach Unii Europejskiej
Unia Celna
Obszar strefy wolnego handlu oraz wspólnej zewnętrznej taryfy celnej + ewentualna wspólna polityka handlowa
Integracja rynkowa w warunkach unii celnej
Podział pracy i specjalizacja
Mobilność dóbr i usług (swoboda przepływów)
Niedyskryminacja wewnętrzna ze względu na narodowość - wszystkie produkty z wszystkich krajów unii celnej traktowane są tak samo
Efektywna konkurencja (działanie sił rynkowych, korzyści skali)
Korzyści dużego rynku, korzyści skali wewnętrzne i zewnętrzne
Zadania z zakresu integracji pozytywnej
Działania prawne w celu zmniejszenia ceł i ograniczeń ilościowych na obszarze unii
Zakaz ustanawiania nowych barier handlowych na obszarze zintegrowanym
Zakaz dyskryminacji produktów pochodzących z krajów członkowskich unii
Opracowanie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej
Opracowanie wspólnej dokumentacji na potrzeby polityki celnej
Prowadzenie polityki celnej wobec krajów trzecich
Współpraca administracji celnej krajów członkowskich
Prowadzenie wspólnej polityki handlowej (jeśli przewiduje to umowa o unii celnej)
Zakres problemów w teorii unii celnej
Twórca teorii - Jacob Viner
Kontynuator - James Medea
Teoria Unii Celnej odpowiada na następujące pytania:
czy tworzenie unii celnej oznacza ruch w kierunku wolnego handlu
jaki jest wpływ unii celnej na handel i dobrobyt w krótkich i długich okresach
jak można zdefiniować korzyści i straty handlowe wynikające z unii celnej
co to jest efekt kreacji (trade creation) i efekt przesunięcia handlu (trade diversion), kiedy występuje
w jakim stopniu unia celna poprawia siłę przetargową krajów członkowskich na rynkach międzynarodowych
Unia Celna a wolny handel
Odpowiedź Vinera - efekt kreacji (korzyści z unii) i efekt przesunięcia (koszt, strata unii) - efekt ekspansji lub ograniczenia handlu (efekt netto), niedyskryminacja i dyskryminacja handlowa, art. 24 GATT
Pytanie postawione przez Vinera - Czy każda unia celna jest korzystna?
Odpowiedź: Nie każda unia celna jest korzystna
Definicja efektu kreacji handlu - kreacja handlu
Oznacza tworzenie nowych strumieni obrotów w wyniku bardziej efektywnej specjalizacji na obszarze zintegrowanym. Mniej efektywna produkcja krajowa zostaje zastąpiona dostawami z bardziej efektywnego, czyli tańszego kraju członkowskiego unii, który pogłębia specjalizację zwiększając produkcję i eksport. Jest to skutek wolnego handlu na obszarze zintegrowanym.
Korzyść komparatywna - bardziej efektywnie można wytwarzać niektóre produkty
Efekt przesunięcia to proces zastępowania tańszego importu z bardziej efektywnej reszty świata droższymi dostawami z kraju partnerskiego. Następuje przesunięcie handlu z grupy krajów trzecich będących najbardziej efektywnymi dostawcami dobra na mniej efektywne kraje członkowskie unii
Efekt ekspansji handlu - efekt netto, gdy unia celna silniej kreuje niż przesuwa handel
Efekt ograniczenia - efekt netto, gdy w wyniku utworzenia unii celnej następuje redukcja handlu światowego, a więc spada wolumin obrotów
W artykule GATT 24 - GATT daje zgodę na tego typu ugrupowania, jeżeli poziom protekcji nie będzie podwyższany (cła wobec krajów trzecich nie będą podwyższane)
Ugrupowania powinny obejmować jak największą powierzchnię
Statyczne efekty unii celnej
Wykorzystywane instrumenty teoretyczne
Koncepcja nadwyżki konsumenta
Prawo jednej ceny w wyniku wolnego handlu
Specjalizacja międzynarodowa
Efekt produkcyjny specjalizacji - zastępowanie produkcji krajowej przez tańszy import, jednolita cena unii celnej niższa od ceny krajowej
Efekt konsumpcyjny specjalizacji - wzrost całkowitej konsumpcji dobra w wyniku spadku cen krajowych do poziomu ceny unii celnej. Rośnie popyt, konsumenci przesuwają się na wyższy poziom wysokości zakupów
Zmiany wielkości handlu (wolumen importu)
