Diagnostyka psychopedagogiczna - prof. Joanna Głodkowska

Wykład 1 - 06.10.2011

Celem diagnostyki psychopedagogicznej jest:

• Zapoznanie z możliwościami i sposobami rozpoznania, oceniania i interpretowania różnych obszarów funkcjonowania uczniów (psychologicznych, edukacyjnych, społecznych)

• Ukierunkowanie postępowania pedagogicznego zgodnie z rezultatami diagnozy.

Diagnostyczne są:

• Słowo

• Gest, mina, postawa

• Rozwiązanie zadania testowego

• Uczestniczenie/aktywność w różnych sytuacjach

• Dokonywanie wyborów

• Zabawa

• Rysowanie, kończenie opowiadań

• Odpowiedzi na pytania

Diagnostyka w pracach licencjackich:

• Jakie obszary diagnostyczne objęto badaniami?

• Jakie teorie były podstawą podjętych badań?

• Jakie cele, problemy, hipotezy sformułowano?

• Jakie działania diagnostyczne zastosowano w badaniach? (metody)

• Jakie techniki zastosowano?

• Jak zgromadzono wyniki badań?

• Jak wyniki badań usystematyzowano (tabele wyników surowych)?

• Jakie zastosowano analizy wyników badań (jakościowe, ilościowe, statystyczne)?

• Jak zinterpretować wyniki?

• ……………….. ??

Diagnostyka w pracach licencjackich:

Program przedmiotu:

Podstawowe pojęcia i ustalenia terminowe:

• Diagnoza pedagogiczna, rodzaje, etapy postępowania diagnostycznego.

• Metody badań pedagogicznych, warunki pełnej diagnozy pedagogicznej, narzędzia i techniki diagnostyczne.

• Diagnoza jako sposób badania i wnioskowania, metodologia diagnozy.

• Etyczne aspekty diagnozy

• Teorie rozwoju w postępowaniu diagnostycznym

• Miejsce diagnozy w oddziaływaniach i badaniach pedagogicznych

• Interdyscyplinarność w podejściu diagnostycznym

• Nauczanie diagnostyczne - nowy model kształcenia

• Diagnoza w koncepcjach pedagogiki humanistycznej: pozytywna, przyczynowa, kompleksowa, profilowa, wspierająca, dynamiczna.

• Diagnozowanie specjalnych potrzeb edukacyjnych, specjalnych potrzeb życiowych

• Diagnoza na użytek działań korekcyjnych, usprawniających.

Teorie rozwoju w postępowaniu diagnostycznym i terapeutycznym:

• Ocena rozwoju prawidłowego i diagnozowanie zaburzeń i deficytów rozwojowych.

• Teoria rozwoju intelektualnego J. Piageta (etapy rozwoju, myślenie przedoperacyjne, operacyjne, konkretne, myślenie hipotetyczno-dedukcyjne, strategie stałości).

• Teoria L.S. Wygotskiego (strefa najbliższego rozwoju) w ustaleniach diagnostycznych i opracowywaniu programów wspomagających rozwój dziecka.

• Teoria rozwoju społecznego E. Eriksona - wskazania diagnostyczne i wspomagające rozwój.

Wybrane diagnostyki oceny funkcjonowania sfery poznawczej, zachowania, emocji, zaradności życiowej, dojrzałości społecznej, samooceny, zaburzeń zachowania.

• Wybrane metody i techniki diagnozy pedagogicznej

• Wczesne wykrywanie i diagnozowanie dysfunkcji rozwojowych.

• Postępowania diagnostyczne z wykorzystaniem studium indywidualnego przypadku.

• Analiza objawów opóźnień i dysharmonii rozwojowych

• Wstępne założenia do tworzenia warsztatu pracy pedagogicznej.

• Sposoby analizy wyników badań i ich interpretacje - wykreślanie profilów rozwojowych.

Ocena:

• Skuteczność działań pedagogicznych

• Monitorowanie osiągnięć szkolnych

• Ocena skuteczności procesu adaptacyjnego

• Diagnoza prognostyczna

• Nauczyciel - uczeń w relacjach edukacyjnych i osobowych.

Diagnoza to aktywność wymagająca:

• Kompetencji (wiedza, umiejętności, postawa)

• Rzetelności

• Poszukiwań

• Ustawicznego doskonalenia.

Diagnoza wymaga także:

• Rozpoznawania z różnych punktów widzenia

• Gromadzenie informacji z różnych źródeł.

• Poddawania postawionej już diagnozy ponownej weryfikacji

Diagnoza wymaga rzetelności i mądrości w poszukiwaniu prawdy - poznawaniu osób, siebie, zjawisk, faktów.

Diagnoza - historia

• Pierwsze wzmianki o diagnostyce - w pracach Hipokratesa

• Pedagogika starożytna sformułowała ideał człowieka o wszechstronnie ukształtowanej osobowości (umysł, ciało, duch - kalokagatia)

• W psychologii dziecka wyodrębniono okresy rozwojowe, sformułowano drogi i etapy poznawania rzeczywistości

• Grecko-rzymska myśl pedagogiczna wynikała z praktyki , intuicji i ogólnych założeń filozofii (metoda diagnostyczna oparta na obserwacji, rozmowie)

• Wychowanie jest podobne do budowania, stąd można w nim wyróżnić etapy i opisać proces, a to wymaga rozpoznania/diagnozowania.

• W czasach starożytnych termin „diagnoza” związany był głównie z medycyna - służył określaniu patologicznego stanu organizmu.

W starożytności do diagnozy medycznej wykorzystywana była astrologia:

• Wielu wykorzystywało horoskop w stawianiu diagnozy stanu zdrowia i choroby pacjenta.

• Podstawowy podział ludzi na typy osobowości i podatności na choroby oparty był na czterech „sokach” (substancjach) ciała: krwi, flegmie, żółtej i czarnej żółci.

• Podział ten powstał w starożytnej Grecji i obowiązywał do XIX wieku!

