Dr T. Galbarczyk

Przez politykę gospodarczą będziemy rozumieć świadome oddziaływanie władz państwowych oraz instytucji i organizacji międzynarodowych na gospodarkę - jej dynamikę, strukturę, funkcjonowanie i stosunki ekonomiczne.

KIERUNKI ODDZIAŁYWANIA POLITYKI GOSPODARCZEJ PAŃSTWA:

• Zapewnienie stałego dopływu środków niezbędnych do wykonywania przez państwo funkcji wewnętrznych i zewnętrznych, w zakresie administracji, wymiaru sprawiedliwości, bezpieczeństwa, wojska, utrzymania i rozbudowy infrastruktury, oświaty, nauki, ochrony zdrowia, pomocy społecznej. Siła państwa zależy od potencjału gospodarki, której rozwój państwo powinno wspierać.

• Wspomaganie funkcjonowania i rozwoju sektorów gospodarki nie cieszących się dostatecznym zainteresowaniem prywatnych przedsiębiorców lub wyłączonych z ich działania ze względu na szczególne znaczenie strategiczne.

• Osłona działalności gospodarczej obywateli kraju przed zagraniczną konkurencją, która jest kwestionowana przez zwolenników wolnego handlu.

• Ochrona konkurencji przed działaniami organizacji monopolistycznych.

• Usuwanie zagrożeń rozwoju gospodarczego przez przeciwdziałanie czynnikom kryzysowym i strategicznym oraz pobudzanie koniunktury i kształtowanie warunków sprzyjających procesowi wzrostu.

• Ochrona środowiska naturalnego i zapewnienie przestrzennego ładu w zagospodarowaniu terytorium kraju.

• Utrzymywanie w państwie ładu społecznego, oddziaływanie na procesy dystrybucji , zapewnienie osłony gospodarczo słabszych warstw i grup ludności, regulowanie zasad dotyczących warunków pracy i płacy oraz zabezpieczenia społecznego

ROLA PAŃSTWA POLEGA NA:

• Zapewnianiu przestrzegania ustrojowych i systemowych zasad porządku społeczno-gospodarczego, a zwłaszcza zasad wolności gospodarczej, poszanowani własności prywatnej i swobody przedsiębiorczości.

• Zapewnieniu bezpieczeństwa zewnętrznego przez finansowanie obrony narodowej, w szczególności wojska

• Zapewnieniu bezpieczeństwa wewnętrznego przez finansowanie organów porządku publicznego, tj. policji.

• Utrzymaniu instytucji wymiaru sprawiedliwości (sądownictwa) i szkolnictwa

• Kształtowaniu obiegu pieniężnego

• Korygowaniu niedoskonałości mechanizmu rynkowego (interwencjonizm państwowy) poprzez:

• Podnoszenie efektywności gospodarki w skali ogólnospołecznej

• Ograniczanie nadmiernej nierówności w podziale produktu społecznego

• Stabilizowanie gospodarki, tj. zapobieganie wahaniom poziomu działalności gospodarczej, zatrudnienia i inwestycji oraz zapewnienie zrównoważonego rozwoju

• Ochronę środowiska naturalnego i racjonalne użytkowanie jego zasobów

• Ochronę konsumentów poprzez stanowienie i egzekwowanie poszanowania norm regulujących cechy użytkowe i jakościowe produktów

• Zwalczanie nieuczciwej konkurencji

• Regulowanie warunków pracy i ochrony pracowników

• Kształtowanie systemu ubezpieczeń społecznych i ochrony zdrowia ludności

Korygowanie działań mechanizmu rynkowego przez państwo
słabość mechanizmu rynkowego	interwencja państwa	przykłady działań polityki gospodarczej
Nieefektywność:
- niedoskonała konkurencja, monopole	interwencja na rynku	ustawodawstwo antymonopolowe
- koszty społeczne, ekologiczne	interwencja ograniczania swobody działalności	wprowadzenie norm ochrony środowiska, norm technicznych
- brak zainteresowania firm prywatnych pewnymi dziedzinami działalności	subsydiowanie działalności w tych dziedzinach, zalecanie ich instytucjom publicznym	inwestycje publiczne, budowa i finansowanie urządzeń infrastruktury
Nierówności dochodów:
- uznane za nadmierną różnice dochodów i warunków życia ludności	redystrybucja dochodów	progresja podatkowa, zasiłki społeczne, stypendia
Niestabilność gospodarki:
- wahania koniunktury, niskie tempo wzrostu		regulacja podaży

Uwarunkowania polityki ekonomicznej
uwarunkowania ustrojowo-systemowe	- ustrój społeczno-gospodarczy - struktury państwowo-administracyjne i społeczne - rozwiązania systemowe w gospodarce
uwarunkowania zewnętrzne	- międzynarodowa sytuacja polityczna - przynależność do międzynarodowych ugrupowań i organizacji politycznych, wojskowych i gospodarczych - koniunktura międzynarodowa
uwarunkowania wewnętrzne	- stan i struktura zasobów przyrodniczych, majątkowych, ludzkich - zagospodarowanie przestrzenne kraju - stosunki narodowościowe - wewnętrzna sytuacja polityczna, układ sił politycznych, stosunek społeczeństwa do władzy

Źródło: B. Winiarski, Polityka gospodarcza, PWN, Warszawa 2006, str. 52.

CELE POLITYKI GOSPODARCZEJ:

• Ustrojowo-systemowe i polityczne, czyli dotyczące kształtowania stosunków społeczno-ekonomicznych w państwie

• Ekonomiczne, które wiążą się z dążeniami do pomnażania bogactwa kraju i powiększania materialnych podstaw dobrobytu, do którego droga prowadzi przez optymalne wykorzystanie zasobów, powiększanie produkcji, wzrost dochodu narodowego i racjonalizację jego podziału. Celami mogą być: dążenie do umacniania zdolności konkurencyjnej kraju wobec zagranicy, wzrost przedsiębiorczości, inicjatywności i innowacyjności podmiotów gospodarczych, zapewnienie swobody działalności gospodarczej i wspieranie jej przez postęp naukowy; przekształcenia strukturalne preferujące rozwój gałęzi będących nośnikami postępu naukowo-technicznego , cele polityki przestrzennego zagospodarowania kraju i rozwoju regionalnego; zapewnienie równowagi gospodarczej i przeciwdziałanie tendencjom inflacyjnym oraz zwalczanie bezrobocia i podnoszenie świadczeń socjalnych

• Społeczne polegające na tym, że rozwój gospodarczy powinien prowadzić do wzrostu społecznego dobrobytu. Na jego odczuwanie ma wpływ poziom osiąganych dochodów, zabezpieczenie bytu materialnego, warunków życia, ochrony zdrowia i mienia ale także stan postrzegania w społeczeństwie i gospodarce zasad sprawiedliwości przy podziale dochodów, gwarancję zatrudnienia dla zdolnych i chętnych do pracy zgodnie z ich kwalifikacjami, godziwe wynagrodzenie za pracę oraz możliwości awansu

• Ekologiczne, wynikające z faktu, że niefrasobliwość użytkowania zasobów naturalnych prowadzi do znacznej dewastacji środowiska oraz często nieodwracalnych skutków, co ma duże znaczenie z punktu widzenia dobrobytu, gdyż zagrożenia środowiska i jego elementów godzą w warunki życia i zdrowia ludzi.

• Obronno-militarne, które zajmują istotne miejsce w polityce ekonomicznej, a im więcej środków jest na ich realizację kierowane, tym mniej może być przeznaczone na realizację innych celów. Tylko przy dużych rezerwach mocy wytwórczych i zasobów zwiększenie wydatków na cele wojskowe może być czynnikiem powodującym wzrost zatrudnienia i produkcji globalnej bez uszczerbku dla zaspokajania innych potrzeb społecznych. Taki sam skutek w tych samych warunkach przynosi jednak przeznaczenie odpowiednich środków na cele pokojowe, np. przyspieszenie rozbudowy i modernizacji infrastruktury.

Uwzględniając kryterium przedmiotowe, które przyjmuje za podstawę podziału dziedziny gospodarki, na które skierowane jest oddziaływanie państwa, wyodrębnia się polityki sektorowe obejmujące:

- politykę przemysłową

- rolną

- handlową

- komunalną

- społeczną, - demograficzna itd.

Uwzględniając kryterium instrumentacji, wyodrębnia się podsystemy odnoszące się do różnych czynników i mechanizmów, za pomocą których można realizować wysunięte cele. Wyróżnia się tu m.in.:

- politykę pieniężną

- cenowo-dochodową

- fiskalną

- inwestycyjną

- zatrudnienia

- naukowo-innowacyjną

POLITYKA FISKALNA to polityka państwa w zakresie budżetu państwa. Główne źródło to podatki bezpośrednie, cła, opłaty publ.- prawne

WYDATKI NP.: admin., kultura, szkoła służba zdrowia, środki na subwencje

AUTOMATYCZNE STABILIZATORY KONIUNKTURY- działają w sposób samoczynny- pod. dochodowy, pod. VAT ( należy najpierw uchwalić ustawę). To stabilizatory same nie zniwelują wahań koniunktury progi podatkowe np. zmiana powoduje inne wpływy do budżetu.

POLITYKA RESTRYKCYJNA- zwiększenie podatków- zmniejszenie wydatków

POLITYKA EKSPENSYWNA- skutkiem takiej polityki jest wzrost, zmniejszenie pod. Zwiększenie wydatków państw

Wykład 2

SYSTEM BANKOWY obejmuje całokształt instytucji bankowych, a także normy określające ich wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem .

Do jego funkcji należy:

1. Stworzenie mechanizmów gromadzenia środków oraz ich inwestowania w różne przedsięwzięcia

2. Zapewnienie możliwości dokonywania płatności miedzy podmiotami gospodarczymi

3. Zapewnienie skutecznych rozwiązań w zakresie zarządzania ryzykiem bankowym

4. Zapewnienie informacji cenowej, co umożliwia podejmowanie decyzji przez podmioty gospodarcze

5. Stworzenie warunków do transformacji środków pod względem czasu, wielkości i ryzyka

System bankowy składa się z instytucji o określonych właściwościach i określonych wzajemnych relacjach.

Jego elementami są:

1. Bank centralny NBP

2. Banki operacyjne w formie banków państwowych, spółdzielczych lub spółek akcyjnych. Mogą to być banki uniwersalne, specjalne, inwestycyjne, hipoteczne

3. Bankowy Fundusz Gwarancyjny

4. Komisja Nadzoru Finansowego

5. Związek Banków Polskich, Biuro Informacji Kredytowej i inne instytucje.

UTWORZENIE BANKU MOŻE NASTĄPIĆ GDY:

1. Zostało zapewnione wyposażenie na fundusze własne, których wielkość powinna być dostosowana do rodzaju czynności bankowych, jakie bank zamierza wykonywać oraz do rozmiarów zamierzonej działalności, a także w pomieszczenia posiadające odpowiednie urządzenia techniczne i należycie zabezpieczające przechowywane w banku wartości

2. Przedstawiony przez założycieli plan działania na okres najmniej 3 lat wskazuje, że działalność ta będzie bezpieczna dla zgromadzonych środków.

Założycielami banku w formie S.A. mogą być osoby prawne lub fizyczne i musi ich być co najmniej 3. Samodzielnie bank w tej formie może założyć inny bank krajowy lub zagraniczny, albo skarb państwa. Założycielami banków spółdzielczych może być co najmniej 10 osób fizycznych. Założyciele oraz osoby przewidziane do objęcia stanowisk członków zarządu powinni dawać rękojmię ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem. Co najmniej 2 osoby z przewidzianych członków zarządu muszą mieć odpowiednie wykształcenie i doświadczenie zawodowe do kierowania bankiem, a w przypadku obywateli obcych państw udowodnią znajomość języka polskiego.

Kapitał własny nie może być niższy niż równowartość 5 mln euro. Wkłady niepieniężne nie mogą przekraczać 15% kapitału. Kapitał nie może pochodzić z kredytu, pożyczki, ani źródeł nie udokumentowanych.

Założyciele występują z wnioskiem o wydanie zezwolenia na utworzenie banku do KNF (Komisji Nadzoru Finansowego). Do wniosku dołącza się projekt statutu, program działalności i plan finansowy na okres minimum 3 lat oraz dokumenty dotyczące założycieli i ich sytuacja finansowa. KNF wydaje decyzje w przeciągu 3, a w uzasadnionych przypadkach 6 miesięcy. Odmawia wydania zezwolenia jeśli nie spełniono wymagań przy tworzeniu banku lub zamierzona działalność naruszałaby przepisy prawa, interesów klienta albo nie gwarantowałaby bezpieczeństwa zgromadzonych środków. Bank może zacząć działalność po uzyskaniu od KNF zezwolenia na rozpoczęcie działalności. Z wnioskiem o jego wydanie występuje zarząd banku. Oba zezwolenia tracą moc, jeśli w ciągu roku od wydania zezwolenia na utworzenie bank działalności nie rozpoczął.

RODZAJE BANKÓW

1. Banki państwowe

2. Banki spółdzielcze

3. Banki w formie spółek akcyjnych

Bank państwowy może być utworzony przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia Ministra Skarbu Państwa zaopiniowany przez KNF. W tym samym trybie jest likwidowany, przy czym może też być zlikwidowany na wniosek KNF jeśli ponosi starty. Jego organami są rada nadzorcza i zarząd. Jedynym bankiem państwowym w Polsce jest obecnie Bank Gospodarstwa Krajowego.

