Etyka prawnicza
Etyka (z greckiego éthikós - zwyczajny; éthos - obyczaj, zwyczaj), jedna z klasycznych dyscyplin filozofii, zajmująca się moralnością i jej zasadami traktowanymi bądź to jako przedmiot analiz, opisu i wyjaśnień, bądź jako postulat i zadanie - coś, co wymaga dopiero opracowania od strony normatywnej. W związku z tym rozróżnia się etykę opisową, zw. też - etologią, i etykę normatywną, określaną czasem mianem etyki właściwej, dzielącą się na aksjologię, czyli teorię wartości, i deontologię, czyli naukę o powinnościach. Obie odmiany etyki mogą z sobą współistnieć i w praktyce często współistnieją w traktatach etycznych.
W każdym społeczeństwie obowiązują jakieś odwieczne normy etyki ogólnej, stanowiące podstawę oceny moralnych i niemoralnych zachowań ludzkich, za pomocą kryteriów dobra i zła. Na gruncie etyki ogólnej, nie w każdym już jednak społeczeństwie, i w zasadzie głównie w drugiej połowie XX wieku w krajach Zachodu, zaczęły się kształtować bardziej skonkretyzowane normy etyki zawodowej, określające postępowanie przedstawicieli danego zawodu, przybierając często formę kodeksu etycznego, opisującego akceptowany społecznie ideał.
Rys historyczny
Rys historyczny i teoretyczna refleksja nad naturą moralności, a także ocena rozumienia pojęcia etyki w różnych epokach i grupach społ. z reguły poprzedza i uzupełnia ustalenia dotyczące tego, co dobre i złe, wskazanie wynikających z tego rozróżnienia powinności człowieka i zbudowanie spójnego systemu dyrektyw: zaleceń i zakazów, które winny określać postępowanie moralnie pozytywne, a także pomóc przekształcić moralność faktycznie istniejącą w pożądaną z punktu widzenia przyjętego ideału.
Współczesna etyka opisowa czerpie wiele z nauk filoz. i społ.: psychologii, socjologii, antropologii itp., starając się, obok wskazania gł. mechanizmów rozwoju moralności, zrozumieć ją jako zjawisko psychologiczno- społeczne, np. jako formę świadomości społ. o określonych funkcjach i strukturze. Badane są i opracowywane, a nawet ujmowane w formę tzw. kodeksów, normy postępowania związane z konkretnymi dziedzinami życia - stąd różne postaci etyk szczegółowych, najczęściej zawodowych: etyka lekarska, adwokacka, nauczycielska, etyka biznesu itd., ale też takich, które skupiają się na problemach pojawiających się wraz z postępem cywilizacyjnym i naukowo-technicznym. Choćby, jak bioetyka, w zakresie medycyny czy inżynierii genetycznej. Uzupełnieniem etyki jest - metaetyka zajmująca się analizą logiczno-językową sądów etycznych.
Dzieje etyki można ująć bądź w porządku hist., bądź poprzez prezentację różnych sposobów jej uprawiania. Problemy etyczne znajdowały się w polu zainteresowań człowieka od najdawniejszych czasów. Stanowiły nieodłączną część systemów religijnych i religijno filozoficznych, np. judaizmu, konfucjanizmu, taoizmu, hinduizmu, buddyzmu czy islamu.
Za prekursora etyki europejskiej uważa się Sokratesa, który zajmował się głównie problemem powinności i cnoty oraz ich związkiem z wiedzą, twierdząc, że ten, kto wie, jak należy postępować, zawsze postąpi właściwie, a postępowanie niewłaściwe traktować trzeba jako dowód niewiedzy (tzw. intelektualizm etyczny). Pierwszym, który przedstawił systematyczny wykład etyki jako samodzielnej dyscypliny filoz. o charakterze praktycznym, przeciwstawiając ją filozofii teoretycznej, był Arystoteles. Stwierdził, iż moralną powinność postępowania wyznacza jego stosunek do najwyższego dobra: jak najpełniejszego zrealizowania się natury ludzkiej, stanowiącego zarazem przyczynę celową ludzkich działań. Zwrócił też uwagę, że samo urzeczywistnienie się człowieka jako istoty z natury społecznej możliwe jest tytko w związku z urzeczywistnianiem dobra wspólnego danej społeczności.