Grecy dzielili ludzi na cztery typy: Kojarzenie z żywiołami

1. Typ choleryczny: szybko reagujący, energiczny ogień (Baran, Lew, Strzelec)

2. Typ flegmatyczny: ociężały, wolno reagujący ziemia (Byk, Panna, Koziorożec)

3. Typ sangwiniczny: porywczy, zacięty powietrze (Bliźnięta, Waga, Wodnik)

4. Typ melancholijny: zniechęcony, depresyjny woda (Rak, Skorpion, Ryby)

Typy tempera mentalne:

• Władczy choleryk

• Uporządkowany melancholik

• Towarzyski sangwinik

• Spokojny flegmatyk

Typ	Plusy	Minusy
Władczy choleryk	Aktywny, zdecydowany, uwielbia wyzwania, przywódczy	Raczej nie potrzebuje przyjaciół, uparty, nie potrafi się zrelaksować, domaga się władzy, manipuluje innymi, boi się utraty kontroli
Sangwinik	Kocha ludzi, łatwo zdobywa przyjaciół, rozwinięte poczucie humoru, twórczy, kolorowy	Mało asertywny, kieruje się uczuciami, szybko się nudzi, łatwo się rozprasza, nie potrafi się skoncentrować
Melancholik	Pracuje w pojedynkę, działa wg planu, zorganizowany, dokładny, analityczny umysł	Łatwo wpada w depresję, naiwny idealista, skłonny do skrajności, źle pracuje pod presją
Flegmatyk	Opanowany, równowaga, skromny, rozważny, bywa dowcipny, dobry słuchacz, uprzejmy	Uparty, niezaangażowany, pozbawiony entuzjazmu, zbyt spokojny, nieuważny, nie lubi zmian, nienawidzi konfliktów

Sangwinika motywują działania:

• Z możliwością zabawy

• Wesołe

• Z niespodzianką

• Z nagrodą

• W bogatej oprawie

• Ekscytujące i romantyczne

Choleryka motywują działania:

• Rzucające wyzwania i obiecujące władzę

• Porywające

• Praktyczne

• Szybkie i dynamiczne

• Śmiałe i dramatyczne

• Efektywne

Flegmatyka motywują działania:

• Łatwe i proste w obsłudze

• Oszczędzające czas

• Dające odprężenie

• Niewymagające wysiłku

• Ciekawe

• Łagodne

Melancholika motywują działania:

• Zorganizowane i systematyczne

• Intelektualne

• Szczegółowe

• Zautomatyzowane

• Zgodne z planem

• Doskonale sformułowane

Podstawą diagnozowania typu osobowości, skłonności zdrowotnych i regeneracyjnych jest podział na cztery żywioły.

Wykład 2. 13.10.2011

Empiryzm

• Nurt empiryzmu nadał naukowemu poznaniu całkowicie nowy i autonomiczny status

• Głównym źródłem i środkiem poznania naukowego jest doświadczenie zmysłowe człowieka

Francis Bacon (XVI-XVII w.)

• Podstawą poznania naukowego jest indukcja, która jest wnioskowaniem uogólniającym.

• Istotą indukcji nie jest wyliczanie przypadków, lecz odnajdywanie stałych zależności między cechami.

• Bacon krytycznie postrzegał umysł ludzki, który uważał za podległy różnorodnym złudzeniom - umysł nie jest doskonały.

Złudzenia umysłu:

• Złudzenie wynikające z lęku przed nowością.

• Umysł jest z natury konserwatywny i lęka się nowości. Dążąc do prostoty upraszcza i ujednolica to, co z natury skomplikowane i niejednorodne. Bezkrytycznie ufa temu, co widzi, słyszy, dotyka, a tymczasem zmysły niejednokrotnie nas zwodzą.

• Złudzenie dotyczące indywidualnej konstrukcji jednostkowego umysłu

• Osobowość ludzi kształtuje się pod wpływem odmiennych środowisk, różnych sposobów wychowania, zasięgu lektur, uznawanych wartości i przesądów. Każdy człowiek spoglądając na świat widzi go inaczej.

• Złudzenie wynikające z posługiwania się mową

• Nieprecyzyjne posługiwanie się mową, operowanie nazwami pustyni, niejasność i nieokreśloność pojęć krępują rozum i utrudniają działalność poznawczą.

• Złudzenie wynikające z wiary w tradycyjne autorytety

• Zaufawszy autorytetom ludzie stracili krytycyzm i przestali dowierzać własnym wysiłkom.

Złudzenia są wynikiem ułomności naszego umysłu i właściwa metoda może te błędy wyeliminować.

F. Bacon zamierzał dokonać reformy nauki, aby właściwa metoda zapobiegła panowaniu złudzeń.

• Miała to być nauka służąca realizacji praktycznych celów, winna owocować nowymi wynalazkami. Temu celowi najlepiej służyło przyrodoznawstwo.

• Najlepszym narzędziem dla uzyskiwania prawdziwej wiedzy jest eksperyment.

• Dla metody eksperymentalnej za czasów F. Bacona brakowało właściwej teorii uogólniania danych doświadczalnych, czyli indukcji.

Eksperyment i indukcja

• Dobra metoda ma unieszkodliwić niedoskonałość umysłu ludzkiego.

• Eksperyment ma wynagrodzić braki zmysłów, a indukcja - braku rozumu.

• Eksperyment i indukcja to dwa filary skutecznej metody poznania naukowego.

• Eksperyment służy do ustalania faktów, indukcja do ich uogólniania.

Wnioskowanie indukcyjne:

Fakty teorie praktyka

• Jest to rozumowanie redukcyjne, określone jako wnioskowanie „od szczegółu do ogółu”

• Rozumowanie indukcyjne jest uważane za główne narzędzie tzw. nauk empirycznych

• Na podstawie obserwacji jednostkowej ustala się pewne wzory i zależności.

Wnioskowanie dedukcyjne:

Teoria obserwacje potwierdzenie

• Wnioskowanie dedukcyjne jest określone jako „przechodzenie od ogółu do szczegółu”.

• „Cokolwiek jest prawdą o wszystkich przedmiotach danego rodzaju, jest też prawdą o poszczególnych takich przedmiotach i o niektórych spośród nich”.

Mądrość badacza (wg Bacona):

• Eksperyment jest podstawą poznania, ale sam nie wystarcza - wymaga uogólnienia.

• Praca naukowa nie ma być samym zbieraniem jak praca mrówek, ani też samym snuciem własnych nici jak praca pająków, lecz ma być podobna do pracy pszczół: ma zebrać i to, co zebrała - przerobić.

• To zadanie przerobienia doświadczenia przypada indukcji.

• „Tyle mamy władzy, ile mamy wiedzy”

• Nauka kontemplacyjna jest nieskuteczna.

Pierre Cabanis

• Przyczynił się do rozwoju psychologii

• Uznał mózg ludzki za najwyższy mechanizm nerwowy - mózg i system nerwowy rządzi produkowaniem myśli, instynktami.

• Przedmiotem jego refleksji były zaburzenia umysłu - w ten sposób wyjaśniał zjawisko przestępczości.

• Wskazywał, że przez doświadczenie, obserwację i eksperyment można analizować rozwój dzieci od stadium embriona aż do późnej starości.

