WYKŁ. I POLITYKA PIENIĘŻNA W. Gradoń 3.10.2012

Ewolucja bankowości centralnej
Kluczowe czynniki warunkujące powstanie banków centralnych:

1. Wynalezienie pieniądza papierowego

2. Ustanowienie monopolu emisyjnego

Prawo Kopernika-Greshama „pieniądz gorszy wypiera pieniądz lepszy z obiegu”

1. Banknot – wynaleziony w Chinach (XI w.), ale istotniejsza rola kwitu depozytowego (Londyn XVII/XVIII w.)

2. Monopol Emisyjny: rządy wprowadzają monopol emisyjny dla wybranych banków komercyjnych. Banki centralne wyłoniły się w sposób ewolucyjny z użycia bankowości komercyjnej.

Bank Szwecji (1686) – bank państwowy (monopol emisyjny od początku istnienia)
Bank Anglii (1694) – bank komercyjny (nacjonalizacja w 1946). Stopniowa redukcja banków prywatnych.

USA:
Bank centralny tworzony i likwidowany kilkakrotnie, ostatecznie w 1913, po kryzysie bankowym: Rezerwa Federalna.

• Utrzymanie rezerw bankowych (i pożyczkodawca ostatniej instancji)

• Zarządzanie długiem publicznym

• Utworzenie systemu rozliczeniowego
  Później:

• Stabilizacja i wzrost gospodarki

• Płatne zatrudnienie

• Poprawa bilansu płatniczego

Polska:

• 1828 powstanie Banku Polskiego – przebudowa systemu monetarnego Królestwa Polskiego, kredytowanie rolnictwa, przemysłu i handlu. Przywilej emisyjny. Rola ograniczona w 1867r. (filia MF w Petersburgu), likwidacja w 1885r.

• 1924 reaktywacja Banku Polskiego – reforma walutowa, utrzymanie stabilności złotego, kredytowanie istotnych przedsięwzięć gospodarczych.

• 1945 utworzenie Narodowego Banku Polskiego – początkowo cele zbliżone do zadań Banku Polskiego, później ukierunkowanie na pasywne kredytowanie i pełną (detaliczną) obsługę gospodarki centralnie sterowanej.

Zmiana roli NBP:
1967 wydzielenie PKO BP, 1989 wydzielenie kolejnych 9 banków komercyjnych.
1989 nowa ustawa o NBP; cel: „umacnianie pieniądza polskiego”
w latach 90. stopniowy wzrost niezależności NBP

Konstytucja 1997r.: bankowi centralnemu „przysługuje (…) wyłączne prawo (…) ustalania i realizowania polityki pieniężnej” oraz „NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza” (art. 227 par.1)

Ustawa o NBP: „Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymywanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP”. (art.3.1)

1998 powołanie Rady Polityki Pieniężnej (6-letnia kadencja, 10 os., brak możliwości ponownego wyboru).

Strefa euro:

• Powstanie Europejskiego Banku centralnego (1998) i wspólna waluta

• Cel: utrzymanie stabilności cen oraz wspieranie polityki gospodarczej Wspólnoty, jeżeli nie stoi to w sprzeczności ze stabilnością cen.

WYKŁ. II 09.10.2012

Narodowy Bank Polski

• Centralny bank Rzeczpospolitej Polskiej

• Instytucja państwowa posiadająca osobowość prawną nie podlega jednak wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych

• Obszarem działalności NBP jest terytorium RP

• Siedzibą NBP jest Warszawa

• Kapitał NBP należy do Państwa

NBP jest wyposażony w wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych w postaci monet i banknotów, będących prawnym środkiem płatniczym na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej oraz uprawnienia do regulowania obiegu pieniężnego.

Bank centralny
Podstawowy podmiot systemu bankowego kształtujący i realizujący politykę pieniężną państwa przez oddziaływanie na banki komercyjne i spółdzielcze.

Funkcje współczesnego banku centralnego

• Emisja znaków pieniężnych

• Kształtowanie i realizacja polityki pieniężnej

• Zarządzanie rezerwami walutowymi (dewizowymi)

• Określanie form i zasad rozliczeń pieniężnych

• Kształtowanie warunków rozważnego gospodarowania

• Wykonywanie usług bankowych na rzecz rząd rządu i jego instytucji

Rola banku centralnego w systemie finansowym i gospodarce
Trzy podstawowe funkcje banku centralnego w ramach pełnionej przez niego roli kluczowego podmiotu realizującego politykę pieniężną:

1. Bank państwa,

2. Bank emisyjny,

3. Bank banków.

Rezerwy walutowe mają być utrzymywane na wysokości 3-miesięcznego importu krajowego.

Bank centralny jako bank państwa

• najważniejszy organ państwa w dziedzinie polityki gospodarczej, która dotyczy sfery monetarnej (kształtuje politykę pieniężno-kredytową),

• bank centralny jest odpowiedzialny za stabilizację pieniądza krajowego,

• w gospodarce rynkowej nie ma podmiotu (organu), który mógłby to zadanie z banku centralnego przejąć,

• współuczestniczy w formułowaniu polityki gospodarczej,

• reprezentuje interesy kraju w instytucjach międzynarodowych,

• realizuje rachunki rządu, przeprowadza w jego imieniu operacje finansowe w kraju i za granicą,

• dysponuje i zarządza rezerwami złota i dewiz,

• nadzoruje transakcje kredytowe z zagranicą oraz zaciąga i spłaca kredyty zagraniczne.

Bank centralny jako bank emisyjny

• jako jedyny ma przywilej emitowania pieniądza gotówkowego,

• monopol ten związany jest z emisją znaków pieniężnych, organizowaniem obiegu pieniężnego oraz regulowaniem podaży pieniądza,

• reguluje ilość pieniądza w obiegu tak, aby jego nadmiar nie powodował inflacji, a ewentualny niedobór nie utrudniał obsługi procesów gospodarczych.

WKŁAD	REZERWA 10% (20%)	KREDYT
100,-	10,-	90,-
90,-	9,-	81,-
81,-	8,1,-	72,1,-
…	…	…
SUMA 1000,- (500,-)	100,- (100,-)	900,- (400,-)

M = 0 a w przypadku, gdy rezerwa wzrośnie do 20% to M = 5

Mnożnik bazy monetarnej (M) – informuje o tym jakie są maksymalne możliwości kreacji pieniądza przez sektor bankowy przy danych zasobach pieniądza banku centralnego. Innymi słowy informuje on o ile zwiększy się podaż pieniądza, w przypadku gdy bank centralny zwiększy podaż swojego pieniądza o jednostkę.

$$M = \frac{Podaz\ pieniadza}{\text{Baza\ monetarna}} = \frac{\frac{Gotowka + Depozyty\ na\ zadanie}{Gotowka\ w\ obiegu + R\text{ezerwa}}}{Depozyty\ na\ zadanie} = \frac{\frac{\text{Got.}}{Dz} + \frac{Dz}{Dz}}{\frac{\text{Got.}}{Dz} + \frac{\text{Do}}{Dz}} = \frac{g + 1}{g + r_{0}} = \frac{1}{r_{0}} = r_{0}^{- 1}$$

Baza monetarna to inaczej pieniądz banku centralnego, pieniądz wielkiej mocy. To gotówka w obiegu plus rezerwy banków komercyjnych w banku centralnym.

G- wskaźnik gotówkowy, który informuje o skłonnościach danego społeczeństwa do dokonywania danych rozliczeń gotówkowych lub bezgotówkowych.

Mnożnik bazy monetarnej jest ważnym parametrem makroekonomicznym, który przyjmuje wartości większe od 1. Jego poziom zależy od:

• wysokości rezerw banków komercyjnych w banku centralnym,

• zwyczaje płatnicze danego społeczeństwa

WYKŁ. III 17.10.2012

Bank centralny jako bank banków

• na rachunkach w tym banku banki komercyjne utrzymują rezerwy pieniężne,

• bank centralny dla banków komercyjnych jest źródłem rezerwy kredytowej, a więc wpływa na wielkość akcji kredytowej banków oraz na rozmiary kreowania pieniądza bezgotówkowego,

• funkcja banku banków, polegająca na oddziaływaniu na system bankowy zgodnie z założeniami polityki pieniężnej, realizowana jest poprzez:

  • kształtowanie polityki stopy procentowej,

  • prowadzenie polityki refinansowej banków,

  • prowadzenie polityki obowiązkowych rezerw banków komercyjnych.

• organizuje i kontroluje procesy rozliczeń i rozrachunków w systemie bankowym,

• prowadzi politykę refinansową banków,

• organizuje system informacyjny dla całego systemu bankowego,

• stanowi ostatnie ogniwo płynności systemu bankowego,

• realizuje funkcje nadzorcze.

Bank centralny przy realizacji funkcji banku banków działa w stosunku do instytucji kredytowych w dwojaki sposób:

• jako jednostka zwierzchnia, upoważniona przez państwo do wydawania zakazów i nakazów, które mogą być przeprowadzone za pomocą środków przymusu,

• jako podmiot gospodarczy, składający propozycję dokonania transakcji na tyle korzystnych, aby banki komercyjne dobrowolnie z niej skorzystały.

Wypełniane przez bank centralny wymienionych funkcji wymaga zapewnienia mu wysokiego stopnia niezależności, chroniącej go przed wpływem określonych czynników zakłócających realizację statutowo przyznanych mu uprawnień dotyczących stabilności wartości pieniądza i systemu bankowego.

Niezależność banku centralnego

• Postulat niezależności pojawił się wraz z zakwestionowaniem przez monetarystów zdolności do pobudzania gospodarki poprzez ekspansje pieniężną, której trwałym efektem w długim okresie był wzrost natężenia procesów inflacyjnych.

• Koncepcja autonomii banku centralnego zrodziła zatem potrzeba znalezienia instytucjonalnej ochrony przed nasilającymi się zjawiskami inflacyjnymi, które okazały się poważnym problemem lat 70. I 80. XX w. w wielu krajach Europy.

• Podstawowa przesłanka ustanowienia niezależności – okoliczność fiducjarnego, czyli opartego na zaufaniu, charakteru współczesnego pieniądza, czego wyrazem jest powszechna jego akceptacja jako środka zwalniającego z wszelkich zobowiązań finansowych.

• Argumentacja na rzecz ustanowienia i późniejszego otrzymania autonomii BC koncentruje się na trzech ważnych aspektach.

Pierwszy oparty jest na analizie przyczynowo-skutkowej i łączy ze sobą dwa argumenty – polityczny i ekonomicznych.

Argument polityczny – ustanowienie niezależności BC pozwala w większym stopniu uodpornić go na oddziaływanie polityki.
Towarzyszące cyklom wyborczym zawirowania polityczne mogą przeradzać się w wywieraniu presji lub nawet szantaż polityczny wobec BC zwłaszcza, gdy sukces wyborczy upatrywany jest w krótkookresowym pobudzeniu.

Argumenty ekonomiczne – konsekwencje gospodarcze opisanych zamierzeń rządu w sytuacji, gdy BC ulegnie jego naciskom.
Niezależność pozwala działać BC długofalowo (długoterminowość związana jest w głównej mierze z występowaniem opóźnień między zastosowaniem środków, a ich rezultatami), opierając decyzje na obiektywnej ocenie sytuacji i racjonalnych przesłankach.

Drugi aspekt związany jest z budowaniem wiarygodności BC i opiera się na badaniach korelacji między stopniem jego niezależności, a stabilnością cen i wzrostem gospodarczym.

Zapewnienie niezależności stwarza dogodne warunki do zdobywania większej ufności podmiotów gospodarczych, co automatycznie ułatwia realizację skutecznej, nieraz politycznie niepopularnej, polityki pieniężnej.

Argumenty o charakterze techniczno-organizacyjnym, uwypuklające proceduralna stronę funkcjonowania banku centralnego.

Zapewnienie samodzielności przy podejmowaniu decyzji, bez konieczności przeprowadzania – nieraz długotrwałych – konsultacji, które nie dają gwarancji osiągnięcia konsensusu, przekłada się na skrócenie tzw. time lag’u polityki pieniężnej.

