16.Dyfuzja kierunków początku 20 wieku: fowizm, kubizm, futuryzm, ekspresjonizm, dadaizm, surrealizm

FOWIZM (1905r.) nazwa wywodzi się prawdopodobnie od francuskiego słowa les fauves znaczącego tyle co dzikie bestie. Fowizm to kierunek w malarstwie francuskim początku XX wieku. Fowiści uważali, że każda generacja musi sztukę „rozpoczynać na nowo”. Skupieni wokół Henri Matisse'a młodzi malarze nie tworzą szkoł i nie mają określonego programu artystycznego. Powszechny kult dla sztuki van Gogha, Gauguina i Cezanne'a. Najistotniejszym czynnikiem jest posługiwanie się kolorem, który staje się wartością samą w sobie, ma atakować widza. Dobieranie kontrastów np. czerwień i zieleń. Za pomocą koloru fowiści wyrażają swe doznania tworząc dzieła dynamiczne, radosne, zaskakujące i zmysłowe.

Główni przedstawiciele:

• Henri Matisse (we wczesnych jego obrazach brutalne, fowistyczne zestawienia kolorów, deformacje przedmiotów, niespokojna faktura. Nastąpiło jednak uspokojenie w jego twórczości czego wyrazem może być np. „Taniec”. )

Madame Matisse Radość życia

• Harmonie w czerwieni

Taniec

• Albert Marquet

malarz i grafik franc.; studiował w Paryżu, gdzie poznał H. Matisse'a i przyłączył się do fowistów, brał udział w ich wystawach; w odróżnieniu jednak od innych fowistów w swoich obrazach stosował harmonijne zestawy barw i jasne kolory; malował pejzaże ożywione zazwyczaj sztafażem (obrazy marynistyczne, widoki Paryża, krajobrazy z Afryki i płd. krajów), portrety i akty (Le Pont Neuf, Akt na czerwonym tle); z czasem zbliżył się do malarstwa impresjonistycznego; zajmował się też ilustracją książkową, rysunkiem i ceramiką.

Albert Marquet, Le Pont Neuf, 1906

Andre Derain Most Westminsterski
1906

Ralf Dufy The Little Palm Tree

Czerwone drzewa Vlaminck

• KUBIZM - (1907r.) nazywany często `rewolucją estetyczną'. Prekursorami kubizmu byli Pablo Picasso i George Braque. Po raz pierwszy określenia kubizm użył krytyk sztuki Louis Vauxcelles. W języku francuskim brzmi ono "cubisme" i pochodzi od łacińskiego słowa "cubus" co oznacza kostka lub sześcian. Ten termin przyjął się i szybko wszedł do powszechnego użytku, jednak twórcy tego kierunku długo unikali jego stosowania. Można podzielić na 3 etapy:

-faza cezannowska 1907-1909 charakterystyczna tendencja do podkreślania konstrukcji formy, rytmizowania jej i sprowadzenia jej elementów do podstawowych brył geometrycznych (sześcian, walec, stożek)

-faza analityczna 1910-1912 rozpad postaci i przedmiotów,brył na kuby, czyli proste formy. Skromna gama kolorów, przewaga szarości i brązów.

-faza syntetyczna 1912-1914 wprowadzenie collages i podkreślenie konstrukcji obrazu, a nie przedmiotu przedstawianego oraz przywrócenie koloru, przedstawianie elementów pustych w środku.

Przedstawiciele:

• Pablo Picasso

Panny z Avignon

• FUTURYZM - kierunek literacko- artystyczny, który narodził się we Włoszech, zachęcający do odwróceni się od jakichkolwiek tradycji kulturowych, gloryfikację cywilizacji współczesnej i jej najwyższych osiągnięć technicznych. Futuryści zachęcali do niszczenia bibliotek, muzeów, pamiątek. Zainicjowany w 1909 roku przez poetę F.T. Marinettiego, który ogłosił w pierwszym manifeście klęskę sztuki przeszłości i narodziny futuryzmu - sztuki przyszłości. Cechą futuryzmu była gwałtowność, agresywność, kult przemocy, wojny: „chcemy sławić wojnę, jedyną higienę świata”. Futuryzm cechował aktywizm, rozpęd działania. Celem było przezwyciężenie bierności dotychczasowej literatury. Chcieli chwalić przygodę, odwagę, bunt. Marinetti mówił: „Ryczący samochód (...) piękniejszy od Nike z Samotraki”. Czas aktualności dzieła oceniali na 24 godziny - jutro dzieło będzie antykiem, a więc trzeba szybko tworzyć.Artyści futuryści uznali, że źródłem inspiracji sztuki powinna być nowoczesna, mechaniczna cywilizacja początku XX wieku ze swymi fascynującymi osiągnięciami technicznymi. Artyści powinni czerpać natchnienie z cudów współczesnego świata - żelaznej sieci szybkiej kolei, która oplata Ziemię, z transatlantyków przemierzających oceany i samolotów, które prują niebo, z walki o podbój nieznanego. Dawnej sztuce futuryści przeciwstawili sztukę przyszłości, zdolną oddać dynamizm współczesnego życia, jego tempo i rytm. Głosili kult szybkości, pędu, maszyny. Heroizowali gorączkowy zgiełk wielkiego miasta. Entuzjastyczny i idealistyczny program futurystów upatrywał w urbanizacji i mechanizacji przyszłego szczęścia ludzkości.