• Rozwój ten widział w kategoriach kryzysów - a nie narastającego doświadczenia.

Neurodydaktyka:

• Jest interdyscyplinarną dziedziną badawczą, zajmującą się mechanizmami procesu uczenia się i nauczania.

• Korzysta z dorobku: dydaktyki, neurobiologii, psychologii poznawczej, teorii sieci neuronowych.

• Bada możliwości wykorzystania całego mózgu w procesie uczenia się.

• Określa dostosowanie strategii nauczania do stylów uczenia się.

• Wskazuje jakie stwarzać okazje do rozwijania wszystkich rodzajów inteligencji.

Waga i wielkość mózgu kora mózgowa

Neurodydaktyka

Struktura neurobiologiczna procesy metaboliczne

Zapis EEG

Waga i wielkość mózgu:

• Ciężar bezwzględny - 1400 gramów

• Ciężar względny - do wagi ciała - 1/40.

Wielkość mózgu:

• 241g - osoba z głęboką niepełnosprawnością intelektualną

• 350g - orangutan

• 1017g - Anatol France

• 1492g - Gauss

• 1650g - Kant

• 1807g - Byron

• 2012g - Turgieniew

• 2850g - osoba z głęboką niepełnosprawnością intelektualną

Mózg zrobił najbardziej zawrotną karierę na świecie.

• W ciągu 4 mln lat masa mózgu człowieka zwiększyła się mniej więcej z ok. 500g do 1400g.

Kora mózgowa:

• Płat czołowy:

• „zdawanie sobie sprawy”

• Planowanie i inicjacja

• Ocena sytuacji

• Przewidywanie konsekwencji działań

• Analiza i kontrola stanów emocjonalnych, ekspresji językowej

• Wola, działanie, podejmowanie decyzji

• Kojarzenie sytuacyjne

• Uszkodzenie:

• Niezdolność do działań spontanicznych

• Schematyczność myślenia

• Trudności w koncentracji na danym zadaniu

• Trudności w rozwiązywaniu problemów

• Niestabilność emocjonalna

• Płat potyliczny:

• Widzenie: analiza koloru, ruchu, kształtu, głębi

• Uszkodzenia:

• Trudności w rozpoznaniu kolorów, znaków, symboli, słów pisanych, rysunków, ruchu obiektów.

• Trudności z czytaniem i/lub pisaniem.

• Płat skroniowy:

• Słuch muzyczny, fonetyczny, rozumienie mowy, gramatyka, pamięć werbalna, analiza zapachów.

• Uszkodzenia:

• Zaburzenie słuchu, rozumienia mowy

• Trudności w rozpoznawaniu twarzy

• Zaburzenia pamięci

• Płat ciemieniowy:

• Umiejscowienie wrażeń czuciowych, orientacja przestrzenna, celowe ruchy, rozumienie języka symbolicznego.

• Uszkodzenia:

• Niepodzielność uwagi

• Trudności w orientacji przestrzennej

• Trudności w liczeniu

• Problemy z pisaniem, czytaniem

• Niezdolność do celowego działania wymagającego ruchu.

• Płat limbiczny:

• Analiza wrażeń węchowych, analiza wrażenia bólu, kontrola negatywnych emocji, skupienie uwagi

• Uszkodzenia:

• Złudzenia węchowe

• Nadpobudliwość, niepokój

• Utrata kontroli nad emocjami

Lewa półkula (naukowa) - jest odpowiedzialna za logiczno-racjonalne postrzeganie świata, umożliwia porządkowanie doświadczenia, analizuje, kategoryzuje, klasyfikuje.

Prawa półkula (twórcza) - umożliwia rozumienie świata za pośrednictwem obrazów, fantazji, intuicji.

L: Analityczny, logiczny, precyzyjny, powtarzalny, zorganizowany, szczegółowy, naukowy, obiektywny, uporządkowany.

P: kreatywny, z wyobraźnią, pomysłowy, intuicyjny.

Struktura neurobiologiczna

• Lokalizacja wyższych czynności umysłowych (słuch, ……………….)

Procesy metaboliczne:

• Procesy metaboliczne w mózgu osób z dysleksją przebiegają inaczej niż u osób bez problemów z czytaniem.

• Różnice te zostały udokumentowane badaniami obrazowania mózgu za pomocą kamery pozytronowej.

• Wykazano także nieprawidłowości w budowie kory mózgowej.

Zapis EEG:

• Fale mózgowe ……………………………….

Biofeedback

• Biologiczne sprzężenie zwrotne - również metoda terapii, polegająca na podawaniu pacjentowi sygnałów zwrotnych o zmianach stanu fizjologicznego jego organizmu, dzięki czemu może on nauczyć się świadomie modyfikować funkcje, które normalnie nie są kontrolowane świadomie, np. fale mózgowe, opór elektryczny skóry, napięcia mięśni, itp.

• Wykorzystuje się np. w depresji, ADHD.

Neuroestetyka

• Próba zrozumienia co i dlaczego naszym mózgom wydaje się piękne.

• Rozwinęła się w ostatnich kilku latach, powstał Instytut Neuroestetyki (Londyn)

• Neuroestetyka opiera się na wiedzy o działaniu układu wzrokowego, słuchowego i pozostałych układach zmysłowych.

• Eksperymenty naukowe są prowadzone w celu ujawnienia sposobu działania układu nerwowego. Są prowadzone badania z uwzględnieniem (koloru?), dynamiki, złudzeń, perspektywy.

Starożytne Indie - tekst: „Surangama sutra”

• „Każde zjawisko, które poznajemy jest jedynie manifestacją umysłu, który jest substratem wszystkiego”

• „Umysł działa jakby na cieniach rzeczy”

• Wnikliwa obserwacja………………………………………….

Wykład 3. 20.10.2011r.

POZNANIE MÓZGU - rys historyczny

• Galen - początki fizjologii mózgu

• 1798 - elektryczna natura układu nerwowego

• 1891 - układ nerwowy składa się z osobnych komórek - neuronów

• 1897 - komunikacja neuronów poprzez synapsy

• Lata 20. - identyfikacja neurotransmiterów

• Lata 70. - komputerowe techniki obrazowania i lokalizacji funkcji poznawczych mózgów

• Lata 80. - Modele komputerowe układu nerwowego (wzrok, język)

• Lata 90. - „dekada mózgu” - integracja informacji z różnych poziomów w celu stworzenia pełnej teorii działania mózgu.

