Pamiątki Soplicy

Gatunek: gawęda szlachecka - gatunek prozy epickiej (narracyjnej), wywodzący się z opowiadań ustnych, zachowujący takie ich cechy, jak:

- swobodny styl

- luźna kompozycja

- bezpośrednie zwracanie się do słuchaczy (czytelników)

- dygresje, przerywających tok opowieści.

- językowe makaronizmy.

- bogaty w idiomy i przysłowia, w zwroty o dużym ładunku uczuciowym - jest to język narratora, nie autora.

- występuje odrębność czasu, w którym się opowiada, od czasu o którym się mówi.

Pamiątki Soplicy są niejako połączone postacią księcia Karola Radziwiłła (który jest centralną postacią), oraz konfederacją barską.

Budowa: zbiór 25 opowiadań połączonych osobą sędziwego narratora.

Narrator: Seweryna Soplicy (szlachcic-sarmata), gawędzącego o ludziach, wydarzeniach i obyczajach, z którymi zetknął się w czasie swojego długiego życia.

- postać żywa, dynamiczna, wielobarwna, człowiek swojej epoki, wszystko, o czym mówi jest przepuszczone przez pryzmat jego doświadczeń i przekonań (tradycjonalista, osoba głęboko wierząca, ma to ogromny wpływ na podejmowane przez niego wybory). Utożsamia się ze środowiskiem, do którego należy i jest do niego niezwykle przywiązany.

- był reprezentantem starych czasów, który nie uznawał ideałów oświecenia. W przeciwieństwie do większości mu współczesnych dostrzegał jasne strony przedrozbiorowej Polski, która wtedy - w porównaniu z czasami, w których żył i w których liczył się tylko zysk materialny - była, jego zdaniem, lepsza.

- Rzewuski nie utożsamia się z Soplicą, zachowuje dystans.

- narrator to typowy reprezentant środowiska szlacheckiego (starszy od autora mniej więcej o dwa pokolenia), opowiada o tym, co sam widział lub usłyszał od bezpośrednich świadków.

- biografią Soplicy w utworze nie rządzi ani logika, ani prawdopodobieństwo, nie da się ułożyć chronologicznie życiorysu z jego opowiadań.

Kompozycja opowiadań: stanowi ją połączenie technik pisania:

- życiorysu (charakterystyka głównych postaci)

- kroniki (akcja powiązana z wydarzeniami historycznymi)

- anegdoty

Czas akcji: czasy Rzeczpospolitej Szlacheckiej, opowiadaniach jest to kraj harmonii, ładu, sprawiedliwości, wzajemnego szacunku, zasad moralnych, patriotyzmu, każdy ma swoje miejsce i każdy jest szczęśliwy piastując funkcję, do jakiej Pan Bóg go powołał.

Obraz szlachty: autor opiewa szlachtę i jej rolę w ówczesnym świecie, przedstawiając równocześnie historie, które przeczą jego słowa. Ukazuję w nich szlachtę jako:

- społeczność zhierarchizowaną.

- walczącą między sobą nieustannie o stanowisko.

- kult tradycji, wyzbytych z czasem z sensu i znaczenia, jako jeden z najważniejszych aspektów życia.

- mają porywczy, impulsywny charakter.

---