Stwarza to korzystne warunki do prowadzenia polityki monetarnej w sposób bardziej elastyczny, skutecznej i szybkiej dopasowując ją do zmieniających się realiów gospodarczych, czyniąc z niej bardziej efektywny instrument polityki gospodarczej.

Pojęcie niezależności (autonomii) banku centralnego
Według A.S. Blindera niezależność należy rozumieć dwojako:

• Z jednej strony , oznacza pełną swobodę decyzyjną w sprawach wyboru właściwych instrumentów i sposobów osiągania celów realizowanej polityki monetarnej.

• Z drugiej strony – brak możliwości łatwego i szybkiego anulowania powziętych – w ramach tak określonego obszaru – decyzji przez którąkolwiek z władz.

Wybór celów polityki pieniężnej leży natomiast w gestii władz politycznych, które następnie przekazują je do realizacji bankowi centralnemu.

M. Neumann niezależność rozpatruje w pięciu cechach konstytuujących, które w badaniach empirycznych próbuje się wyrazić ilościowo tworząc tzw. indeksy (miary) jego niezależności. Cechami tymi są:

• Zakaz bezpośredniego finansowania sektora publicznego,

• Niepodległość instrukcjom ze strony rządu,

• Suwerenność w zakresie polityki kursu waluty,

• Przepisy gwarantujące osobistą niezależność członków zarządu i rady banku,

• Konstytucyjna ranga statutu banku centralnego.

W. Baka podkreśla, że niezależność banku centralnego należy rozpatrywać w aspekcie politycznej, funkcjonalnej i finansowej swobody jego posunięć.

Autonomia polityczna (inaczej personalna, osobowa), przejawia się w trybie powoływania i odwoływania organów banku centralnego, zagwarantowaniu kadencyjności i nieodwołalności organów decyzyjnych banku, a także wyeliminowaniu możliwości ubiegania się o ponowny wybór.

Autonomia funkcjonalna znajduje swój wyraz w zdolności do samodzielnego uprawniania polityki pieniężnej, a w szczególności swobody w wyborze strategii i odpowiedniej jakości (skuteczności) instrumentów do jej realizacji oraz nieodwołalności decyzji, podjętych w tym zakresie.

Decydujące znaczenia dla autonomii funkcjonalnej ma ustawowe określenie celu, jaki ma być realizowany przez bank centralny, w czyjej kompetencji leży ustalanie jego poziomu oraz w jakim stopniu bank centralny powinien uwzględniać uwagi innych organów.

Niezależność w wymiarze finansowym
W sposób bezpośredni dotyczy relacji finansowych między bankiem centralnym a rządem. Wyraża się ona w:

• Swobodzie uchwalania przez bank centralny swoich planów finansowych,

• Określaniu trwałych zasad tworzenia i podziału funduszy banku,

• Sposobu wykorzystania zysku,

• Obowiązku utrzymywania przez rząd swych środków na rachunku w banku centralnym,

• W ewentualnym obowiązku pieniężnego finansowania deficytu budżetowego oraz pokrywania ze środków budżetowych ewentualnych strat.

WYKŁ. IV 23.10.2012

Autonomii banku centralnego nie można rozpatrywać jak niezależności względem gospodarki, na którą też wywiera wpływ rząd.

Nie można też niezależności nadinterpretować jako, że nie wyklucza przecież możliwości współpracy i dialogu między bankiem centralnym a innymi ośrodkami wiedzy.

Obawy związane z niezależnością banku centralnego

Podstawowy argument przeciw niezależności ma charakter ustrojowo – prawny – w systemach gospodarczych opartych na zasadach demokratycznych, brak jest miejsca dla podmiotów nie podlegających ocenie

Obawy budzi brak wystarczających przesłanek uzasadniających wyjątkowość banku centralnego w porównaniu z innymi instytucjami odpowiedzialnymi za prowadzenie polityki ekonomicznej (przesłanka wynikająca z fiducjarnego charakteru pieniądza jest niewystarczająca)

Zbyt silna niezależność banku centralnego może ograniczać koordynację polityki monetarnej i fiskalnej, prowadząc do stanów równowagi makroekonomicznej znacznie odbiegających od oczekiwań każdej ze stron (stabilizacja cen może odbyć się kosztem zwiększonych fluktuacji produkcji)

Niezależność banku centralnego należy rozważać w aspekcie:

• Wytyczania i realizacji celów polityki pieniężnej

• Dbałości o stabilność systemu bankowego

• Relacji z innymi segmentami polityki gospodarczej

• Trybu powoływania i odwoływania władz banku

• Gospodarki finansowej

Polityka pieniężna pojęcie i rodzaje

Polityka pieniężna dotyczy kontrolowania podaży pieniądza w gospodarce a przez to oddziaływania na poziom cen i stopy procentowej

Polityka pieniężna odnosi się do działań podejmowanych przez bank centralny, wpływających na uwarunkowania monetarne i finansowe, mających na celu utrzymanie zrównoważonego wzrostu gospodarczego, wysokiego zatrudnienia i stabilności cen

Całokształt rozwiązań i działań podejmowanych w gospodarce narodowej w celu zaopatrzenia w środki pieniężne i kredyty jednostki gospodarcze, regulowania wielkości podaży pieniądza

Całokształt rozwiązań i działań podejmowanych w gospodarce przez bank centralny polegających na kształtowaniu i regulowaniu podaży pieniądza (kreacja) oraz jego obiegu w celu zapewnienia stabilnych w wymiarze pieniężnym warunków gospodarowania (tj. zaopatrzenia w środki pieniężne i kredyty jednostki gospodarujące)

Polityka pieniężna w szerokim ujęciu to całokształt przedsięwzięć określonych w ustawach, rozporządzeniach i zarządzeniach, kształtujących systematycznie i w długofalowej perspektywie ramowe warunki ustroju pieniężnego danego kraju (tzw. pieniężna polityka ustrojowa)

Polityka pieniężna w wąskim ujęciu to kombinacja celów i środków, której zadaniem jest sterowanie procesem gospodarowania pieniądzem, czyli sterowanie zmianami podaży pieniądza i popytu na pieniądz, neutralizowanie impulsów zakłócających gospodarkę pieniężną (tzw. pieniężna polityka procesowa)

Zadaniem polityki pieniężnej procesowej jest realizacja w danych ramach pieniężnej polityki ustrojowej celów polityki pieniężnej w drodze bieżącego stosowania narzędzi polityki pieniężnej

Polityka pieniężna banku centralnego może być:

• Restrykcyjna to polityka „trudnego pieniądza” zmierzająca do ograniczenia jego podaży poprzez politykę podwyższania stopy procentowej kredytu redyskontowego i lombardowego, a w dalszej kolejności przez operacje otwartego rynku

• Ekspansywna to działania banku centralnego zwiększające podaż pieniądza poprzez obniżanie stóp procentowych na rynku pieniężnym

Można wyróżnić dwa etapy polityki pieniężnej

1. Kształtowanie polityki pieniężnej

2. Realizacja polityki pieniężnej

Kształtowanie polityki pieniężnej – identyfikacja zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań wpływających na sytuację gospodarczą i pieniężną kraju

• Analiza uwarunkowań zewnętrznych – koniunktura gospodarcza na świecie, przewidywane tempo inflacji i stopy procentowe w innych krajach oddziaływujące na bilans płatniczy i na kształtowanie się popytu na pieniądz krajowy

• Analizy uwarunkowań wewnętrznych – sytuacja finansowa przedsiębiorstw, skala deficytu budżetowego, skuteczność systemu bankowego w gromadzeniu wolnych środków

Powyższe prognozy pozwalają oszacować wielkość podaży pieniądza i zestawienia ich z przewidywanym popytem na pieniądz określanym jako suma zapotrzebowania na pieniądz krajowy

Przyjęcie założeń liczbowych dotyczących celu finalnego – np. skali wzrostu produktu krajowego zakładanego poziomu inflacji. Na tej podstawie określa się granicę dopuszczalnego wzrostu podaży pieniądza przekroczenie której może spowodować nadmierny wzrost cen

Określenie celów pośrednich i operacyjnych

Sformułowanie rekomendacji w odniesieniu do sposobu i narzędzi wprowadzenia w życie ustalonej polityki pieniężnej oraz systemu jej monitorowania i reagowania na ewentualne odchylenia przebiegu rzeczywistych procesów pieniężnych od zakładanych

Realizacja polityki pieniężnej wybór i zastosowanie odpowiednio dobranych instrumentów o charakterze zarówno administracyjnym jak i rynkowym

Polityka pieniężna:

• Musi mieć charakter ukierunkowany, przewidywalny i konsekwentny

• Nie może być przypadkowa

• Musi mieć charakter długofalowy, wiarygodny i spójny z polityką budżetową (Policy mix)

Niezbędne jest zatem formułowanie celów polityki pieniężnej nawet na okresy wieloletnie

Cele polityki pieniężnej

Ewolucja celów polityki pieniężnej bankowości centralnej:

• Początkowo: działalność komercyjna, operacje rządowe, kredyt dla rządu

• Wiek XX: stabilność pieniądza, systemy płatnicze, rezerwy obowiązkowe, stabilizacja rynków finansowych, nadzór bankowy

• Po II wojnie światowej: polityka pełnego zatrudnienia

• Lata 80-90: zdecydowana postawa antyinflacyjna

Operacyjne – wielkości poddające się dość dokładnej kontroli za pomocą instrumentów (np. płynne rezerwy banków, stopy procentowe O/N) Pośrednie – wielkości poddające się kontroli tylko w pewnym stopniu, związane ściśle z celami finalnymi (np. podaż pieniądza (dowolnego agregatu), kurs walutowy) Finalne, strategiczne (bezpośrednie), np. inflacja, realny PKB.

WYKŁ. V 6.11.2012

Cele strategiczne

• Mają charakter celów finalnych (formułowane są na okres 3-4 lat),

• Ich zadanie – stworzenie warunków długofalowej stabilności finansowej i przewidywalności warunków gospodarowania,

• Kształtują ogólnoekonomiczną sytuację kraju,

• Bank centralny musi wybrać: dążenie do utrzymania niskiego poziomu cen lub potrzebę utrzymania wysokiej koniunktury i zatrudnienia,

• Utrzymywanie stabilnego poziomu cen jest jednym z najtrudniejszych zadań banku centralnego,

• Określenie celu strategicznego wymaga dokonania wyboru między utrzymywaniem wysokiego poziomu produktu krajowego oraz ograniczeniem bezrobocia a utrzymywaniem stabilnego poziomu cen,

• Przyjmuje się, że nie jest możliwe łączne osiągnięcie dwóch celów strategicznych, tj. stabilnego poziomu cen oraz osiąganie „przyzwoitych” stóp wzrostu gospodarczego,

• W długich okresach zrównoważony wzrost gospodarczy nie jest możliwy w warunkach inflacji.

• Ciąg zjawisk ekonomicznych będących rezultatem wprowadzenia impulsów pieniężnych jest bardzo długi. Stąd trudność znalezienia bezpośrednich związków przyczynowo-skutkowych między instrumentami operacyjnymi a celami strategicznymi.

• Istnieje zatem potrzeba wytyczenia celu pośredniego reagującego dokładniej na impulsy płynące z wprowadzanych instrumentów operacyjnych, który jest bankowi centralnemu łatwiej kontrolować.

Argumentem na rzecz stosowania celu pośredniego jest zatem niedoskonałość informacji i opóźnienia w ich napływie.

Cele pośrednie, cele te powinny:

• Znajdować się w zakresie problematyki pieniężnej, na która ma wpływ bank centralny,

• Być tak sformułowane, żeby można było ocenić efekty polityki pieniężnej,

• Być tak określone, żeby mogły być sygnałem pojawiających się trudności w realizacji polityki pieniężnej,

• Być mierzalne i sprzyjać ocenie stopnia wykonania zadań polityki pieniężnej.