Złudzenia percepcyjne

Poznanie naukowe:

• Celem badania naukowego jest podjęcie takich działań, które umożliwiają nam:

• Obiektywne

• Dokładne

• Wyczerpujące

Poznanie danego wycinka rzeczywistości społecznej lub kulturowej (J. Brzeziński)

Metoda

• Metoda to sposób poznania pewnej kategorii faktów lub zjawisk. Jest celowym, planowym, obiektywnym, dokładnym poznaniem danego wycinka rzeczywistości obiektywnej rzeczywistości stosowanym świadomie, z przestrzeganiem właściwych wskazań metodologicznych. (W. Zaczyński)

Eksperyment

• Eksperyment jest metodą naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości (wychowawczej) polegającej na wywołaniu lub tylko zmienianiu przebiegu badanych procesów przez wprowadzenie do nich jakiegoś czynnika i obserwowaniu zmian zachodzących pod jego wpływem.

Zmienna niezależna - celowo wprowadzony czynnik

Zmienna zależna - to obserwowane zmiany, jakie zachodzą pod wpływem nowego czynnika

Zmienna niezależna

Zmienna zależna dojrzałość szkolna

Metoda baśniowych spotkań

Wrażliwość edukacyjna wrażliwość edukacyjna

Uczeń sprawny a uczeń z niepełnosprawnością

• W szkolnictwie ogólno dostępnym w sposób bezpośredni dostrzegane są zależności między cechami rozwoju dziecka a wymaganiami szkoły

• W kształceniu specjalnym natomiast powiązania te są bardziej złożone i mniej jednoznaczne

• W większości dzieci z niepełnosprawnością rozpoczynają naukę niedojrzałe jeszcze do podejmowania zadań edukacyjnych wieku szkolnego.

Należy zadbać o możliwie pełne, ale i racjonalne wykorzystanie sił rozwojowych dziecka:

• Nie można marnować wysiłku dziecka o ograniczonych możliwościach na uczenie go treści zbędnych, ale także treści, które aktualnie są poza zasięgiem jego możliwości poznawczych.

• Nie należy zmuszać do wysiłku dziecka z niepełnosprawnością, gdy zadania przed nim stawiane przerastają jego możliwości, gdy nie jest jeszcze gotowe sprostać poleceniom edukacyjnym.

Nauczyciel musi znaleźć racjonalne przesłanki dla „dopasowania” tego, czego i jak się dziecko uczy do jego możliwości i chęci sprostania tym zadaniom.

• Już pedagogika początku XX w. wskazuje, że wychowanie dziecka musi być dopasowane do poziomu rozwoju, na jakim się znajduje.

Maria Montessori:

• Dziecko od pierwszych chwil swego życia musi wykonywać „długą i ciężką pracą rozwoju”

• Procesowi uczenia się sprzyjają okresy szczególnej wrażliwości, w których dziecko uczy się chętnie i intensywnie.

• Współczesna psychologia nazywa je fazami sensytywnymi lub okresami krytycznymi.

• Jeśli w odpowiednim czasie zauważymy w jakim kierunku przejawia się wrażliwość dziecka i stworzymy mu tzw. „przygotowane otoczenie” to dziecko dzięki ćwiczeniom zyska nową umiejętność.

Dziecko może sprostać wymaganiom szkolnym,

• Kiedy osiągnięty w początkowym okresie poziom dojrzałości, wiedzy i doświadczeń czyni je

• Wrażliwym na naukę szkolną (zainteresowanym szkołą, wiadomościami i umiejętnościami, jakie może sobie przyswoić) oraz

• Podatnym/gotowym na nauczenie i wychowanie (zdolnym do aktywnego uczestniczenia w procesie dydaktyczno-wychowawczym).

Wrażliwość

• Strefa wrażliwości to ten obszar psychofizycznego i społecznego funkcjonowania, w którym uczeń nie jest jeszcze w stanie radzić sobie z rozwiązywaniem zadań szkolnych, ale jest już wrażliwy, zainteresowany pełnieniem roli ucznia.

Gotowość:

• Strefa gotowości obejmuje te umiejętności, sprawności, czy kompetencje, które uczeń może już aktywnie stosować w szkolnym uczeniu się, ale efektywnie ich wykorzystanie niekiedy jeszcze wymaga pomocy dorosłego. (instrukcje, wskazówki, dodatkowe informacje).

Wrażliwość - gotowość - dojrzałość:

• Strefa dojrzałości obejmuje te kompetencje ucznia, które mogą być już efektywnie wykorzystywane w szkolnym uczeniu się, umożliwiając uzyskiwanie przez dziecko osiągnięć edukacyjnych.

dojrzałość

strefa gotowości

strefa wrażliwości

Kategorie wrażliwości edukacyjnej:

1. Sprawność w kontaktach słownych (41%)

2. Dotychczasowe doświadczenie matematyczne (23%)

3. Procesy integracji wzrokowo-ruchowej (11%)

4. Zdolności pamięciowe (6%)

5. Zdolność operacyjnego rozumowania

6. Gotowość i zaangażowanie w czynności szkolne

Ogólna wrażliwość edukacyjna

Sytuacyjna wrażliwość edukacyjna

Zadaniowa wrażliwość edukacyjna

Zmienna niezależna

• „Metoda baśniowych spotkań”

Etapy działań eksperymentalnych:

1. Wyodrębnienie zjawiska 2) ustalenie cech zjawisk 3) wybranie czynnika eksperymentu 4) ustalenie przypuszczalnego kierunku zmian 5) sformułowanie hipotez

• 6) wywołanie zmian w zjawisku

Wykład 4. 27.10.2011

Eksperyment laboratoryjny - wywoływanie zjawisk. Może się odbywać w nienaturalnych dla danego zdarzenia warunkach (laboratoryjnych).

Eksperyment naturalny - przeprowadzany w naturalnym środowisku.

Eksperyment pedagogiczny jest zawsze naturalny.

Eksperyment pedagogiczny stanowi metodę badania jednego lub kilku czynników zwiększających aktywność pracy dydaktyczno-wychowawczej w możliwie naturalnych warunkach edukacyjnych.

Rodzaje technik eksperymentalnych:

1. Technika grup równoległych - zakłada uwzględnienie dwojakiego rodzaju grup (eksperymentalnych i kontrolnych) w określaniu czynników eksperymentu oraz uwzględnienie badań początkowych i końcowych.

2. Technika jednej grupy - przy stosowaniu tej techniki nie przewiduje się grupy kontrolnej. Porównawczo analizuje się wyniki badań początkowych i końcowych. Uznaje się ją za najmniej skuteczną w prowadzeniu badań eksperymentalnych.

