Stomia jelitowa

Zadaniem przewodu pokarmowego jest przyswajanie i przetwarzanie substancji odżywczych, w celu dostarczenia organizmowi niezbędnego materiału do budowy i odnowy komórek oraz wytwarzania energii potrzebnej do przeżycia.

Przewód pokarmowy składa się z połączonych ze sobą części: jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelita cienkiego i grubego oraz narządów takich jak wątroba i trzustka .

Jelito cienkie - odcinek przewodu pokarmowego leżący pomiędzy odźwiernikiem żołądka, a kątnicą. Całkowita długość jelita wynosi ok.5m

i dzieli się ono na : dwunastnicę (1% długości), jelito czcze (40% długości) oraz jelito kręte (59% długości). Podstawowymi funkcjami jelita cienkiego

są trawienie i wchłanianie substancji odżywczych. Wszystkie przyjęte pokarmy, płyny, soki żołądkowe i trzustkowe oraz żółć przedostają się do jelita cienkiego, a całkowita ich objętość może wynosić nawet 9 l/dobę

z czego ok. 7 l zostaje wchłonięte. Dzięki kosmkom jelitowym czynna, wchłaniająca powierzchnia jest znacznie powiększona.

Jelito grube- rozpoczyna się krótkim, szerokim odcinkiem - kątnicą, zwanym również jelitem ślepym, gdzie ma swoje ujście jelito kręte w utworzonej przez fałdy błony śluzowej w zastawce Bauchin^'a .Tutaj też od podstawy jelita ślepego odchodzi wyrostek robaczkowy, w którego tkance podśluzowej występują liczne grudki chłonne. Uważa się, iż biorą one udział w procesach odpornościowych. Dalsze części jelita grubego stanowią:

• okrężnica wstępująca

• okrężnica poprzeczna

• okrężnica zstępująca

• okrężnica esowata

• odbytnica

• kanał odbytu

Podstawowymi czynnościami jelita grubego są:

• zwrotne wchłanianie wody przez zagęszczenie płynnej treści dostającej się z jelita cienkiego ( z ok. 1000 ml wody zawartej w treści jelita cienkiego, z kałem wydalane jest 100-150 ml);

• wchłanianie razem z wodą chloru i sodu, a wydalanie do światła jelita potasu i wodorowęglanów;

• udział w przemianie amoniaku do mocznika i jego wydalenia z organizmu;

• stałe namnażanie bakterii saprofitycznych, które są niezbędne do wytwarzania i wchłaniania niektórych witamin (Wit. K, B12, biotyna, kwas pantotenowy), oraz utleniania tłuszczów do wolnych kwasów tłuszczowych;

• produkcja śluzu;

• formowanie mas kałowych i ich wydalanie

Wskazania do wyłonienia stomii jelitowej i rodzaje zabiegów

operacyjnych

Stomia (gr: otwór) jest celowo wytworzonym połączeniem światła narządu jamistego z powłokami brzusznymi. W zależności od tego, jakiego narządu dotyczy zabieg, możemy mówić np. o:

• gastrostomi - przetoka żołądkowa,

• urostomi - przetoka dróg moczowych,

• ileostomi - przetoka jelita cienkiego,

• kolostomi - przetoka jelita grubego.

Ileo- i kolostomia wytwarzane są w celu odprowadzenia treści jelitowej na zewnątrz w przypadku stanów chorobowych, wymagających odbarczenia części jelita lub po jego usunięciu.

Stomia jelitowa - (ANUS PRAETER NATURALIS) - potocznie nazywana sztucznym odbytem, powstaje poprzez wyprowadzenie końca jelita ponad powłoki brzucha, wywinięcie błony śluzowej i przyszycie do skóry .

Schemat stomii

Jeżeli na zewnątrz wyłoniony jest jeden koniec jelita, a pozostała część wycięta lub zaszyta na ślepo, to mówimy o stomii jednolufowej (stomia końcowa). Natomiast w przypadku wyłonienia dwóch pętli jelita - mówimy o stomii dwulufowej (stomia boczna).

W zależności od schorzenia, ogólnego stanu chorego, etapu leczenia (zabiegi wieloetapowe), stopnia oczyszczenia jelita czy chorób współistniejących, wykonuje się przetoki czasowe, które można zamknąć podczas kolejnych zabiegów lub też przetoki stałe (definitywne) .