Chrześcijaństwo dostarczyło etyce nowych parametrów oceny powinności człowieka, ukazując go z jednej strony jako istotę obciążoną grzechem, z drugiej zaś - godną odkupienia przez Syna Bożego który, by dopełnić tego aktu, sam stał się człowiekiem. Postrzeganie problemów etycznych w perspektywie religijno-teologicznej stało się znamienne dla całego średniowiecza, a w obrębie teologii zajęła się nim teologia moralna. W czasach nowożytnych, wraz z wpływami humanizmu, dała o sobie znać tendencja do uwolnienia etyki od dominacji religii i teologii. Jak w starożytności, skupiono się na ziemskiej egzystencji człowieka, wskazując, że moralność - gł. przedmiot etyki - stanowi jeden z mechanizmów regulujących życie zbiorowości ludzkich. T. Hobbes, bazując na koncepcji człowieka jako rozsądnego egoisty, dążącego do utrzymania się przy życiu, ale respektującego też zasady ekonomii działania, uznał etykę za rodzaj, jak się to czasem określa, "technologii życia zbiorowego", nakazującej zawarcie umowy, której ostatecznym celem jest ukonstytuowanie się państwa jako instytucji stanowiącej prawo i gwarantującej przestrzeganie go przez jednostki w ich własnym interesie. Owemu połączeniu - heteronomizmu z eudajmonizmem hołdują do dziś liczni politycy.
W XVII i XVIII w. w etyce silnie zaznaczył się nurt normatywny, wiążący ją z rozwojem myśli polityczno-prawnej i mniej lub bardziej utopijnymi propozycjami zmiany porządku społ. W epoce oświecenia, zwł. u Woltera, D. Diderota, P. Hoibacha, J. de La Mellrie, dokonała się pełna laicyzacja problematyki etycznej, stała się ona, np. u C.A. Helvetiusa czy J.J. Rousseau, równie istotnym elementem kształtującej się wówczas nowożytnej myśli pedagogicznej J.A. Condorcet i P. Maupertuis starali się w nowym świetle ukazać jej wymiar utylitarystyczny. I. Kant przeciwstawił się zarówno eudajmonizmowi, jak heteronomizmowi, opowiadając się za bezwarunkowością powinności moralnej i bezinteresownością dobra oraz autonomią człowieka jako podmiotu działania wprowadził tzw. imperatyw kategoryczny, czyli zasadę postępowania zgodnie z regułami, które człowiek jest gotów uznać za powszechne normy moralne, obowiązującą w danej sytuacji wszystkich ludzi, także kiedy on sam jest obiektem ich działań.
W XIX w. za sprawą J.S. Milla i J. Benthama, rozwiną się - utylitaryzm, stanowiący do dziś żywy nurt w refleksji etycznej, zwłaszcza w krajach anglosaskich; jego pochodną są m.in. etyczne składowe - pragmatyzmu W. Jamesa
i współczesnego liberalizmu.
Znaczący wpływ na kształtowanie się poglądów etycznych w czasach najnowszych wywarły też altruizm etyczny A. Comte'a (hasło: „żyć dla innych" połączone z postulatem ciągłego doskonalenia się). W okresie międzywojennym pojawiły się tendencje do (mającego tradycje w koncepcjach Arystotelesa) łączenia etyki z polityką czy szerzej - teorią państwa i prawa. Reprezentowali je m.in. przedstawiciele szkoły - frankfurdzkiej i - erlangeńskiej szkoły filozoficznej.