Metoda eksperymentu powszechnie stosowana była w latach 70 i 80.

Cel eksperymentu pedagogicznego:

Celem jest wykrycie związków przyczynowo-skutkowych między zmienną niezależną a elementami badanego układu (zmienną/zmiennymi niezależnymi).

Eksperyment dostarcza nauczycielowi wiedzy o skuteczności jego działań, o efektach podejmowanych inicjatyw wychowawczych, czy dydaktycznych, o wartości nowych metod nauczania i pracy wychowawczej.

Wymagania, jakie należy spełnić:

• Badane zjawisko można wywołać

• Warunki eksperymentu są precyzyjnie określone i poddają się manipulacji.

• Przeprowadzone badania można powtórzyć przy zachowaniu tych samych warunków.

• Uzyskane zmiany dają się zmierzyć.

Źródła błędów w eksperymencie:

• Brak związku między badaniami eksperymentalnymi a określoną koncepcją teoretyczną (zawężony praktycyzm)

• Niedostateczna kontrola zmiennych zależnych i niezależnych w trakcie przeprowadzanych badań.

• Brak odpowiednich „układów odniesienia” celem obiektywnego orzekania o wynikach eksperymentu.

• Niewłaściwy dobór grup eksperymentalnych i kontrolnych.

• Niedostateczny czas trwania eksperymentu i zbyt mała liczebność porównywanych grup.

• Brak standaryzacji badań.

Przedmiot badań - zespół zjawisk, czy też pewien obszar rzeczywistości społecznej interesujący badacza (np. dojrzałość szkolna, rodzina)

Pytanie badawcze - konkretnie postawiony problem badawczy interesujący badacza, np. „Jakie są postawy matek wobec swoich niepełnosprawnych dzieci?”

Problematyka badawcza - zespół pytań badawczych.

Plan eksperymentu:

Etap 1. Określenie populacji

Populacja - to zbiór elementów, o których chcemy wnioskować.

Etap 2. Wyodrębnienie próby

Próba badawcza - wyselekcjonowanie z populacji zbiór elementów, na których będziemy realizować badania.

Etap 3. Przydzielenie do grup

Grupa eksperymentalna - grupa osób objętych oddziaływaniami (profilaktycznymi, edukacyjnymi, interwencyjnymi) będącymi przedmiotem badań.

Grupa kontrolna/porównawcza - grupa osób biorących udział w badaniu, ale nie objęta oddziaływaniami będącymi przedmiotem badań, stanowiąca punkt odniesienia dla wyników grupy eksperymentalnej.

Etap 4. Wprowadzenie zmiennej niezależnej.

Eksperyment

Etap 5. Posttest.

Eksperyment

Eksperyment - przykłady:

• Hermann Ebbinghaus

• Eksperyment na sobie

• Uczył się na pamięć zbiorów bezsensownych zbitek liter (np.CAG, GIF - samogłoska pomiędzy dwiema spółgłoskami) i próbował przypomnieć je sobie po upływie określonego czasu (jednego dnia, dwóch dni, tygodnia, miesiąca, roku, itp.)

Krzywa zapominania to linia krzywa przedstawiająca zależności między ilością przechowywanej informacji w pamięci a upływem czasu, jaki nastąpił od momentu ich zapamiętania.

Przyjmuje się, że materiał powinien być powtarzany po upływie 10 min, 1h, 24h, 48h, tyg, miesiąca, 6m., i roku. Zapewni to utrwalenie wiedzy w pamięci długotrwałej.

Wg tzw. krzywej zapominania Ebbinghausa po około 5 dniach zapominamy 75% przyswojonych informacji.

Eksperyment więzienny (stanfordzki)

• Odgrywanie ról społecznych może wpływać na kształtowanie się osobowości jednostki.

Wykład 5. 10.11.2011

Konceptualizacja - proces myślowy, w którym nieostre, nieścisłe pojęcia (koncepty) są precyzowane i ściśle definiowane.

Np. jeśli chcemy badać postawy rodzicielskie, musimy określić, co to jest postawa, czy są różne rodzaje postaw, czym charakteryzuje się postawa rodzicielska? Jakie są postawy rodzicielskie?

Postawy rodzicielskie

Postawa - tendencja do zachowania się w specyficzny sposób wobec jakieś osoby, sytuacji czy problemy, czyli ogólnie mówiąc jakiegoś przedmiotu, na który jest skierowana.

„Postawa rodzicielska - macierzyńska, czy ojcowska - jest tendencją do zachowania się w pewien specyficzny sposób w stosunku do dziecka” (M. Ziemska)

Składnik myślowy może być wyrażony słownie w formie stwierdzenia, poglądu na dane zjawisko, przedmiot, czy też inną osobę.

Składnik działania przejawia się w czynnym zachowaniu wobec….. ??

Składnik uczuciowy ……….. ??????

Postawa rodzicielska - jest nabytą strukturą poznawczo - drążeniowo - afektywną, ukierunkowującą zachowanie się rodziców wobec dziecka. Ta tendencja do reagowania w określony sposób w stosunku do dziecka musi być w pewnym stopniu utrwalona, aby zyskać miano postawy rodzicielskiej. (M. Ziemska).

Typologia postaw rodzicielskich:

• Postawy rodzicielskie wg Kannera

• Model zachowania rodzicielskiego wg Slatera

• Model zachowania rodzicielskiego wg Roe

• Hipotetyczny ogólny model zachowania macierzyńskiego wg Beckera

• Postawy rodzicielskie wg Ziemskiej (1969)

• Postawy rodzicielskie w opracowaniu Plopy

Postawy rodzicielskie wg Plopy:

• Akceptacja

• Odrzucenie

• Autonomia

• Nadmierne ochranianie

• Nadmierne wymaganie

• Niekonsekwencja

Schematy badawcze:

Eksperyment - czyli ujawnianie skutków ściśle określonych oddziaływań w sztucznie utworzonych grupach badawczych

Badanie porównawcze - czyli ujawnianie różnic między realnymi grupami badawczymi

Badania przeglądowe - czyli poznawanie właściwości obiektów należących do pojedynczej realnej populacji i ujawnianie związków między tymi własnościami. (właściwościami?)

Badania etnograficzne (jakościowe) - zbieranie i przetwarzanie różnorodnych danych o kulturowych sposobach życia realnej grupy społecznej (subkultura)

Studium przypadku (jakościowe) - zbieranie i przetwarzanie różnych danych o pojedynczym obiekcie reprezentującym zjawisko ogólne.