Stomia jelitowa wykonywana jest w trybie zabiegu planowego lub pilnego.

Wskazaniami do wyłonienia przetoki w trybie nagłym są najczęściej:

• uraz mechaniczny jamy brzusznej,

• ostra niedrożność - najczęściej nowotworowa

• rozlane kałowe zapalenie otrzewnej w wyniku perforacji.

Jako planowe przyczyny wytworzenia stomii wymienia się:

• nowotwór jelita grubego,

• nieswoiste choroby zapalne jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniewskiego - Crohn^'a),

• powikłania choroby uchyłkowej okrężnicy

• polipowatość mnogą jelita grubego

Rodzaje zabiegów operacyjnych, podczas których wykonuje się kolostomię można podzielić na trzy grupy:

1.Kiedy stomia jest przygotowaniem do operacji definitywnej:

• kolostomię wykonuje się ze wskazań życiowych u chorych w ciężkim

stanie ogólnym, którzy nie przeżyliby dużego zabiegu;

• usunięcie części jelita (np. z guzem) z pozostawieniem odbytnicy

i wytworzeniem przetoki na esicy (operacja Hartmann^'a). Istnieje

wówczas możliwość odtworzenia ciągłości przewodu pokarmowego;

• wykonanie stomii odbarczającej przy urazach odbytnicy, przetokach,

zakażeniach, nawracających ropniach. Zamknięcie stomii

następuje po wyleczeniu miejscowym choroby.

2.Kiedy stomia jest zabezpieczeniem przed wystąpieniem powikłań pooperacyjnych lub choroby podstawowej:

• wykonanie sztucznego odbytu dwulufowego powyżej

nieoperacyjnego guza (operacja Paula - Mikulicza);

• wykonanie odbarczającej kolostomii powyżej niepewnego zespolenia

jelitowego (np. u chorych po radio- i sterydoterapii, obciążonych

chorobami metabolicznymi, przy jelicie nie oczyszczonym z mas

kałowych);

• kolostomia odbarczająca po operacjach naprawczych zwieraczy

okołoodbytniczych;

• kiedy w czasie zabiegu jest trudno ocenić żywotność ściany jelita

(skręt esicy, niedokrwienie jelita, krwiaki pourazowe).

3.Kiedy stomia jest ostatecznym rozwiązaniem:

• podczas usunięcia wraz z guzem odbytnicy (operacja Miles^'a);

• przy całkowitym usunięciu jelita grubego, spowodowanym chorobą Leśniewskiego - Crohn^'a, wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego czy mnogą rodzinną polipowatością (ileostomia)

• po mechanicznym lub neurogennym uszkodzeniu zwieraczy okołoodbytniczych, co powoduje nie trzymanie stolca i brak kontroli

w oddawaniu gazów.

Powikłania po zabiegach wyłonienia stomii

Operacje chirurgiczne, w wyniku których dochodzi do wyłonienia kolostomii są zazwyczaj zabiegami długimi, obciążającymi organizm pacjenta. I jak przy innych zabiegach istnieje wiele możliwych powikłań, szczególnie jeżeli wykonuje się je w trybie pilnym, bez dostatecznego przygotowania chorego. Czynnikami sprzyjającymi powstawaniu powikłań są:

• wiek i stan ogólny pacjenta,

• odżywienie,

• przygotowanie psychiczne,

• poziom intelektualny,

• chęć do nauki samopielęgnacji i pielęgnacji stomii,

• choroby współistniejące,

• wsparcie lub jego brak ze strony otoczenia.

Powikłania ogólnoustrojowe

• psychosocjalne - związane najczęściej z brakiem akceptacji swojego ciała po operacji i niedostatecznym przygotowaniem do zabiegu. Ważną rolę odgrywa tutaj sytuacja rodzinna, dotychczasowa aktywność zawodowa i wiek chorego. Wyłonienie stomii powoduje często również pogorszenie się sytuacji materialnej (przerwa w pracy, konieczność zmiany zawodu, przejście na rentę chorobową, koszty związane z samą chorobą i rekonwalescencją).

• metaboliczne - wyniszczenie organizmu chorobą i leczeniem, zaburzenia związane ze skróceniem przewodu pokarmowego (szczególnie przy wyłonionej ileostomi).

• seksualne - mają podłoże psychiczne (brak poczucia atrakcyjności, strach przed odrzuceniem) oraz fizyczne (uszkodzenie nerwów podczas operacji, zaburzenia ukrwienia) .