Są łatwiejsze do korygowania i kontrolowania, a zalicza się do nich:

• Kształtowanie poziomu stopy procentowej

• Oddziaływanie na podaż pieniądza (liczoną agregatami pieniężnymi)

• Nominalny dochód narodowy

• Limity kredytowe (wpływanie na wielkość kredytów udzielanych przedsiębiorstwom oraz gospodarstwom domowym, a także na wielkość kredytów ogółem)

• Pożądana struktura stóp procentowych

Stopa procentowa jako cel polityki pieniężnej

• Wiąże się z kształtowaniem rynkowej stopy oprocentowania operacji depozytowo-lokacyjnej rynku międzybankowego

• Stopy procentowane banku centralnego są wyznacznikiem pozostałych stóp funkcjonujących w gospodarce

• Celem pośrednim jest zatem ogół stóp procentowych w kraju

Argumenty za wyborem stopy procentowej jako celu pośredniego:

• Łatwy w obserwacji z dnia na dzień

• Łatwo go więc kontrolować

• Duży wpływ banku centralnego na wysokość rynkowych stóp procentowych

• Pełni funkcje regulacyjną pod warunkiem , że zmiany stopy powodują istotne zmiany wolumenu udzielanych pożyczek

• Stabilizowanie poziomu stopy procentowej co ogranicza wahania realnego popytu na pieniądz, więc w konsekwencji ogranicza inflację

Wady stopy procentowej jako celu pośredniego

• Praktyczna trudność utrzymania niezmiennych stóp procentowych w długich okresach

• Polityka stałej stopy procentowej nie jest do końca celowa z punktu widzenia kształtowania oczekiwań inflacyjnych

Podaż pieniądza jako cel polityki monetarnej

• Podaż pieniądza jako cel oznacza mniejsze wahania dochodu realnego i produkcji w porównaniu ze stopa procentową jako celem pośrednim

• Powinien być celem banku centralnego w przypadku wahań popytu finalnego na pieniądz spowodowanego czynnikami autonomicznymi (pozapieniężnymi)

Nominalny produkt narodowy jako cel pośredni polityki pieniężnej

• Może być stosowany w sytuacji wahań czynników podażowych w gospodarce (a nie popytowych)

• Pozwala przystosować gospodarkę do zmian czynników realnych

• Nominalny produkt narodowy (Y) wyznaczany jest przez poziom cen (P) i produkcje realną (y)

Y = P * y

Cele operacyjne
Ich realizacja pozwala spełniać cele pośrednie.

Realizowane są poprzez codzienne transakcje finansowe zawierane przez bank centralny na rynku pieniężnym.

Celami operacyjnymi, które stanowią uszczegółowienie celów pośrednich mogą być:

• Pożądana wysokość bazy monetarnej lub

• Pożądany poziom stopy procentowej rynku pieniężnego

czyli takie parametry, na które bank centralny ma codzienny wpływ – to pozwala mu skutecznie kontrolować wielkość podaży pieniądza w gospodarce.

Agregaty pieniężne (monetarne)
Definicje ilościowe, powstałe po II wojnie światowej, utożsamiają pieniądz z zasobem pozostającym do dyspozycji podmiotów niefinansowych (podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych)

• Podstawą tych definicji są agregaty pieniężne obejmujące różny zakres zasobów pieniężnych

Agregaty pieniężne są wielkościami makroekonomicznymi wyrażającymi sumarycznie podaż pieniądza. Są one niezbędne do sporządzania analizy sytuacji pieniężnej kraju i sformułowania zadań polityki pieniężnej.

Miary pieniądza (agregaty monetarne)

• M0 (baza monetarna, pieniądz banku centralnego lub pieniądz wielkiej mocy): gotówka w obiegu (z kasami banków) + rezerwy obowiązkowe + rezerwy dobrowolne

• M1: gotówka (bez kas banków) + depozyty na żądanie

• M2: M1 + depozyty z terminem pierwotnym do 2 lat

• M3: M2 + dłużne papiery wartościowe z terminem pierwotnym do 2 lat

• Divisia: ważony agregat monetarny

Emisja własna papierów wartościowych krajowych MIF (monetarne instytucje finansowe) sprzedana rezydentom i nierezydentom (pasywa)
Minus
Papiery wartościowe w portfelu krajowych MIF (aktywa)
=
Dłużne papiery wartościowe w obiegu

Agregaty Divisia

• Autor – Francois Divisia, który opublikował koncepcje ich wyznaczania we Francji w 1925 roku w Revue d’Economie Politique

• Zostały po raz pierwszy wyliczone i spisane przez NBP w 1998 r. jako dodatkowe miary pieniądza o charakterze analitycznym w metodyce tej uwzględnia się fakt, że różne zespoły aktywów charakteryzują się różną płynnością i nie mogą być w identycznym stopniu postrzegane jako pieniądz. Dlatego też komponenty agregatu pieniężnego waży się zależnie od ich dochodowości, która jest uznawana za miarę płynności.

Im bardziej określony zespół aktywów jest dochodowy, tym mniej płynny i tym mniejsza przypisuje się mu wagę.

• Rezultatem jest relatywny, względem np. M2, wzrost znaczenia gotówki i środków na rachunkach bieżących kosztem depozytów długoterminowych

• Miary Divisia maja postać indeksów, dla których okresem bazowym jest styczeń 1992 r. (indeks równy 1000).

• Indeks Div1 (wąski) i Div2 (szeroki) są odpowiednikami miar M1 i M2, tzn. zostały one policzone na niemalże dokładnie tych samych składowych. Ponadto, w agregacie Div2 depozyty terminowe zostały podzielone na te o czasie trwania do 1, 3, 6, 12, 24 miesięcy oraz powyżej dwóch lat.

Szczegółowe informacje dot. Tych agregatów: N. Cieśla: Konstrukcja pieniężnych agregatów

WYKŁ. VI 14.11.2012

Strategie polityki pieniężnej

1. Strategia monetarna (kontrola bazy monetarnej)

2. Strategia bezpośredniego celu inflacyjnego (kontrola stóp procentowych i oczekiwań inflacyjnych)

3. Strategia kursowa (kontrola kursu walutowego)

Strategia monetarna

• Cel finalny: stabilność cen

• Cel pośredni: podaż pieniądza

• Cel operacyjny: baza monetarna

Strategia bezpośredniego celu inflacyjnego:

• Cel finalny: stabilność cen

• Cel pośredni: brak

• Cel operacyjny: stopy procentowe, baza monetarna

Strategia kursowa:

• Cel finalny: stabilność cen

• Cel pośredni: stabilność kursu walutowego

• Cel operacyjny: wpływanie na wielkość rezerw dewizowych przez interwencje

Strategia monetarna

• To tradycyjny sposób patrzenia na sposób prowadzenia polityki pieniężnej przez bank centralny

• Logika strategii kontroli podaży pieniądza wynika bezpośrednio z teorii ilościowej: bank centralny kształtuje obieg pieniądza tak, aby stabilizować ogólny poziom cen

• Koncepcja ta wynika z długookresowego związku pomiędzy podażą pieniądza a inflacją

Baza monetarna bazuje na koncepcji triady celów polityki pieniężnej

• Kontrolę nad podażą pieniądza można próbować osiągnąć sterując rozmiarami bazy monetarnej, czyli wielkością, która bank centralny może bezpośrednio kontrolować – cel operacyjny

• Cel pośredni – określone rozmiary podaży pieniądza

• Cel ostateczny – osiągnięcie założonej stopy inflacji

Triada celów polityki pieniężnej

Zazwyczaj celem operacyjnym jest jednak stopa procentowa rynku pieniężnego – jej kształtowanie się w praktyce jest bardziej powiązane w sposób bezpośredni z działalnością kredytową banków komercyjnych oraz wydatkami konsumpcyjnymi i inwestycyjnymi

Strategia monetarna

1. Bank centralny steruje bazą monetarną w ramach operacji otwartego rynku

2. Baza monetarna pozwala bankom komercyjnym kreować podaż pieniądza

3. Podmioty gospodarcze zgłaszają popyt na pieniądz

4. Podaż pieniądza w zetknięciu z popytem na pieniądz wyznacza poziom cen

Problemy ze strategią monetarną

• Problemy ze stabilnością mnożnika

• Problemy ze stabilnością szybkości obiegu/popytu na pieniądz

• Trudności w empirycznym uchwyceniu zależności między zmianami podaży pieniądza i cenami

• Szacowane funkcje popytu na pieniądz były coraz mniej stabilne – programowanie przyrostu podaży pieniądza niezbędnego do osiągnięcia założonego celu inflacyjnego stało się niemożliwe

Przyczyny problemów z empirycznymi szacunkami popytu na pieniądz

1. Rozwój innowacji finansowych – w skład agregatów pieniężnych zaczęto wliczać depozyty, które choć miały charakter a Vista to pełniły funkcje tezauryzacyjne

2. Wzrost mobilności kapitałów przyczynił się do destabilizacji szacowanych funkcji popytu na pieniądz w poszczególnych krajach

Strategia monetarna stosowana była przez:

• Bundesbank (1975-1998)

• Narodowy bank Szwecji

• Bank Anglii

• System rezerwy federalnej

Strategia kursowa

Strategia kursowa polega na prowadzeniu polityki pieniężnej w oparciu o sterowanie kursem walutowym

Cel inflacyjny próbuje się osiągnąć za pomocą stabilizacji kursu walutowego – stabilizacji poddaje się zatem zewnętrzną cenę pieniądza, aby ustabilizować jego wewnętrzną siłę nabywczą

Ograniczenie wahań kursowych stabilizuje ceny krajowe towarów importowanych, które w mniej lub bardziej istotny sposób wpływają na kształtowanie się ogólnego poziomu cen

Strategia ta przynosi oczekiwane efekty tylko wówczas, gdy handel zagraniczny odgrywa ważną rolę w rozwoju gospodarczym kraju, w szczególności w kształtowaniu się inflacji

Warunki jej stosowania:

1. Realizowana może być tylko w gospodarkach otwartych – małe państwa uczestniczące w międzynarodowym podziale pracy

2. Wybór waluty zagranicznej lub koszyka walut z którą ma być powiązana waluta krajowa – walutą taką powinno się rozliczać większość transakcji zagranicznych oraz powinna być stabilna

Ograniczenia strategii kursowej

W warunkach wysokiej mobilności przepływów kapitałów utrzymanie stałego kursu waluty krajowej może być trudne

Atak spekulacyjny może wywołać raptowny i głęboki spadek rezerw walutowych, załamanie kursu waluty krajowej, odejście od systemu stałego kursu, w konsekwencji do ożywienia inflacji (spowolnienie i załamanie wzrostu gospodarczego)

Przy swobodzie przepływów kapitałowych nie można jednocześnie kontrolować kursu walutowego i prowadzić autonomicznej polityki pieniężnej

Ograniczenia strategii kursowej

• Teoretycznie bank centralny może wpływać na poziom kursu walutowego poprzez interwencje na rynku walutowym lub poprzez politykę stóp procentowych

• W praktyce niepewność dotycząca premii za ryzyko oraz oczekiwań kursowych

Strategia bezpośredniego celu inflacyjnego

Polega na tym, że ogłasza się liczbowy cel inflacyjny

Bank centralny dążąc do jego realizacji, nie koncentruje się na pojedynczym wskaźniku lecz bierze pod uwagę każdą dostępną informację o czynnikach mogących na dłużej odchylić inflację od przyjętego celu i stara się takim długotrwałym odchyleniom zapobiegać poprzez odpowiednie kształtowanie stóp procentowych banku centralnego

Oparta na dwóch filarach

BCI:

• Kontrola stóp procentowych

• Oczekiwania inflacyjne

I filar strategii BCI: oczekiwania inflacyjne

Bank centralny stara się wpływać na oczekiwania poprzez:

• Publikację celu inflacyjnego

• Publikację raportu o inflacji

• Publikację prognoz inflacji (ukazanie niepewności)

Cel:

• Kontrola oczekiwań pozwala wpływać na płace i ceny przy mniej aktywnym wykorzystaniu stóp procentowych

• Dzięki temu polityka pieniężna może wpływać na inflację skuteczniej i przy mniejszych kosztach ubocznych

II filar strategii BCI: kontrola stóp procentowych

• Stopa procentowa jest podstawowym instrumentem banku realizującego strategię BCI

• Stopa procentowa to (wyrażona w ujęciu procentowym) cena za wypożyczenie kapitału

• Całą strukturę stóp procentowych obrazuje krzywa dochodowości

Przenoszenie stóp banku centralnego na krzywą dochodowości

• Bank centralny kontroluje bezpośrednio tylko stopy krótkoterminowe (np. WIBOR)

• Im dłuższy horyzont, tym więcej czynników zakłóca związek pomiędzy stopą kontrolowaną przez bank centralny a stopami rynkowymi

Strategią alternatywną wobec strategii bezpośredniego celu inflacyjnego jest strategia price level targeting

WYKŁ. VII 20.11.2012

Instrumenty polityki pieniężnej
Rodzaje instrumentów polityki pieniężnej

1. Instrumenty kontroli ogólnej

2. Instrumenty kontroli selektywnej

3. Oddziaływanie przez perswazję

Instrumenty kontroli ogólnej
Oddziałują jednocześnie z jednakowym natężeniem na wszystkie banki komercyjne. Umożliwiają regulację zasobów pieniądza, które pozostają do dyspozycji banków komercyjnych.