BADANIA TEORETYCZNE - Podejmowane są w celu budowania teorii naukowych

• Psychologiczne teorie rozwoju moralnego człowieka:

• Rozwój moralny człowieka jest stopniowym dochodzeniem do odkrycia dobra jako uniwersalnego i zobowiązującego zarówno w wymiarze życia osobistego jak i społecznego.

• Jest przechodzeniem od niższych etapów rozwoju moralnego do wyższych

• Proces ten można ująć na podstawie głównych nurtów teoretycznych: teorii społecznego uczenia się Alberta Bandury, psychoanalizy, teorii rozwoju moralnego Erika Eriksona oraz teorii poznawczo-rozwojowych Jeana Piageta i Lawrenca Kohlberga.

• Każda z tych teorii ukazuje różne mechanizmy i czynniki rozwojowe

• Wszystkie jednak zmierzają do ukazania rozwoju przebiegającego od silnego uzależnienia i uległości wobec wpływów zewnętrznych przez przezwyciężanie kryzysów do autonomii moralnej.

Osiem stadiów rozwoju człowieka wg E. Eriksona:

Stadium, konflikt	Wiek występowania	Podstawowy rys charakteru	Główne zainteresowania i relacje
Zaufanie przeciw nieufności	0	Nadzieja, ufność	Rodzice
Autonomia przeciw wstydowi i zwątpieniu	1,5	Wola	Własne „ja”
Inicjatywa przeciw winie	2,5	Intencja, cel	Rodzeństwo
Pilność przeciwko poczuciu niższości	6	Kompetencja	Szkoła
Tożsamość przeciw pomieszaniu ról	12	Wierność	Grupa kolegów
Intymność przeciw izolacji	18	Miłość	Kochanek-małżonek
Rozwój przeciw stagnacji	25	Troskliwość	Dzieci/kariera
Integracja przeciw zwątpieniu	30	Mądrość	Uniwersum/Bóg

Badania eksploracyjne (poznawcze) - dostarczają wskazówek do budowania teorii

Badania weryfikacyjne (eksplanacyjne) - sprawdzają dotychczasowe teorie (potwierdzają je lub podważają)

Cele badań eksploracyjnych:

• Zaspokojenie ciekawości badawcza i jego pragnienia lepszego rozumienia przedmiotu

• Zbadanie możliwości podjęcia szerszych badań

• Wypracowanie metod, które zostaną użyte w dalszych badaniach

• Mają dużą wartość w naukach społecznych. Są kluczowe, gdy badacz wkracza na nowy obszar wiedzy - badania te pomagają rozeznać się w temacie badań

• Główna wada - nie dają one jednoznacznych i pełnych odpowiedzi na pytania badawcze, choć mogą wskazywać na takie wypowiedzi i sugerować, jakimi metodami można je osiągnąć.

Badania uogólniające - ich istotą jest dezindywidualizacja badanych obiektów.

Cechy badań uogólniających:

• Ukierunkowane przez gotową lub tworzącą się teorię

• Prowadzone są na określonych próbach

• Redukują właściwości badanych obiektów do niewielkiej liczby zmiennych.

Badania indywidualizujące - ich istotą jest rozpoznawanie indywidualnych właściwości badanych obiektów.

Cechy badań indywidualizujących:

• Ukierunkowane przez gotową lub tworzącą się teorię

• Prowadzone na indywidualnych przypadkach

• Rozpoznają możliwe szczegółowe dane o badanych obiektach budując kompleksową ich charakterystykę.

Pytanie badawcze - badania eksploracyjne:

• W badaniach eksploracyjnych (budujących nowe teorie) nie stawia się hipotez!

• Hipoteza jest wnioskiem z twierdzenia teoretycznego, a w badaniach eksploracyjnych teoria jest tworzona.

• Stawiamy tylko pytania badawcze, które określa, co chcemy poznać (jaką teorię opracować) i w ten sposób ukierunkowujemy planowanie badania.

HIPOTEZA - badania weryfikacyjne:

• Wniosek logiczny z teorii odnoszący się do dającego się zaobserwować stanu rzeczy

• Pomost między światem teorii a empirii

• Rolą hipotezy umożliwienie weryfikacji teorii

• W stawianiu hipotezy zawiera się czynność opisywana w podręcznikach metodologii jako operacjonalizacja lub dobieranie wskaźników.

• Gdy nie ma teorii nie ma hipotezy!!

Cechy dobrze sformułowanej hipotezy:

• Musi być sprawdzalna

• Musi być adekwatną i najprostszą odpowiedzią na problem

• Musi być tak sformułowana, aby łatwo można było ją przyjąć lub odrzucić

• Nie powinna przyjmować postaci szerokiego uogólnienia/generalizacji

BADANIA PRAKTYCZNE - służą jako impulsy do rozwoju danej dziedziny praktyki społecznej (też edukacyjnej, terapeutycznej).

• Opiera się na wiedzy teoretycznej

• Zaadresowane do konkretnego odbiorcy

• Istotą jest cel, dla którego są podejmowane: pomoc w usunięciu praktycznej trudności.

W polskiej pedagogice nie wyodrębnia się badań praktycznych spośród innych badań, gdyż praktyczność uważa się za zasadniczą i swoistą cechę badań pedagogicznych!

Prawdziwej nauce nie wystarczy stwierdzenie wystąpienia takich faktu bądź opis zjawiska.

O wiele ważniejszym zadaniem jest dostarczenie racjonalnego wyjaśnienia zjawisk i ich powiązań w czasie i przestrzeni.

Wykład 6. 17.11.2011

Istotne dla metodologii badań pedagogicznych jest przestrzeganie ogólnych zasad poznania naukowego:

1. Postępowanie badawcze ma być zgodne z metodami naukowymi - racjonalny dobór, układ i metodologiczna poprawność czynności i zabiegów gromadzenia wiedzy.

2. Język ma oddawać ściśle i jednoznacznie wynik poznania, rozumienie, sprawdzalność i porównywalność.

3. Twierdzenia winny posiadać dostateczne uzasadnienia (pewność lub wysokie prawdopodobieństwo)

4. Wyniki badania (badań) powinny być porządkowane w logicznie powiązany system twierdzeń naukowych.

5. Zachowany powinien być krytycyzm wobec tez niesprawdzonych, zachowana postawa ustawicznej weryfikacji i rozbudowy systemu twierdzeń naukowych.

6. Wyraźnie określona możliwość praktycznego wykorzystania wyników poznania.

Istotne cechy określające zarówno badania jak i badacza:

• Intelektualna dociekliwość (sztuka wyszukiwania znaczących tematów

• Inwencyjność, śmiałość (badanie niemożliwości)

• Krytycyzm i ostrożność

• Ścisłość, precyzja, systematyczność

• Wszechstronność

• Gruntowna wiedza w przedmiocie uprawianej nauki.

