I. ETAPY EWOLUCJI PIENIĄDZA

Pojęcie ekonomi

Ekonomia jest to nauka o prawach i relacjach rządzących produkcją, podziałem, wymianą i konsumpcją.

1. Etap gospodarki naturalnej - gospodarka prowadzona na własny użytek, konsumpcja odbywa się w obrębie jednostki (np.rodzina) np. działka. Nie spotkamy się z pojęciami: zysk, dochód, koszty, wpływy, wydatki.

Kiedy jednostka lub cała grupa społ. wyprodukowała nadwyżkę nie było jeszcze pojęcia wymiany. Etap ograniczał się do produkcji, podziału i konsumpcji. Pojawiła się potrzeba znalezienia ekwiwalentu (przedmiotu wymiany) - pieniądza.

2. Etap gospodarki towarowo-pieniężnej

Pierwszym pieniądzem był pieniądz towarowy. Były to zwykle powszechne towary, które pełniły funkcję pośrednika w wymianie, funkcję ekwiwalentu. W Polsce powszechnym elementem towarowym była sól (krusze soli w XII i XII w ). W zależności od cywilizacji towarami były: zwierzęta, muszelki, niewolnicy, ziarna kakao. Wadą posługiwania się tym pieniądzem było to, że pieniądz taki był nietrwały, trudny do przemieszczenia i niepodzielny.

3. Etap pieniądza metalowego

Pieniądz metalowy (kruszcowy) pojawił się wraz z możliwością pozyskiwania przez ludzi metali. Również cenny był bursztyn, złoty piasek, złoto. Pieniądz ten występował w jednostkach wagowych i pojawiał się najczęściej na szlakach komunikacyjnych.

Pojawia się pojęcie „handel niemy”. Wymianę powodowało i nakręcała chęć upragnionego stroju czy rzeczy (moda).

4. Etap pieniądza monetarnego

Pieniądz monetarny pojawił się dlatego, że pieniądz kruszcowy utrudniał wymianę, np. złoto różniło się jakością. Pieniądz przyjmował w tym etapie własność kawałka metalu z certyfikatem (zatwierdzenie, pieczęć króla). Pojawiła się moneta, czyli pieniądz pełnowartościowy bity z kruszców szlachetnych (złoto, srebro). W okresie średniowiecza wiele osób miało prawo bicia monet przez co pieniądz tracił na wartości poprzez różnego typu domieszki metali nieszlachetnych. Władza zaczęła porządkować sprawy związane z pieniądzem co skończyło się monopolem państwa.

5. Etap pieniądza papierowego

Pieniądz papierowy - banknot pojawił się w ok. XVI wieku. Przyczyną pojawienia się pieniądza papierowego była możliwość łatwego pozbycia się monet, złota (napady, grabieże).

Zdeponowanie złota powodowało dostanie papieru, często imiennego, świadczącego o posiadaniu tego złota. Takie papiery były często wykorzystywane w transakcjach. Pieniądz stabilny.

6. Etap pieniądza papierowego - symbolicznego

Pieniądz papierowy symboliczny, inaczej bilet bankowy, pieniądz fidecjalny, nie posiada wartości sam w sobie. Różni się od pieniądza banknotu tym, że banknot można było zawsze wymieniać na złoto a za pieniądz symboliczny można jedynie złoto kupić.

Monopol Banku Centralnego - Bank Centralny jest jedynym upoważnionym podmiotem do emisji banknotów.

Warunkiem koniecznym utrzymania pieniądza symbolicznego w jego funkcji pośrednika wymiany jest ograniczenie liczby emitentów ( monopol BC, pieniądz fidecjalny).

Zadaniem Banku Centralnego jest dążenie do tego aby pieniądz był jak najbardziej stabilny. Bank Centralny nie może być zależny od rządu.

Prymat pieniądza nad towarem - sterując strumieniami pieniężnymi można kontrolować alokacją zasobów.

7. Etap pieniądza elektronicznego

Powstaje pieniądz elektroniczny inaczej mówiąc informacyjny, wirtualny.

II. FORMY I POSTACIE PIENIĄDZA

Wyróżniamy dwie formy pieniądza:

1. pieniądz gotówkowy - to bilet bankowy, który może być papierowy, bilonem, monetą (moneta jest zawsze bita okolicznościowo, np. ze złota lub srebra). Obszarem o najczęstszym występowaniu pieniądza gotówkowego jest obszar gospodarstwa domowego.

2. pieniądz bezgotówkowy - istotą pieniądza bezgotówkowego jest to, że nie mamy do czynienia z fizyczną formą pieniądza. Transakcje bezgotówkowe dominują w sferze obrotu gospodarczego, między podmiotami gospodarczymi.

Pojawiła się tendencja ograniczania rozliczeń gotówkowych na rzecz rozliczeń bezgotówkowych. Umożliwia to kontrolę przepływu pieniądza.

III. FUNKCJE PIENIĄDZA

1. Pieniądz jest miernikiem wartości - umożliwia porównanie wszystkich towarów i usług.

2. Pieniądz jako środek cyrkulacji - pieniądz ma sprawdzić by przepływy towarów i usług były płynne. Pieniądz ma charakter wymiany pośredniej.

3. Pieniądz jako środek gromadzenia bogactwa (jako środek tezauryzacji)

4. Pieniądz jako środek płatniczy. Pieniądz ma możliwości spłaty czy regulowania zobowiązań.

Finanse są to te zjawiska gospodarcze gdzie mamy do czynienia z ruchem pieniądza.

Zjawiska finansowe

1. Gromadzenie (pasywa)

2. Wydatkowanie (aktywa)

MODEL RUCHU OKRĘŻNEGO

Dwa rodzaje strumieni finansowych:

1. strumień rynkowy (po okręgu) - pieniądz-towar, strumień pierwotny, transfery rynkowe, obrotowe, ekwiwalentne, niewymuszone

2. strumień redustrybucyjny (w poziomie) - strumień wtórny, transfery pieniężne, wymuszone, redystrybucyjne, nie ekwiwalentne.

---