Banki spółdzielcze działają w strukturze dwuszczeblowej, obejmującej banki zrzeszające i banki spółdzielcze. Banki zrzeszające do końca 2006 r. musiały osiągnąć fundusze własne na poziomie 20 mln euro, a banki spółdzielcze w nich zrzeszone- 500 tys. euro do końca 2005 r. i 1 mln euro do 2007r. Banki spółdzielcze nie zrzeszone muszą posiadać fundusze własne na poziomie wymaganym przez Prawo bankowe, tj. minimum 5 mln euro. Ustawa z 2000 roku o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających rozszerzyła zakres czynności wykonywanych przez banki spółdzielcze oraz teren ich działania i dała swobodę wyboru banku zrzeszającego. W efekcie toczących się procesów konsolidacyjnych działają obecnie w Polsce 3 banki zrzeszające, prawie 579 banków spółdzielczych (wg stanu na koniec 2008r.) tj. Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. (350), Gospodarczy Bank Wielkopolski S.A. (151) i Mazowiecki Bank Regionalny S.A. (77). Wg stanu na koniec 2008r. tylko 1 bank spółdzielczy działał samodzielnie.

Banki w formie spółek akcyjnych są tworzone z zachowaniem trybu ksh (kodeksu spółek handlowych). Radę nadzorczą w składzie minimum 5 osób powołuje WZA (Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy). Zarząd składa się z minimum 3 osób, przy czym powołanie 2 w tym prezesa następuje za zgodą KNF.

Wśród banków w formie spółek akcyjnych są:

- banki od dawna działające w tej formie (Pekao S.A., BH S.A.)

- banki powstałe z banków tzw dziewiątki wyodrębnionych w 1989r. z NBP (BDK S.A., PBG S.A. i PBKS połączyły się z Pekao S.A., BZ S.A. połączył się z WBK S.A.)

- BZWBK S.A. PBK S.A. połączył się z BPH S.A. BPHPBK S.A, a następnie połączenie z Pekao S.A., działał BIGBG S.A.- Millenium S.A., ING BSk S.A.

- banki powstałe z mocy Prawa bankowego z 1989r. (BOŚ S.A.)

- banki z wyłącznym lub przeważającym udziałem kapitału zagranicznego (Raiffeisen Bank Polska S.A., Deutsche Bank Polska S.A.). Maja one przeważający udział w prywatyzacji i zasilaniu kapitałowym polskich banków.

Wg stanu na koniec 2008r. w Polsce działało 52 banki komercyjne (z wyłączeniem banków spółdzielczych) w tym 4 banki z przewagą kapitału państwowego, 48 banków z przewagą kapitału prywatnego (w tym 42 banki z przewagą kapitału zagranicznego oraz 18 instytucji kredytowych)

BANKOWY FUNDUSZ GWARANCYJNY

Został powołany na mocy ustawy z 1989 roku Prawo bankowe. Działa od 1995 oku.

Do zadań BFG należy:

1. Finansowanie zadań związanych z gwarantowaniem środków pieniężnych

2. Finansowanie zadań w zakresie udzielania pomocy podmiotom objętym systemem gwarantowania. W ramach tej działalności BFG może udzielać pożyczek, gwarancji, poręczeń na warunkach korzystniejszych od ogólnie stosowanych przez banki. Środki uzyskane przez banki mogą być przeznaczone tylko na usunięcie niebezpieczeństwa niewypłacalności lub zakupu udziałów albo akcji banku przez nowych udziałowców lub akcjonariuszy, o ile spełnione są określone warunki.

Źródła finansowania BFG:

1. Obowiązkowe opłaty roczne wnoszone przez podmioty objęte systemem gwarantowania w wysokości stawki nie przekraczającej 0,3% 12,5 krotności sumy wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka oraz wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka oraz wymogów kapitałowych z tytułu przekroczenia limitów i naruszenia innych norm zawartych w ustawie Prawo bankowe

2. Kwoty przekazane przez banki z funduszy ochrony środków gwarantowanych tworzonych przez banki w wysokości iloczynu stawki do 0,4% i sumy środków pieniężnych na rachunkach stanowiących podstawę naliczenia rezerwy obowiązkowej (środki z tego funduszu banki są zobowiązane lokować w skarbowych papierach wartościowych i bonach pieniężnych lub obligacjach NBP a także jednostkach uczestnictwa funduszy inwestycyjnych rynku pieniężnego oraz deponować je na rachunku depozytowym w NBP lub KDPW- Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych). Aktywa na nie mogą być obciążane i nie podlegają egzekucji. Dokument musi być imienny, nie może być na okaziciela bo wtedy gwarancji nie ma gdy bank upadnie.

3. Dochody z oprocentowania pożyczek

4. Środki uzyskane w ramach bezzwrotnej pomocy zagranicznej

5. Środki z dotacji budżetowych

6. Środki z kredytu udzielonego przez NBP

7. Inne dochody

Działalność pomocowa może być finansowana przez środki wymienione w punktach 1,3,4 i 7.

Wykład 3

BIURO INFORMACJI KREDYTOWEJ

Jest instytucją powołaną do życia w 1997r. w celu gromadzenia, przechowywania i udostępniania informacji o aktualnych zobowiązaniach i historii kredytowej klientów banków. Akcjonariuszami biura są: BGŻ S.A., BH S.A., BISE S.A., Bank Milenium S.A., Pekao S.A., BPH S.A., Getin Bank S.A., Nordea Bank Polska S.A., PKO BP S.A., ZBP. Obecnie (2007) BIK współpracuje z 43 bankami oraz SKOK-ami, które są zobowiązane do przekazywania informacji kredytowych o wszystkich klientach.

BIK wspomaga podejmowanie decyzji kredytowych przez banki, powiązane z nimi organizacje sektora usług finansowych oraz podmioty kredytujące. Działa na podstawie prawa bankowego, które pozwala bankom na tworzenie tego typu instytucji.

BIK gromadzi dane o kredytobiorcach, które są wykorzystywane do opracowywania na zlecenie zainteresowanych banków raportów kredytowych. Raporty takie składają się z 2 części informacji o tym gdzie klient ubiegał się o kredyt w ciągu ostatnich 3 miesięcy oraz omówienia historii kredytowej klienta.

W BIK gromadzone są następujące bazy danych:

- BIORK - zawiera głównie informacje o zobowiązaniach finansowych osób fizycznych; pozwala zidentyfikować dobrych kredytobiorców i tych, którzy nie posiadają zdolności kredytowej lub są nie solidni w regulowaniu zobowiązań; informacje dotyczą bieżącego statusu płatności i historii kredytowej;

- BIOZ - zawiera zapytanie na temat klientów, tzn. kiedy i z ilu banków były kierowane takie zapytania;

- BIOM - gromadzi okresowe zapytania o aktywności kredytowe klientów; informacji tych nie zawierają raporty dla banków, tylko raporty STANDARD i PLUS udostępniane klientom na ich wniosek;

- Bazy zewnętrzne np. baza ZBP dotycząca dokumentów zastrzeżonych.

Za poprawność i wiarygodność informacji odpowiedzialność ponoszą banki/SKOK-i. BIK odpowiada za zgodność informacji z danymi źródłowymi. Nie udziela bankom informacji mogących stanowić tajemnicą handlową, np. nie podaje banku, z którego pochodzą informacje.

KRAJOWA IZBA ROZLICZENIOWA

Powstała w 1991r. jako spółka z udziałem NBP, ZBP i 16 banków. Działalność operacyjną rozpoczęła 5 kwietnia 1993r. Celem powołania była budowa oraz standaryzacja systemu rozliczeń międzybankowych. Jej powstanie spowodowało zwolnienie NBP z funkcji centralnej instytucji rozliczeniowej.

Przedmiotem działania KIR jest:

- wymiana zleceń płatniczych między bankami

- rejestracja wzajemnych wierzytelności wynikających ze zleceń

- prowadzenie kurierskiej poczty bankowej

- prowadzenie usług w zakresie zabezpieczenia wymiany zleceń

Za pośrednictwem KIR mogą prowadzić rozrachunki banki posiadające rachunki bieżące w NBP.

Struktura KIR jest dwupoziomowa. Składają się na nią centrala KIR i Bankowe Regionalne Izby Rozliczeniowe, które działają w 17 miastach wojewódzkich. BRIR rejestrują należności i zobowiązania banków i przekazują do centrali zbiorcze dane o należnościach i zobowiązaniach oddziałów poszczególnych banków. Natomiast centrala KIR przeprowadza ostateczny rozrachunek polegający na kompensacji wzajemnych zobowiązań i należności między bankami. Następnie powiadamia o wynikach kompensaty centrale banków i zleca NBP dokonanie odpowiednich księgowań na rachunkach bieżących banków.

Od 1 lipca 2004r. KIR dokonuje rozliczeń przy wykorzystaniu wyłącznie systemu ELIXIR. Wyeliminowuje on konieczność przesyłania dokumentów papierowych. Jest to system wymiany zleceń płatności rejestrowych na magnetycznych nośnikach informacji oraz rejestracji wierzytelności z tego tytułu z użyciem elektronicznego przetwarzania danych. Dzięki temu cykl rozliczeń skrócił się do jednego dnia. Od 7 marca 2005r. został uruchomiony system Euro ELIXIR, który umożliwia rozliczenie zarówno krajowych i zagranicznych płatności w EURO.

ZWIĄZEK BANKÓW POLSKICH

Jest to samorządowa organizacja banków działająca na podstawie ustawy z dn. 30.05.1989r. o izbach gospodarczych powołanych do życia 1991r. Członkostwo ma charakter dobrowolny i obejmuje banki utworzone i działające na podstawie prawa polskiego.

Zarząd ZBP wybierany na 3-letnią kadencję przez Walne Zgromadzenie kieruje bieżącą pracą ZBP i reprezentuje go na zewnątrz. W skład wchodzi prezes, 2 wiceprezesów i 8 członków.

Związek pełni funkcje lobby bankowego. Uczestniczy w pracach KNB i BFG. Podejmuje działania służące realizacji zgłaszanych przez banki inicjatyw umacniających system bankowy. Do najważniejszych zadań należy współpraca przy przygotowywaniu ustaw dotyczących banków. Z jego inicjatywy powstała m.in. KIR S.A. i Bankowy Arbitraż Konsumencki.

NBP

Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.

Do zadań NBP należy także:

- organizowanie rozliczeń pieniężnych

- prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi i działalności dewizowej w granicach określonych ustawami

- prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa

- regulowanie płynności banków i ich refinansowanie

- kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego

- opracowywanie bilansu płatniczego oraz statystyki pieniężnej i bankowej

BANK CENTRALNY

NBP jest bankiem centralnym w Polsce zgodnie z Konstytucja, która nadaje mu rangę banku w pełni niezależnego oraz daje wyłączne prawo emisji pieniądza i ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Jest instytucją odpowiedzialną za funkcjonowanie całego systemu finansowego kraju.

BANK EMISYJNY

Funkcje emisyjną można rozpatrywać na dwa sposoby. W wąskim znaczeniu oznacza ona wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych w postaci banknotów i monet, które są prawnym środkiem płatniczym na obszarze kraju. W szerszym znaczeniu można uwzględnić kształtowanie i realizację polityki pieniężnej, czyli wpływ na emisję pieniądza kredytowego przez banki komercyjne. Monopol emisyjny związany jest także z regulowaniem obiegu pieniężnego i regulowaniem podaży pieniądza. Dzięki temu, że dokonuje emisji pieniądza jest w pełni wypłacalny, a wkłady w nim są całkowicie pewne.

BANK BANKÓW

Funkcja ta polega na możliwości ingerowania w działalność banków operacyjnych w celu zapewnienia stabilności systemu bankowego. NBP pełni funkcję pożyczkodawcy ostatniej instancji dla banków mających problemy z płynnością finansową. Sprawuje nadzór nad działalnością banków, kształtuje ich potencjał kredytowy oraz współdziałania w tworzeniu sprawnego systemu rozliczeń i płatności międzybankowych.

BANK PAŃSTWA

Działając w charakterze banku państwa NBP prowadzi finansową obsługę budżetu państwa i jednostek organizacyjnych państwowych, funduszy celowych poprzez prowadzenie ich rachunków bieżących. NBP gromadzi wpływy do budżetu państwa, realizuje wydatki, przechowuje czasowo wolne środki pieniężne, a także świadczy usługi w zakresie obrotu skarbowymi papierami wartościowymi. Prowadzi ponadto obsługę zadłużenia zagranicznego kraju i współdziała w tworzeniu i realizacji polityki dewizowej. Reprezentuje także interesy Polski na forum międzynarodowych organizacji finansowych i opracowuje sprawozdawczy bilans płatniczy.

ORGANY NBP

Prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta na okres 6 lat. Zgodnie z konstytucja nie może on należeć do żadnej partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej niedającej się pogodzić z godnością urzędu. Ta sama osoba nie może być Prezesem dłużej niż przez 2 kolejne kadencje. Kadencja wygasa po upływie okresu 6 lat, w razie śmierci, w razie złożenia rezygnacji lub w razie odwołania, przy czym odwołanie może nastąpić, gdy:

- nie wypełnia on swych obowiązków w skutek długotrwałej choroby

- został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnione przestępstwo

- Trybunał Stanu orzekł wobec niego zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych.

