Podświadomość a kreatywność
Badania nad pracą mózgu doprowadziły do odkrycia fal mózgowych, które można obserwować i rejestrować za pomocą elektroencefalografu (EEG). Okazało się, że częstotliwość fal mózgowych zmienia się w zależności od stanu, w jakim człowiek się znajduje. Wyodrębniono cztery zakresy częstotliwości fal mózgowych: Beta, Alfa, Teta i Delta.
Stan Beta jest stanem pełnej przytomności umysłu, kiedy częstotliwość fal mózgowych wynosi 14 lub więcej cykli na sekundę. W stanie Beta umysł koncentruje się na świecie zewnętrznym i rejestruje co się dzieje wokół. W tym stanie człowiek pracuje i myśli.
Z kolei w stan Alfa przechodzi się m.in. podczas zasypiania. Zawiera się on w przedziale od 8 do 14 cykli na sekundę. W tym stanie umysł staje się bardziej podatny na uczenie i zapamiętywanie, jak również wzrastają jego możliwości twórcze. Człowiek jest wtedy w stanie koncentrować się jednocześnie na świecie zewnętrznym i wewnętrznym. Wyrównuje się działanie lewej i prawej półkuli mózgu. Stan ten można osiągnąć również błądząc na jawie, w czasie medytacji oraz lekkiej hipnozy. Już samo zamknięcie oczu i zwrócenie ich lekko do góry może wprowadzić w lekki stan alfa. Zjawisko to zostało wykorzystane w różnych technikach zwiększających możliwości umysłu.
Stan Teta zawiera się w przedziale od 4 do 8 cykli na sekundę. Stan ten jest charakterystyczny dla głębokiej hipnozy i zaawansowanej medytacji. Następuje pełna koncentracja na świecie wewnętrznym, wzrasta zdolność do imaginacji i tworzenia. Zmniejszają się równocześnie zdolności intelektualne i logicznego rozumowania i analizowania.
Najgłębszy jest stan Delta zawierający się w przedziale od 1/2 do 4 cykli na sekundę. Stan ten jest charakterystyczny dla głębokiego snu. Nie ma praktycznie kontaktu ze światem zewnętrznym
Stwierdzono, że podczas snu częstotliwość mózgu zmienia się w ciągu nocy od stanu alfa do delta i z powrotem, w cyklach około półtoragodzinnych.
O ile istnienie fal mózgowych zostało udowodnione naukowo, o tyle podświadomość jest pojęciem nadal wzbudzającym sporo kontrowersji. Nie wszyscy wierzą w jej istnienie. Za istnieniem podświadomości przemawia fakt, że wiele funkcji ludzkiego organizmu nie zależy od świadomego umysłu. O ile człowiek kontroluje np. ruch swoich kończyn, o tyle nie umie on kontrolować trawienia, czy pracy układu krwionośnego. Dlatego uważa się, że odpowiedzialne za sterowanie tymi procesami są pewne elementy ludzkiego umysłu (czy też mózgu), nazwane umownie podświadomością.
Świadomość i podświadomość rządzą się innymi prawami. Świadomość jest obiektywną częścią umysłu. Jest ona odpowiedzialna za odróżnienie prawdy od nieprawdy. Z chwilą, gdy informacja zostanie zaakceptowana jako prawdziwa, przez świadomy umysł, staje się ona częścią ludzkiej koncepcji o samym sobie. Z kolei podświadomość bezkrytycznie przyjmuje “prawdy” świadomego umysłu. Jest ona jak niewolnik, albo robot, który ślepo wykonuje polecenia, niezależnie od tego, czy są one w interesie człowieka czy też nie.
Jeśli np. człowiek wierzy, że jest nic nie wart, to podświadomość bezkrytycznie przyjmuje to jako polecenie i będzie człowieka nakierowywać na działania, które to potwierdzą. W odpowiedzi na obraz tworzony za pomocą myśli w świadomym umyśle, podświadomość zwraca uwagę na ludzi, rzeczy i wydarzenia, które są zgodne z głównymi założeniami danej osoby. Powoduje również, że człowiek wypowiada słowa i robi rzeczy, które są zgodne z koncepcją samego siebie. Podświadomość pracuje, aby myśli zmienić w rzeczywistość, nawet jeśli będą one dla jednostki niekorzystne.