EKSPRESJONIZM - terminu tego po raz pierwszy użył dla oznaczenia swojej sztuki francuski malarz J.A.Hervè w 1901 roku nadając tę nazwę cyklowi swoich obrazów wystawionych w Salonie Niezależnych. Kierunek w sztuce rozwinął się na dobre na początku XX w. w Niemczech, ale korzeniami sięga do eksperymentów artystycznych wielkich twórców schyłku XIX w.: Vincenta van Gogha, Edwarda Muncha, Jamesa Ensora i Paula Gauguina, których można określić jako prekursorów ekspresjonizmu. Ekspresja (łac.) to wyrazistość, siła oddziaływania dzieła na odbiorcę, na emocjonalną sferę jego psychiki. Cechy charakterystyczne to deformacja i ostro zamalowywane kontury przedmiotów. Ekspresjonizm miał na celu wyrażenie uczuć artysty. Przeciwstawiał się naturalizmowi i mieszczaństwu. Wyraźna mimika w teatrze, w kinie kontrast barw. Konieczna jest "odnowa sztuk" (dzięki deformacji konkretnej rzeczywistości przedstawianej w dziełach uzyskuje się obraz realności "bardziej ludzkiej", co prowadzić ma do moralnej odnowy ludzkości). Protest przeciw naturalizmowi i impresjonizmowi (kopiowaniu rzeczywistości), także tendencjom konstruktywistycznym sztuki Cezanne'a w imię skrajnego subiektywizmu w odczuciach i sposobach ich artystycznego wyrazu. Odzwierciedlanie głębokiej jaźni artysty, uwolnienie od wszystkiego, co narzuca zewnętrzna rzeczywistość i zrekonstruowanie jej. Nawiązania do filozofii Nietzschego (indywidualizm), Schopenhauera (pesymizm), Bergsona (duża rola intuicji.

Emile Nolde Maria Egipcjanka

DADAIZM ruch w sztuce XX w., którego głównymi hasłami były dowolność wyrazu, zerwanie z wszelką tradycją i odrzucająca jakiekolwiek kanony swoboda twórczości. Według przekazów, nazwa ruchu wzięła się od słowa "dada", wybranego przez rumuńskiego poetę Tristana Tzara na chybił trafił ze słownika Larousse'a i oznaczającego w języku francuskim drewnianą zabawkę, konika lub gaworzenie dziecka - jest to jednakże tylko jedna z wersji historii tego terminu. Tak naprawdę sami dadaiści nie potrafili ustalić kto, kiedy i w jakich okolicznościach go wymyślił oraz jaki jest jego prawdziwy sens. Ideologia dadaizmu była samounicestwiająca się - sztuka oderwana od tradycji, nie odwołująca się do wspólnoty pojęć między twórcą, a jej odbiorcą, oparta na nonsensie, chaosie i zupełnej dowolności nie może istnieć. Dadaizm miał szokować i robił to skutecznie: dadaiści zbierali się w kawiarniach i klubach pisząc absurdalne "poezje", komponowali "muzykę hałasu", przedstawiali przedmioty codziennego użytku jako dzieła sztuki.

SURREALIZM W malarstwie założeniem surrealizmu było "wyrażanie wizualne percepcji wewnętrznej". Artyści starali się wykreować obrazy burzące logiczny porządek rzeczywistości. Często były to wizje groteskowe, z pogranicza jawy, snu, fantazji, halucynacji, a odsunięcie od racjonalizmu.

Przedstawicielami tego nurtu w malarstwie byli: Salvador Dalí, Max Ernst, Hans Arp, Marcel Duchamp, Francis Picabia, Osvaldo Licini, René Magritte.

Duże znaczenie miał dla nich także element zaskoczenia, absurdu i nonsensu; czerpała z niego Meret Oppenheim.

• 
  
  
  
  

• 
  
  
  Salvador Dali Mae West

Świadoma rezygnacja z piękna, deformacja ciał kobiecych, które zstały jakby rozbite na pryzmatyczne fragmenty.

Skrzypce, szklanka, butelka

Martwa natura z dzbankiem Braqur

Salvador Dali Uporczywa pamięć

Duchamp Suszarka do butelek

Margitte Terapeuta

---