Zarząd NBP składa się z Prezesa NBP oraz 6 do 8 członków powoływanych przez Prezydenta na wniosek Prezesa NBP. Kadencja trwa 6 lat. Do zakresu działania zarządu należy:

- realizowanie zadań z zakresu polityki kursowej

- okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych

- uchwalanie prowizji i opłat bankowych NBP oraz określanie ich wysokości

- nadzorowanie operacji otwartego rynku

- ocena funkcjonowania systemu bankowego

- uchwalanie planu działalności i planu finansowego NBP

- określenie zasad organizacji i podziału zadań NBP, określenie zasad polityki kadrowej i płacowej

- określenie zasad gospodarowania funduszem NBP

- sporządzanie rocznych sprawozdań finansowych NBP i uchwalanie rocznych sprawozdań z działalności NBP.

RADA POLITYKI PIENIĘŻNEJ

W skład RPP wchodzą: Prezes NBP oraz 9 członków powoływanych w równej liczbie przez Prezydenta, Sejm i Senat. Członków powołuje się na 6 lat. Funkcję można pełnić przez 1 kadencję. Na ten okres muszą oni zawiesić działalność w partii politycznej lub w związku zawodowym, nie mogą zajmować żadnych innych stanowisk i podejmować działalności zarobkowej lub publicznej poza pracą naukową, dydaktyczną lub twórczością autorską.

RPP ustala coroczne założenia polityki pieniężnej oraz:

- ustala wysokość stóp procentowych NBP

- ustala stopy rezerwy obowiązkowej i wysokość jej oprocentowania

- ustala zasady operacji otwartego rynku

- określa górne granice zobowiązań NBP z tytułu zaciąganych w zagranicznych instytucjach pożyczek i kredytów

- zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdania z jego działalności oraz przyjmuje roczne sprawozdania finansowe NBP.

Wykład 4

Nadzór nad działalnością banków sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego, do zadań której należy:

- określanie zasad działania banków zapewniających bezpieczeństwo środków zgromadzonych przez klientów

- nadzorowanie banków w zakresie przestrzegania prawa i obowiązujących norm finansowych

- dokonywanie okresowych ocen stanu ekonomicznego banków

- opiniowanie zasad organizacji nadzoru bankowego i ustalanie trybu jego wykonywania.

Banki są zobowiązane do wnoszenia wpłat z tytułu nadzoru bankowego, stanowiących iloczyn sumy aktywów bilansowych i stawki nie przekraczającej 0,024%.

W skład KNF wchodzi przewodniczący, dwóch zastępców przewodniczącego i czterech członków. Członkami KNF są: minister właściwy do spraw instytucji finansowych lub jego przedstawiciel, minister właściwy do spraw zabezpieczenia finansowego lub jego przedstawiciel, Prezes NBP albo delegowany przez niego wiceprezes, przedstawiciel Prezydenta RP.

Czynności podejmowane w ramach nadzoru polegają na:

1. Dokonywaniu ocen sytuacji finansowej banków, w tym badaniu wypłacalności, płynności i wyników ekonomicznych osiąganych przez banki

2. Badaniu jakości zarządzania ryzykiem prowadzonej działalności

3. Badaniu zgodności udzielanych kredytów, pożyczek, gwarancji, poręczeń oraz emitowanych papierów wartościowych z obowiązującymi przepisami.

4. Badaniu zabezpieczenia i terminowości spłaty kredytów i pożyczek

5. Badaniu przestrzegania limitów i norm dopuszczalnego ryzyka

Banki są zobowiązane do zawiadamiania KNF o rozpoczęciu i zaprzestaniu działalności, udostępnienia do wglądu dokumentów i sprawozdań oraz zawiadamiania KNF o środkach podejmowanych usunięcia nieprawidłowości stwierdzonych w ramach nadzoru.

KNF może:

1. Ustalić wiążące banki normy płynności oraz normy dopuszczalnego ryzyka i określać szczegółowe zasady zarządzania ryzykiem

2. Zalecić podjęcie środków na przywrócenie płynności

3. Zalecić lub zobowiązać bank do zwiększenia funduszy własnych

4. Zalecić zaniechania określonych form reklamy

5. Zalecić ograniczenie ryzyka występującego w działalności banku

6. Nałożyć na bank dodatkowy wymóg kapitałowy

7. Wystąpić z wnioskiem o odwołanie prezesa lub członka zarządu banku

8. Ograniczyć zakres działalności banku lub uchylić zezwolenie na utworzenie banku i podjąć decyzję jego likwidacji

9. Nałożyć karę finansową na bank

10. Wydawać rekomendacje dotyczące ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem

Generalnie w przypadku NBP można mówić o trzech rodzajach niezależności:

• Instytucjonalnej, określonej przez usytuowanie banku centralnego w systemie organów państwa oraz sposobów powoływania i odwoływania jego organów. Polega ona na stosowaniu demokratycznych procesów wyboru kierownictwa banku (np. konieczność współdziałania 2 lub więcej organów władz państwowych przy powoływaniu władz banku) i zagwarantowania mu w drodze ustawowej możliwości podejmowania suwerennych decyzji. Ustawa o NBP określa np. przypadki, w których możliwe jest odwołanie Prezesa NBP przed upływem kadencji. Nie może ono nastąpić w dowolnym wypadku. Ponadto okres kadencji organów NBP (6 lat) jest najdłuższy wśród innych państwowych organów władzy(rząd- 4 lata) i nie jest to przypadkowe. (Kadencja członków zarządu EBC wynosi 8 lat i nie może być powtórzona, a kadencja prezesów narodowych banków centralnych- krajów tworzących UGW- wchodząc w skład zarządu EBC nie może być krótsza niż 5 lat). Jednocześnie większość autorów uważa, że decyzje powinny być podejmowane kolegialnie a nie jednoosobowo (stąd ograniczenie kompetencji Prezesa NBP na rzecz RPP i Zarządu NBP). Poza tym należałoby tu zwrócić uwagę na zakres zajmowania innych stanowisk i podejmowania działalności zarobkowej i publicznej (z pewnymi wyjątkami- praca naukowa, dydaktyczna, twórczość autorska, czy za zgodą RPP działalność w organizacjach międzynarodowych) oraz konieczność zawieszenia członkostwa w partii politycznej lub związku zawodowym przez członków RPP, a wiec Prezesa NPB. Bank centralny musi jednak współdziałać z rządem w kształtowaniu i realizacji polityki gospodarczej

• Funkcjonalnej, która polega na samodzielnym określaniu kształtu i realizacji polityki pieniężnej oraz podejmowaniu innych decyzji umożliwiających realizacje zadań NBP. Bank centralny ma prawo wyboru strategii polityki pieniężnej i narzędzi jej realizacji, oczywiście w ramach obowiązujących regulacji i umów międzynarodowych. Ma jednak obowiązek ustawowy przekazania organom państwa założeń polityki pieniężnej i informacji dotyczących jej realizacji. Cele polityki pieniężnej powinny być ponadto określone przez instytucje lub regulacje zewnętrzne (konstytucja, ustawa o NBP)

• Finansowej, która polega na samodzielnym określaniu zasad tworzenia i podziału funkcji NBP, co ma na celu uniemożliwienie rządowi czy parlamentowi wywierania nacisku finansowego na decyzje NBP. Poza tym odnosi się do ograniczeń w bezpośrednim lub pośrednim udziałem banku centralnego w finansowaniu wydatków rządowych (zakaz lub bardzo silne ograniczenie kredytowania rządu). Takie rozwiązania przewiduje art. 101 Traktatu z Maastricht w odniesieniu do EBC oraz narodowych banków centralnych (zakaz kredytowania instytucji unijnych, rządów i ich agencji, władz lokalnych oraz podmiotów sektora publicznego łącznie z zakupywaniem na rynku pierwotnym instrumentów dłużnych emitowanych przez te podmioty)

Zasady gospodarki finansowej określa X rozdział ustawy o NBP. Funduszami własnymi są fundusz statutowy w wysokości 1,5 mld zł i fundusz rezerwowy tworzony z odpisów z zysku (w wysokości 5% rocznego zysku) na pokrycie strat budżetowych. NBP tworzy także rezerwę na pokrycie ryzyka zmian kursu złotego do walut obcych. Roczny plan finansowy określa m.in. wielkość środków na wynagrodzenia. Zasady wynagradzania pracowników NBP określa Zarząd. Roczne sprawozdanie podlega badaniu przez biegłego rewidenta. Po jego zatwierdzeniu część zysku podlega odprowadzeniu do budżetu państwa, a roczne sprawozdanie z działalności NBP jest przedstawiane przez Prezesa NBP Sejmowi.

Argumenty za niezależnością banku centralnego:

• niezależny bank, którego celem jest walka z inflacją może skutecznie wspierać antyinflacyjne zobowiązania rządu

• niezależność banku zwiększa pewność, że polityka monetarna nie stanie się środkiem realizacji celów politycznych rządu (naciski na wzrost podaży pieniądza w okresach przedwyborczych)

• nie podejmowanie się monetaryzacji deficytu budżetowego może sprzyjać wymuszeniu na rządzie większej dyscypliny fiskalnej

• niezależność banku zwiększa jego wiarygodność i zmniejsza oczekiwania inflacyjne

• krótszy okres i sprawniejsza realizacja decyzji dotyczących polityki monetarnej

Argumenty przeciw niezależności banku centralnego:

• zbyt duże uprawnienia banku centralnego ograniczają możliwość szybkiej reakcji rządu na szoki gospodarcze

• utrudnione działanie w zakresie walki z bezrobociem w sytuacji gdy bank centralny posiada pełną swobodę w realizacji celu antyinflacyjnego. Działalność banku będzie skierowana albo na utrzymanie wysokiej koniunktury i zatrudnienia albo na utrzymanie niskiego poziomu cen. Bank może też realizować oba cele naraz ale w zasadzie są one konkurencyjne. Realizacja jednego celu odbywa się zwykle kosztem drugiego

• niezależność działania banku prowadzi do rozdzielenia polityki fiskalnej i monetarnej w sytuacji gdy faktem jest iż skuteczna realizacja obu polityk zależy nie tylko od nich samych, ale też od kształtu całej polityki makroekonomicznej

• we współczesnych państwach bank centralny jest częścią systemu polityczno-gospodarczego. Nie jest ani apolitycznym ani bezstronnym ekspertem w realizacji polityki monetarnej

• duża autonomia banku, wieloletnia kadencyjność i ograniczona możliwość odwołania jego władz jest uważana przez niektórych autorów za zaprzeczenie zasad demokracji, która wymaga by istniała możliwość zmiany władz, gdy nie odpowiada ona rządom większości. To jednak nie może być argumentem wiążącym biorąc pod uwagę , że autonomia prowadzi do większej stabilności i zabezpieczenia przed wykorzystywaniem polityki pieniężnej do realizacji doraźnych interesów rządzących. Bank centralny uwolniony od presji politycznej może działać bardziej długofalowo i opierać swoje decyzje na obiektywnej ocenie sytuacji, realistycznych prognozach i racjonalnych przesłankach wyboru. Poza tym niezależność banku centralnego wzmacnia demokrację, chroniąc przed koncentracją decyzji w rękach jego organu władzy państwowej.

Wykład 5

Polityka pieniężna jest elementem polityki makroekonomicznej i może wspierać następujące cele:

- wysoki poziom zatrudnienia

- wzrost gospodarczy

- stabilność cen

- stabilność stóp procentowych

- stabilność rynków finansowych

- stabilność kursów walutowych

Wiele tych celów pozostaje ze sobą w zgodzie np. wysokie zatrudnienie ze wzrostem gospodarczym ale nie wszystkie mogą być realizowane jednocześnie np. stabilizacja cen w krótkim okresie wchodzi w konflikt ze stabilizacją stóp procentowych co zmusza banki centralne do dokonywania wyboru pomiędzy poszczególnymi celami.

Polityka pieniężna ukierunkowana na stabilność cen ma określone skutki dla pozostałych celów makroekonomicznych. W długim okresie bank centralny może na nie wpływać jedynie za pośrednictwem stabilności cen. W krótkim okresie możliwe jest stabilizowanie produkcji i zatrudnienia w przypadku wystąpienia tzw. szoków gospodarczych za pomocą zmian podaży pieniądza.

Szok popytowy powoduje obniżenie cen produkcji i zatrudnienia. Ekspansywna polityka pieniężna może ustabilizować zarówno ceny jak i realną produkcję oraz zatrudnienie. Nie ma konfliktu pomiędzy tymi celami.

W przypadku szoków podażowych sytuacja jest bardziej złożona. Wzrost cen ropy naftowej spowoduje wzrost ogólnego poziomu cen i spadek produkcji.

Bank centralny może wtedy dokonać wyboru miedzy trzema opcjami:

1. Może spróbować utrzymać poziom produkcji za pomocą ekspansywnej polityki pieniężnej czego skutkiem byłby jednak dalszy (jeszcze większy) wzrost cen

2. Przyjąć restrykcyjną politykę pieniężną dążąc do stabilności cen ale wtedy spadek produkcji jest większy (ochrona wartości złotego kosztem wielkości produkcji)

3. Może opowiedzieć się za neutralnością polityki pieniężnej tzn. utrzymać stabilną podaż pieniądza w efekcie czego szok podażowy dotyka mniej lub bardziej oba cele (produkcyjny i stabilności pieniądza/inflacyjny)

Stabilizacyjna rola polityki pieniężnej zależy więc od natury szoków występujących w gospodarce. Przy szoku popytowym polityka pieniężna powinna prowadzić zarówno do stabilizacji cen jak i produkcji aby zapewnić pełne zatrudnienie i maksymalne wykorzystanie zdolności produkcyjnych. Przy szokach podażowych polityka pieniężna powinna wpływać na stabilność cen w średnim okresie. Jej skuteczność zależy jednak także od elastyczności płac i polityki rządu w zakresie stymulowania podaży.