Do tego rodzaju instrumentów zalicza się:

• Politykę rezerw obowiązkowych,

• Transakcje depozytowo-kredytowe,

• Operacje otwartego rynku.

Instrumenty kontroli selektywnej
Kontrola rozmiarów udzielonych pożyczek, kontrola stóp procentowych, a także system rezerw obowiązkowych.

Oddziaływanie przez perswazję
Polega na przekazywaniu sugestii w sprawie pożądanych kierunków polityki banków prywatnych.

Bank centralny (nieoficjalnie) formułuje zalecenia i naciski, które są kierowane do banków na rzecz zaniechania lub podjęcia określonych działań.

Rodzaje instrumentów polityki pieniężnej c.d.

1. Instrumenty kontroli administracyjnej (bezpośrednie),

2. Instrumenty rynkowe (pośrednie, parametryczne).

Instrumenty kontroli administracyjnej
Ich istota polega na bezpośredniej regulacji cen instrumentów finansowych (stopy procentowe, kursy walutowe) lub wolumenu (depozytów lub kredytów) przez administracyjne nakładanie ograniczeń na instytucje kredytowe.

Najczęściej przyjmują formę dyrektyw lub zarządzeń kierowanych do instytucji kredytowych w celu:

• Regulacji wolumenu depozytów lub kredytów – pułapy (plafony),

• Nakładania ograniczeń na maksymalny poziom stóp kredytowych lub minimalny poziom stóp depozytowych.

Pozwalają na niezawodne osiągnięcie pożądane poziomu agregatów pieniężnych lub stóp procentowych,
Są rekomendowane w krajach wdrażających programy naprawcze, w tym programy dostosowawcze MFW,
Pożądane w razie nieodpowiedniego stosowanie instrumentów parametrycznych, ich niewystarczającej skuteczności bądź niemożności ich stosowania ze względu na słabo rozwinięty rynek finansowy lub wady jego infrastruktury.

Administracyjny charakter:

• Utrudnia rozwój konkurencji na rynku finansowym,

• Zmniejsza jego efektywność,

• Podnosi koszty usług dla klientów.

Efekt – hamowany jest rozwój efektywnych instytucji finansowych, a skrajnym przypadku handel przyznanymi limitami i utrzymanie nieefektywnych banków.

Pojawia się niebezpieczeństwo preferowania określonych grup podmiotów, zaburza prawidłowe funkcjonowanie rynku oraz powoduje zmianę struktury akumulacji zysku, co jest formą subsydiowania.

Są uważane za skuteczne narzędzie kontroli sytuacji pieniężnej i zapewnienia równowagi gospodarczej tylko w perspektywie krótkookresowej,
Ich użycie jest przede wszystkim w warunkach słabo rozwiniętego rynku pieniężnego lub w sytuacji głębokiego kryzysu – w nowoczesnych systemach finansowych praktycznie nie są stosowane,
Nie nadaje się do bieżącego dostosowywania do zmian obserwowanych na rynku pieniężnym,
Ich wprowadzenie oznacza zachwianie konkurencji rynkowej,
Ich efekty są trudne do monitorowania ze względu na brak możliwości oszacowania skali różnych forum obejścia obowiązujących limitów.

Odmianą instrumentów administracyjnych są nieformalne naciski (moral suasion) banku centralnego wywierane na banki komercyjne,
Interwencje tego typu mają na celu wywołanie określonych zachowań,
W warunkach rozwiniętego rynku finansowego metoda ta ma marginalny charakter.

Instrumenty rynkowe
Oddziałują na zachowania instytucji finansowych poprzez zmiany w bilansie banku centralnego bądź wpływ na cenę pieniądza lub innych aktywów finansowych metodami rynkowymi.

Można je stosować dopiero w pewnym etapie rozwoju rynku finansowego (pieniężnego),
Skuteczność instrumentów rynkowych zależy od efektywności rynku, która zależy od infrastruktury rynkowej, w szczególności zaś:

• Sprawnego systemu rozliczeń międzybankowych,

• Właściwie skonstruowanego systemu rachunków banków komercyjnych w banku centralnym,

• Istnienia instytucji dealera rynku pieniężnego. (listy dealerów na stronie NBP i MF)

Instrumenty rynkowe

• Kredyty refinansowe,

• Operacje otwartego rynku,

• Instrumenty uzupełniające i nadzwyczajne,

• Rezerwa obowiązkowa.

Kredyty refinansowe jako instrument banku centralnego

• Uznaje się go za najstarszy instrument banku centralnego,

• Pozwala on zasilać gospodarkę w pieniądz a jednocześnie jest instrumentem stabilizującym sektor bankowy,

• Funkcjonowanie tego instrumentu jest uwarunkowane inicjatywą ze strony banków komercyjnych,

• Odgrywały one główną rolę w działalności banku centralnego do II wojny światowej,

• Wyróżnia się dwa aspekty kredytów refinansowych: ilościowy i cenowy.

Aspekt ilościowy
Widoczny jest spadek znaczenia aspektu z uwagi na:

• Częstsze sięganie przez bank centralny po operacje otwartego rynku i sterowanie dzięki temu poziomem stóp procentowych lub rozmiarami bazy monetarnej,

• Wzrost znaczenia regulacji ostrożnościowych w funkcjonowaniu instytucji kredytowych, wzrost wielkości i płynności rynków finansowych – efekt – wzrost znaczenia rynków jako pożyczkodawcy ostatniej instancji.

Aspekt cenowy

• Banki bardzo uważnie obserwują zmiany oprocentowania,

• Zmiany stóp procentowych jest traktowany jako sygnał dotyczący prognoz i intencji banku centralnego.

Mimo spadku znaczenia kredytów refinansowych jako instrumentu polityki pieniężnej to obecnie wykorzystywana jest ich przekształcona wersja, tj. operacje kredytowo-depozytowe (ang. standing facilities).

Są to transakcje zawierane z bankiem centralnym bezpośrednio z inicjatywy banków, jednakże w ramach limitów i na warunkach oferowanych przez bank centralny.

Operacje depozytowo-kredytowe
Bank centralny oferuje bankom komercyjnym możliwość lokowania lub wypożyczania środków na koniec dnia (overnight);

Cel – bieżące wspomaganie gospodarki finansowej banków komercyjnych, a w konsekwencji ograniczenie wahań bieżących stóp procentowych na międzybankowym rynku pieniężnym do korytarza wyznaczonego przez stopy przyjmowanych depozytów i wypożyczanych środków.

• Stopy operacji depozytowo-kredytowych mają charakter krótkoterminowy i nie mają bezpośredniego wpływu na poziom stóp procentowych oferowanych przez banki,

• Ich poziom i zmiany są odbierane jako sygnał mówiący o nastawieniu polityki pieniężnej jako całości.

Instrumentem umożliwiającym dostęp do refinansowania w razie zagrożenia bieżącej płynności jest kredyt lombardowy, tj. krótkoterminowy kredyt udzielany pod zastaw wybranych instrumentów finansowych,

Jego oprocentowanie wyznacza górne ograniczenie wahań rynkowych stóp procentowych (market ceiling).

• Lokaty banków komercyjnych w banku centralnym nie są zabezpieczone (tak jak w przypadku kredytu lombardowego),

• Bank centralny może przeprowadzać przetargi na przyjęcie środków na oprocentowany depozyt (aukcja nie jest konieczna gdy banki mają możliwość lokowania środków wg stałej stopy),

• Oprocentowanie tego instrumentu wyznacza dolną granicę wahań stóp procentowych na rynku międzybankowym (market floor),

• Operacje kredytowo-depozytowe zawężają zatem przedział wahań stóp procentowych,

• Operacje tego typu uzupełniają i wspomagają operacje otwartego rynku.

WYKŁ. VIII 28.11.2012

Operacje otwartego rynku (OOR)
Są to interwencje na rynku pieniężnym, dokonywane przez bank centralny z własnej inicjatywy i na zasadach rynkowych.
W krajach gospodarki rynkowej są one jednym z najbardziej znaczących i elastycznych narzędzi polityki pieniężnej banku centralnego.
Dla skutecznego przeprowadzenia operacji otwartego rynku poziom rozwoju rynku pieniężnego ma pierwszorzędne znaczenie.

W szerokim zakresie pojęcia „operacji otwartego rynku” mieści się:

• Warunkowa i bezwarunkowa sprzedaż lub kupno skarbowych papierów wartościowych,

• Emisje papierów wartościowych, dokonywane przez bank centralny na własny rachunek.

Mechanizm oddziaływania poprzez operacje otwartego rynku przeprowadzane na międzybankowym rynku pieniężnym na gospodarkę

Cele przeprowadzania operacji otwartego rynku

1. Monetarne:

   • Kontrola płynności systemu bankowego, a poprzez to wpływanie na zdolność kreacji pieniądza,

   • Pośrednie lub bezpośrednie wpływanie na poziom rynkowych stóp procentowych,

2. Systemowe:

   • Łagodzenie wahań stóp procentowych, a przez to zwiększanie efektywności działania rynku pieniężnego,

   • Rozwój rynku wtórnego skarbowych papierów wartościowych poprzez zapewnienie jego płynności.

Uwarunkowania zewnętrzne operacji otwartego rynku determinujące właściwe spełnienie swoich zadań jako instrumentu pośredniego

1. Struktura produktowa rynku pieniężnego,

2. Infrastruktura rynku pieniężnego, a w jego obrębie:

   • System rozrachunków międzybankowych oraz rezerw obowiązkowych,

   • System stawek referencyjnych rynku lokat międzybankowych (np. WIBOR/WIBID, LIBOR/LIBID),

   • System banków dealerskich.

W wyniku warunkowego, bądź bezwarunkowego zakupu papierów wartościowych przez bank centralny system bankowy zostaje – na pewien okres lub też trwale zasilony w środki.

W wyniku warunkowej, bądź bezwarunkowej sprzedaży papierów wartościowych lub też w wyniku emisji i sprzedaży własnych papierów wartościowych, bank centralny absorbuje na pewien okres lub w sposób trwały środki z systemu bankowego.

Dla zachowania rynkowego charakteru tego instrumentu, wszystkie operacje na otwartym rynku są co do zasady przeprowadzane w drodze przetargu.

Przedmiotem przetargu może być albo wielkość kwoty transakcji albo poziom stopy dyskontowej (procentowej); można też łączyć oba elementy w jednym przetargu.

Jeżeli bankowi centralnemu zależy wyłącznie na regulowaniu płynności banków, podaje on tylko kwotę sprzedaży/zakupu bonów, a stopa dyskontowa (procentowa) wyniknie z zaakceptowanych ofert banków komercyjnych.

Jeżeli natomiast bankowi centralnemu zależy na regulowaniu poziomu stopy procentowej, określa on przed przetargiem maksymalną stopę dyskontową (procentową), którą będzie akceptował przy ofertach kupna/sprzedaży bonów. Kwota transakcji w tym wypadku wyniknie z ofert banków, spełniających warunek co do wysokości dyskonta.