Zmienna:

• Pojęcie zmiennej wywodzi się z ustaleń matematyki.

• W charakterystyce zmiennej są zmienne, które nazywa się wartościami

• Możemy powiedzieć, że zmienna to jakaś nazwa plus ustalony zbiór wartości

• Zdefiniować zmienną, to tyle, co wskazać zbiór jej wartości

Przykłady:

• Płeć to zmienna o dwóch wartościach: kobieta, mężczyzna

• Wiek ucznia w badaniach osiągnięć szkolnych szóstoklasistów to zmienna mogąca przyjmować wartości ze zbioru {132-180 miesięcy}

Metoda badań - to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów teoretycznych i instrumentalnych w zakresie postępowania badawczego zmierzającego do rozwiązania określonego problemu badawczego.

PARADYGMATY BADAŃ w pedagogice specjalnej

Paradygmat:

• Podstawowe założenie wszelkich poczynań naukowych najbardziej ogólne i ostateczne przesłanki wyjaśniające obszar rzeczywistości pozostającej w zainteresowaniu danej dyscypliny naukowej i upowszechnianie jako wzór myślenia, modelowe rozwiązanie postępowanie naukowego.

• Paradygmat wyznacza punkt wyjścia ustalaniu strategii badań, gromadzeniu wyników i wnioskowaniu.

Paradygmat pozytywistyczny badań w pedagogice specjalnej:

Podejście empiryczne - podstawowe cechy

1. Zachowania i działania ludzi podlegają stałym (względnie stałym) regułom i jako takie mogą być badane metodami przyrodniczymi

2. W nauce najwyższe są walory metod ścisłych i do nich należy dostosowywać inne metody badania rzeczywistości edukacyjnej.

3. Nauki zmierzają do wyjaśnienia przez ustalenie przyczyn, weryfikację hipotez przyczynowych, stąd kryteria naukowości dla wszystkich dyscyplin muszą być jednolite.

4. Badania naukowe opierane są o ścisłe, ustrukturyzowane procedury, zmienne muszą być definiowane, dotyczyć tego, co obserwowalne i mierzalne, techniki i narzędzia wystandaryzowane.

Pedagogika jako nauk przyrodnicza - paradygmat pozytywistyczny

Zwolennicy tego stanowiska przenosili na obszar badań pedagogicznych empiryczną metodologię nauk przyrodniczych, wychodzące z założeni, że nauka jest jedna, niepodzielna, a wartość metod przyrodniczych sprawdzona i bezdyskusyjna.

Podejście empiryczne - eksponowanie badań ilościowych:

• Obiektem badań są ściśle zdefiniowane zmienne określone postawionymi hipotezami roboczymi, które są mierzone i liczone.

• Pomiar umożliwiają narzędzia nadawcze uprzednio zaplanowane i wystandaryzowane.

• Standaryzowane są wszystkie składniki sytuacji badawczej

• w opracowaniu wyników badań z góry zakłada się wykorzystywanie metod statystycznych.

Podejście empiryczne - model pozytywistyczny:

• Modelem badań właściwym dla nurtu pozytywistycznego było m.in. psychologia behawioralna.

• Postulowała ona obiektywizm w badaniach, co oznaczało badanie relacji między zjawiskami obiektywnymi, tj. bodźców zewnętrznych i reakcji. Relacje bodziec - reakcja obejmowały ogół zależności między organizmem a środowiskiem.

Behawioryzm:

• Modyfikacja zachowań

• Wzmacnianie instrumentalne

• Edukacja technologiczna

Orientacja środowiska - behawioryści:

• Psychika człowieka jest całkowicie zdeterminowana przez wpływ środowiska

• Zachowanie człowieka, w tym też zdolności umysłowe, należy i można dowolnie zmieniać i kształtować.

„Jeśli chcemy ukształtować człowieka doskonałego musimy na początku odpowiednio zaprogramować środowisko w jakim żyje”.

Bloom: do 6r.ż. - najcenniejszy czas w rozwoju człowieka, kształtuje się wtedy trzecia część zdolności poznawczych.

Stymulacja ze strony środowiska

Niedobór stymulacji w stosunku do wielkości zapotrzebowania na stymulację: DEPRYWACJA

Deprywacja - braki w środowisku rozwojowym

Rodzaje: - deprywacja percepcyjna

- deprywacja intelektualna

- deprywacja emocjonalna

Skutki deprywacji:

• Opóźnienie zahamowanie tempa rozwoju

• Zakłócenie zniekształcenie rytmu rozwojowego

• Fiksacja w fazach cyklu rozwojowego

• Niski poziom osiągnięć rozwojowych

Stymulacja ze strony otoczenia

Nadmiar stymulacji w stosunku do wielkości zapotrzebowania i możliwości: PRZECIĄŻENIE

Skutki przeciążenia:

• Opóźnienie zahamowanie tempa rozwoju

• Zakłócenie zniekształcenie rytmu rozwojowego

• Fiksacja w fazach cyklu rozwojowego

• Niski poziom osiągnięć rozwojowych

Program Skeelsa Skodacka:

Wykres

W sytuacji środowiska wzbogaconego rozwojowo istnieje możliwość podniesienia ilorazu inteligencji o 20 punktów.

W sytuacji środowiska ubogiego rozwojowo (deprywacja) istnieje możliwość obniżenia ilorazu inteligencji o 20 punktów.

Program Hebera

Wykres

Dzieci z ryzyka rozwojowego wymagają stymulacji nie tylko do 6r.ż., ale w całym okresie rozwojowym (do ok. 18 r.ż.).

Wykład 7. 24.11.2011

Istotne cechy określające zarówno badania, jak i badacza

Zmienna

Zmienna to nazwa plus ustalony zbiór wartości

• postawa rodzicielska - to zmienna o wartościach:…………..

??

• …………..- wyznacza punkt wyjścia w ustalaniu strategii badań, gromadzeniu wyników i wnioskowaniu.

Podejście empiryczne - podstawowe tezy

1. Zachowania i działania ludzi podlegają stałym (względnie stałym) regułom i jako takie mogą być badane metodami przyrodniczymi.

2. W nauce najwyższe są walory metod… i do nich należy dostosowywać inne metody badania rzeczywistości edukacyjnej.

3. Nauki zmierzają do wyjaśniania przez ustalenie przyczyn, weryfikację …… przyczynowych stąd kryteria naukowości dla wszystkich dyscyplin muszą być jednolite

4. Badanie naukowe opierane są o ściśle, ustrukturyzowane procedury, zmienne muszą być definiowalne, dotyczyć tego, co obserwowalne i mierzalne, techniki i narzędzia ……..

