ROMANTYCZNI INDYWIDUALIŚCI I MARZYCIELE: ZMIENIAJĄ ŚWIAT CZY ŚWIAT ZMIENIA ICH?
ODPOWIEDZ W OPARCIU O PRZYKŁADY LITERACKIE
WSTĘP:
1. typ bohatera: indywidualista czy marzyciel istniał w literaturze od dawna, choć w zależności od epoki w cenie były jednostki wybitne, wyróżniające się spośród wszystkich
antyk:
-bohaterowie Homera: niedościgniony i niezwyciężony Achilles; Odys - najsprytniejszy i najbardziej przebiegły ze wszystkich ludzi
- jednostki tragiczne: Edyp - ofiara przeznaczenia, Antygona, jego córka, ofiara przeznaczenia, klątwy, wybujałych ambicji Kronosa, Dedal
renesans:
-Erazm Rotterdamu - postać wybitnego humanisty, wielkiego filozofa
- Leonardo da Vinci - jw.
epoka oświecenia, jej historia obfitowała w ludzi wpływających w pewien sposób na świat, a to w bezpośredni sposób wpłynęło na twórców romantycznych
2. romantyzm jako epoka do historii literatury, wniosła nie jedno novum do świadomości ludzkiej, ale także do teorii literatury
poeci „pokolenia burzy i naporu” - nowy typ człowieka, niczym Sępowy „wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie” buntujący się przeciwko zastanemu ładowi społecznemu, przeciwko sytuacji politycznej w Niemczech, bogacącemu się mieszczaństwu, uciekali w świat imaginacji, tradycji, ludowości, ku innym sposobom życia, innym hierarchiom wartości - najlepszym przykładem tytułowy bohater „Cierpień Młodego Wertera” Goethego.
poeci angielscy - poza wprowadzeniem nowego gatunku, jakim bez wątpienia była powieść poetycka, wnieśli do literatury nowy typ bohatera, bohatera bajronowskiego (*bajronowski funkcjonuje tylko u Byrona; bajroniczny - nosi cechy b. bajronowskiego, ale może występować w twórczości innych poetów)
niemieccy poeci „pokolenia burzy i naporu” i angielscy poeci, choćby ze szkoły jezior byli wzorcami do naśladowania dla polskich poetów romantycznych. Przejęli od nich nie tylko światopogląd, ale tez sposób pisania, korzystanie z tych samych środków i gatunków literackich, przykładem niech będzie chociażby Kordian, Konrad czy Nababa (z „Zamku Kaniowskiego S. Goszczyńskiego)
ROZWINIĘCIE:
1. WERTER - niewątpliwie pierwszy romantyczny bohater indywidualista i marzyciel, młody człowiek, nad którym gore zawsze biorą emocje, bardziej związany ze światem natury, niż ze światem ludzi
na kartach powieści Werter jest szczęśliwy - zakochuje się w Lotcie, kocha ja, przezywa miłość swojego życia
indywidualista dlatego, że:
- ma zupełnie inna hierarchie wartości, liczy się dla niego najbardziej to, co dla innych ma znaczenie marginalne
- nie jest związany ze światem ludzi, tak jak związany jest ze światem natury - jego życie jest podporządkowane cyklowi natury; wiosna się rodzi, zakochuje, zimą umiera, Werter postrzega naturze w sobie, a nie na zewnątrz siebie, podlega tym samym prawom, co przyroda, utożsamia się z nią, z procesami w niej zachodzącymi
- marzycielem jest raczej programowo, rzec by można, jest typowym młodzianem ogarniętym choroba wieku, Weltschmerzem, marzy wiec o rzeczach, które nie SA możliwe do osiągnięcia, do spełnienia, marzy tez o zmianie zasad i reguł rządzących światem (wg Boya Żeleńskiego Werter popełnia samobójstwo ze względu na afront towarzyski u hrabiego, nie nieszczęśliwa miłość do Loty)
pozostaje wiec patynie, czy Werter jest postacią mogąca na świat wokół siebie wpłynąć. Odpowiedz nie wydaje się nastręczać trudności. Werter nie jest osoba zdolna cos takiego uczynić, on sam nie byłby w stanie tego dokonać, jest zbyt słaby psychicznie postacią, sama jego samobójcza śmierć może to potwierdzić. Werter nie godził się przy tym z zastanymi stosunkami społecznymi kłócącymi się z jego wyobrażeniami o świecie, popadł w konflikt ze światem, a jedyna forma jego rozwiązania było właśnie samobójstwo.
jednak zauważyć w tym miejsc trzeba, ze książka Goethego, jej wydanie. Było swojego rodzaju cezurą, od tego momentu Werter stał się wzorem do naśladowania dla wielu młodych ludzi w całej Europie, wystąpiła fala masowych samobójstw.
Formułując odpowiedz na pytania zawarte w temacie pracy należy wiec powiedzieć, iż Wertep jako postać stricte literacka nie był w stanie zmienić świata, świat ten mógł jedynie wpłynąć na niego, doprowadzając go do śmierci, natomiast książka o Werterze opowiadająca stała się istotnym elementem zmieniającym XVIII wieczna Europę, a co za tym idzie jej XIX wieczne dzieje.