Część XX-wiecznej myśli etycznej rozwijała się pod wpływem pozytywizmu i noepozytywizmu, co zaowocowało m.in. pogłębioną refleksją metodologiczną nad etyką, zwłaszcza nad sądami etycznymi, którym generalnie odmawiano walorów poznawczych, uznając je np. za narzędzie wyrażania własnych potrzeb emocjonalnych (emotywizm - A.J. Ayer, R.Carnap, M. Ossowska), sposób wzbudzania pożądanych postaw u innych (imperatywizm - Ch.L. Stevenson) czy pararacjonalne argumenty na rzecz wprowadzenia określonych przepisów (preskryptywizm - R.M. Hare). W etyce współczesnej, m.in. ze względu na rozwój tzw. filozofii dialogu, zaznacza się tendencja do akcentowania godności osoby ludzkiej w kontekście moralnej oceny wszelkich działań - podkreśla się, że pole powinności moralnej określa w istocie nie abstrakcyjna wartość czy prawo, ale drugi człowiek.
W polskiej tradycji filozoficznej sięgającej do początków XII w. myśl etyki nie zajmowała eksponowanego miejsca, ustępując zagadnieniom przyrodniczym i społeczno-politycznym. Np. w Akademii Krakowskiej (XIV w.) stanowiła fragmentaryczne odbicie różnych koncepcji filozofii europejskich. Dopiero w XX w. etyka stała się przedmiotem bardziej systematycznych badań, np. L. Petrażyckiego stojącego na stanowisku, że normy, nakazy i zakazy etyki są wynikiem emocji wytwarzających prawidła postępowania. T. Kotarbiński stworzył etykę niezależną, uznającą, że najważniejszym celem człowieka jest osiągnięcie szczęścia. Etyka Kotarbińskiego ma charakter naturalistyczny i pragmatyczny.
Duży wkład w rozwój polskiej myśli etycznej miała M. Ossowska autorka takich prac, jak: „Podstawy nauki o moralności” (1947). „Motywy postępowania” (1956). „Moralność mieszczańska” (1956). „Normy moralne” (1970).
Wśród współczesnych etyków polskich należy wymienić księdza J. Tischnera, autora prac o charakterze filozoficznym i literackim podejmujących zagadnienia etyki m.in. Etyka solidarności (1981). Myślenie według wartości (1982). Etykę poszanowania godności osoby ludzkiej przedstawił Karol Wojtyła w swoim szkicu Elementarz etyczny, pisze on miedzy innymi: „Rozum jest główną energią natury ludzkiej i główną jej władzą. W swojej działalności normatywnej rozpoczyna on od rozeznania tego, czym jest człowiek (tzn. jaka jest jego natura), ażeby mógł trafnie wyznaczyć, czym ma się stawać” Podobnie w innym miejscu: „... natura ludzka jest źródłem norm, rozum bowiem jako jej władza(…) określa zasady postępowania wedle tego, jak rozeznaje drogi doskonalenia się bytu ludzkiego w ramach całego porządku bytów. Z tego to właśnie rozeznania wyrasta powinność”.
Obecnie, w początkach XXI wieku, z rozmaitych przyczyn w różnych krajach obserwujemy szybki rozwój etyki zawodowej wielu zawodów, wśród nich również zawodów prawniczych. Zawody prawnicze wielu krajów współczesnego świata posiadają już w jakimś stopniu i zakresie określone normy etyki prawniczej. Są to normy i zasady, standardy i kanony, niepisane i pisane, ogólne i szczegółowe, luźne i usystematyzowane, niekodeksowe i kodeksowe, aspiracyjne i mandatoryjne, niesankcjonowane i sankcjonowane. Etyka jest podstawą powodzenia wszelkich działań.
Etyka zawodowa wyznacza ramy postępowania zgodnego z ogólnymi regułami przyjętymi przez środowisko zawodowe jako imperatywy postępowania profesjonalnego, uczciwego, solidnego, koleżeńskiego oraz respektowania pożądanych relacji z otoczeniem społecznym. Kodeksy etyczne są, w przeciwieństwie do praw państwowych, krótkie i zwarte. Inaczej mówiąc są mało konkretne i nie mówią co znaczy np. działać zgodnie z interesem społecznym, unikać krzywdzenia innych, postępować zgodnie z najlepszą wiedzą i regułami sztuki czy odmawiać łapówek w każdej postaci. Każdy musi sam decydować. Sama znajomość ogólnych zasad nie wystarcza. Każdy kodeks zawiera dwie zasady: obowiązek upowszechniania znajomości zasad kodeksu i nieprzemilczania ich łamania.