Powikłania miejscowe (w miejscu zabiegu)

• chirurgiczne wczesne:

- obrzęk stomii,

- niedokrwienie stomii,

- martwica stomii,

- krwawienie z błony śluzowej stomii,

- wciągnięcie lub wypadanie stomii,

- zakażenie rany stomijnej,

- przetoka okołostomijna,

- brak zrostu skórno-śluzówkowego;

• chirurgiczne późne:

- zwężenie stomii,

- przepuklina okołostomijna,

- wciągnięcie lub wypadanie stomii,

- wznowa procesu chorobowego w stomii,

- wszczepy śluzówki w linii szwów,

- przewlekła przetoka okołostomijna,

- skręcenie jelita w pobliżu stomii

• dermatologiczne - najczęściej spotykany rodzaj powikłań, związany z :

- złym umiejscowieniem stomii uniemożliwiającym lub utrudniającym dokładne jej zaopatrzenie,

- reakcjami alergicznymi na sprzęt stomijny,

- niedostateczną higieną i błędami w pielęgnacji stomii.

Istnieją dwa podstawowe typy powikłań dermatologicznych:

1. zapalenie skóry wokół stomii - będące miejscową reakcją na wydostającą się treść jelitową. Początkowo dochodzi do podrażnienia, a następnie do zmian zapalnych. Przy długotrwałym drażnieniu skóry treścią jelitową, powstają z czasem trudne do leczenia owrzodzenia skóry.

2. alergiczne zapalenie skóry - jako odczyn uczuleniowy na niektóre składniki sprzętu stomijnego.

Prawidłowa stomia

Wybrane powikłania miejscowe stomii:

• chirurgiczne wczesne

obrzęk stomii martwica stomii wypadanie stomii dwulufowej

wypadnięcie stomii jednolufowej

dużego stopnia

• chirurgiczne późne:

zwężenie stomii z przepuklina okołostomijna wznowa procesu jednoczesnym jej chorobowego

wciągnięciem w stomii

• dermatologiczne:

Zapalenie skóry alergiczne zapalenie alergiczne zapalenie

wokół stomii skóry, spowodowane skóry

kontaktem ze sprzętem

stomijny

Zmiany skórne nie leczone i nieprawidłowo pielęgnowane prowadzą

w konsekwencji do zakażeń bakteryjnych i grzybiczych oraz powstawania nadżerek, przetok skórnych. Większości z nich można uniknąć poprzez nienaganną technikę operacyjną prawidłowe przygotowanie psychiczne

i fizyczne pacjenta oraz jego edukację na każdym etapie leczenia

i rehabilitacji.

Przygotowanie do zabiegu wyłonienia stomii

Najistotniejszym czynnikiem zdecydowanie zmniejszającym ryzyko powikłań, przyspieszającym zdrowienie oraz akceptację stomii przez pacjenta, jest prawidłowe przygotowanie go do zabiegu, zarówno fizyczne jak i psychiczne.

Zadania pielęgniarki:

1.udzielenie informacji dotyczących stomii oraz wskazanie choremu i w miarę możliwości ułatwienie kontaktu z osobami kompetentnymi w wyjaśnianiu danej kwestii ( lekarz, psycholog, dietetyk czy osoba, która już ma wyłonioną stomię i prowadzi normalne, aktywne życie)

2. wczesna edukacja, zarówno pacjenta jak i jego rodziny, w zakresie posługiwania się sprzętem stomijnym, diety po zabiegu czy rehabilitacji ruchowej (dostarczenie materiałów informacyjnych - broszury, pisma dla „stomików”) .

3.wsparcie emocjonalne

4.przygotowanie fizyczne - zwraca się uwagę na cztery podstawowe elementy zmniejszające ryzyko powikłań:

• ćwiczenia oddechowe - nauka ćwiczeń oddechowych przed zabiegiem ułatwi prowadzenie ich w późniejszym okresie ( oddychanie torem piersiowym, dla zmniejszenia bólu pooperacyjnego, efektywne odksztuszanie wydzieliny, asekuracja miejsca cięcia uciskiem dłoni, celowość i znaczenie oklepywania klatki piersiowej i inhalacji )

• wyjaśnienie znaczenia jak najwcześniejszej aktywizacji ruchowej (powikłania zakrzepowo - zatorowe)