Dlatego bardzo ważną rzeczą jest zwracanie uwagi na to, jakimi myślami jest “karmiony” umysł. Jedynym sposobem na wyeliminowanie ewentualnych negatywnych myśli (jak to, że jest się nic nie wartym) jest zmienić myślenie w świadomym umyśle. Częste koncentrowanie się i myślenie o pozytywach, powoduje, że z czasem te myśli przenikają do podświadomości, która zaczyna realizować nowy “program”. Można tego dokonać np. za pomocą tzw. afirmacji. Są to świadomie dobrane zdania o pozytywnym znaczeniu (np. “Jestem wartościową osobą.”). Ich częste powtarzanie powoduje, że z czasem są przyjmowane przez podświadomość jako coś prawdziwego.
Przy tworzeniu afirmacji warto trzymać się następującej zasady OPT - Osobiste, Pozytywne i Teraźniejsze.
Afirmacja powinna być osobista, to znaczy, że powinna odnosić się bezpośrednio do osoby, która ją wypowiada.
Pozytywna treść afirmacji oznacza, że należy używać zwrotów pozytywnych, a nie zaprzeczeń zwrotów negatywnych (np. “Jestem wesoły” a nie “Nie chcę być smutny”).
Z kolei zasada teraźniejszości oznacz, że afirmacja jest sformułowana w czasie teraźniejszym. Ponieważ podświadomość bierze wszystko dosłownie, dlatego jeśli używałoby się czasu przyszłego, to afirmacja taka nigdy by się nie zrealizowała.
Nieco odmiennym procesem od afirmacji jest twórcza wizualizacja. Jej zadaniem jest dotarcie do informacji w podświadomości. Niestety w świadomym umyśle dostępna jest tylko niewielka część informacji, które zostały przez mózg zapamiętane. Natomiast podświadomość zawiera wszelkie przyswojone przez człowieka informacje. Przed przystąpieniem do wizualizacji, warto uzmysłowić sobie, jaki cel chce się osiągnąć, do czego dojść, zrobić lub zmienić. W procesie twórczej wizualizacji, na tle spokojnej muzyki, należy wyobrażać sobie cel, do którego się zmierza. W czasie wizualizacji, a również w ciągu dnia, należy koncentrować się na tym obrazie i myśleć o nim, ale bez przymusu.
Jednak afirmacje powoli przenikają do podświadomości. Można ten proces przyspieszyć, wykorzystując stan alfa. Jak to już zostało wyżej opisane, jest to stan zawierający się w przedziale od 8 do 14 cykli na sekundę. Poprzez wejście na ten poziom funkcjonowania ludzkiego mózgu, można polepszyć kontakt między obydwiema półkulami mózgu, jak również uzyskać dostęp do informacji, do których świadomość nie ma dostępu. Będąc w stanie alfa, można znacznie skuteczniej, niż w stanie pełnej świadomości (stan beta) przekazywać swoje sugestie do podświadomości. Wchodzenie w stan alfa jest wykorzystywane w różnych kursach dotyczących pracy nad sobą.
Najbardziej znanym i rozpowszechnionym na świecie jest tzw. metoda Silvy. W metodzie tej aby wejść w stan alfa należy usiąść lub położyć się, zamknąć oczy i zrelaksować się. Następnie skierować gałki oczne lekko w górę i zacząć liczyć od pięciu do jeden. Po doliczeniu do jedynki wchodzi się w stan alfa. Oczywiście aby móc uzyskać taki efekt, trzeba kilku tygodni ćwiczeń. W stanie alfa można sobie wyobrażać pożądane przez daną osobę sytuacje (np., że jest osobą wartościową). Im wyobrażenia te będą bogatsze, bardziej barwne, tym lepiej. Można również wypowiadać w myślach afirmacje. Następnie odlicza się od jeden do pięciu i otwiera się oczy. Programowanie na poziomie alfa zostaje zakończone. W różnych technikach wchodzenie w stan alfa różni się w szczegółach, ale podstawowe zasady są takie same.
Opisane wyżej techniki wykorzystania ludzkiego umysłu mogą posłużyć do zwiększenia zdolności kreatywnego myślenia. Można to zrobić w dwojaki sposób. Pierwszy polega na wyrobieniu sobie przekonania, że jest się osobą kreatywną. Dzięki temu umysł będzie w stanie łatwiej kojarzyć fakty i wymyślać nowe idee. Drugi sposób polega na wykorzystaniu powyższych technik do kreatywnego rozwiązania konkretnego problemu. Można np. podczas wizualizacji wyobrażać sobie, że dany problem został rozwiązany. Trzeba sobie jednak zdawać sprawę, że efekty takiego działania rzadko pojawiają się od razu. Jeśli jednak osoba stosująca te techniki nie będzie się zniechęcała, to z czasem te techniki mogą okazać się ważnym źródłem twórczych rozwiązań.
4