Skoro przedmiotem przetargu jest albo wyłącznie wielkość oferowanej kwoty, lub wielkość oferowanej kwoty oraz cena, wyznaczająca oprocentowanie transakcji, wyróżnia się:

• „przetarg kwotowy” (fixed-rate tender)

• „przetarg procentowy” (variable-rate tender)

Przetarg kwotowy – banki składają oferty przy określonej przez bank centralny, jednolitej stopie procentowej, po jakiej uzyskają one lub zdeponują środki. Stopa ta, nazywana zwyczajowo stopą repo (niezależnie od rodzaju transakcji), jest niezwykle silnie oddziałującym parametrem rynku pieniężnego.

Przetarg procentowy – oferty banków musza zawierać dodatkowo kwotowaną przez nie cenę, która determinuje stopę procentową, po jakiej następuje użyczenie środków.

Przy przetargu typu procentowego stosuje się obecnie najczęściej tzw. Metodę „amerykańską” redukcji ofert, choć możliwe jest także wykorzystanie tzw. Metody „holenderskiej”.

Metoda amerykańska- każdy oferent, którego oferta została zaakceptowana, uzyskuje oprocentowanie zgodne ze swoim własnym kwotowaniem.

Metoda holenderska – zasilenie lub absorpcja środków następuje według jednolitej stopy procentowej zazwyczaj stanowiącej średnią ważoną z kwotowa dla przyjętych ofert.

Metodą wykorzystywaną najczęściej jest jednak metoda amerykańska, gdyż pozwala ona w najlepszy sposób uwzględnić oczekiwania rynku, nie zaburzając przy tym reguł konkurencji.

Operacje otwartego rynku są:

• Bezwarunkowe

• Warunkowe.

Bezwarunkowe operacje otwartego rynku

Najprostsza formą operacji otwartego rynku są operacje bezwarunkowe, w trakcie których bank centralny kupuje od banków (outright purchase, outright buy) lub sprzedaje bankom (outright sale) papiery wartościowe – najczęściej są to papiery skarbowe.

Warunkowe operacje otwartego rynku

1. REPO – warunkowego zakupu

2. REVERSE-REPO – warunkowej sprzedaży

Warunkowe operacje otwartego rynku typu repo – warunkowego zakupu

Bank centralny kupuje papiery wartościowe od banków komercyjnych, zobowiązując je do ich odkupienia po określonej cenie i w określonym terminie.

Operacje REPO są odpowiednikiem kredytów udzielanych przez bank centralny bankom komercyjnym, których zabezpieczeniem jest czasowe przewłaszczenie określonych papierów wartościowych.

Oprocentowanie kredytów udzielanych przez bank centralny w wyniku przeprowadzenia operacji REPO wynika z różnicy pomiędzy cenami zakupu i późniejszej odsprzedaży papierów wartościowych, stanowiących przedmiot transakcji.

Okres, na jaki bank centralny zwiększa płynność banków, jest równy okresowi, na jaki dokonywana jest operacja REPO.

Warunkowe operacje otwartego rynku typu reverse repo – warunkowej sprzedaży

Bank centralny sprzedaje papiery wartościowe bankom komercyjnym, zobowiązując je do ich odsprzedaży po określonej cenie i w określonym terminie.

Operacje te są odpowiednikiem oprocentowania lokat przyjmowanych przez bank centralny, a przewłaszczenie papierów wartościowych stanowi gwarancję zwrotu pozyskanych od banków środków. Oprocentowanie tych lokat wynika z różnicy cen sprzedaży i późniejszego odkupu papierów wartościowych stanowiących przedmiot transakcji.

Okres na jaki jest dokonywana operacja REVERSE REPO jest równy okresowi zabsorbowania środków z systemu bankowego.

Stopa REPO – stopa oprocentowania transakcji otwartego rynku, wynika z różnicy pomiędzy wartością aukcyjną i wartością odkupu papierów wartościowych będących przedmiotem transakcji (tzw. Stopa interwencyjna banku centralnego).

Efektywność operacji otwartego rynku z punktu widzenia realizacji określonych celów można oceniać w dwóch sferach:

• Efektywność w zakresie kontroli poziomu stóp procentowych,

• Efektywności w zakresie absorpcji (w Polsce, a zasilenia w strefie euro) płynności systemu bankowego i wpływania przez to na podaż pieniądza.

WYKŁ. IX egzamin 4 lub 5 luty! 4.12.2012

Instrumenty nadzwyczajne

Bank centralny sięga po instrumenty nadzwyczajne, wówczas gdy rynek pieniężny jest ułomny, tzn. jego infrastruktura przedmiotowa i podmiotowa nie daje możliwości osiągania zamierzonych celów bankowi centralnemu.

W takich warunkach bank centralny łamie podstawową zasadę, która występuje w dwuszczeblowym modelu systemu bankowego, którą jest nieobsługiwanie przez bank centralny podmiotu sfery realnej. Instrumentem nadzwyczajnym będzie zatem zaoferowanie na atrakcyjnych warunkach podmiotom gospodarczym możliwości złożenia depozytu lub zaciągnięcia kredytu bezpośrednio w banku centralnym.

Rezerwa obowiązkowa

Funkcje rezerwy obowiązkowej:

1. Ostrożnościowa (nadzorcza),

2. Generowania zysku banku centralnego,

3. Kontroli agregatów pieniężnych,

4. Zarządzania płynnością systemu bankowego,

5. Kreacji popytu na pieniądz banku centralnego,

6. Stabilizatora krótkoterminowych stóp procentowych na rynku pieniężnym.

Ad 1 – Funkcja ostrożnościowa

• Miała na celu zapewnienie wypłacalności banków wobec klientów – najistotniejsza funkcja z historycznego punktu widzenia,

• Obecna funkcja ta jest najmniej istotna – poziom utrzymywanych rezerw jest niewielki (z obawy przed zmniejszeniem konkurencyjności banków), powołanie instytucji gwarantujących depozyty, możliwość korzystania z kredytu lombardowego.

Ad 2 – Generowanie zysku banku centralnego

• Rezerwa jest odbierana jako specyficzny rodzaj opodatkowania systemu bankowego,

• Dzieje się to w sytuacji, gdy rezerwa nie jest oprocentowana lub jest oprocentowana poniżej poziomu rynkowych stóp procentowych – bank centralny generuje większy zysk, stąd większa wpłata jego części do budżetu,

• Obecnie funkcja ta straciła na znaczeniu z uwagi na ogólny trend obniżania stóp rezerwy obowiązkowej z uwagi na silną konkurencję innych pośredników finansowych.
  Renta mennicza (senioralna)

Ad 3 - Kontrola agregatów pieniężnych

• Usiłowano stosować rezerwę do bezpośredniej kontroli podaży pieniądza z wykorzystaniem bazy monetarnej i mnożnika pieniężnego,

• Zapewnienie możliwie maksymalnego pokrycia się (nałożeniem się) okresu naliczania z okresem utrzymywania rezerwy miało na celu natychmiastowe, a nie opóźnione obciążenie rezerwą tworzonych depozytów (były z tym trudności – banki nie znały swej faktycznej pozycji rezerwowej),

• Obecnie funkcja ta utraciła swe znaczenie – systemy rezerwy opóźnionej i uśrednionej.

Ad 4 - Zarządzanie płynnością systemu bankowego

• Rezerwa obowiązkowa słabo nadaje się do bezpośredniego i bieżącego zarządzania płynnością sektora bankowego,

• Bank Holandii wykorzystywał tę funkcję eliminując wahania płynności powstałe głównie w wyniku przepływu środków budżetowych pomiędzy bankami a bankiem centralnym poprzez częste zmiany stóp rezerwy obowiązkowej,

• Działanie takie wprowadza dużą niepewność na rynku międzybankowym,

• Uwaga – rezerwa może pełnić funkcję instrumentu regulującego poziom płynności sektora bankowego ale w długim okresie (np. trwale lub długookresowe niwelowanie zmian płynności), jednak nie nadaje się do zarządzania krótkookresowego.

Ad 5 - Kreacja popytu na pieniądz banku centralnego

• Obowiązek utrzymywania rezerwy stwarza trwały popyt banków na pieniądz banku centralnego, który jest uzależniony od wysokości zobowiązań systemu bankowego, co stanowi hamulec ekspansji kredytowej,

• Rezerwa obowiązkowa wzmacnia zależność kreacji pieniądza od oddziaływania pozostałych instrumentów polityki pieniężnej banku centralnego.

Ad 6 - Stabilizator krótkoterminowych stóp procentowych na rynku pieniężnym

• Jest to najważniejsza funkcja rezerwy obowiązkowej,

• Rezerwa obowiązkowa pełni tę funkcję pod warunkiem odpowiedniego ukształtowania oraz braku różnego rodzaju ograniczeń system rezerwy opóźnionej i uśrednionej,

• Powinien być odpowiednio długi odstęp czasowy między okresem naliczania rezerwy a okresem jej utrzymywania – nie ma możliwości skonstruowania systemu, w którym okresy naliczania i utrzymywania całkowicie się pokrywają !

• System rezerwy uśrednionej – możliwość dowolnego wykorzystania środków z rachunku rezerw (rozliczeń na rynku międzybankowym) w poszczególnych dniach okresu utrzymywania, przy czym jedynie średnia ze stanów środków utrzymywanych na zamknięcie poszczególnych dni w okresie utrzymywania nie może być niższa niż wymagany poziom.

Zasady prowadzenia i tworzenia rezerwy obowiązkowej w Polsce i strefy euro

W Polsce podstawą prawną tworzenia rezerwy obowiązkowej jest art. 38 ustawy o Narodowym Banku Polskim. Do tworzenia rezerwy obowiązkowej są zobligowane banki komercyjne, spółdzielcze oraz SKOK-i oraz krajowa SKOK.

Rezerwa obowiązkowa jest wyrażoną w złotych część środków pieniężnych:

1. Zgromadzonych na rachunkach bankowych,

2. Uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych,

3. Innych środków przyjętych przez bank, które podlegają zwrotowi.

Zwolnione z obowiązku tworzenia rezerwy obowiązkowej są środki:

• Przyjęte od innego banku krajowego,

• Pozyskanych z zagranicy na co najmniej 2 lata.

Maksymalna stopa rezerwy obowiązkowej w Polsce wynosi:

1. 30 % w przypadku wkładów avista (złotowych),

2. 20 % w przypadku wkładów terminowych.

Aktualnie stopa rezerwy obowiązkowej wynosi 3,5 % obowiązuje od końca 2010 r. (na krótki czas obniżono ją do 3%).

Od początku tego roku 18 stycznia stawka rezerwy obowiązkowej strefy euro wynosi 1%, a do końca 2011 wynosiła 2 %.

Stawka zerowa w przypadku Polski obejmuje środki pozyskane przez bank w ramach operacji typu repo i typu bised rep (operacje otwartego zakupu).

Stawka zerowa w strefie euro obejmuje natomiast środki pozyskane na okres co najmniej dwuletni („za wypowiedzeniem”) oraz środki pozyskane w ramach operacji zwrotnego zakupu papierów wartościowych.

Podstawą tworzenia rezerwy obowiązkowej jest średnia arytmetyczna dzienna z dziennych sald końcowych zarejestrowanych na rachunkach objętych obowiązkiem tworzenia rezerwy.

Kwota naliczonej rezerwy obowiązkowej zgodnie z podanymi wcześniej stawkami jest pomniejszana o równowartość 0,5 mln euro i 100 tys. euro w strefie euro.

Środki stanowiące rezerwę obowiązkową podlegają oprocentowaniu. W Polsce stopą oprocentowania jest 0,9 stopy kredytu redyskontowego banku centralnego (4,75).
ŚLEDZIĆ NA BIEŻĄCO ZMIANY STOPY KREDYTU.

W przypadku nieutrzymywania rezerwy na odpowiednim poziomie w Polsce banki płaca karę w wysokości dwukrotnej stawki kredytu lombardowego.

WYKŁ. X 12.12.2012

Kanały transmisji polityki pieniężnej

• Władze monetarne, prowadzące politykę pieniężna w oparciu o sterowanie stopami procentowymi powinny zdawać sobie sprawę z tego, jak ich działania będą wpływały na gospodarkę.

• Mówiąc inaczej – powinny mieć świadomość, jak w ich kraju przebiega proces transmisji impulsów polityki pieniężnej.