Przy omawianiu głównych zasad etyki prawniczej należy w szczególności dostrzec ich znaczenie dla prawidłowości prowadzenia obsługi prawnej przez adwokatów, radców prawnych, sędziów, prokuratorów, notariuszy i komorników.
Fundamentalne zasady zawodowej etyki prawniczej to kwestie:
honoru,
godności
kompetencji
sprawiedliwości
słuszności,
lojalności
poufności
wynagrodzenia.
Wymienione kwestie sformułowane w podanych poniżej zasadach mają na celu pobudzenie wyobraźni i poczucia odpowiedzialności w dążeniu do podniesienia przeciętnego poziomu wykonywania obowiązków i osiągnięcia wysokich standardów w instytucjach prawa.
Zasada Kompetencji i profesjonalizmu
Profesjonalizm, czyli zawodowe przygotowanie do sprawowania określonych funkcji pochodzi on albo z sal wykładowych, bibliotek z lektury książek, z mediów z obserwacji życia społecznego, pochodzi również z własnego namysłu.
Profesjonalizm, czyli stopień - poziom przygotowania do zawodu mierzony jest różnego rodzaju dokumentami, ale przede wszystkim sprawdzany i weryfikowany jest w praktyce. Wyrazem profesjonalizmu w praktyce jest wiedza, zdolności, sumienność przygotowanie do poszczególnych spraw, do czego nie wystarcza wiedza ogólna trzeba posiadać wiedzę szczególną odnoszącą się do tej sprawy, którą ma prawnik zbadać, rozwiązać i rozstrzygnąć, a także sumienność i przygotowanie dalej pilność i zwłaszcza bystrość, czyli umiejętność wykorzystania posiadanej wiedzy i zdolności w tym momencie, w którym powinny być wykorzystane to jest refleks sytuacyjny.
Zawód prawnika czy to w urzędzie w jego kontaktach z interesantami czy też szeroko pojmowanym wymiarze sprawiedliwości to zawód dla ludzi bystrych zwłaszcza w trudnych sprawach sądowych. Sędzia powinien działać w imię sprawiedliwości przez możliwie najpełniejszą realizację wymagań prawa i przy jednoczesnym poszanowaniu praw i wolności obywatelskich zawartych między innymi w art.45 ust.1 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej oraz w art.6 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
Kolejną cechą profesjonalizmu jest sztuka komunikowania się z ludźmi. Obecnie sędziowie i prokuratorzy wykonują swoje obowiązki w warunkach presji mediów. Presji niezwykle silnej i psychicznie wyrafinowanej. Dlatego też muszą z jednej strony, znajdować nowe drogi komunikowania się ze społeczeństwem, z drugiej jednak - być szczególnie odważni i odporni na nacisk z zewnątrz. Wiedzę o swoich decyzjach oraz ich motywach powinni przekazywać w sposób przystępny i ogólnie zrozumiały.
W społeczeństwie Zbudowanym na poszanowaniu sprawiedliwości adwokat spełnia rolę szczególną. Jego misja nie ogranicza się do wiernego wykonywania instrukcji klienta w granicach prawa. Państwie prawa adwokat służy wymiarowi sprawiedliwości, oraz tym, których praw i wolności broni. Jest zarówno obrońcą i doradcą swojego klienta.
Zasada tajemnicy zawodowej, czy też poufności informacji .
Poufność informacji uchodzi za jeden najbardziej podstawowych elementów etyki prawniczej widocznych każdego dnia i w różnych profesjach prawniczych. Najważniejszą rolę spełnia w sytuacji kontaktów adwokata z klientami jak i dla sędziego, prokuratora i urzędnika w kontaktach z petentami. Ogólna zasada poufności informacji to taka, że informacje, które służą interesom klienta, petenta czy też interesanta objęte są tajemnicą zawodową.