• przygotowanie przewodu pokarmowego według ustalonych w danej placówce zasad

• wyznaczenie optymalnego miejsca wyłonienia stomii

Przewód pokarmowy chorego przygotowywany jest zgodnie z przyjętym

w danym ośrodku schematem i z uwzględnieniem wieku, stanu ogólnego, choroby podstawowej oraz chorób współistniejących. Obecnie najczęściej jest to mechaniczne oczyszczanie jelita grubego środkami osmotycznie czynnymi (FORTRANS, X - prep) w przeddzień zabiegu. Zawierają one glikol polietylenowy (PEG) lub Mannitol - środki nie wchłanialne ze światła przewodu pokarmowego, co łącznie z dużą objętością wody (3 - 4 litry) daje efekt wypłukania mas kałowych z jelita i dobre jego oczyszczenie. Przeciwwskazaniami do stosowania tej metody są:

- ciężki stan ogólny pacjenta;

- ostra niewydolność krążenia;

- odwodnienie dużego stopnia;

- podejrzenie niedrożności lub stwierdzone duże zwężenie jelita grubego;

- nadwrażliwość błony śluzowej jelita, nadmierne jej ścieńczenie lub krwawienia.

W takich przypadkach preferowane jest stosowane dawniej
kilkudniowe przygotowanie polegające na zastosowaniu diety płynnej
ubogo - resztkowej i wykonywaniu kilkakrotnych oczyszczających wlewów
doodbytniczych.

Wielu lekarzy zleca również antybiotykoterapię już przed zabiegiem (doustnie lub dożylnie), w celu zmniejszenia flory bakteryjnej jelita grubego mogącej być przyczyną powstawania zakażeń środoperacyjnych.

W przeddzień zabiegu wyznaczyć należy optymalne miejsca dla wyłonienia stomii. Lekarz lub doświadczona pielęgniarka oznacza je niezmywalnym tuszem (mazakiem) na brzuchu chorego w pozycji stojącej, siedzącej i leżącej.
W wyznaczaniu najlepszego miejsca należy brać pod uwagę:

• sprawność ruchową i sensoryczną chorego,

• jego wiek,

• aktywność fizyczną i zawodową pacjenta

Stomia powinna być wyłoniona na możliwie gładkiej, mało owłosionej powierzchni ciała i nie może utrudniać poruszania się. Miejsce stomii musi być dobrze widoczne dla chorego, nie powinna ona znajdować się bliżej niż 4 cm od linii cięcia operacyjnego oraz w pobliżu kolców biodrowych, fałdów skórnych, blizn pooperacyjnych, zmian popromiennych lub innych zniekształceń, które utrudniałyby prawidłowe zaopatrzenie sprzętem stomijnym.

Poza tymi charakterystycznymi dla zabiegu podczas, którego ma by wyłoniona przetoka jelitowa, obowiązuje podobne przygotowanie jak do każdej innej operacji :

1.zadbanie o higienę chorego - powinien on w przeddzień operacji oraz 2-3 godzin przed zabiegiem wziąć natrysk i dobrze umyć ciało,
a szczególnie okolicę brzucha i pępek (najlepiej preparatem myjąco-dezynfekcyjnym) co wydatnie zmniejszy to ilość bakterii bytujących na skórze, a będących często przyczyną zakażeń rany pooperacyjnej. U chorych mało sprawnych i leżących toaletę ciała wykonuje pielęgniarka.

2.pozostanie pacjenta na czczo

3.golenie pola operacyjnego - najkorzystniej jeśli odbywa się to 1-2 godzin przed zabiegiem, ponieważ zmniejsza się przez to ryzyko zakażenia mikrourazów skóry i zakażenia planowanego cięcia chirurgicznego.

4.profilaktyka przeciw zakrzepowa - założenie opaski elastycznej lub pończoch przeciw żylakowych oraz na zlecenie lekarza, podanie podskórnie Heparyny drobnocząsteczkowej (np.: Clexane, Fraxiparin).

Pielęgnowanie pacjenta po wyłonieniu stomii

We wczesnym okresie po zabiegu (24 - 48 godzin) stan pacjenta może ulegać poważnym, często zagrażającym życiu zmianom. Dlatego też bardzo ważna jest stała, dokładna obserwacja chorego, kontrola wielu parametrów życiowych i dokumentowanie ich w karcie stanu ciężkiego.