Mechanizm transmisji monetarnej

i_BC Tradycyjny kanał stóp procentowych

i r Kanał majątkowy Y

Kanał kredytowy AD

Kanał kursowy π

Transmisja w Kanały transmisji Zagadnienie neutralności pieniądza
sektorze bankowym
i na rynkach finansowych

Proces transmisji może być podzielony na trzy podstawowe etapy:

• W pierwszym, stopy procentowe, ustalone przez bank centralny (iBC) determinują warunki działania banków komercyjnych, a tym samym cenę i dostępność kredytów w bankach.

• W drugim etapie, sytuacja na rynku depozytowo-kredytowym, poprzez kanały transmisji wpływa na zachowania podmiotów gospodarujących, determinując zagregowany popyt konsumpcyjny i inwestycyjny w gospodarce.

• W etapie trzecim zmiany zagregowanego popytu rozkładają się pomiędzy efekty realne (zmiana poziomu produkcji, bezrobocia, realnego kursu walutowego), a zmiany nominalne (zmiana stopy inflacji). Zasady przebiegania tego etapu transmisji w czasie i jego ostateczny efekt nazywane są „zagadnieniem neutralności pieniądza”.

Tradycyjny mechanizm transmisji stóp procentowych

• Pokazuje w jaki sposób rynkowa stopa procentowa oddziałuje na inwestycje i koniunkturę,

• Poziom rynkowej stopy procentowej określa relacja podaży kredytów do popytu na nie, a rozmiary kredytów kształtowane są przez podaż pieniądza

• Tradycyjny mechanizm transmisji impulsów pieniężnych można przedstawić następująco:

M ↑ →r ↓ →I ↑ →Y↑

M – podaż pieniądza,
r – rynkowa stopa procentowa
I – inwestycje
Y – PKB

Teoria q J. Tobina

• Polityka pieniężna może wyznaczać rozmiary inwestycji przedsiębiorstw poprzez oddziaływanie na giełdowe ceny akcji.

• Wskaźnik q odkryty przez J. Tobina:
  q = rynkowa wartość przedsiębiorstwa / koszt odnowy kapitału rzeczowego przedsiębiorstwa

• Jeżeli q jest wysokie to rynkowa jednostkowa cena akcji jest wysoka, co oznacza, że koszty zakupu nowego kapitału rzeczowego inwestowanego w przedsiębiorstwie są niskie w stosunku do rynkowej wartości firmy,

• Przedsiębiorstwo skłonne będzie wyemitować dodatkowe akcje w celu pozyskania funduszy na zakup nowych środków produkcji.

• Jeżeli q jest niskie to rynkowa wartość firmy jest niska w stosunku do kosztu odnowy kapitału rzeczowego – cena akcji jest niska,

• Przedsiębiorstwa nie będą skłonne inwestować.

• Wpływ polityki pieniężnej – gdy zwiększa się podaż pieniądza to podmioty gospodarcze dysponują funduszami pieniężnymi wyższymi od oczekiwanych. Wyzbywając się jej dokonując dodatkowych wydatków.

• Efekt – wzrost popytu globalnego w gospodarce,

M ↑ →P(s) ↑ →q ↑ →I ↑ →Y↑

Mechanizm transmisji impulsów pieniężnych poprzez wydatki konsumpcyjne

Wpływ zmian rynkowej stopy procentowej na wydatki konsumpcyjne

• Kształtowanie wydatków konsumpcyjnych dokonuje się poprzez oddziaływanie banku centralnego na globalny fundusz nabywczy społeczeństwa,

• Mechanizm transmisji impulsów pieniężnych można przedstawić następująco:

M ↑ →i ↓ →C ↑ →Y↑

Efekt zmiany wartości majątku na wydatki konsumpcyjne

• Hipoteza konsumpcji wyznaczonej cyklem życia (F. Modigliani) – jednostki dążą do równomiernego rozłożenia konsumpcji w czasie, a spożycie nie jest wyznaczone przez bieżący dochód, ale przez wartość majątku skumulowanego w trakcie życiowej aktywności.

• Jedynym ze składników majątkowych są papiery wartościowe, których wartość rośnie wraz ze wzrostem podaży pieniądza,

M ↑ →P(s) ↑ →W ↑ →C ↑ →Y↑

W – majątek

Wpływ płynności na wydatki konsumpcyjne
(mechanizm transmisji jest następujący):

M ↑ →P(s) ↑ →V(s) ↑ →D(p)↓ → C(f) ↑ →Y↑

Oraz na budownictwo mieszkaniowe
(mechanizm transmisji jest następujący):

M ↑ →P(s) ↑ →V(s) ↑ →D(p)↓ → H(r) ↑ →Y↑

Mechanizm transmisji poprzez kanał kredytowy

• Polityka pieniężna oddziałuje nie tylko na popyt na kredyt, poprzez mechanizmy opisane w ramach kanału stóp procentowych,

• Zaostrzeniu polityki pieniężnej przez bank centralny zmniejszeniu ulega nie tylko popyt na kredyt (co jest oczywiste w obliczu występowania efektów opisanych w ramach kanału stóp procentowych), ale również podaż kredytu, oferowanego przez banki,

• Niedoskonałość rynku (asymetria informacyjna w relacjach bank – kredytobiorca, uzależnienie niektórych podmiotów od sektora bankowego) sprawia, że istotną rolę w procesie transmisji odgrywają również banki, zarządzające podażą kredytu,

Przyczyny występowania kredytowego kanału transmisji można podzielić na dwie grupy:

• Po pierwsze, w momencie zacieśnienia polityki pieniężnej, banki maja podstawy, aby z własnej i nieprzymuszonej woli zmniejszać dostępność kredytów dla swoich klientów,

• Negatywna selekcja, pogarsza się jakość portfela kredytowego banków komercyjnych,

• Efekt – reakcja obronna w postaci zaostrzania procedur kredytowych.

• Z drugiej strony, w momencie podniesienia stóp procentowych przez Bank centralny, niektóre, z reguły słabsze, banki mogą zostać zmuszone przez warunki rynkowe do zmniejszenia akcji kredytowej,

• Mniejsze, słabiej dokapitalizowane banki, ograniczają w czasie restrykcyjnej polityki pieniężnej podaż kredytu w znacznie większym stopniu, niż banki duże,

• Do podstawowych przyczyn tego zjawiska należy zaliczyć znacznie węższe możliwości pozyskania względnie tanich środków na kontynuowanie akcji kredytowej:

  • Po pierwsze, restrykcyjna polityka pieniężna może doprowadzić do spadku bazy depozytowej banków. Zjawisko to, w naturalny sposób w proporcjonalnie większym stopniu dotknie małe banki, ze względu na ich niższą wiarygodność w oczach deponentów,

  • Po drugie, banki o niskim poziomie kapitałów często nie dysponują odpowiednią ilością płynnych aktywów (bonów skarbowych, obligacji), które mogłyby zostać sprzedane, celem podtrzymania akcji kredytowej.

WYKŁ. XI 18.12.2012

Sektor bankowy przyczynia się do wzmocnienia efektów polityki pieniężnej poprzez zmniejszanie podaży kredytu w czasie gdy bank centralny prowadzi restrykcyjną politykę pieniężną i zwiększanie podaży kredytu w momencie obniżania stóp procentowych przez władze monetarne

Mechanizm transmisji poprzez zmiany kursu walutowego

• Spadek stóp procentowych obniża atrakcyjność lokat w krajowych aktywach w porównaniu z lokatami zagranicznymi

• Efekt – odpływ kapitału, któremu towarzyszy deprecjacja waluty krajowej co sprzyja eksportowi, który przyczynia się do ożywienia gospodarczego i poprawy bilansu handlowego

• Mechanizm jest następujący:

• M wzrost r spadek Ex spadek B(h) wzrost Y wzrost

• Ex – kurs walutowy

Dewaluacja – obniżenie poprzez decyzje banku centralnego rewaloryzacja

Deprecjacja – obniżenie kursu walutowego poprzez mechanizm rynkowy aprecjacja

Zagadnienie neutralności pieniądza

Pieniądz jest neutralny, kiedy zmiana jego podaży prowadzi wyłącznie do proporcjonalnej zmiany nominalnych wielkości ekonomicznych (cen, płac, nominalnego kursu walutowego), nie wpływając zarazem na żadną zmienną realną (produkcję, bezrobocie, realny kurs walutowy)

Z teoretycznego punktu widzenia można wywnioskować, iż ciąg zdarzeń po przykładowym zaostrzeniu polityki pieniężnej powinien wyglądać następująco:

Wzrost realnych stóp procentowych na rynku międzybankowym wzrost oprocentowania kredytów i depozytów w bankach oraz innych papierów wartościowych spadek popytu na kredyt oraz podaży pieniądza spadek zagregowanego popytu spadek produkcji i inflacji

Z upływem czasu następuje powrót produkcji do poziomu potencjalnego

Z punktu widzenia neutralności polityki pieniężnej można zatem powiedzieć, iż zasada neutralności nie obowiązuje w krótkim okresie, jednak po zakończeniu wszystkich procesów dostosowawczych polityka pieniężna jest neutralna

NBP jest bankiem centralnym. Wypełnia zadania określone w konstytucji, ustawie o NBP i ustawie prawo bankowe. Wymienione akty prawne gwarantują niezależność NBP od innych organów państwa

NBP rozpoczął działalność w 1945. Początkowo funkcjonował jako bank państwowy pod nadzorem ministra skarbu. Aż do końca lat 80 zajmował się działalnością ogólno bankową był monopolistą nie tylko w dziedzinie emisji pieniądza, ale także udzielania kredytów i gromadzenia oszczędności. Po upadku systemu komunistycznego wydzielone zostały z niego banki regionalne i komercyjne, a sam NBP zajmuje się tylko emisją pieniądza i polityką monetarną państwa oraz nadzorem nad bankami

NBP przysługuje wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych. Do zadań NBP należy także:

• Organizowanie rozliczeń pieniężnych

• Prowadzenie polityki pieniężnej

• Działalność emisyjna

• Rozwój systemu płatniczego

• Prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi

• Prowadzenie działalności dewizowej

• Prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa

• Regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie

Organy NBP

• Prezes NBP

• Rada polityki pieniężnej

• Zarząd NBP

Rada polityki pieniężnej – organ decyzyjny NBP

Główne zadania:

• Ustalanie wysokości stóp procentowych NBP

• Ustalanie zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków

• Dbanie o niską inflację

• Coroczne ustalanie założeń polityki pieniężnej

• Ustalanie zasad operacji otwartego rynku

• Zatwierdzanie planu finansowego NBP oraz sprawozdania z działalności NBP

Zarząd NBP:

• Działalnością NBP kieruje zarząd w jego skład wchodzą prezes NBP jako przewodniczący oraz od 6 do 8 członków zarządu w tym dwóch wiceprezesów NBP

• Zarząd realizuje uchwały rady polityki pieniężnej oraz podejmuje uchwały w sprawach niezastrzeżonych w ustawie do wyłącznej kompetencji innych organów NBP

Funkcje banku centralnego:

• Banku emisyjnego – NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce.

• Bank banków – NBP pełni w stosunku do banków funkcje regulacyjne, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilności sektora bankowego.

• Centralnego banku państwa – NBP prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.