Krzywa ISLM (rys. 1. ):




Równowaga na rynku dóbr i pieniądza następuje w punkcie E₀ przy dochodzie Y₀ i stopie procentowe R₀. Kierunek polityki pieniężnej ma wpływ na przesuniecie krzywej LM (ekspansja w dół, restrykcje w górę), a polityki fiskalnej na przesunięcie krzywej IS (ekspansja w górę, restrykcje w dół)

(ekspansja- rozwój, czyli w górę)

(rys. 2.):


Ekspansywna polityka pieniężna powoduje spadek stopy procentowej (do R₁), pobudzenie popytu oraz wzrost produkcji i dochodu narodowego (do Y₁) zatrudnienia i spadek bezrobocia (i odwrotnie). Są to zjawiska pozytywne, ale maja charakter przejściowy.

(Rys. 3.):




Ekspansja fiskalna powoduje także pobudzenie popytu oraz wzrost produkcji dochodu narodowego (do Y₁) zatrudnienia i spadek bezrobocia (i odwrotnie). Podnosi ona jednak stopy procentowe (do R₁) i wywołuje efekt wypierania popytu prywatnego przez popyt rządowy. Wskutek tego przyrost dochodu jest mniejszy niż mógłby być gdyby stopa procentowa się nie zmieniła. Poza tym w praktyce wzrost wydatków rządowych jest często związany ze wzrostem deficytu budżetowego, finansowego emisją papierów skarbowych. Warunkiem wzrostu popytu i produkcji jest zapewnienie wysokiego ich oprocentowania gdyż w przeciwnym razie nie znajdą one nabywców.

Ponadto efektywność polityki fiskalnej zależy od elastyczności popytu nas pieniądz, czyli jego reakcji na zmiany stopy procentowej. Jeśli popyt jest sztywny (pionowa krzywa LM) ekspansja fiskalna wpłynie jedynie na wzrost stóp procentowych.

(Rys. 4.):




Model AD-AS

W modelu IS-LM zakładana jest stabilność cen. W rzeczywistości mamy do czynienia z mniejszym lub większym wzrostem cen. Zależność miedzy zmianami produkcji cen i podaży globalnej, popytu globalnego ukazuje model AD-AS. Krzywa AS jest rosnąca. Na jej przesunięcia mają wpływ zmiany realnej podaży pieniądza, skłonność do konsumpcji lub inwestycji wydatków rządowych, autonomiczna zmiana eksportu.

(Rys. 5.):




Połączenie krzywej AD i AS obrazuje stan równowagi w gospodarce, która ma miejsce w E₀, w którym występuje taki poziom produkcji (Y₀) i cen (P₀), że podaż dóbr i usług jest równa popytowi na nie. Jeśli poziom cen jest wyższy niż P₀ (P₁) to podaż (punkt D) jest wyższa od popytu (punkt A). Mamy do czynienia z nadprodukcją. Ceny będą się obniżać do poziomu P₀. Gdy ceny są niższe od P₀ (P₂) mamy nadmiar popytu (punkt B) od podaży (punkt C). Ceny wykazują tendencję wzrostową (do P₀).

Problem równowagi wygląda inaczej w okresie długim. Może być ona osiągnięta przy różnym stopniu wykorzystania zdolności produkcyjnych i przy różnym stanie aktywności gospodarczej.

Na równowagę oddziałują czynniki popytowe i podażowe.

Zagregowany popyt (AD) jest kształtowany przez podaż pieniądza, wydatki rządowe, podatki, eksport netto i skłonność do zakupów przedsiębiorstw i ludności za wyjątkiem podatków. Wzrost tych wartości powoduje wzrost AD i odwrotnie.

Na wahania produkcji oprócz czynników popytowych wpływają czynniki podażowe np. niedostatek siły roboczej na rynku pracy, przewidywania inflacyjne, żądania podwyżek płac czy zmiany kosztów. Powodują one przesuwanie krzywej AS.

Równowaga między popytem i podażą w sytuacji pełnego wykorzystania możliwości produkcyjnych czyli przy bezrobociu nie większym od bezrobocia naturalnego nazywana jest długookresową równowagą gospodarczą. Równowaga krótkookresowa może istnieć także przy wyższym lub niższym poziomie bezrobocia. W długim okresie produkcji oscyluje wokół poziomu optymalnego. Kluczowym problemem jest tu szybkość działania mechanizmu samoregulacji. Róże poglądy w tej kwestii mają następstwa w postaci odmiennych zaleceń w sprawie prowadzenia polityki pieniężnej. Teorie Keynesowskie wskazują, że mechanizm samoregulacji jest długotrwały bo procesy przygotowawcze na rynku pracy przebiegają bardzo wolno. Wrażliwość płac jest mała szczególnie w warunkach obniżania płac w sytuacji wysokiego bezrobocia. Zbyt powolne przystosowanie do warunków równowagi sprawia, że pożądane zmiany produkcji następują wolno. Dlatego w sytuacji bezrobocia zwolennicy tego nurtu są skłonni zwiększać popyt, aby gospodarka szybciej osiągnęła stan równowagi.

Z kolei zwolennicy monetaryzmu uważają, że ceny i płace są dostatecznie elastyczne a ich przystosowanie do optymalnej produkcji jest wystarczająco szybkie. Są przeciwni aktywnej polityce rządu w walce z bezrobociem i opowiadają się za stałym przyrostem podaży pieniądza w celu minimalizacji wahań popytu i produkcji.

Przy danych krzywych AD1 i AS1 równowaga ma miejsce w punkcie E₀. W wyniku aktywnych przesunięć rządu rośnie popyt globalny z AD1 do AD2. Produkcja zwiększa się z Y₀ do Y₁ a nowa równowaga ma miejsce w punkcie E₁. Oprócz wzrostu produkcji następuje wzrost cen z poziomu p₀ do p₁. Nasilają się żądania płacowe i w rezultacie płace rosną. Wzrost kosztów powoduje spadek rentowności i opłacalności produkcji, a w konsekwencji jej ograniczenie. Krzywa podaży przesuwa się z AS1 do AS2. Produkcja wraca do poziomu wyjściowego Y₀ ale już przy wyższych cenach p₂. Chociaż początkowym efektem wzrostu AD jest wzrost AS i cen to ostatecznym efektem ekspansji fiskalnej jest wzrost cen, czyli inflacja. Nie wzrasta też ostatecznie zatrudnienie. Właśnie dlatego zwolennicy monetaryzmu są przeciwni aktywnej polityce państwa. Manipulowanie podażą pieniądza długookresowo nie ma wpływu na produkcję i zatrudnienie. Jest to polityka szkodliwa, wzmagająca oczekiwania inflacyjne i żądania płacowe.

(Rys. 6.):




Cele strategiczne mają charakter celów finalnych. Są to cele, na które bank centralny tylko oddziałuje, gdyż ma na ich realizację wpływ także wiele innych czynników. Formułowane są na okres 3-4 lat. Ponieważ są celami kilkuletnimi, ich zadaniem jest tworzenie warunków długofalowej stabilności finansowej i przewidywalność warunków gospodarowania dla podmiotów gospodarczych.

Cele te można osiągnąć stopniowo, etapami. W średnim okresie bank centralny może dążyć albo do zmniejszenia wzrostu cen albo przyspieszenia wzrostu PKB. Najlepiej byłoby, gdyby można osiągnąć oba ta cele naraz. Praktyka pokazuje jednak, że są to cele konkurencyjne. Działaniom nakierowanym na hamowanie inflacji towarzyszy zwykle osłabienie aktywności gospodarczej. I odwrotnie, próbom przyspieszenia wzrostu gospodarczego towarzyszy zwykle większa stopa inflacji.

W teorii i praktyce dominuje pogląd, że w długich okresach zrównoważony wzrost gospodarczy nie jest możliwy w warunkach inflacji. Najpierw trzeba doprowadzić do stabilności cen w gospodarce, aby na trwałe uzyskiwać wysokie przyrosty produkcji.

Cel finalny (strategiczny) może być realizowany przez cele pośrednie i operacyjne, albo bezpośrednio (tzw. bezpośredni cel inflacyjny- BCI)

Cele pośrednie są to cele realizowane w okresie krótszym niż cel strategiczny, precyzyjniej reagujące na działania instrumentów operacyjnych.

Cele te powinny:

- znajdować się w zakresie problematyki pieniężnej, na którą mógłby wpłynąć bank centralny

- być sformułowane w sposób pozwalający na ocenę efektywności polityki pieniężnej

- być tak określone, by mogły stanowić sygnał o trudnościach w realizacji polityki pieniężnej.

- być mierzalne oraz sprzyjać ocenie stopnia wykonania zadań polityki pieniężnej.

Kontrola realizacji i ewentualna korekta celu pośredniego jest skuteczniejsza niż celu finalnego. Wytyczenie w miarę pojemnego celu rocznego umożliwia ponadto pewien kompromis między różnymi poglądami na rolę pieniądza w gospodarce.

Argumentem na rzecz stosowania celu pośredniego jest ponadto niedoskonałość informacji i opóźnienia w ich napływaniu. Niemożliwe jest dysponowanie wiarygodnymi danymi na temat sytuacji gospodarczej na każdy dzień. Trzeba więc wytoczyć cel pośredni o którego realizacji informacje napływać mogą szybciej niż, informacje o realizacji celu strategicznego.

Agregatami monetarnymi, które mogą służyć jako cele pośrednie są np. stopa procentowa, limity kredytowe oraz wskaźniki masy pieniężnej ( M1, M2, M3).

Wykład 6 12.11.2009

Cele operacyjne realizowane są przez codzienne transakcje BC na rynku pieniężnym. Stosowane są tu określone instrumenty operacyjne wywołujące ciąg następstw ekonomicznych, który może być jednak długi. Bank Centralny może łatwo kontrolować te cele.

Celem operacyjnym polityki pieniężnej może być pożądana wysokość bazy monetarnej lub pożądany poziom stopy procentowej na rynku międzybankowym na te dwa instrumenty BC ma wpływ bezpośredni.

Kontrolowanie bazy monetarnej polega na kształtowaniu stanu rachunku bieżącego w BC oraz na kształtowaniu ilości pieniądza gotówkowego. Z kolei kształtowania stóp procentowych rynku międzybankowego jest dla BC dość skutecznym i prostym sposobem oddziaływania na rynkowe stopy procentowe.

Przykładowy wybór celów pośrednich polityki pieniężnej w zależności od spodziewanych zaburzeń w gospodarce.

Rodzaj zaburzenia	Cel pośredni	Cel operacyjny
Szoki popytowe	Szeroki agregat pieniężny	Pieniądz rezerwowy, wolne rezerwy
Przesunięcia w strukturze aktywów finansowych	Stopy procentowe	Stopy procentowe
Zadłużenia w podaży pieniądza	Agregat pieniężny lub stopy procentowe	Stopy procentowe
Szoki podażowe	a - agregat pieniężny dla celu inflacyjnego b - stopy procentowe dla celu w postaci realnego PKB	a - pieniądz rezerwowy, wolne rezerwy dla celu inflacyjnego b - stopy procentowe dla celu w postaci realnego PKB

Stopa procentowa jest cena kapitału pożyczkowego. W długim okresie jej wysokość zależy od stopy zysku, a w krótkim od popytu i podaży kapitału. Istotny wpływ na jej poziom ma też tempo wzrostu cen w gospodarce. Im jest ono większe, tym szybciej spada siła nabywcza pieniądza i dla jej utrzymania wymagane są wyższe stopy procentowe.

Wybór celu, jakim jest pożądany poziom nominalnej stopy procentowej w gospodarce wiąże się z kształtowaniem rynkowej stopy oprocentowania pożyczek międzybankowych. Jest to stopa transakcji wkładowo- pożyczkowych zawieranych przez banki w celu regulowania płynności. BC jest uczestnikiem rynku pieniężnego bo kupuje i sprzedaje papiery wartościowe, redyskontuje weksle i udziela kredytów refinansowych. Transakcje te regulując płynność banków kształtują stopy procentowe rynku pieniężnego. Stopa ta z kolei jako wielkość operacyjna jest wyznacznikiem stóp oprocentowania pozostałych transakcji pożyczkowych, zarówno krótko jak i długoterminowych.

Argumentem za wyborem stopy procentowej jako celu pośredniego jest to że można ja łatwo obserwować i kontrolować. Jej znaczenie w realizacji celu strategicznego zależy od wpływu na ceny i produkcję, a to z kolei zależy od stopnia relacji popytu na kredyty, na zmiany stopy procentowej. Jeśli zmiana stopy procentowej powoduje istotne zmiany wolumenu udzielanych kredytów, instrument ten dobrze pełni funkcję regulacyjna. Podstawowym problemem jest tu jednak relacja pomiędzy poziomem stopy procentowej, a stopniem relacji celu finalnego, ponieważ mechanizm transakcji stopy procentowej do gospodarek nadal pozostaje według niektórych autorów nierozpoznany. Kontrola stopy procentowej mogła by pełnić raczej funkcję instrumentu polityki pieniężnej lub celu operacyjnego a nie celu pośredniego.