1.Ciśnienie i tętno - w pierwszych dwóch godzinach mierzy się co
15-30 minut, a następnie co 1-3 godziny. Częstotliwość pomiaru modyfikowana jest w zależności od rozległości i przebiegu operacji, stanu ogólnego pacjenta i zaleceń lekarskich. Zmiany w tych parametrach są najczęściej pierwszymi objawami powikłań po zabiegu (np.: krwawienia).

2.Kontrola świadomości - prowadzona w celu oceny stopnia wybudzenia, kontaktu słowno-logicznego, reakcji na bodźce zewnętrzne (słowne, dotykowe, bólowe), pobudzenia ruchowego.

3.Oddechy - należy zwrócić uwagę na ich częstość i głębokość, ponieważ odchylenia od normy (przyspieszenie, zwolnienie lub spłycenie oddechu) mogą świadczyć o zaburzeniach krążeniowo-oddechowych, wzroście temperatury lub silnym bólu.

4.Diureza - zazwyczaj pacjenci po operacjach na jelicie grubym mają zakładany cewnik do pęcherza moczowego, co ułatwia kontrolę ilości
i jakości wydalanego moczu. Prawidłowa ilość moczu wynosi
30-60 ml/godz., a wszelkie odchylenia od normy powinny być natychmiast zgłaszane lekarzowi.

5.Temperatura ciała - zarówno wychłodzenie ciała jak i wzrost temperatury powyżej 38^oC mogą być groźne dla chorego i świadczyć o powikłaniach (np.: rozwijającym się zakażeniu).

6.Zabarwienie skóry i błon śluzowych - bladość, zasinienie lub przedłużony powrót kapilarny są zazwyczaj oznaką niedotlenienia lub hypowolemii rozwijających się u pacjenta.

7.Obserwacja rany pooperacyjnej - jej szczelność, ilość i jakość wydzieliny sączącej się do opatrunku. Wszelkie dreny i sondę żołądkową należy prawidłowo, zgodnie z zaleceniami lekarskim zabezpieczyć np.: przedłużając do zbiorników (butelki, worki) umożliwiających ocenę ilości i rodzaju treści przez nie wypływającej.

8.Częsta kontrola stomii - szczególnie w pierwszej dobie po zabiegu. Przetokę należy zabezpieczyć przezroczystym workiem i obserwować jej kolor, krwawienie i wydzielinę, aby wcześnie wychwycić możliwe powikłania (obrzęk, niedokrwienie, martwicę, wciągnięcie lub wypadnięcie stomii).

9.Walka z bólem pooperacyjnym - przez systematyczne, zgodne ze zleceniami lekarskimi podawanie środków przeciwbólowych. Nie należy dopuścić do wystąpienia silnych dolegliwości, trudnych do opanowania, ale utrzymywać stały poziom analgezji, aby zapewnić choremu komfort psychiczny
i fizyczny.

10.Dbałość o komfort pacjenta - w pierwszych godzinach po zabiegu pacjent powinien być ułożony w pozycji pół wysokiej zapewniającej lepszą wentylację płuc, zmniejszenie napięcia powłok brzusznych oraz chroniącej przed zachłyśnięciem się przy ewentualnych wymiotach. Pacjentowi należy zapewnić jak najwięcej spokoju i ciszy, dbać o odpowiednią temperaturę otoczenia - nie dopuścić do wychłodzenia lub przegrzania organizmu oraz dbać o czystość i suchość pościeli, zmieniając ją w przypadku zanieczyszczenia lub przepocenia.

11.Podawanie leków i płynów, tlenoterapia, pobieranie krwi i moczu na oznaczone badania.

12. Prowadzenie dokumentacji medycznej obowiązującą w danym oddziale, czyniąc to dokładnie i czytelnie dla pozostałych członków zespołu terapeutycznego.

13.Aktywizacja chorego w łóżku(już w dobie zabiegu) poprzez zmianę pozycji ciała, nakłanianie do wykonywania ćwiczeń ruchowych

(np.: izometrycznych) i oddechowych, oklepywanie klatki piersiowej, prowadzenie inhalacji i pomoc w odkrztuszaniu wydzieliny z drzewa oskrzelowego.