W przypadku niektórych zawodów prawniczych jak zawodu adwokata łączy się z tym przywilej dla adwokata, przywilej zwolnienia od występowania w roli świadka w sprawie, w której jest obrońcą, jeśli ta rola świadka miała by polegać na ujawnianiu informacji objętych tajemnicą. Przywilej informacji odgrywa ważną rolę w zawodach prawniczych, ważną rolę w zawodzie lekarza, duchownego i w zawodzie dziennikarza.
Na ogół jest bardzo szczegółowo regulowany w zależności od stopnia poufności informacji mamy tajemnicę państwową, tajemnicę służbową, tajemnicę spowiedzi i tajemnicę treści wywiadu dziennikarskiego, tajemnicę treści sprawy, którą prowadzi adwokat, czy też informacji, które swojemu obrońcy adwokatowi przekazał jego klient. Zwłaszcza w przypadku obrony adwokatury w sprawach karnych mamy do czynienia z wielkimi dylematami moralnymi, zwłaszcza w takich sytuacjach, kiedy adwokat, a nawet całe otoczenie wie, że jego klient jest sprawcą jakiegoś zła, a mimo tego adwokat bierze rolę obrońcy i stara się pokazać sprawę dobrym świetle również z etycznego punktu widzenia.
Podobnie jak adwokat radca prawny czy też, notariusz powinien unikać publicznego demonstrowania swego osobistego stosunku do klienta, osób bliskich klientowi oraz innych osób uczestniczących w postępowaniu. Zobowiązany jest zachować w tajemnicy oraz zabezpieczyć przed ujawnieniem lub niepożądanym wykorzystaniem wszystko, o czym dowiedział się w związku z wykonywaniem obowiązków zawodowych, również materiały znajdujące się w aktach i utrwalone w systemie komputerowym objęte są tajemnicą muszą być one zabezpieczone najlepiej jak to jest możliwe. Personel i współpracownicy radcy prawnego oraz wszelkie osoby zatrudnione przez adwokata, bądź notariusza zobowiązane są podczas wykonywania działalności zawodowej do przestrzegania obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej jest nie ograniczony w czasie. Adwokatowi nie wolno zgłaszać dowodu z zeznań świadka będącego adwokatem lub radcą prawnym w celu ujawnienia przez niego wiadomości uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu.
Zasada tajemnicy zawodowej obejmuje również sędziego, któremu nie wolno wyrażać publicznie opinii na temat toczącego się lub mającego się toczyć postępowania, powinien wymagać podobnego zachowania od pracowników sądu. Sędziemu nie wolno ujawniać ani używać w jakimkolwiek celu nie związanym z obowiązkami sędziowskimi informacji nie udostępnianych powszechnie, uzyskanych przez niego jako sędziego.
Zasada konfliktu interesów jako zasada etyki prawniczej.
Różne sytuacje mogą wywoływać konflikt interesów jednym z takich klasycznych przykładów była by sytuacja, w której ta sama osoba wystąpiłaby w dwóch różnych rolach np. w roli obrońcy adwokata i w roli świadka w tej samej sprawie. Adwokat jednocześnie może być tylko przedstawicielem jednej strony.
Sukcesywne reprezentowanie czyli, że w poprzedniej sprawie prawnik był pełnomocnikiem adwokatem, przedstawicielem jednej ze stron występującej w następnej sprawie.
Za kolidujące z wykonywaniem zawodu adwokackiego uznaje się ponadto zajmowanie w cudzym przedsiębiorstwie stanowiska zarządcy, sprawowanie funkcji członka zarządu, prokurenta w spółkach prawa handlowego lub członka dyrekcji banku (nie dotyczy to spółek zajmujących się świadczeniem usług prawnych); jak również podejmowanie się zawodowo pośrednictwa przy transakcjach handlowych prowadzenie kancelarii adwokackiej w tym samym lokalu z osoba prowadzącą inną działalność, gdy taka działalność byłaby sprzeczna z zasadami etyki adwokackiej.