Techniczną wadą omawianego celu jest ponadto trudność utrzymania niezmiennych stóp procentowych w długim okresie. Nominalna stopa procentowa jest sumą realnej stopy procentowej i spodziewanego wskaźnika inflacji. Stopa realna odzwierciedla realna stopę zwrotu z kapitału rzeczowego i zależy od warunków w sferze realnej. Na jej wysokość BC nie ma wpływu. Ma natomiast wpływ na oczekiwania inflacyjne.

Za wyborem nominalnych stóp procentowych jako celu pośredniego opowiadali się zwolennicy keynesowskiej teorii pieniądza. Wychodząc z założenia, że popyt na pieniądz jest wysoce elastyczny w stosunku do stopy procentowej, uznawali oni, że jej niezmienność pozwala stabilizować dochód i produkcję.

Z przeciwnego założenia wychodzili zwolennicy teorii monetarnej. Negowali rolę stopy procentowej, utrzymując że bardziej korzystne jest stabilizowanie dochodu. Ich zdaniem to dochód, a nie wysokość stopy procentowej wyznacza popyt na pieniądz.

Poziom stopy procentowej jako cel polityki pieniężnej

(Rys. 7.):




Jeżeli ustalenie stopy procentowej na określonym poziomie jest celem polityki pieniężnej, to prosta LM przebiega równolegle do osi odciętych na wysokości wybranego poziomu stopy procentowej. Lewy wykres pokazuje ekspansję pieniężną, która polega na obniżeniu stopy procentowej z R0 do R1, wybranego jako cel polityki pieniężnej. W efekcie LM przesuwa się do LM1 co powoduje wzrost dochodu z Y0 do Y1. Prawy wykres pokazuje restrykcyjną politykę pieniężną, która po podniesieniu stopy procentowej z R0 do R1, wybranego jako cel polityki pieniężnej, powoduje przesunięcie LM do LM1 i spadek dochodu z Y0 do Y1.

(Rys. 8.):


Jak wspomniano powyżej jeżeli celem BC jest utrzymanie stałej stopy procentowej krzywa LM jest pozioma. Ekspansja fiskalna powoduje przesunięcie krzywej IS z IS 1 do IS 2 powoduje wzrost PKB, a nie powoduje zmiany stopy procentowej.

We współczesnej gospodarce wykorzystanie stopy procentowej jest zdeterminowane rolą, jaką znaczenie informacyjne pełni ona w polityce pieniężno-kredytowej BC. Podkreśla się zwłaszcza jej znaczenie informacyjne ( odzwierciedla kierunek polityki pieniężnej i zamierzenia BC) i motywacyjne w oddziaływaniu na procesy realne (wpływa na popyt na kredyt).

Skuteczność oddziaływania stopy procentowej na przebieg procesów realnych we współczesnej gospodarce jest dość ograniczona ponieważ:

• poszczególne sektory gospodarki w różny sposób reagują na obniżenie lub podniesienie stopy procentowej i dotyczy to zwłaszcza podmiotów zdolnych do samofinansowania

• pewne inwestycje, mające podstawowe znaczenie dla przetrwania na rynku, np. inwestycje modernizacyjne lub dostosowujące strukturę produkcji do zmian w strukturze popytu, przeprowadzane są niezależne od poziomu stopy procentowej

• rentowność inwestycji jest oceniana w długim okresie. Przedsiębiorstwo zadłużając się, gdy stopa procentowa jest wysoka może spodziewać się jej spadku

• przedsiębiorstwo może akceptować płacenie wysokiej stopy procentowej, gdy ma możliwość przerzucenia wzrostu kosztów na cenę, bez ryzyka utraty rynków zbytu

• restrykcyjne oddziaływanie stopy procentowej zależy także od stopy inflacji. Inflacja i oczekiwania inflacyjne osłabiają restrykcyjność stopy procentowej

• na możliwość oddziaływania wysokością stopy procentowej wpływa międzynarodowy rynek finansowy i łatwość przepływu kapitału między krajami. Tanie kredyty dostępne zagranicą osłabiają wpływ restrykcyjnych stóp krajowych na popyt globalny

Nie wyklucza to jednak możliwości oddziaływania za pomocą stopy procentowej na zachowania producentów i konsumentów.

Zbyt niska stopa nie sprzyja mobilizacji do oszczędności oraz do selekcji efektywnych inwestycji. Z kolei zbyt wysoka stopa procentowa hamuje konsumpcję i inwestycje. Stopa procentowa podlega fluktuacji w czasie. Nadmierne jej wahania są jednak zjawiskiem niepożądanym i powinny być ograniczane, bo mogą wywołać destabilizację gospodarki. Stąd dużą uwagę przypisuje się stabilizacji stóp procentowych, która ogranicza wahania realnego popytu na pieniądz. Stabilizacja stóp procentowych jest zjawiskiem pożądanym np. gdy BC zależy na stabilizacji dochodu realnego. Manipulując podażą pieniądza BC automatycznie kompensuje wpływ wahań realnego popytu na pieniądz, na popyt globalny i produkcję. Stałe stopy procentowe utrzymywane są kosztem kompensacyjnych zmian podaży pieniądza.

Warunkiem skuteczności takiej polityki fest stabilność autonomicznych czynników wyznaczających popyt globalny, a więc skłonności konsumpcji i inwestycji, wydatków rządowych i podatków.

Kształtowanie podaży pieniądza polega na określaniu granicy dopuszczalnego wzrostu ilości pieniądza w obiegu w ujęciu nominalnym i realnym. Strategia kontroli podaży pieniądza zakłada istnienie celu pośredniego, którym jest wzrost określonego agregatu podaży pieniądza ( M1, M2, M3 lub).

Kontrolę nad podażą pieniądza można próbować uzyskać sterując rozmiarami bazy monetarnej ( pieniądza banku centralnego - M0, obejmującego gotówkę i depozyty banków na rachunkach w banku centralnym, czyli rezerwy banków komercyjnych). Może być więc ona traktowana jako cel operacyjny, tj. jako wielkość, jaką BC może bieżąco kontrolować po to, aby osiągnąć określone rozmiary podaży pieniądza ( cel pośredni), co z kolei ma doprowadzić do osiągnięcia założonej stopy inflacji (cel finalny).

W polityce pieniężnej wykorzystywane są także inne agregaty pieniężne, a mianowicie:

• M1 - pieniądz gotówkowy w obiegu (poza kasami banków) oraz depozyty i inne zobowiązania bieżące gospodarstw domowych, niemonetarnych instytucji finansowych, przedsiębiorstwa instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych, instytucji samorządowych i funduszy ubezpieczeń społecznych. Charakteryzuje się najwyższym stopniem płynności i związany jest z pieniędzmi gromadzonymi do celów transakcyjnych, spekulacyjnych i z powodów ostrożności

• M2 - obejmuje depozyty M1, depozyty i inne zobowiązania z terminem pierwotnym do 2 lat włącznie i zblogowane oraz depozyty z terminem wypowiedzenia do 3 miesięcy włącznie. Jest wykorzystywany przez banki do udzielania kredytów krótkoterminowych

• M3 - obejmuje M2 i operacje z przyrzeczeniem odkupu, dłużne papiery wartościowe z terminem wykupu pierwotnym do 2 lat włącznie oraz jednostki uczestniczące w funduszach rynku pieniężnego. Tworzy główne źródło środków wykorzystywanych na długoterminowych kredytów inwestycyjnych. Wykazuje najniższy stopień płynności.

Wyznaczanie wielkości pieniądza w obiegu (podaży pieniądza) opiera się przeważnie na teorii ilościowej (monetarystycznej). Zgodnie z nią nominalny wzrost podaży pieniądza powinien być dostosowany do przewidywanej aktywności gospodarczej i do nie dającego się uniknąć wzrostu cen ( przewidywanej inflacji). Jednak nadmiernie restrykcyjna polityka pieniężna nakierowana na cele antyinflacyjna ( założenie niskiej inflacji i w konsekwencji małe przyrosty podaży pieniądza lub wręcz jej spadek ), może spowodować recesje w gospodarce, bo będzie hamować wzrost produkcji i powodować wzrost bezrobocia.

Wykład 7

Bank Centralny może regulować podaż pieniądza bezpośrednio lub pośrednio. Kształtowanie podaży pieniądza w wąskim rozumieniu (M1), a zwłaszcza bazy monetarnej (M0), sprowadza się do działalności emisyjnej Banku Centralnego, polegającej właśnie na bezpośrednim regulowaniu ilości pieniądza gotówkowego w obiegu. Wielkość emisji jest zdeterminowana z jednej strony koniecznością dokonywania wymiany zużytych znaków pieniężnych, z drugiej zaś strony koniecznością finansowania procesów realnych. Poza tym BC kontroluje bazę monetarną przez operację otwartego rynku, wywierające bezpośredni wpływ na rezerwy gotówkowe banków. Znacznie bardziej skomplikowana jest regulacja podaży pieniądza w szerokim ujęciu, z uwagi na pojawiające się substytuty pieniądza, a także ze względu na to, że kreacją pieniądza zajmują się także banki komercyjne, które udzielając kredytów mogą zwiększać ogólna sumę pieniądza w obiegu (funkcja emisyjna kredytu). W tym przypadku BC może oddziaływać jedynie pośrednio, poprzez zmiany stopy procentowej (stopy rezerw obowiązkowych i stopy kredytu refinansowego), co wpływa na mnożnik kreacji pieniądza. Ta metoda kontroli monetarnej nie należy do łatwych. Aby osiągnąć określony cel, BC powinien dokładnie oszacować krzywą popytu na pieniądz, tj. kąt jej nachylenia oraz zmiany położenia w zależności od zmian realnych dochodów. Przesunięcia popytu na pieniądz wywołują jednak także innowacje finansowe.

Stabilizacja podaży pieniądza wymaga reagowania BC na ewentualne wahania mnożnika i na nieplanowane wahania ilości pieniądza w obiegu. Zwolennicy teorii monetarystycznej uważają, że stabilizacja podaży pieniądza oznacza równoczesną stabilizacje popytu globalnego i globalnej produkcji. Proponują wręcz stosowanie uniwersalnej zasady stałego 3-4% wzrostu podaży pieniądza w ujęciu realnym rocznie, czyli tyle, ile mniej więcej wynosi roczny przyrost zdolności produkcyjnych i realnego PKB.

Zalety podaży pieniądza jako celu pośredniego wynikają z wad stopy procentowej. W sytuacji wahań globalnego popytu wywołanych czynnikami autonomicznymi, pozapienieżnymi, lepszym parametrem jest właśnie podaż pieniądza. Jej stabilizacja oznacza dopuszczanie wahań stopy procentowej. Na te wahania silnie reaguje zarówno popyt konsumpcyjny, jak i inwestycyjny. Ustabilizuje to popyt globalny, uwalniając go od wahań czynników autonomicznych, a w konsekwencji ustabilizuje realny PKB.

Wybór celu dotyczy sytuacji braku stabilności krzywej IS (w sytuacji wahań czynników autonomicznych, innych niż podaż na pieniądz, kształtujących popyt globalny na dobra i usługi, np. zmiany planowanych inwestycji, zmiany skłonności do konsumpcji, zmiany wydatków rządowych i podatków) i stabilnej krzywej LM.

(Rys. 9.):




LM₀- podaż pieniądza jako cel BC

R₀- stopa procentowa jako cel BC

Gdy BC przewiduje wahania krzywej IS (przesunięcie z IS' do IS'') i stabilność krzywej LM, to bardziej racjonalny jest wybór podaży pieniądza jako celu pośredniego polityki pieniężnej, niż wybór stopy procentowej.

Wahania krzywej IS przewidują wahania produkcji realnej tylko między Y₁ (produkcję te wyznacza punkt przecięcia krzywej LM₀ i IS') i Y₂ (produkcję tę wyznacza punkt przecięcia LM₀ i IS''), gdy celem jest podaż pieniądza.

Inaczej wygląda problem, gdy celem banku centralnego jest kształtowanie stopy procentowej. Wówczas rozmiary produkcji wyznaczane są przez punkty przecięcia IS' i IS'' z docelową stopą procentową R₀. Wahania produkcji między Y' a Y'' (gdy celem jest poziom oprocentowania) są większe niż wahania produkcji pomiędzy Y₁ a Y₂ (gdy celem jest podaż pieniądza).

Ostatecznie można wiec stwierdzić, że jeśli występują autonomiczne przyczyny wahań popytu globalnego, celem pośrednim banku centralnego powinna być podaż pieniądza. Gdy powodem wahań popytu globalnego są wahania popytu na pieniądz, problem racjonalności wyboru celu przedstawia rysunek poniżej.

(Rys. 10.):




Pożądana wielkość produkcji jest wyznaczona przez punkt przecięcia LM₀ i IS i wynosi Y*. Wahania popytu na pieniądz, wywołujące przesunięcia krzywej LM przy stałej podaży pieniądza powodują brak stabilności na rynku pieniężnym. Waha się stopa procentowa (pomiędzy R' a R'') czego skutkiem są także wahania AD i produkcji (pomiędzy Y' a Y''), które występują, gdy celem jest stabilizowanie podaży pieniądza.