14.Wykonie toalety ciała pacjenta lub pomaganie mu w tej czynności

(w zależności od sprawności ruchowej oraz stanu ogólnego)

W dalszych dobach po zabiegu kontynuowana jest obserwacja parametrów życiowych, rany i wydzieliny z wyprowadzonych drenów z mniejszą częstotliwością niż w dobie „zerowej”, np.: 3 - 4 razy w ciągu dnia, na tyle jednak często aby nie dopuścić do rozwinięcia się niepożądanych objawów. Pielęgniarka asystuje przy zmianie opatrunków i usuwaniu drenów. Nadal prowadzona jest terapia przeciwbólowa, gimnastyka oddechowa i uruchamianie pacjenta od sadzania, pionizacji do pierwszych spacerów w asyście pielęgniarki oraz swobodnego poruszania się chorego. Należy pamiętać o stopniowaniu intensywności ćwiczeń i dostosowaniu ich do możliwości chorego. Pacjent odruchowo bojąc się bólu, unika wszelkiej aktywności fizycznej, dlatego bardzo ważna jest systematyczna podaż środków przeciw bólowych, ciągłe zachęcanie do ćwiczeń i wyjaśnianie ich znaczenia dla szybszego powrotu do zdrowia.

Sprzęt stomijny

Cechy dobrego sprzętu stomijnego

• wykonany z dobrego biologicznie obojętnego materiału

• szczelny

• estetyczny

• łatwy w obsłudze

• powinien zapobiegać podrażnieniom skóry wokół przetoki

• nie ograniczać aktywności życiowej

• musi być dyskretny

• powinien dawać poczucie bezpieczeństwa i komfortu

Na rynku polskim dostępne są produkty wielu firm a ich jakość jest zbliżona. Pacjent powinien mieć możliwość wyboru tych, które najbardziej mu odpowiadają pod względem własnych upodobań, estetyki, łatwości obsługi czy tolerancji organizmu .

Ogólnie sprzęt stomijny dzieli się na jedno- lub dwuczęściowy.

System jednoczęściowy jest workiem z zamocowanym na stałe polem klejowym, w którym można wycinać otwór odpowiednio do wielkości i kształtu przetoki.

Sprzęt stomijny jednoczęściowy

System dwuczęściowy składa się z płytki przyklejanej do skóry
(także z możliwością docinania odpowiedniego otworu) i doczepianych do niej worków. Płytka ma tą zaletę, iż wykonana jest z materiału, który nie powoduje odparzeń, pod wpływem ciepła ciała doskonale się do niego dopasowuje, a nawet ma właściwości przyspieszające gojenie zmian zapalnych. Dzięki temu może pozostawać na skórze 7-10 dni, nie ograniczając czynności higienicznych. Rzadsze odklejanie i przyklejanie płytki niż worków jednoczęściowych zmniejsza też ryzyko podrażnienia skóry.

. Sprzęt stomijny dwuczęściowy

Worki obu systemów mogą być zamknięte lub otwarte (umożliwiają usunięcie zawartości bez konieczności zmiany worka - głównie przy jejuno -
i urostomii). Mogą być wykonane z folii przezroczystej lub matowej, w kolorze cielistym. Dodatkowo wyposażone są w filtry odprowadzające gazy jelitowe
i neutralizujące przykre zapachy.

Wiele firm produkuje również dodatkowe akcesoria ułatwiające życie „stomików” takie jak:

• Pasty uszczelniająco - gojące - likwidują nierówności skóry, chronią ją, uszczelniają połączenie skóry z płytką zapobiegając wydostaniu się treści jelitowej poza worek. Mają także działanie gojące.

• Miniworki - przydatne dla osób z uregulowanymi wypróżnieniami, małe, dyskretne, które można zakładać pod bardziej przylegającą odzież czy kostium kąpielowy.

• Pierścienie uszczelniające - stosowane pod płytkę na skórę nierówną, formowane w dowolny sposób, wydatnie poprawiające przylepność sprzętu stomijnego.

• Neutralizatory zapachów - w postaci płynu wkraplanego do worka.

• Zmywacze - przeznaczone do oczyszczania skóry wokół stomii, mające jednocześnie właściwości pielęgnacyjne.

• Emulsje, kremy, lotiony - dokładnie usuwają zabrudzenia organiczne, zabezpieczają skórę przed odparzeniami i podrażnieniami nawilżając ją. Nie zmniejszają przylepności sprzętu stomijnego.

• Zestawy do irygacji.