Główne obszary działalności NBP:

• Prowadzenie polityki pieniężnej

• Działalność emisyjna

• Rozwój systemu płatniczego

• Zarządzanie rezerwami dewizowymi Polski

• Obsługa skarbu państwa

• Działalność edukacyjna i informacyjna

Polityka pieniężna:

Podstawowym celem polityki pieniężnej jest utrzymanie stabilnego poziomu cen

Wykorzystywany przez NBP zestaw instrumentów polityki pieniężnej pozwala na kształtowanie rynkowych stóp procentowych. Instrumenty te obejmują:

• Rezerwę obowiązkową

• Operacje otwartego rynku

• Stopę procentową

• Operacje depozytowo – kredytowe

Rezerwy obowiązkowe – bank centralny nakłada na banki obowiązek utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Rezerwa ma na celu łagodzenie

Podstawowym instrumentem polityki pieniężnej jest krótkoterminowa stopa procentowa – stopa referencyjna NBP, która określa rentowność podstawowych operacji otwartego rynku, wpływając jednocześnie na poziom krótkoterminowych rynkowych stóp procentowych

W 2011 głównym instrumentem wykorzystywanym w celu kształtowania rynkowych stóp procentowych były operacje otwartego rynku

• Operacje podstawowe – w postaci regularnej emisji bonów pieniężnych NBP z 7 dniowym z reguły terminem zapadalności

• Operacje dostrajające – w postaci emisji bonów pieniężnych o terminach zapadalności krótszych niż operacje podstawowe (1,2,3,4 dniowe)

Działalność emisyjna NBP:

• NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych

• Znakami pieniężnymi emitowanymi przez NBP są banknoty i monety

• Do NBP należy również wycofywanie z obiegu poszczególnych znaków pieniężnych

• NBP ustala też zasady wymiany zużytych i uszkodzonych znaków pieniężnych oraz zatrzymywania fałszywych znaków pieniężnych

Działania na rzecz systemu płatniczego

System płatniczy umożliwia przepływ środków finansowych w kraju. Działania NBP w tym zakresie polegają na organizowaniu rozliczeń pieniężnych w gospodarce – zarówno między osobami fizycznymi jak i podmiotami gospodarczymi.

Do najważniejszych działań należą:

• Organizowanie rozliczeń pieniężnych

• Działania regulacyjne

• Nadzór nad systemami płatności oraz systemami rozrachunku papierów wartościowych

Zarządzanie rezerwami dewizowymi

• Rezerwy dewizowe gwarantują pełną wymienialność złotego, pozwalają na dokonywanie płatności wynikających z międzynarodowych zobowiązań państwa i wzmacniają wiarygodność finansową kraju

• NBP inwestuje rezerwy dewizowe przede wszystkim w rządowe papiery wartościowe, papiery agencyjne i instytucji międzynarodowych oraz dokonuje lokat w bankach

Obsługa skarbu państwa

• NBP prowadzi m.in. centralny rachunek bieżący budżetu państwa oraz rachunki bieżące i pomocnicze państwowych jednostek budżetowych i państwowych funduszy celowych

• Od momentu przystąpienia do UE NBP prowadzi rachunki bankowe przeznaczone do obsługi środków finansowych przekazywanych z funduszy unijnych oraz środków UE z tytułu składki członkowskiej polski

• Od 2002 NBP rozpoczął wprowadzanie systemu bankowości elektronicznej enbepe. Jest to nowoczesny system obsługi rachunków bankowych, z którego obecnie korzystają niemalże wszystkie podmioty posiadające rachunki w NBP

Podstawowe stopy procentowe NBP

• Referencyjna

• Lombardowa

• Depozytowa

• Redyskonto weksli

System finansowy

NBP jest współodpowiedzialny za stabilność i rozwój systemu finansowego. Uczestniczy on w budowie sieci bezpieczeństwa finansowego w Polsce oraz opracowuje plan współdziałania poszczególnych organów państwa w przypadku zaistnienia kryzysu

NBP nieustannie monitoruje i analizuje sytuację systemu finansowego w Polsce, ponieważ stabilność systemu bankowego jest warunkiem sprawnego funkcjonowania systemów rozliczeń pieniężnych

BION – Badanie i Ocena nadzorcza

Euro – przystępując do UE polska zobowiązała się do przyjęcia euro. NBP jest jedną z instytucji państwowych odpowiedzialnych za przygotowanie i przeprowadzenie tego procesu. Prowadzi również działalność edukacyjną , informując m.in. o zasadach przystąpienia do strefy euro, wynikających z tej decyzji korzyściach i kosztach oraz przekazując praktyczne wskazówki dotyczące korzystania ze wspólnej waluty.

WYKŁ. XII 9.01.2013

EUROPEJSKI BANK CENTRALNY, EUROSYSTEM, EUROPEJSKI SYSTEM BANKÓW CENTRALNYCH
Europejski System Banków Centralnych (ESBC) tworzą:

• Europejski Bank centralny oraz krajowe banki centralne.

Oznacza to, że do ESBC należą także banki centralne tych państw członkowskich, które nie wprowadziły jeszcze waluty euro. Dotyczy to szczególności Danii i Wielkiej Brytanii, które mają przyznany specjalny status oraz innych państw, które zostały objęte tzw. derogacją (Szwecja i państwa dołączone w 2004r.).

Podstawą prawną funkcjonowania ESBC jest traktat ustanawiający wspólnotę europejską oraz statut Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego.
Traktat stanowi, ESBC sprawuję funkcje w zakresie bankowości centralnej w odniesieniu do euro, podczas gdy statut precyzuje podział obowiązków między EBC i Krajowymi Bankami Centralnymi.

Krajowe banki centralne spoza strefy euro muszą przestrzegać zasady, że celem polityki pieniężnej jest utrzymanie stabilności cen.

Eurosystem to system bankowości centralnej strefy euro. Tworzy go EBC i 17 banków centralnych państw członkowskich, których wspólną walutą jest euro.
Eurosystem pełni zatem kolegialnie funkcje bankowości centralnej dla strefy euro.

Za organizacja europejskiej bankowości centralnej w formie systemu przemawiają 3 argumenty.

1. Funkcjonowanie euro systemu opiera się na istniejących rozwiązaniach instytucjonalnych, infrastrukturze, doświadczeniu i znacznych możliwościach operacyjnych krajowych banków centralnych.

2. Z uwagi na duży zasięg terytorialny strefy euro oraz budowane przez lata relacje krajowych społeczności bankowych z ich bankami centralnymi, uznano za właściwe zapewnienie instytucjom kredytowym bezpośredniego dostępu do bankowości centralnej w każdym państwie członkowskim.

3. Wobec mnogości narodów, języków i kultur w strefie euro to krajowe banki centralne a nie jeden podmiot ponadnarodowy są lepiej przygotowane by służyć jako łącznik pomiędzy obywatelami a Eurosystemem.

ROLA KRAJOWYCH BANKÓW CENTRALNYCH W EUROSYSTEMIE
Każdy krajowy bank centralny strefy euro ma osobowość prawną zgodnie z prawem danego kraju. KBC strefy euro realizują zadania nałożone na euro system zgodnie z regułami ustanowionymi przez organy decyzyjne EBC.

KBC mogą samodzielnie pełnić funkcje niezwiązane z Eurosystem, chyba że rada prezesów EBC uzna je za sprzeczne z celami i zadaniami Eurosystemu.

Charakterystyka EBC
Wraz z wejściem w życie traktatu Lizbońskiego EBC stał się instytucją Unii Europejskiej i ogranicza się do jednej ściśle określonej dziedziny, a mianowicie realizuje funkcję banku centralnego w odniesieniu do waluty euro. EBC ma siedzibę w Niemczech we Frankfurcie na Nemem.

Niezależność EBC
Niezależność EBC i KBC ma status konstytucyjny, gdyż została określona zarówno w samym traktacie o funkcjonowaniu UE jak i w statucie o funkcjonowaniu EBC. Uznano bowiem, że niezależność jest jednym z warunków prowadzenia polityki prowadzonej na utrzymanie stabilności cen.

Na ogólną koncepcję niezależności EBC składają się:

1. niezależność funkcjonalna,

2. instytucjonalna,

3. osobista,

4. finansowa.

Ad a wymaga wyznaczenia jednoznacznie podstawowego celu oraz wskazanie odpowiednich środków i narzędzi pozwalających ten cel realizować, niezależnie od innych organów władzy.

Ad b EBC i KBC nie mogą zwracać się o instrukcję an ich przyjmować od żadnych instytucji i agend unijnych, rządów państw członkowskich ani innych organów.
Z kolei wymienionym podmiotom zabrania się wywierania wpływu na organy decyzyjne EBC i KBC.

Ad c Chodzi o ochronę okresu sprawowania urzędu przez członków zarządów decyzyjnych EBC. Minimalna kadencja prezesów KBC wynosi 5 lat z możliwością ponownego ich mianowania, a dla członków zarządu EBC – 8 lat bez możliwości ponownego mianowania.

Ad d Zarówno EBC jaki i KBC potrzebują wolnego dostępu do odpowiednich zasobów finansowych. EBC posiada własny kapitał.

Główne zadania Eurosystemu

• Prowadzenie operacji walutowych,

• Wytyczanie i prowadzenie polityki pieniężnej,

• Działanie na rzecz sprawnego funkcjonowania systemów płatności,

• Zarządzanie oficjalnymi rezerwami dewizowymi uczestniczących państw członkowskich UE.

Inne zadania Eurosystemu:

1. Funkcje doradcze,

2. Gromadzenie i opracowywanie statystyk,

3. Emisja banknotów,

4. Współpraca międzynarodowa,

5. Udział w nadzorze ostrożnościowym i utrzymywaniu stabilności finansowej.

• Ad a - EBC opiniuje na określonych warunkach projekty unijnych aktów prawnych w sprawach do należących do jego kompetencji a także krajowych aktów prawnych na wniosek władz krajowych.

• Ad b - EBC we współpracy z KBC zbiera informacje potrzebne do realizacji jego zadań. Informacje te pełnią kluczową rolę przy podejmowaniu decyzji w sprawie podstawowych stóp procentowych.

• Ad e - Eurosystem zgodnie z traktatem podejmuje działania na rzecz sprawnego prowadzenia nadzoru ostrożnościowego. Na zadanie to składają się trzy grupy działań:

1. monitorowanie stabilności finansowej

2. działania doradcze na rzecz właściwych organów w sprawie przygotowania przepisów finansowych i wymogów nadzorczych

3. propagowanie rozwiązań służących utrzymaniu stabilności finansowej i skutecznemu zarządzaniu kryzysami finansowymi.

Zadania EBC
Do zadań EBC należy w szczególności:

1. Wytyczanie polityki eurosystemu

2. Podejmowanie decyzji dotyczących operacji polityki pieniężnej oraz jej monitorowanie i koordynowanie

3. Uchwalanie aktów prawnych

4. Zatwierdzanie emisji banknotów

5. Interwencje na rynkach walutowych

6. Eksploatacja systemu płatności oraz nadzorowanie ich infrastruktury i innych elementów infrastruktury rynków finansowych

7. Współprace międzynarodowa i europejską

8. Publikacja sprawozdań

9. Monitorowanie ryzyka finansowego

10. Pełnienie funkcji opiniodawczej na rzecz instytucji unijnych i krajowych

11. Prowadzenie systemów informatycznych

12. Strategiczne i taktyczne zarządzanie rezerwami dewizowymi

EBC uczestniczy w spotkaniach na różnych forach. W grudniu 1998r. EBC jako jedyny bank centralny na świecie uzyskał status obserwatora przy Międzynarodowym Funduszu Walutowym i obecnie bierze udział we wszystkich posiedzeniach zarządu MFW w sprawach istotnych dla unii gospodarczej i walutowej.
EBC bierze także udział w spotkaniach grupy G7 i G20 oraz Rady Stabilności Finansowej.

Zadania KBC
Zadania realizowane przez KBC

1. Realizacja operacji polityki pieniężnej

2. Zarządzanie rezerwami dewizowymi

3. Zarządzania operacyjne rezerwami EBC

4. Eksploatacja i nadzorowanie infrastruktury rynku finansowego i instrumentów płatniczych

5. Emisja banknotów wspólnie z EBC

6. Gromadzenie statystyk i wspieranie EBC

7. Funkcje niezwiązane z ESBC

Struktura operacyjna eurosystemu opiera się na zasadzie decentralizacji, czyli większość zasad operacyjnych wykonują krajowe banki centralne zgodnie z decyzjami podejmowanymi przez rade prezesów.