Jeśli jednak celem polityki BC jest stały poziom stopy procentowej to wahaniom podlega podaż pieniądza. Jeśli zmianom popytu na pieniądz towarzyszą takie same zmiany podaży pieniądza, krzywa LM nie zmienia swego położenia ( tak naprawdę będzie ona pozioma o czym była mowa wyżej). Zmiany popytu na pieniądz musza być kompensowane po to, żeby móc utrzymać stopę procentową na stałym poziomie (R*). Pozwala to utrzymać produkcję na pożądanym poziomie. Wahania produkcji są znacznie mniejsze, albo nie występują wogóle.

Monetaryści uważają, że popyt na pieniądz jest stabilny. Nic więc dziwnego, że opowiadają się za podażą pieniądza jako celem banku centralnego. Keynesiści z kolei nie wierzą w stabilność popytu na pieniądze. Bardziej skłonni są wybrać stopę procentową jako cel pośredni polityki pieniężnej. Ich teza ma potwierdzenie w rzeczywistości. Rozwój nowych rodzajów usług finansowych oraz nowych instrumentów zawierania transakcji na zliberalizowanych rynkach w coraz większym stopniu sprzyja wahaniom popytu na pieniądz.

Podaż pieniądza jako cel polityki pieniężnej:

(Rys. 11.):




Jeżeli celem polityki pieniężnej jest ustalenie podaży pieniądza na określonym poziomie, prosta LM nie zmienia nachylenia w stosunku do osi OX. Lewy wykres pokazuje ekspansywną politykę pieniężną. Prosta LM₀ została przesunięta o ΔM, co zapewnia podaż pieniądza na określonym poziomie, wyższym niż w okresie wyjściowym (wzrost podaży pieniądza). Efektem przesunięcia LM₀ do LM₁ jest wzrost dochodu z Y₀ do Y₁ i spadek stopy procentowej z R₀ do R₁.

Prawy wykres pokazuje politykę restrykcyjną polegającą na zmniejszeniu podaży pieniądza o ΔM. Prosta LM₀ przesuwa się do LM₁ co powoduje zmniejszenie dochodu z Y₀ do Y₁ i wzrost stopy procentowej z R₀ do R₁.

Strategia kontroli podaży pieniądza była stosowana przez wiele banków centralnych. Z czasem okazało się jednak, że zależność miedzy zmianami podaży pieniądza i cenami coraz trudniej empirycznie uchwycić. Szacowane w poszczególnych krajach funkcje popytu na pieniądz były coraz mniej stabilne, tak że w pewnym momencie prognozowanie przyrostu podaży pieniądza niezbędnego do osiągnięcia założonego celu inflacyjnego stało się niemożliwe.

Zmiany zachodzące na rynkach finansowych spowodowały, że BC może oddziaływać efektywnie jedynie na krótkoterminowe stopy procentowe rynku pieniężnego, a dopiero za ich pośrednictwem na takie zmienne jak inflacji, czy pieniądz ogółem. Opierając się na tych ustaleniach, należy zatem przyjąć, że brak jest możliwości kontroli podaży pieniądza ogółem poprzez kontrolę pieniądza rezerwowego, nawet przy stabilnym mnożniku kreacji pieniądza.

Wyżej analizowane cele czyli stopa procentowa i podaż pieniądza są właściwe przy wahaniach czynników popytowych. Gdy występują wahania czynników podażowych stabilizacja popytu nie da pożądanych rezultatów. Niezbędne jest przystosowanie gospodarki do zmian czynników realnych. W takiej sytuacji racjonalnym celem NBP może być nominalny poziom PKB. Strategia taka polega na wyznaczeniu określonej ścieżki wzrostu dochodu i na reagowaniu NBP w zależności od odchyleń rzeczywistego PKB od przyjętej ścieżki. Taki cel jest całkowicie zgodny z ogólnymi celami polityki monetarnej tj. stabilnością cen czy wzrostem gospodarczym. Zrealizowanie tego celu wymaga od banku centralnego takiego stosowania instrumentów polityki monetarnej aby równocześnie osiągnąć pożądany poziom cen i zakładaną wielkość produkcji. Bank centralny ma możliwość kształtowania popytu globalnego poprzez zmiany podaży pieniądza. Zmiany podaży pieniądza nie są w tym przypadku celem tylko są podporządkowane osiągnięciu zakładanego PKB. Jeżeli popyt spada bank centralny może temu przeciwdziałać emitując dodatkową ilość pieniądza. Ceny i produkcja wzrosną. Chodzi jednak o to, aby wzrost obu wielkości miał pożądane proporcje i aby zrealizować cel zasadniczy jakim jest nominalny PKB. Nominalny PKB jako cel polityki pieniężnej ma jednak także wady. Informacje na temat jego zmian bank centralny otrzymuje z opóźnieniem czyli nie jest w stanie dysponować precyzyjnymi i aktualnymi danymi warunkującymi prawidłowość podejmowanych decyzji. Ponadto aby prawidłowo zmienić popyt globalny trzeba dokładnie określić związki między zmianami podaży pieniądza, popytu globalnego i nominalnego PKB, a w tej kwestii w teorii ekonomii istnieją rozbieżności.

Poziom dochodu jako cel polityki pieniężnej

(Rys. 12.):




Jeżeli celem polityki monetarnej jest osiągnięcie dochodu o określonej wysokości Y₁, funkcja LM musi być pionowa. Na lewym wykresie mamy przykład polityki ekspansywnej, której celem jest osiągnięcie dochodu Y₁, większego niż w okresie wyjściowym Y₀. Osiągnięcie tego celu wymaga przesunięcia krzywej LM z LM₀ do LM₁. Przy niezmienionym położeniu krzywej IS daje to spadek stopy procentowej z R₀ do R₁.

Na prawym wykresie mamy przykład polityki restrykcyjnej, której celem jest osiągnięcie dochodu Y₁ mniejszego niż dochód wyjściowy Y₀. Taka polityka jest stosowana, gdy nastąpiło przegrzanie koniunktury i przekroczenie optymalnego poziomu wykorzystania potencjału ekonomicznego gospodarki. Dla osiągnięcia tego celu konieczne jest przesunięcie krzywej LM z LM₀ do LM₁. Skutkiem jest wzrost stopy procentowej z R₀ do R₁.

Wykład 8

Celem pośrednim polityki pieniężnej może być także stabilizacja kursu walutowego zwłaszcza w krajach o dużym udziale handlu zagranicznego w PKB. Wybór takiego celu oznacza, że uwzględnia się jego duży wpływ na ceny towarów eksportowanych i importowanych a pośrednio na poziom cen krajowych. Prowadzona przez BC polityka kursu walutowego sprowadza się do dokonywania w pewnym momencie jednorazowej dewaluacji lub rewaluacji (w systemie kursów stałych) bądź do wywołania lub przeciwdziałania deprecjacji lub aprecjacji waluty krajowej (w systemie kursów płynnych). Może ona również służyć do utrzymania istniejącego kursu walutowego za pomocą określonych zabiegów.

Dewaluacja powoduje spadek cen towarów eksportowanych i wzrost cen towarów importowanych a w konsekwencji wzrost eksportu i spadek importu.

Odwrotne skutki wywołuje rewaluacja. Przeprowadza się ja jednak rzadko dla osłabienia tendencji inflacyjnych w gospodarce.

Kurs walutowy odzwierciedla w sposób pośredni kierunek prowadzonej polityki pieniężnej. Spadek kursu płynnego oznacza, że polityka jest zbyt liberalna i nadmierny popyt wywołuje nadwyżkę importu i deprecjację waluty krajowej. Polityka restrykcyjna prowadzi do nadwyżki eksportu i aprecjacji waluty krajowej.

W literaturze wymienia się ponadto inne cele pośrednie, które nie były stosowane do tej pory w praktyce. Może to być np. wyznaczenie pożądanej różnicy w rynkowych stopach procentowych krótko i długoterminowych bądź kontrolowania tzw. agregatów kredytowych czyli albo kredytów ogółem albo kredytów bankowych dla przedsiębiorstw i ludności.

(Rys. 13.):




Przy danych krzywych IS i LM₁ równowaga ma miejsce w punkcie E₁, przy stopie R₁ i produkcji Y₁. Ekspansja pieniężna (działania prowadzące do wzrostu podaży pieniądza) powoduje przesuniecie krzywej LM₁ do LM₂. Punkt równowagi przesuwa się do E₂, stopa procentowa spada z R₁ do R₂, a produkcja i dochód rośnie z Y₁ do Y₂. Produkcja Ośnie w wyniku pobudzenia popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego wskutek spadku stopy procentowej i potanienia kredytów.

W gospodarce otwartej, w systemie kursów płynnych, spadek stóp procentowych powoduje spadek popytu na walutę krajową i odpływ kapitału. Spada kurs waluty krajowej, co powoduje spadek importu i wzrost eksportu. Eksport netto rośnie. Stymuluje to dodatkowo wzrost popytu globalnego oraz produkcji i dochodu.

Polityka pieniężna jest skuteczna w systemie kursów płynnych w krótkim okresie czasu. W długim okresie pieniądz jest neutralny dla zmiennych realnych.

W systemie kursów stałych, po wzroście podaży pieniądza, aby nie dopuścić do spadku kursu waluty krajowej BC dokonuje interwencji na rynku walutowym. Sprzedaje waluty obce i zmniejsza podaż pieniądza krajowego. Następuje spadek rezerw dewizowych.

Utrzymanie stałego kursu walutowego wymaga utrzymania stałej stopy procentowej. W sferze realnej nie zachodzą zmiany. Brak zmiany stopy procentowej powoduje brak zmian popytu globalnego, produkcji i dochodu.

Polityka monetarna jest nieskuteczna w systemie kursów stałych

(Rys. 14.):




Rodzaje polityki pieniężnej

Stała polityka pieniężna	Dyskrecjonalna polityka pieniężna
		Polityka ekspansywna	Polityka restrykcyjna
	- realizowana jest zasada stałego, przyjętego celu polityki pieniężnej - raz wyznaczony cel pośredni jest realizowany bez względu na okoliczności - BC utrzymuje neutralny stosunek do tego co się dzieje w gospodarce - strategia postępowania jest stała	- oznacza przystosowanie działań BC do konkretnej sytuacji gospodarczej - możliwa jest reakcja na procesy deflacyjne i wzrost bezrobocia, zapobieganie spadkowi kursu waluty, przeciwdziałanie przegrzaniu koniunktury i wzrostowi deficytu bilansu płatniczego.
		- prowadzi do wzrostu podaży pieniądza i ułatwia do niego dostęp - powoduje wzrost popytu globalnego i pobudzenie aktywności gospodarczej	- prowadzi do spadku podaży pieniądza i utrudnia do niego dostęp - powoduje spadek popytu globalnego i ograniczenie aktywności gospodarczej

Do bezpośrednich instrumentów oddziaływania NBP na system bankowy, należało w przeszłości reglamentowanie akcji kredytowej banków komercyjnych. Polityka kontyngentów kredytowych należy do instrumentów najbardziej rygorystycznych, ale jest skuteczna. Osłabia ona jednak konkurencję miedzy bankami, które mogą zwiększać wartość kredytów zwykle wg takiego samego wskaźnika, niezależnie od ich efektywności. Innym sposobem ograniczania udzielanych przez banki komercyjnych kredytów mogłoby być ustalenie minimalnej granicy wyłożenia własnych środków na zakup danego dobra oraz manipulowanie okresem spłaty kredytu, albo reglamentacja kredytu refinansowego. Ten ostatni sposób może być skuteczny, o ile banki korzystają z takich kredytów. Nadpłynność w sektorze bankowym powoduje, że kredyt refinansowy traci na znaczeniu, jako forma zasilenia finansowego banków. Poza tym w przeszłości obowiązywały banki ustawowe limity inwestycji w papiery wartościowe i udziały w innych podmiotach.

Oprócz reglamentowania akcji kredytowej instrumentem oddziaływania bezpośredniego BC może być także kontrola stóp procentowych. Może to polegać np. na wprowadzeniu maksymalnej stopy oprocentowania oszczędności i lokat. Nierynkowym instrumentem polityki pieniężnej było także przyjmowanie depozytów i lokat od ludności przez NBP, które zastosowano w 1997 roku w celu absorpcji wysokich oszczędności i przeciwdziałania presji inflacyjnej. Takie rozwiązania stosowane są jednak zwykle tylko w sytuacjach nadzwyczajnych.