Inne rodzaje konfliktu interesu wiążą się ze wspólnym biznesem z jakimiś powiązaniami natury majątkowej finansowej klienta z prowadzącym sprawę prawnikiem w takiej sytuacji trudno o obiektywizm. Wykluczyć należy te strony, jeżeli powiązane są z tego typu interesami. Za wielce nie etyczne i naruszające zasadę konfliktu interesów, czy będące przejawem tej zasady są pożyczki, dzierżawy, najmy, między prawnikiem urzędnikiem, urzędnikiem klientem.
Radcy prawni powinni z większą starannością niż przedstawiciele innych zawodów prawniczych dbać o rzetelność sporządzanych i gromadzonych dokumentów, ponieważ nie działają oni w trybie antagonistycznym przed sądem. Powinni być świadomi tego, że ich klienci mogą stawiać ich w kłopotliwej sytuacji i że ich własna skłonność do nieostrożności może być niekiedy istotnym powodem otrzymania propozycji świadczenia usług prawnych. Radca nie powinien też zapominać o potencjalnych konfliktach między jego klientami a osobami trzecimi. Takich przykładów konfliktowych sytuacji w odniesieniu do poszczególnych specjalności prawniczych sędziego, adwokata, prokuratora, notariusza, radcy prawnego urzędnika jest dużo więcej.
Zasada reklamy i akwizycji.
Bardzo długo, bo gdzieś do lat dwudziestych ubiegłego stulecia w zawodach prawniczych obowiązywała zasada całkowitego zakazu reklamy usług prawniczych z wyjątkiem szyldów informacyjnych. W latach dwudziestych dwóch prawników przełamało tą zasadę ogłaszając w lokalnej gazecie informację o swoich usługach adwokackich wywołując tym samym ogromną burzę w USA zakończoną sukcesem w związku z tym nie należy traktować tego jako naruszenia etyki prawniczej.
W Polsce adwokatów, radców prawnych obowiązuje zakaz korzystania z reklamy w jakiejkolwiek formie, jak również zakaz pozyskiwania sobie klientów w sposób sprzeczny z godnością zawodu.
Sprzeczne z godnością zawodu i niedopuszczalne jest m.in.:
a) korzystanie z usług pośredników;
b) narzucanie komukolwiek swej pomocy prawnej;
c) pozyskiwanie klienteli w sposób niezgodny z zasadami lojalności wobec kolegów;
d) umieszczenie reklam w prasie lub innych środkach masowego przekazu;
e) reklamowanie swej działalności zawodowej w czasie występowania w środkach masowego przekazu;
3. Tablica informująca o miejscu wykonywania zawodu adwokata, zarówno w treści jak i formie, nie może naruszać zasad określonych przez właściwą okręgową radę adwokacką, a w ich braku nie może odbiegać w sposób rażący od form zwyczajowo przyjętych wśród adwokatów.
Zasada honorowania wynagradzania
Zasada honorowania wynagradzania opłacania pracy prawników jest obecna we wszystkich systemach etyki prawniczej w świecie. Sędziowie zawodowi są uprawnieni do wynagrodzenia na poziomie chroniącym ich przed naciskami. Na ich wysokość ma wpływ: czas pełnienia funkcji, charakter powierzonych obowiązków i ich znaczenie. Status sędziego musi zawierać zabezpieczenia przed socjalnym ryzykiem związanym z chorobą, macierzyństwem, inwalidztwem, starością i śmiercią. Sędziowie po osiągnięciu ustawowego wieku emerytalnego (jeśli pełnili funkcję sędziowską przez określony czas) otrzymują emeryturę, której wysokości powinna być możliwe najbliższa wynagrodzeniu otrzymywanemu bezpośrednio przedtem.