Organy decyzyjne EBC

• Rada Prezesów

• Zarząd

• Rada Ogólna

Rada Prezesów jest głównym organem decyzyjnym eurosystemu, w której skład wchodzą: wszyscy członkowie zarządu EBC oraz prezesi wszystkich banków centralnych krajów strefy euro. Organ ten jest władny podejmować najważniejsze decyzje o strategicznym znaczeniu dla strefy euro. Rada Prezesów zbiera się 2 razy w miesiącu, zwykle w pierwszy i trzeci czwartek miesiąca. Decyzje dotyczące stóp procentowych zapadają zwykle na pierwszym posiedzeniu w miesiącu.
Zadania Rady Prezesów:

1. Wyznaczanie polityki pieniężnej strefy euro

2. Uchwalanie rozporządzeń dotyczących zadań EBC

3. Wydawanie wytycznych dotyczących operacji krajowych banków centralnych

4. Wykonywanie prawa legislacyjnej

5. Zatwierdzanie emisji banknotów

6. Uchwalanie zasad podziału dochodów pomiędzy KBC

7. Zatwierdzenie raportu rocznego

Zarząd jest organem decyzyjnym odpowiedzialnym za zadania decyzyjne EBC. Posiedzenia zarządu odbywają się zazwyczaj raz w tygodniu. W skład zarządu wchodzą: prezes, wiceprezes oraz 4 członków.
Zadania zarządu:

1. Realizacja polityki pieniężnej EBC

2. Organizacja posiedzeń Rady Prezesów

3. Kierowanie bieżącą działalnością EBC

4. Wykonywanie określonych uprawnień przyznanych przez Radę Prezesów

Prezes zarządu EBC przewodniczy posiedzeniu Rady Prezesów, Rady Ogólnej i arządu EBC. Reprezentuje także EBC na zewnątrz.

Rada Ogólna, w skład jej wchodzą prezes i wiceprezes EBC, a także prezesi KBC wszystkich 27 państw Unii. Posiedzenia Rady Ogólnej odbywają się zwykle co kwartał, z tym że Rada Ogólna będzie istnieć dopóki wszystkie państwa członkowskie nie wprowadzą euro. Jest to zatem organ przejściowy i do jej zadań zalicza się w szczególności:

1. Informowanie o postępach w procesie konwergencji osiągnięte przez państwa członkowskie, które nie wprowadziły jeszcze euro

2. Doradztwo w sprawie przygotowań do ustalenia przez te państwa nieodwołanych sztywnych kursów walutowych

3. Rola form do spraw koordynacji polityki pieniężnej i kursowej w całej unii

4. Udział w działaniach doradczych EBC

5. Zbieranie informacji statystycznych

Ponadto Rada Ogólna opiniuje zasady zmiany w rachunkowości i sprawozdawczości oraz zmian w personelu EBC.

WYKŁAD XIII 15.01.2013

NA ZERÓWKĘ: ołówek, dobra gumka, góra 20 minut około 20 pytań

Podstawowym celem eurosystemu jest utrzymanie stabilności cen. Ogólnie nie podanie nigdzie natomiast definicji pojęcia „utrzymania stabilności cen”. Natomiast w październiku 1998r. Rada Prezesów EBC ogłosiła następującą definicję liczbową stabilności cen:
Stabilność cen oznacza roczny wzrost zharmonizowanego wskaźnika cen konsumpcyjnych (HCP) dla strefy euro o mniej niż 2%. Stabilność cen należy utrzymać w średnim okresie.
Rada Prezesów dąży do utrzymania inflacji w średnim okresie poniżej 2%, ale blisko tego poziomu.

Zadanie utrzymania stabilności cen odnosi się do ogólnego poziomu cen w gospodarce i obejmuje przeciwdziałanie zarówno przedłużającej się inflacji jak i deflacji.

Korzyści ze stabilności cen
Stabilność cen:

• Ułatwia dostrzeganie zmian w relacjach cenowych

• Pozwala wyeliminować „premię za ryzyko inflacyjne”

• Zapewnia efektywne wykorzystanie zasobów

• Ogranicza niekorzystny wpływ systemów podatkowych i systemów ubezpieczeń społecznych

• Pomaga w utrzymaniu spójności społecznej i stabilności społeczeństwa

• Przyczynia się do stabilności finansowej

Strategia polityki pieniężnej EBC
Strategia polityki pieniężnej w spójny i uporządkowany sposób opisuje jak należy podejmować decyzje w dziedzinie polityki pieniężnej związane z realizacją celu banku centralnego. Strategia spełnia dwa zadania:

1. Określa przebieg procesu formułowania polityki pieniężnej zapewniając w ten sposób Radzie Prezesów informacje i analizy potrzebne do podejmowania decyzji.

2. Stanowi medium za pośrednictwem którego wyjaśnia się opinii publicznej decyzje w sprawie polityki pieniężnej.

Dążąc do realizacji celu eurosystemu EBC bada charakter i skalę zagrożeń dla stabilności cen obejmującej analizę sytuacji gospodarczej i pieniężnej (tzw. podejście dwu-filarowe).

I Filar – Analiza ekonomiczna
Zadaniem analizy ekonomicznej jest ocena czynników kształtujących poziom cen w krótkim i średnim okresie. Analiza ta dotyczy sfery realnej gospodarki i jej kondycji finansowej i uwzględnia fakt, że kształtowanie się cen zależy w znacznej mierze od relacji podaży i popytu na rynkach towarów, usług i czynników produkcji. EBC zatem regularnie obserwuje:

1. Poziom produkcji całkowitej

2. Popyt i warunki na rynku pracy

3. Szeroki zakres wskaźników cen i kosztów

4. Politykę fiskalną

5. Bilans płatniczy strefy euro

Istotną rolę odgrywają makroekonomiczne prognozy warunkowe, czyli tzw. projekcje. Dzięki nim można lepiej oceniać perspektywy gospodarcze i dokładniej przewidywać odchylenia stopy inflacji od ogólnego trendu w krótkim i średnim okresie.

II Filar – Analiza monetarna
EBC regularnie monitoruje i nadzoruje zestaw różnych wskaźników zwracając przy tym szczególną uwagę na agregaty pieniężne. Analiza monetarna opiera się bowiem na istnieniu ścisłego związku między dynamika podaży pieniądza i inflacją. EBC prowadzi analizę szerokiego agregatu pieniężnego M3 w perspektywie średnio jak i długookresowej.

Inne agregaty wyznaczane przez EBC w ramach analizy monetarnej

• Agregat M1 – gotówka w obiegu i depozyty 24 godzinne

• Agregat M2 – M1 + depozyty z terminem pierwotnym do dwóch lat i depozyty z terminem wypowiedzenia do trzech miesięcy

• Agregat M3 – M2 oraz operację z przyrzeczeniem odkupu (repo), jednostki uczestnictwa w funduszu rynku ubezpieczeniowego oraz dłużne papiery wartościowe z terminem zapadalności do dwóch lat

Analiza sytuacji pieniężnej i kredytowej pozwala na:

• Długookresowy związek między podażą pieniądza z cenami w strefie euro,

• Przypadki nierównowagi finansowej lub baniek spekulacyjnych,

• Pieniądz jako punkt odniesienia w perspektywie średnio- i długookresowej.

Mechanizm transmisji – wpływ stóp procentowych na ceny
Oczekiwania stopy procentowe na rynku pieniężnym

Pieniądz, kredyt ceny aktywów stopy procentowe w bankach kursy walutowe

Procenty płacowo-cenowe podaż i popyt na rynku finansowym

EBC musi liczyć się ze znaczną niepewnością jeśli chodzi o charakter szoków wpływających na gospodarkę, miarodajność wskaźników ekonomicznych czy też efekty transmisji polityki pieniężnej. Powodzenie polityki pieniężnej zależy od spełnienia różnych warunków:

1. Aby zadziałał mechanizm transmisji rynki pieniężne muszą być prawidłowo rozwinięte, a w szczególności rynki międzybankowe

2. Polityka pieniężna powinna być perspektywiczna i powinna wyprzedzać rozwój wydarzeń

3. W polityce pieniężnej należy przyjmować perspektywę średniookresową

4. Polityka pieniężna musi zapewniać mocne zakotwiczenie warunków inflacyjnych

5. Polityka pieniężna powinna obejmować całokształt zjawisk gospodarczych i uwzględniać wszystkie istotne informacje.

Instrumenty polityki pieniężnej

• Operacje depozytowo-kredytowe

• Depozyt w banku centralnym

• Kredyt w banku centralnym

• Operacje otwartego rynku

• Podstawowe operacje refinansowe - są to regulacje odwracalne zasilające płynność, które są przeprowadzane co tydzień z tygodniowym terminem zapadalności.

• Dłuższe operacje refinansowe - to transakcje odwracalne zasilające płynność, które się przeprowadza co miesiąc zwykle z 3 miesięcznym terminem zapadalności

• Operacje dostrajające – są przeprowadzane doraźnie, celem regulowania płynności na rynku pieniężnym oraz wysokości stóp procentowych, głównie dla złagodzenia wpływu jaki na stopy procentowe wywierają niespodziewane wahania płynności

• Operacje strukturalne – transakcje przeprowadzane regularnie lub doraźnie w sytuacji, gdy EBC chce skorygować strukturalne saldo płynnościowe Erosystemu. Operacje te realizuje się w formie operacji odwracalnych (repo), transakcji bezpośrednich (outright) lub emisji instrumentów dłużnych EBC

• Rezerwa obowiązkowa

• Podstawa naliczania: depozyty, dłużne papiery wartościowe i papiery rynku pieniężnego

• Stopa rezerwy obowiązkowej: 2%* od większości pozycji wchodzących do podstawy naliczenia rezerwy

• Oprocentowanie: wg stopy procentowej podstawowych operacji refinansujących Eurosystemu.

Niestandardowe środki polityki pieniężnej
Cel: utrzymywanie/przywrócenie transmisji impulsów polityki pieniężnej

Instrumenty:

• Zasilanie w płynność w trybie przetargu kwotowego z pełnym przydziałem

• Poszerzanie listy aktywów kwalifikowanych jako zabezpieczeniu

• Zasilanie w płynność na dłuższy okres

• Zasilanie w płynność w walutach obcych

• Bezpośrednie nabywanie określonych papierów dłużnych

Program dotyczący rynków papierów wartościowych
Bezpośredni skup jest instrumentem polityki pieniężnej EBC od 1999 r., natomiast po raz pierwszy skup ten przeprowadzono w czerwcu 2009 r., czyli po 10 latach.

• Banki centralne Eurosystemu skupują rynkowe instrumenty dłużne, które spełniają kryteria kwalifikacji, bezpośrednio na rynku wtórnym

Reakcja EBC na kryzys

• Sierpień 2007 – EBC zaczyna zasilać banki w dodatkową płynność w euro oraz płynność w dolarach.
  Ze względu na globalny niedobór płynności EBC postanawia doraźnie zasilać sektor bankowy. Ponieważ bankom w strefie euro brakuje płynności w dolarach, EBC zaczyna dostarczać im tę walutę na podstawie umowy swapowej z Systemem Rezerwy Federalnej (od grudnia 2007 r.).

• Październik 2008 – EBC wprowadza nadzwyczajne wsparcie płynnościowe.
  EBC postanawia, że tygodniowe operacje refinansujące będą prowadzone w trybie przetargu kwotowego z pełnym przydziałem, czyli banki będą mogły uzyskać dowolna żądaną kwotę, po z góry określonej stopie, pod warunkiem przekazania zabezpieczenia odpowiedniej jakości.

• Czerwiec 2009 – EBC ogłasza program skupu obligacji zabezpieczonych.
  Rada Prezesów EBC postanawia uruchomić program skupu obligacji zabezpieczonych, aby ożywić segment rynku, który jest bardzo istotny dla refinansowania banków.

• Maj 2010 – EBC wprowadza program dotyczący rynków papierów wartościowych.
  Rada Prezesów EBC postanawia zastosować różne środki mające wyeliminować zakłócenia w funkcjonowaniu rynków papierów wartościowych i przywrócić prawidłową transmisję impulsów polityki pieniężnej.

• Grudzień 2011 – EBC ogłasza środki mające pobudzić akcje kredytową banków i rynek pieniężny.
  Rada Prezesów EBC postanawia przeprowadzić dwie dłuższe operacje refinansujące z terminem zapadalności 36 miesięcy. Ponadto z dniem 18 stycznia 2012 r. Rada obniża stopę rezerwy obowiązkowej do 1%.

LTRO – długoterminowe operacje refinansowe.