2. KORDIAN
trudno o większego indywidualistę w polskiej literaturze; porównać go można jedynie z Konradem z trzeciej części „Dziadów”
„Kordiana” można postawić w jednym rzędzie i przy Werterze i przy „dziadach”, utwór stanowi bowiem biografie młodzieńca, jest dramatyczną opowieścią o dojrzewaniu, ale nie tylko - jest opowieścią o poznawaniu życia i mierzeniu się jednostki z historia
Kordian nie prowadzi rozrachunku z Bogiem, nie spiera się o sens historii i prawo człowiek do ingerencji w nią; Kordian prowadzi rozrachunek z samym sobą, sam dla siebie jest partnerem sporu i wewnątrz siebie usuwa przeszkody oddzielające go od uczestnictwa w historii
biografię Kordiana można podzielić na trzy części:
- akt I: chłopiec trawiony romantyczna choroba wieku -apatia, niechęć do życia, brak poczucia sensu, celu istnienia; efektem tego poczucia jest samobójstwo -człowiek niezdolny do czynu, uciekający od świata, niepotrafiący go zmienić, ani choćby w żaden sposób nanieś wpłynąć - samobójstwo o wymiarze filozoficzno-egzystencjalnym
- Młody Kordian (okres podróży) - nagromadzeni zwykłych sytuacji ma za zadanie podkreślić rodzący się w bohaterze indywidualizm, jednak ciągle jest to jednostka niemająca na nic wpływu, mimo zapowiedzi chęci walki za ojczyznę, mimo hasła „polska winkelriedem narodow” Kordian ciągle pozostaje niezdolny do jakiegokolwiek czynu, co najbardziej widoczne staje się w części nastęnej
- Kordian - członek konspiracji, spisku przeciwko carowi - chce zmieniać świat, chce zmieniać Polskę sam zmieniać się światu nie daje, to nie nieprzychylność świata jest powodem jego klęski, to nie brak możliwości do próby zmiany otaczającej go rzeczywistości - powód jego upadku tkwi w nim samym, to właśnie on sam jest powodem niepowodzenia, jego własna słabość, niemożność dokonania czynu
3. KONRAD ( z cz. III „Dziadów”)
Bodaj najbardziej tajemnicza postać w całej polskiej literaturze romantycznej
Tak naprawdę niewiele o nim wiemy, jest postacią o niewiadomym dla nas pochodzeniu, znamy go tylko tyle, ile jesteśmy w stanie zobaczyć wielkiej improwizacji, znamy tylko jego duchowa istotę
Konrad jest wcieleniem indywidualizmu, jest człowiekiem świadomym swej wielkości, niezwykłości i zarazem pełnym dumy, pychy; jego siła tkwi w świadomości bycia wielkim, mówi :
„Ja czuje nieśmiertelność, nieśmiertelność tworze, Cóż ty większego mogłeś zrobić, Boże?”
K. człowiekiem kochającym, zdolnym do poświecenia i cierpienia, współodczuwania bólu za innych, - dlatego buntuje się przeciw bogu, obciąża go za wszelkie zło swata, stawia mu rozlegle zadania, wskazuje na jego skażoną naturę, całkowitą bezsilność wobec świata, tego, co stworzone
Pycha K. - groźna skaza na tej niezwykłej indywidualności
Wielka Improwizacja - to nie tylko przedstawieni się Konrada, to tez jego autokracja - my się o nim czegoś dowiadujemy, ale on takze dowiaduje się czegoś o sobie, W.I. jest wyrażeniem siebie!
PRZEKRACZANIE RZECZYWISTOŚCI - w tym wypadku na pewno jest możliwe na jawie, wielkie natchnienie artysty Konrada może stać się źródłem nadludzkiej mocy; dominującym rysem Konrada jego siła, bycie poeta romantycznym, wizjonerem, wieszczem, profeta, stwórca przez słowo, ale czy nie ozime wpłynąć w jakiś trwały sposób na świat? Czy świat może wpłynąć na niego?
z realnego punktu widzenia Konrad nie może nic zrobić. Jest taka sama jednostka niezdolna do czynu, jak jego poprzednicy, głosi tyko hasła, których nie jest w stanie wprowadzić w życie, jest uosobieniem mesjanizmu z początkowego okresu twórczości Mickiewicza, sprzed „Ksiąg narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego”, jest jednostka gotowa cierpieć, a nie gotowa działać. Zdaje się również, ze nawet świat nie jest w stanie go zmienić, jest bowiem postacią o niezwykle silnej psychice, sile wewnetrznej, wystarczającej do odparcia ataków, lecz niewystarczającej do przedsiewziecia jakichkolwiek środków.
ZAKOŃCZENIE:
trzech bohaterów, których indywidualizm i marzycielstwo trudno podąć w wątpliwość
trzech bohaterów, których nie stać na czyn, których jedynym rozwiązaniem jest ucieczka przed światem, w śmierć, w poezje, w szaleństwo, w marzenia
trzech najbardziej reprezentatywnych przedstawicieli romantyzmu
wnioski nasuwają się same:
- romantyczni bohaterowie nie SA jednostkami mogącymi odmieniać świat, wpływać w istotny sposób na jego dziej czy społeczne czy polityczne; świat zdaje się być nieosiągalny dla pojedynczych ludzi, walka z porządkiem w nim panującym przypominać może niemalże walkę z wiatrakami
-świat nie jest także w stanie zmienić romantyków, może jedynie zmusić ich do poddania się, jak miało to miejsce w przypadku Wertera, może sprawić, ze zwątpią, ze starca nadzieje, poddadzą się, rzadko świat może na nich wpłynąć inspirująco na tyle, aby wprowadzili w życie inne koncepcje.
Romantycy nie potrafili świata zmusić do zmiany , dopiero dorobek, jaki po sobie pozostawili, zmieniał go i potomnych