Etyka adwokacka i etyka radcowska muszą różnić się od sędziowskiej i prokuratorskiej. Adwokat i radca prawny działają z woli klienta i z reguły za jego pieniądze, w ramach łączącej go z klientem umowy; inna sprawa, że radcom prawnym zdarza się już udzielanie pomocy prawnej z urzędu. Sędzia i prokurator działają w interesie publicznym i są opłacani ze środków publicznych
W sprawach finansowych obowiązuje adwokata w stosunku do klienta szczególna skrupulatność. Adwokatowi nie wolno uzależniać wydania klientowi pism i dokumentów od uprzedniego uregulowania przez klienta opłat i kosztów przypadających na rzecz adwokata. Adwokatowi nie wolno zaniechać czynności prowadzonej sprawie z tego powodu, że klient nie wniósł ustalonego honorarium, a w szczególności nie wolno mu z tego powodu uchylić się od stawiennictwa na rozprawie. Natomiast nie uiszczenie przez klienta ustalonego honorarium może stanowić podstawę do wypowiedzenia pełnomocnictwa w trybie i terminie przewidzianym przez prawo; jak również nie jest zobowiązany do ponoszenia w prowadzonej sprawie wydatków, np. opłat sądowych lub kosztów przejazdu do innej miejscowości, jeżeli klient, wezwany należycie, nie wpłacił w terminie wymaganej kwoty.
Zasada granic wolności słowa
Jest to zasada mająca charakter uniwersalny. Granice wolności słowa należą do najciekawszych i najtrudniejszych problemów etycznych, dlatego że łączą się z unikaniem znieważania, zniesławiania i arogancją na forum publicznym z nerwową atmosferą naruszającą powagę sądów. Język używany w sądzie powinien być wyważony, powściągliwy, poważny i na ile to możliwe, uprzejmy. Adwokat, mając zagwarantowaną przy wykonywaniu czynności zawodowych wolność słowa, powinien zachować umiar i oględność w wypowiedziach. W razie konieczności przytoczenia drastycznych okoliczności lub wyrażeń, powinien nadać swemu wystąpieniu taką formę, aby nie uchybiać powadze sądu, władz i godności zawodu adwokackiego. W korespondencji zawodowej należy przestrzegać właściwych form. Nie wolno używać wyrażeń czy zwrotów obraźliwych ani grozić ściganiem karnym lub dyscyplinarnym.
Podstawowe sankcje za naruszanie norm etyki prawniczej
Najbardziej poważną sankcją jest oczywiście pozbawienie sprawowanego urzędu i to się odnosi do wszystkich sprawujących funkcje publiczne urzędników, prawników wszystkich specjalności przy zastosowaniu zróżnicowanych procedur inaczej pozbawiamy urzędu sędziego, inaczej prokuratora, inaczej radcę prawnego.
Drugą poważną sankcją za naruszenie etyki prawniczej jest zawieszenie w czynnościach służbowych z probacją albo bez probacji dwojakiego rodzaju bywa zawieszenie bez żadnych zadań dla zawieszonego, ale bywa zawieszenie z próbą poleceniem wykonania jakiegoś trudniejszego zadania, żeby sprawdzić czy rzeczywiście naruszenie etyki prawniczej było przypadkiem czy też może dla tego zawodowca jest norma, jeżeli znowu nieudała by się ta próba, ta probacja w okresie zawieszenia, zawieszenie kończyć się może pozbawieniem urzędu. Najłagodniejszą sankcją z zakresu sankcji etyki prawniczej jest upomnienie, reprymenda, nagana różnie to jest nazywane i dwa rodzaje tej formy etyka prawnicza przewiduje ustną i pisemną, prywatną i publiczną.
Te bardzo ogólne zasady i sankcje znajdują szczegółowe przełożenie na poszczególne specjalności i poszczególne zawody prawnicze w zbiorach zasad etyki prawniczej czy też kodeksów. W Polsce najpełniej rozwinięte są zasady etyki adwokackiej, radcowie prawni, którzy konkurują z adwokatami o pełnie kompetencji różnicy już niewielkiej w niedalekiej perspektywie zatrą się zupełnie tak jak to się stało w krajach zachodniej europy członkowskich unii europejskiej. Prokuratorzy również niedawno uchwalili zasady etyki prokuratorskiej są regulowane zasady etyki sędziowskiej, mają je notariusze, komornicy.