Obecnie do instrumentów oddziaływania bezpośredniego należą:

1. Limitowanie koncentracji kredytów i innych wierzytelności zgodnie z Ustawą Prawo bankowe (limity zaangażowania)

2. Ustawowe uprawnienia RPP do wprowadzenia (w razie zagrożenia realizacji polityki pieniężnej):
   - ograniczenia wielkości środków pieniężnych oddawanych przez banki do dyspozycji kredytobiorców i pożyczkobiorców
   - obowiązku utrzymania nie oprocentowanego depozytu w NBP od zagranicznych środków płatniczych wykorzystywanych przez banki i krajowych przedsiębiorców

Do norm ograniczających możliwości angażowania środków banku w poszczególne przedsięwzięcia należą limity koncentracji (zaangażowania) określone w Ustawie Prawo bankowe. Zgodnie z nią, suma wierzytelności banku, udzielonych przez bank zobowiązań pozabilansowych oraz posiadanych przez bank bezpośrednio lub pośrednio akcji lub udziałów w innym podmiocie, wniesionych dopłat w spółce z o.o. lub też wkładów albo sum komandytowych - w zależności od tego, która z tych kwot jest większa - w spółce komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, obciążonych ryzykiem jednego podmiotu lub grupy podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie, czyli takich, z których przynajmniej jeden bezpośrednio lub pośrednio wywiera znaczący wpływ na pozostałe, lub które stanowią dla banku jedno ryzyko gospodarcze ze względu na to, ze kondycja finansowa jednego z nich może mieć wpływ na spłatę zobowiązań przez pozostałe, nie może przekroczyć:

1. 20% funduszy własnych - w przypadku, gdy którykolwiek z tych podmiotów jest w stosunku do banku podmiotem dominującym lub zależnym, albo jest podmiotem zależnym od dominującego wobec banku

2. 25% funduszy własnych banku - w przypadku, gdy podmioty te nie są podmiotami powiązanymi z bankiem w sposób opisany powyżej

Jeżeli suma wierzytelności banku (lub udzielonych zobowiązań pozabilansowych) w stosunku do jednego podmiotu lub ich grupy powiązanej kapitałowo lub organizacyjnie przekroczy 10% funduszy własnych banku. Zarząd banku jest ponadto zobowiązany zgłaszać taki fakt KNB. Suma wierzytelności banku oraz udzielonych przez bank zobowiązań pozabilansowych przekraczających 10% funduszy własnych banku w stosunku do podmiotów o których mowa wyżej, nie może być poza tym wyższa niż 80% funduszy własnych banku

[Ustawa z dnia 29.08.1997 r. Prawo bankowe art. 71]

Instrumenty oddziaływania pośredniego:

1. Rezerwy obowiązkowe

2. Kredyt refinansowy
   - redyskontowy
   - lombardowy
   -techniczny

3. Operacje otwartego rynku
   - bezwarunkowe
   - warunkowe

Polityka ekspansywna	Polityka restrykcyjna
- obniżenie stopy rezerwy obowiązkowej	- podniesienie stopy rezerwy obowiązkowej
- obniżenie stóp kredytu refinansowego i ułatwienie dostępu do niego.	- podniesienie stóp kredytu refinansowego i utrudnienie dostępu do niego
- zakup papierów wartościowych w operacjach otwartego rynku	- sprzedaż papierów wartościowych w operacjach otwartego rynku.

Wykład 9

Rezerwy obowiązkowe jest to część całkowitych rezerw znajdujących się w dyspozycji banków, która nie może być wykorzystana do tworzenia pieniądza przez udzielanie pożyczek. Wyraża się ja w procentach wybranych depozytów bankowych. Zmiany stopy rezerw wpływają na wielkość podaży pieniądza za pomocą mnożnika, który jest odwrotnością tej stopy. Zmiany stóp rezerw obowiązkowych są zwykle niewielkie, gdyż wywołują zwielokrotnione zmiany podaży pieniądza. Negatywnie wpływają na gospodarkę finansową banków i stąd bank centralny nie może ich zmieniać zbyt często, gdyż groziłoby to zachwianiem stabilności monetarnej w kraju. Stopa rezerw może być zróżnicowana w zależności od terminów zobowiązań osoby właściciela czy wielkości wkładu. Rezerwa jeśli jest nieoprocentowana jest formą para podatku wpłacanego do BC a jeśli jest wysoka ma wpływ na oprocentowanie kredytów.

W Polsce rezerwy obowiązkowe odprowadzane są od środków płatnych na każde żądanie oraz od środków terminowych za wyjątkiem środków wyłączonych z podstawy naliczania, zgodnie z przepisami ustawowymi. Rezerw nie odprowadza się np. od środków podlegających zwrotowi, zgromadzonych na rachunkach i przeznaczonych na zasilenie Krajowego Funduszu Mieszkaniowego, a także od środków uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych z udzielonym przyrzeczeniem wykupu.

Stopa rezerw obowiązkowych nie może przekroczyć:

- 30% środków a'vista

- 20% środków na rachunkach terminowych

Stopa ta może być zróżnicowana w zależności od okresu przechowywania środków i rodzaju waluty. Obecnie stopa od wkładów złotowych i walutowych jest ujednolicona i wynosi 3%. Banki pomniejszają kwotę naliczonej rezerwy o równowartość 500 tys. Euro, obliczoną wg kursu średniego, ogłaszanego przez NBP z ostatniego dnia miesiąca stanowiącego podstawę naliczenia rezerwy obowiązkowej. Jeśli kwota rezerwy jest mniejsza niż kwota pomniejszenia, bank nie odprowadza rezerwy.

Od odprowadzania rezerw bank może być zwolniony przez Zarząd NBP, np. w okresie realizacji postępowania naprawczego. Bank musi odprowadzać należną rezerwę na rachunek bieżący w NBP (lub rachunek rezerw obowiązkowych). Kwota rezerw obowiązkowych podlega oprocentowaniu wg stawki równej 0,9 stopy redyskonta, zaś karne odsetki w przypadku naruszenia obowiązku ich odprowadzania są naliczane od brakującej kwoty w wysokości dwukrotności stopy kredytu lombardowego. Część środków pieniężnych z oprocentowania rezerwy była przekazywana w latach 2004-2006 (odpowiednio 80%, 60% i 50%) na specjalny rachunek w NBP z przeznaczeniem na zasilenie Funduszu Poręczeń Unijnych. Pozostała część była przekazywana bankom.

Wg uchwały Zarządu NBP podstawę naliczenia rezerw stanowi średnia arytmetyczna stanu środków, od którego nalicza rezerwę na koniec każdego dnia miesiąca. Odprowadza się ją w ostatnim dniu miesiąca następującego po jej naliczeniu i utrzymuje do dnia poprzedzającego kolejny okres utrzymywania rezerwy. Bank może wykorzystywać rezerwę w ciągu dnia do bieżących rozliczeń pieniężnych.

W przeszłości banki mogły odprowadzać do NBP część rezerwy należnej (początkowo 50% potem 80%) pod warunkiem zobowiązania się do utrzymania w kasach zapasu gotówki w zł w kwocie wynikającej z różnicy między rezerwą należną, a odprowadzoną. Obecnie odprowadzeniu podlega cała kwota należnej rezerwy.

Rola rezerwy obowiązkowej maleje, jest coraz mniejsza. Są kraje, które nie stosują rezerwy obowiązkowej (np. Kanada, Nowa Zelandia, Szwecja). W Europejskim Banku Centralnym stopa rezerw wynosi 2%. W innych krajach występuje rezerwa obowiązkowa np. w Polsce, ale tendencja jest spadkowa, nie ma już charakteru para podatku, nie ma charakteru kosztowego.

Refinansowanie banków polega na udzielaniu kredytów przez BC pozostałym bankom , które mogą w ten sposób upłynnić swoje aktywa. Za pomocą kredytów refinansowych BC ma wpływ na działalność banków operacyjnych przez określenie warunków kredytowych.

NBP może udzielać bankom kredytu refinansowego w złotych w celu uzupełnienia ich zasobów pieniężnych. Kredyt refinansowy może być udzielony:

- do określonej kwoty w rachunku kredytu

- pod zastaw papierów wartościowych - do wysokości równej określonej części ich wartości nominalnej (kredyt lombardowy)

- w innej formie określonej przez Zarząd NBP

Kredyt może być także udzielony bankowi dla realizacji programu postępowania naprawczego. Jest to kredyt ułatwiający restrukturyzację bankom mającym problemy z wypłacalnością. Jeśli sytuacja banku pogarsza się w stopniu zagrażającym terminowej spłacie lub bank nie przestrzega warunków umowy, NBP może wypowiedzieć umowę i zażądać wcześniejszej spłaty.

Poza tym NBP może przyjmować od banków weksle do dyskonta i redyskonta.

Kredyt refinansowy- jako instrument polityki pieniężnej- cechuje ograniczona skuteczność. Trudno jest za jego pomocą kontrolować płynność sektora bankowego m.in. dlatego, że współczesne banki cechuje duża niezależność finansowa od banku centralnego. Zamiast refinansować się w BC mogą się one refinansować na rynku pieniężnym np. na rynku lokat międzybankowych. Oprócz tego, jeśli dysponują one dużymi własnymi rezerwami pieniężnymi, nie zależy im na refinansowaniu w BC. Jednocześnie np. w Polsce gdzie dużą rolę odgrywa kapitał zagraniczny, banki mogą liczyć na pomoc macierzystych jednostek w regulowaniu płynności.

Ponadto w operacjach refinansowania stroną inicjującą są banki, które decydują o tym czy chcą zaciągnąć kredyt czy nie. Nawet gdyby były one zadłużone w BC skuteczność kredytu refinansowego w kształtowaniu podaży pieniądza zależy od elastyczności cenowej popytu na kredyt, a na to BC nie ma wpływu.

Skuteczność polityki refinansowania ograniczają także międzynarodowe ruchy kapitałowe. Wzrost stopy procentowej powoduje napływ kapitału z zagranicy. Pożądany poziom stopy procentowej w gospodarce z punktu widzenia potrzeby przywrócenia równowagi bilansu płatniczego kraju może być sprzeczny z celem utrzymania wewnętrznej stabilności finansowej.

Wykład 10 17.12.2009

Polityka redyskontowa polega na określeniu przez Bank Centralny stopy redyskonta stosowanej przy udzielaniu kredytu redyskontowego oraz na zmianach dostępności tego kredytu (kontyngenty redyskonta, wymagania w stosunku do redyskontowych weksli). Zmiany stopy redyskonta powinny zapewnić kontrolę płynności sektora bankowego. W rzeczywistości kontrola ta nie jest dostatecznie skuteczna gdyż:

• Bank Centralny nie może zmieniać zbyt często stopy redyskonta, dostosowując ją do koniunktury, ponieważ powodowałoby to spadek zaufania do niej

• Banki komercyjne cechuje czasami duża niezależność. Bank Centralny może zmienić stopę redyskonta ale nie może zmusić banków do zaciągnięcia kredytu redyskontowego w dodatku korzystając z tego kredytu banki wkalkulowują jego koszt w koszty kredytów bankowych klientom,

• Ustalając stopę redyskonta na określonym poziomie Bank Centralny wpływa na rynkowe stopy procentowe gdy nie są jasne motywy Banku Centralnego dochodzi do wahań różnicy między stopami rynkowymi a stopą redyskonta. Wahania te prowadzą do dużej zmienności kredytów BC i podaży pieniądza. Stąd BC stara się nie dopuścić do zbyt dużych różnic pomiędzy stopami aby jego działalność kredytowa nie wymknęła się spod kontroli.

• Międzynarodowe przepływy kapitałów krótkoterminowych osłabiają oddziaływanie stopy redyskonta na płynność banków.

Stopa redyskonta nie jest więc dostatecznie skutecznym narzędziem kontroli podaży pieniądza. Pełni rolę psychologiczną, jest sygnałem intencji władz. Stopa redyskonta powinna być nieco niższa niż stopa, która kształtuje się na rynku pieniężnym w celu popierania mniejszych podmiotów, które w swej działalności posługują się wekslami.

Weksle są bezwarunkowym obowiązkiem do zapłaty określonej kwoty w jego określonym czasie i miejscu.

Rodzaje weksli:

• Finansowy - wystawiany jako zabezpieczenie uzyskanej pożyczki

• Towarowy - wystawiany na pokrycie zobowiązania na nabyty towar

• Własny (sola) - wystawiany przez dłużnika jako zobowiązanie do zapłaty

• Obcy (trata) - wystawiany przez wierzyciela (trasanta), który poleca swojemu dłużnikowi (trasantowi) dokonanie zapłaty na rzecz własnej osoby trzeciej (beneficjenta). Może być on zaakceptowany przez trasata, co powoduje potwierdzenie zobowiązania i powstania zobowiązania do zapłaty

Elementy ustawowe weksla własnego:

• nazwa weksel w treści dokumentu w języku, w jakim jest wystawiony,

• bezwarunkowe przyrzeczenie (weksel własny) lub polecenie (weksel trasowany), zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej

• oznaczenie sumy, która ma być zapłacona

• nazwisko lub nazwa osoby, która ma dokonać zapłaty, czyli trasata (tylko na wekslu trasowanym)

• oznaczenie terminu płatności:

- weksel płatny za okazaniem

- weksel płatny w pewien czas (po dacie)po okazaniu (np. 2 dni po czasie)

- weksel płatny w oznaczonym dniu (oznaczenie miejsca płatności)

• oznaczenie remitenta - nazwisko lub nazwa osoby, na rzecz lub zlecenie której zapłata ma być dokonana (trasata na wekslu trasowanym)

Weksel będzie nieważny jeżeli :

• nie wymieniono remitenta

• wpisano w miejscu dla określenia remitenta, wpisanie „na zlecenie okaziciela”

Nieważność weksla powoduje:

• podanie jakichkolwiek warunków zapłaty zobowiązania

• brak oznaczenia waluty

• oznaczenie daty płatności nie istniejącej w kalendarzu

• określenie więcej niż 1-go miejsca płatności

Wekslem możemy płacić zobowiązania. Może występować jako pieniądz, choć nim nie jest. Można nim spłacić długi poprzez przeniesienie wierzytelności z weksla.