• Zatyczki dwuczęściowe zamykające ujście stomii bez użycia worka .

Badania

• Badanie podmiotowe (wywiad)

- krwawienia i wydzieliny(rodzaj wydzieliny)

- ból (lokalizacja, częstotliwość, okoliczności nasilające ból)

- nie trzymanie stolca

- zmiana charakteru i trybu wypróżnień (biegunki, zaparcia, wygląd stolca)

- wywiad rodzinny (czy były w najbliższej rodzinie zachorowania na guzy jelita, polipy, choroby zapalne)

- przebyte i obecne choroby jelit (choroby zapalne, guzy, polip)

• Badanie odbytnicy

- oglądanie (zmiany skórne, guzki, przetoki, szczeliny odbytu, ropnie, żylaki zewnętrzne)

- badanie palpacyjne - „per rectum” (guzy odbytu, żylaki, napięcie mięśni zwieraczy, wypadanie odbytnicy)

- anoscopia - wziernikowanie odbytu i odbytnicy na głębokość 7-10 cm (szczeliny odbytu, żylaki, guzki odbytu)

- rektosigmoidoscopia - wziernikowanie odbytu i esicy sztywnym wziernikiem na głębokość 20-30 cm

• Badania radiologiczne

- RTG przeglądowe jamy brzusznej (niedrożność jelit, nowotwory, perforacja przewodu pokarmowego)

- wlew doodbytniczy z barytem (większe zmiany nowotworowe, uchyłki jelita, ch.Hirschsprunga, niedokrwienie jelita, przewlekłe zaparcia)

- wlew doodbytniczy z gastrografiną (kiedy nie można podać papki barytowej przy podejrzeniu perforacji jelita)

- tomografia komputerowa ( TK; TK+VC- wirtualna kolonoscopia) - ocena rozmiarów guza, głębokość naciekania tkanek i sąsiednich narządów, ocena przerzutów, wykrywanie ropni i wysięku, możliwość wykonania biopsji pod kontrolą CT)

- rezonans magnetyczny (MRI; MRI+VC) - jest dokładniejszy niż CT, nie naraża pacjenta na promieniowanie

- pozytronowa tomografia emisyjna (PET)- radioizotopowa technika obrazowania narządów, bardzo dokładna, umożliwia ocenę zmiany nowotworowej pod względem reskcyjności czyli możliwości usunięcia

- defektografia (analiza przebiegu aktu defekacji w sposób dynamiczny)

• Fiberoscopie - wziernikowanie jelita grubego z możliwością pobrania wycinków, usunięcia polipów, ciał obcych, ostrzyknięcia miejsc krwawiący)

- sigmoidoscopia (wziernikowanie na głębokość ok.65 cm)

- kolonoscopia (wziernikowanie na głębokość ok.130-200 cm)

• Badanie na krew utajoną w kale

• Badania fizjologiczne odbytnicy i odbytu

- manometria odbytu (ocena napięcia zwieraczy i ich zdolności skurczu)

-elektromiografia (prędkość przewodzenia w nerwie sromowym unerwiającym zwieracz odbytu

• Ultrasonografia

- USG przez powłoki brzuszne (nacieki zapalne, guzy nowotworowe, przerzuty w narządach miąższowych, węzłach chłonnych i otrzewnej, uchyłki jelita grubego, miejsce perforacji jelita, przestrzenie płynowe w jamie brzusznej, ocena perystaltyki jelit)

- USG przezodbytnicze (TRUS) i przezodbytowe (EAUS) - ocena aparatu zwieraczy, głębokość nacieku nowotworowego)

- USG przezkroczowe (ocena przetok, ropni, miejsca wznowy procesu nowotworowego po wycięciu odbytnicy, diagnostyka Ch.Hirschsprunga, ocena aparatu zwieraczy)

- 19 -

wywinięta błona śluzowa jelita

koniec jelita

powłoki skórne brzucha

Skóra wokół stomii:

• czysta

• sucha

• nie podrażniona

• bez zaczerwień

• bez owrzodzeń

• bez nadżerek

• bez otarć

przylepiec znajduje się bezpośrednio na worku

worek jednoczęściowy samoprzylepny otwarty

worek jednoczęściowy samoprzylepny zamknięty

worek dwuczęściowy otwarty

worek dwuczęściowy zamknięty

płytka z przylepcem do którego przymocowuje się worek

---