Cały problem z etyką prawniczą jest stąd, że prawnicy należą do tych, którzy z prawa nie etyczny użytek robić potrafią najlepiej, że trzeba przypomnieć, że istnieje coś takiego jak moralność zawodowa i nawet samym specjalistom to przypomnieć ze względu na rozgłos korupcji, sędziów jako członków partii prokuratorów łagodniejszych od obrońców adwokatów powiązanych z ciemnymi interesami innych zawodów prawniczych dają pełne uzasadnienie, pełny atut do tego żeby zebrać zasady etyki prawniczej uporządkować i uczynić je przedmiotem edukacji akademickiej, edukacji zawodowej przede wszystkim praktyki w ramach swoich korporacji. Obowiązywanie zasad etyki prawniczej to jeszcze ich nie stosowanie tu jeszcze trzeba zrobić wiele, jeśli chodzi o przełamywanie tak zwanej fałszywej solidarności zawodowej.
Podsumowanie
Gdyby Prawo mogło funkcjonować idealnie, to zawsze było by w stanie ustalić fakty podlegające badaniu oraz ewentualną winę sprawców. Oba te cele są jednak w praktyce osiągalne w przybliżeniu. Stąd rodzą się liczne, omówione wyżej zasady. Prawo nigdy nie będzie działać doskonale, ale może działać tym lepiej, im silniej będzie wspierane przez refleksję etyczną i silnie zinternalizowane normy moralne. Filozofia moralna może ułatwić osiągnięcie tego stanu. Wprowadzenie zajęć z etyki dla studentów prawa może wyrobić w nich wrażliwość moralną i uczulić ich na pewne, dość typowe problemy, nadając im rangę spraw zasadniczych dla dobrego wykonania obowiązków zawodowych. Konieczność rozwiązywania trudnych dylematów przestaje być wówczas indywidualnym problemem, ale staje się publicznie dyskutowanym zagadnieniem, a przyjęte w dyskusji konkluzje obowiązują jako nowy standard postępowania. W wyniku takich ustaleń praca prawników postrzegana będzie w nowym świetle.
BIBLIOGRAFIA
1. Roman Tokrczyk - Przykazania etyki prawniczej, Księgo Myśli Norm i Rycin,
wyd. Zakamycze 2002.
2. Roman Tokrczyk - Filozofia Prawa, wyd. Temida 2, Białystok 1997.
3. Pod red. naukową Elżbiety Łojko - Etyka Prawnicza, Etyka Nauczyciela Zawodu
Prawniczego, wyd. UW, Warszawa 2002.
4. Popularna Encyklopedia Powszechna, Fogra Oficyna Wydawnicza
Kraków 2001.
5. Andrzej Gregorczyk - Etyka w Doświadczeniu Wewnętrznym, Instytut
Wydawniczy PAX ,Warszawa 1989.
6. Karol Wojtyła - Elementarz Etyczny, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni
Archidiecezjalnej, Wrocław 1982.
Popularna Encyklopedia Powszechna, Fogra Oficyna Wydawnicza, Kraków 2001.
Popularna Encyklopedia Powszechna, Fogra Oficyna Wydawnicza Kraków 2001.
Karol Wojtyła, Elementarz etyczny, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław 1982, s.43, 47.
Roman Tokarczyk, Przykazania Etyki Prawniczej, Wydawnictwo Zakamycze 2002, s.286.
Zbiór zasad etyki adwokackiej i godności zawodu- uchwalony przez Naczelną Radę Adwokacką w dniu 10 października 1998 r. (uchwała nr 2/XVIII/98 -§23 p.2)
Elżbieta Łojko - Etyka Prawnicza, Etyka Nauczyciela Zawodu Prawniczego, wyd. UW , Warszawa 2002, s.22.