Dyskonto - to odsprzedaż weksla przed terminem płatności bankowi komercyjnemu. Bank potrąca stopę dyskonta od dnia dyskonta, włącznie do dnia wykupu (rok- 360 dni, miesiąc - 30 dni) oraz prowizję. Kredyt dyskontowy uzyskuje osoba dyskontująca weksel a spłaca go dłużnik wekslowy w momencie wykupu. Bank, który weksel redyskontował nie musi przetrzymywać go do terminu płatności i może zaciągnąć na jego podstawie kredyt redyskontowy w NBP

Redyskonto - to sprzedaż wcześniej zdyskontowanego weksla przez bank zagraniczny do NBP przed terminem płatności. NBP potrąca stopę redyskonta. Zasady i tryb redyskonta określa umowa nr 2/98 Zarządy NBP z dnia 27.02.1998 r. W sprawie rodzajów weksli przyjmowanych przez NBP do redyskonta oraz zasad i trybu ich redyskonta.

NBP przyjmuje do redyskonta weksel:

1. wystawiane zgodnie z wymogami prawa wekslowego

2. od których uiszczono opłatę skarbową w określonej wysokości - nie obowiązuje obecnie

3. pochodzące z dokonanych obrotów gospodarczych

4. podpisane co najmniej budzących zaufanie jako solidni płatnicy (terminowo wywiązujących się ze zobowiązań wekslowych tzn. nie dopuszczających do ………..weksli przez nich wystawionych lub na nich trasowanych) wystawcę i akceptanta

5. których termin płatności upływa nie później niż za 3 miesiące od daty przyjęcia do redyskonta i nie wcześniej niż jest to potrzebne dla zawiadomienia dłużnika

6. z terminu płatności w oznaczonym dniu

7. płatne w bankach, w których dłużnicy mają rachunki

8. opatrzone indeksem in blanco banku, który weksel zdyskontował

9. bez wzmianek w tekście i indosach ogarniających prawo przenoszenia własności lub prawo zwrotnego poszukiwania a także bez poprawek i skreśleń

10. Podpisanie w taki sposób, że możliwa jest identyfikacja osób, które je podpisały

WYKŁAD 16.01

• MF nie później niż następnego po terminie przetargu może zaoferować do sprzedaży niesprzedaną lub dodatkową ilość bonów skarbowych wg średniej ważonej ceny przetargowej przyjętych ofert (przetarg uzupełniający). Wartość nominalne bonów skarbowych oferowanych na przetargu uzupełniającym mogą dokonywać jedynie uczesnicy którzy dokonali zakupu w dniu przetargu

• Bony mogą być odkupione na przetargach organizowanych przez NBP przed wpływem terminu zapadalności. Podlegają wtedy umożeniu za wyjątkiem bonów kupowanych przez MF

OBLIGACJA jest papierem wartościowym w serii,w którym emitent stwierdza że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatoriusza) i zachowuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym

Obligacje mogą nie mieć formy dokumentu jeśli emitent tak postanowi. Ich ewidencję prowadzą KD PW, domy maklerskie lub banki. Prawa i obowiązki emitenta obligatariuszy są określone

Obligacje oferowane na przetargach mogą być emitowane jako:

• O zmiennej stopie procentowej

• O stalej stopie procentowej

• Indeksowane

• ……………

Obligacje mogą być nabywane przez rezydentów i nierezydentów będących osobami prawnymi lub przez spółkę akcyjną nie posiadającą osobowości prawnej. Są sprzedawane na przetargach na rzecz uczestników przetargu. Za pośrednictwem których mogą nabywać je inne podmioty. Możliwa jest zamiana na inne emisje w drodze przetargu. Oprocentowanie jest naliczane otwartości nominalnej w okresach odsetkowych przy czym szczegółowe zasady określa ust emis. Obligacje mogą być odkupowane przez MF przed terminem zapadalności polegają wykupowi wg wartości nominalnej

Obligacje oferowane w sieci sprzedaży detalicznej są emitowane jako obligacje na okaziciela. Każda emisja może mieć wiele serii. Wartość nominalna obligacji wynosi 100; 100 euro lub wielokrotność. Obligacje dopuszczone do obrotu publicznego są demo lizowane mogą być nabywane przez rezydentowi i nierezydentow będących osobami prawnymi lub fizycznymi albo nie posiadające osobowości prawnej. Na rzecz osob fizycznych sprzedawane są generalnie obligacje skarbowe oraz oszczędnościowe

Mogą być oferowane w drodze:

• Subskrypcji zamiany na kolejne emisje obligacji

• Sprzedaży w POK

• Sprzedaży za pomocą systemów informatycznych na rzecz rezydentów

• Sprzedaży w bankomatach wyłącznie na rzecz osób fizycznych

SUBSKRYPCJE

KREDYT LOMBARDOWY- udzielony jest pod zastaw, reguluje go uchwala NBP o pap. wart. bonach skarbowych albo bonów pieniężnych NBP obligacji NBP bądź innych pap.wart.85% wartości papierów wartościowych obciążonych zastawem. Może go wysłać bank posiadający r-k w NBP o ile jest uczestnikiem RPW lub KDPW i zawre umowę o taki kredyt. Kredyt podlega opłacie w następnym dniu operacyjnym.

KREDYT TECHNICZNY- podobny do lombardowego kredyt w ciągu jednego dnia dostępny w euro oraz złotówkach udzielony pod zabezpieczenie papierów wart. poprzez przewłaszczenie. Następuje przeniesienie własności do czasu spłaty> różni się pap. wart. bony skarbowe obligacje NBP. Kwotowa relacja procentowa w nominalnej 85% .jest to typowy kredyt 1 dniowy. Musi być spłacony tego dnia. Powinien być wykorzystany i spłacony jeżeli jest on tak wykorzystany jest nieoprocentowany przekształca się w lombardowy kiedy spłata następuje w następnym dniu koszty są lombardowe.

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU polegają na zakupie i sprzedaży papierów wartościowych przez BC banków operacyjnych. Zakupy zwiększają rezerwy gotówkowe banknotów co ma wpływ na wzrost akcji kredytowej wzrost podaży pieniądza i obniżenie krótkoterminowych stóp procentowych. Sprzedaż na otwartym rynku prowadzi do zmniejszenia bazy monetarnej i wskutek działania mnożnika do odpowiednio szybszego spadku podaży pieniądza i wzrostu stóp procentowych. Operacje są przeprowadzane z inicjatywy NBP w sposób ciągły co stabilizująco działa na gospodarkę, ich skutki są łatwo odwracalne a działanie nie wiąże się z różnymi opóźnieniami. Są najskuteczniejszym elementem polityki monetarnej ale pod warunkiem że istnieje odpowiednio rozwinięty rynek papierów wartościowych. Generalnie przeprowadzane są w trybie przetargu w wyjątkowych przypadkach za zgodą NBP w trybie poza przetargowym.

Od 01.01.2006 w operacjach podstawowych mogą brać udział wszystkie banki uczestniczące w systemie Sorbnet w pozostałych operacjach biorą udział głównie ………..rynku pieniężnego przez BGF. Liczba ofert składanych na przetarg nie podlega ograniczeniom, a łączna wartość papierów danego rodzaju i o danym terminie zapadłości nie może być mniejsza niż 1000 000 000 1mln.

OPERACJE BEZWARUNKOWE

Polegają na oddziaływaniu na płynność sektora bankowego w długim okresie czasu, ich realizacja nie wiąże się z dodatkowymi klauzulami; mają charakter transakcji natychmiastowych.

WYRÓŻNIAMY:

• Bezwarunkową sprzedaż sektora bankowego które zmniejsza płynność banku

• Bezwarunkowy zakup który zwiększa płynność banków operacyjnych zasilając w pieniądz

OPERACJE WAUNKOWE:

• Operacje REPO banku komercyjnego- czyli porozumienie odkupu, sprzedaż pod względem odkupu lub zakup uwarunkowany z punktu widzenia BC

• Operacje REWERS- REPO- odwrotnie do odsprzedaży czyli uwarunkowane sprzedaż z punktu widzenia BC

REPO NBP polega na tym że BC sprzedaje papiery wartościowe bankom komercyjnym. Zobow. się do ich odkupu w terminie późniejszym po ustalonej cenie. Z kolei bank komercyjny kupuje papiery wartościowe od BC zobowiązuje się do ich sprzedaży.

REWERS REPO NBP polega na tym że BC kupuje papiery wartościowe od banków komercyjnych zobowiązuje się do ich odsprzedaży w terminie późniejszym po ustalonej cenie. Z kolei bank komercyjny sprzedaje papiery wartościowe BC zobowiązuje się do ich odkupu.

Od 1 stycznia 2010 NBP prowadzi operacje otwartego rynku

1. PODSTAWOWE- polegające na emisji papierów wartościowych banków pieniężnych NBP lub przeprowadzeniu operacji repo

2. DOSTRAJAJĄCE- polegające na:

• Emisji bonów pieniężnych NBp

• Przedterminowym wykupie bonów pieniężnych NBP

• Przeprowadzenie operacji repo rewers- repo

3. STRUKTURALNE

• Emitowaniu NBP

• Przedterminowym wykupie NBP

• Zakupie i sprzedaży papierów wartościowych na rynku wtórnym.

Operacje podstawowe przeprowadzane raz w tyg. z terminem zapadalności wynoszącym 7 dni. W uzasadnionych przypadkach mogą być przeprowadzone z inną częstotliwością lub innym terminem zapadalności. Przeprowadza się je w trybie przetargowym czas przeprowadzenia i termin zapadalności operacji dostrajających i strukturalnych zależy od występującej sytuacji płynnościowej. W sektorze bankowym mogą być przeprowadzone w trybie przetargowym a w uzasadnionych przypadkach także na podstawie umów pomiędzy NBP a bankiem

RENTOWNOŚĆ operacji podstawowych jest równa obowiązującej stopie referencyjnej ustalonej przez RPP. Rentowność operacji dostarczających i strukturalnych jest wyznaczana na przetargach lub określone w umowie pomiędzy NBP a bankami i może być inna od stopy referencyjnej.

BONY PIENIĘŻNE NBP są emitowane przez NBP w postaci zdematerializowane z terminem zapadalności od 1 do 365 dni. Nominał i dyskontowe sprzedawane z dyskontem Ewidencjonowane w Rejestrze Papierów Wartościowych. Na rynku pierwotnym nabywcami mogą być tylko banki będące delerami rynku pieniężnego a na rynku wtórnym także przez inne banki.

BC może regulować plynność sektora bankowego również na międzybankowym rynku walutowym służą do tego SWAP uważane za nową formę otwartego rynku wpływają poprzez interwencję na terminowym rynku walutowym.

Polegają na przeprowadzaniu przez BC transakcji sprzedaży kupna walut obcych jednocześnie na terminowym ………….rynku walutowym, chcąc zwiększyć płynność sektora bankowego NBP kupuje od banków walutę na r-ku kasowym i natychmiast ją odsprzedaje na rynku terminowym z klauzulą dostawy w przyszłości po kursie uzgodnionym w dniu zawarcia transakcji

KUPNO I SPRZEDAŻ

Obie transakcje dokonywane są jednocześnie i jest to forma kredytu udzielonego przez BC bankom

NBP oferuje również bankom możliwość składania krotkoterminowego 1 dniowego depozytu do końca dnia operacyjnego zwrot lokaty łacznie z odsetkami następuje w kolejnym dniu operacyjnym

Lokaty są oprocentowane wg stopy depozytowej ustalonej przez RPP 2%





14

Y

E₀

R

Y₀

R₀

IS

LM

LM

IS

E₀

Y

Y₀

R

R₀

LM

IS

R₁

Y₁

E₁

Y

LM₁

E₀

Y

Y₀

R

R₀

Rys. 1.

Rys. 2.

Rys. 10.

IS₁

IS

Rys. 3.

Y₁

R₁

D

E₁

Rys. 5.

Y₀

Rys. 4.

IS₁

IS

R

R₁

R₀

A

B

C

P₀

Y₀

Y

AS

AD

P₂

P₁

P

LM

E₀

Rys. 6.

P₀

P₁

P

Y₀

Y₁

Y

AD₂

AD₁

AS₂

AS₁

E₂

E₁

E₀

P₂

Y

R1

R0

Y0 Y1

LM1

LM

IS

R

Y

Y1 Y0

IS

LM 1

LM

R0

R1

R

Rys. 7.

Y

Y1 Y2

LM

IS2

IS1

R

R0

Rys. 8.

Y₂

Y₀

Y₁

Y'

Y

R₀

R

IS'

IS₀

LM₀

Y''

IS''

Rys. 9.

Rys. 10.

LM₀

LM'

IS

R*

R''

R'

Y''

Y*

Y'

Y

LM''

R

Rys. 11.

LM₀

Y

R₀

R₁

R

E₀

E₁

Y₀

Y₁

R₀

R₁

R

ΔM

LM₀

LM₁

IS

LM₁

E₀

E₁

Y₁

Y₀

Y

R₁

ΔM

IS

R₁

R₁

R

Y

IS

Y

R

Rys. 12.

LM₀

LM₁

R₀

R₀

LM₁

LM₀

Y₀

Y₀

Y₁

Y₁

Rys 13

R₂

Y₂

E₂

LM₂

LM₁

IS

E₁

Y

Y₁

R

R₁

E₁

Y

Y₁

R

R₁

LM₂

LM₁

IS

Rys. 14.

---