Zmiany wielkości popytu krajowego
Zmiany produkcji krajowej
Zmiany cen
Zmiany te oddziałują na dobrobyt różnych grup uczestniczących w efektach unii celnej
Bada się:
Dobrobyt konsumentów
Dobrobyt producentów
Dobrobyt importerów
Dobrobyt władz fiskalnych (w zakresie dochodów budżetowych z ceł)
Efekt netto czyli wzrost lub spadek łącznego dobrobytu wszystkich wyżej wymienionych grup tzw. efekt konsumpcji
Model statycznych skutków unii celnej
Założenia:
trzy kraje
kraj A - najmniej efektywny, czyli najdroższy producent - tworzący unię celną
kraj B - średnio efektywny producent, potencjalny partner kraju A w unii celnej (sąsiad, bliskość geograficzna)
kraj w - najbardziej efektywny dostawca na rynki światowe (ale odległy geograficznie, nie ma możliwości zaproszenia do unii celnej)
przed utworzeniem unii celnej kraj A stosuje cło (t) jednakowe dla obu partnerów (Cena z cłem wynosi odpowiednio
dla W i
dla B
- cło zaporowe - nasz kraj nie będzie kupował w kraju B
- cena unii celnej
Skutki unii celnej z najbardziej efektywnym dostawcą W
a - strata importerów krajowych wypartych przez W
c - straty fiskusa wynikające z likwidacji ceł
import wzrósł do Q4
został wykreowany nowy handel
powstały nowe strumienie
zwiększyła się nadwyżka konsumenta handlu
b - efekt produkcyjny - zwiększenie efektywności w Unii Celnej ze względu na obniżkę kosztów
d - efekt konsumpcyjny wynikające ze wzrostu wielkości popytu
Zmiana w nadwyżce konsumenta minus strata dobrobytu
a+b+c+d-a-c=b+d
efekt netto - kreacja handlu
Skutki Unii Celnej ze średnio efektywnym dostawcą
a - strata producenta
b - efekt produkcyjny
c - strata fiskusa
d - efekt konsumpcyjny
Q1Q2 - handel przesunięty
Q3Q1 i Q2Q4 - handel nowe kreowany
Pole zaznaczone na niebiesko - efekt przesunięcia - pewien dodatkowy koszt, wynikający z tego, że się handluje z B zamiast z W
Efekt netto unii celnej
Nadwyżka konsumenta jako obszar a+b+c+d
Efekt netto
Obszar = b+d
Obszar b to efekt produkcyjny
Obszar d to efekt konsumpcyjny
Dynamiczne skutki unii celnej
silniejsza konkurencja na obszarze zintegrowanym prowadzi do wzrostu efektywności produkcji
korzyści skali wywołane zwiększeniem wielkości rynku
duży rynek tworzy bodźce do postępu technicznego i innowacji
wolny handel prowadzi do wzrostu gospodarczego
wzrost rozmiarów rynku i konkurencji tworzy korzyści zewnętrzne - postęp wiedzy, rozwój intelektualny (externalities)
Spillover - przelewanie się technologii z jednego kraju do drugiego
Unia kreująca handel
wysoki wyjściowy poziom ceł między krajami członkowskimi
wyjściowa struktura produkcji i handlu ma charakter konkurencyjny - co tworzy warunki dla rozwoju specjalizacji wewnątrzgałęziowej, mniej kosztownej
duże rozmiary i duża liczba krajów tworzących unię. Można wtedy oczekiwać, że najbardziej efektywny producent pochodzi z kraju unii
bliskość geograficzna i kulturowa
wysoka elastyczność podaży w krajach tworzących unię - spadek cen daje możliwość zwiększenia produkcji na potrzeby całej unii
Unia celna w ramach Unii Europejskiej
Weszła w życie 1 lipca 1968 roku
Program unii celnej
Zniesienie ceł i ograniczeń ilościowych w wymianie dobrami przemysłowymi i rolnymi na obszarze wspólnoty
Ustanowienie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej
Taryfą objęto cła na art. przemysłowe oraz art. rolne niepodlegające wspólnej polityce rolnej
Stawki celne obliczono jako średnią arytmetyczną krajów członkowskich na dzień 1.01.1957 - najniższe cło miały kraje Beneluksu oraz Niemcy, wyższe Francja i Włochy
Od 1987 roku obowiązuje tzw. Zintegrowana Taryfa Celna Wspólnoty TARIC - jest to cała nomenklatura celna wraz z różnymi rodzajami preferencji celnych opracowana we wszystkich językach urzędowych UE
Rodzaje ceł
cła konwencyjne - oparte na zobowiązaniach wobec WTO
cła autonomiczne
preferencje celne
1