Podejście empiryczne - eksponowanie badań jakościowych ??

• Obiektem badań są ściśle zdefiniowane …………określone podstawowymi hipotezami roboczymi, które są mierzone i liczone;

Podejście empiryczne - model pozytywistyczny

…… ??

Orientacja środowiskowa

Behawioryści

„Jeśli chcemy ukształtować człowieka doskonałego musimy na początku odpowiednio zaprogramować……………….”.

Stymulacja ze strony otoczenia:

PARADYGMAT HUMANISTYCZNY BADAŃ

W PEDAGOGICE SPECJALNEJ

Pedagogika jako nauka humanistyczna - paradygmat humanistyczny badań

• Zwolennicy tego stanowiska podkreślali odmienność poznania humanistycznego od poznania empirycznego.

• Poznanie humanistyczne wyraża się w innym rozumieniu rzeczywistości wychowawczej, dociekaniu najgłębszego sensu faktów, zjawisk, fenomenów wychowawczych, których natury nie można rozpoznać, a tym bardziej zgłębić metodami nauk przyrodniczych.

Podejście humanistyczne

• Właściwy jego kształt wypracowany był równolegle z nurtem empirycznym w XIX wieku.

• Wilhelm Dilthey uważany jest za ojca podejścia humanistycznego w pedagogice.

• Wiedza w naukach humanistycznych może być wprowadzona nie tylko z obserwowalnych faktów i zjawisk, ale także z nieobserwowalnych bezpośrednio zjawisk świadomości.

• Jako istotna w poznaniu naukowym uznana została procedura interpretacji pojmowanej jako proces odkrywania znaczeń, wartościowania.

Nauki przyrodnicze dążą do poznania zjawisk

Nauki humanistyczne dążą do rozumienia zjawisk (przeżywania)

Podejście humanistyczne

• W podejściu humanistycznym eksponowane jest rozumienie zjawisk (fenomenów) edukacyjnych i ich głęboka interpretacja.

• Rozumienie wiązane jest z przechodzeniem od subiektywnego oglądu faktów, zjawisk, procesów do ich postrzegania obiektywnego.

• To, co istnieje obiektywnie człowiek postrzega subiektywnie. Postrzega i analizuje budując w sobie własne rozumienia.

• Wzbogacone JA nakazuje inne patrzenie na przedmiot poznania, inny ogląd, który kolejno staje się materiałem przemyśleń i innego, głębszego rozumienia.

David Silverman

Wiedza naukowa od ludzkiej strony:

• Etnografia - badanie grup polega na obserwowaniu wzajemnych relacji międzyosobowych ich komunikatywności, uzupełnieniem badań może być wywiad środowiskowy.

• Empiryczne badania fenomenologiczne - koncentrują się na przeżyciach z przeszłości. Analiza wyników badania ujawnia cały sens doświadczenia człowieka i jest postawą do odkrycia i ujawnienia fenomenów różnego rodzaju zachowań, postaw, opinii.

• Badania heurystyczne - polegają na zsumowaniu wszystkich opisów, które wyjaśniają dane sytuacje i zachowania ludzi. Badanie to zawsze zakończone zostaje syntezą, konkretnym wnioskiem z przeprowadzonej analizy. Osoba badająca zajmuje pozycję nie tylko narratora, ale również podejmuje się zrozumieć odczucia, poszukuje możliwie wiarygodnych przedstawień wewnętrznych przeżyć.

Podejście humanistyczne

• Celem badania, jest zrozumienie istoty człowieka

• Badania stawiają różne pytania, a także poruszają różne problemy, które świadczą o tym, że badacz interesuje się tym, co poznaje, jest zaangażowany, a także osobiście oddany przeprowadzonym badaniom.

• Przedmiotem badania są zarówno zachowania, jak i przeżycia człowieka - w prezentacji i analizach stanowią spójną całość.

Jakość życia

• W badaniach fenomenologicznych tego zjawiska, badacz formułuje pytania o subiektywne warunki sprzyjające zadowoleniu z życia, przyczyny różnic w przeżywaniu podobnych sytuacji przez różne osoby, źródła poczucia jakości życia.

• Określa w ten sposób subiektywne kryteria jakości życia - które są wynikiem stanów psychicznych powstających u ludzi w procesie zaspokajania potrzeb, a będące efektem oceny i wartościowań, sukcesów, ale i porażek, pragnień, dążeń życiowych i możliwości ich realizacji.

Cymerman I. Doświadczenie jakości życia po przeszczepie - perspektywa fenomenologiczno - hermeneutyczna (2007).

• Rozwój współczesnej medycyny, oprócz wielkich nadziei na pokonanie nieuleczalnych chorób, wyzwala ogromne problemy natury moralnej, dotyczące także ludzi po przeszczepach organów. Pojawia się bowiem trudne do rozstrzygnięcia pytanie o tożsamość tych osób. Kim właściwie jest/staje się/ będzie ów człowiek złożony („poskładany”) z cudzych lub sztucznych tkanek i organów? Inne kwestie to doświadczanie jakości i sensu życia, świat wartości i obawy towarzyszące ludziom czekającym na przeszczep organu lub będącym już po tym zabiegu. To, czego doświadczają, co przeżywają chorzy czekający na jedyną dla nich szansę dalszego („nowego”) życia jest problemem mało znanym.

• Zasadniczy problem rozpatrywany w mniejszej publikacji zatem brzmi: Jak zmienia się w czasie postępowania choroby, ratowania zdrowia lub życia hierarchia wartości i sens/ jakość życia człowieka doświadczającego cierpień i/lub tragizmu swojego losu w obliczu niewydolności organizmu, zagrożenia egzystencji, istnienia?

• W części drugiej zawarte zostały analizy i interpretacje materiału empirycznego, poparte licznymi cytatami z wypowiedzi badanych, przedstawione w trzech aspektach przed transplantacją, tuż po zabiegu i w perspektywie dalszego życia.

Metoda biograficzna

• Podejmuje analizę przebiegu życia jednostki, historię jej doświadczeń ujmowaną z określonego punktu widzenia, np. indywidualnego, społecznego, zawodowego

• Badania prowadzone tą metodą mają za zadanie ujawnić dynamikę rozwoju człowieka.

• Subiektywna perspektywa jest punktem wyjścia do konstruowania uogólnień teoretycznych.

• Wykorzystuje często dokumenty autobiograficzne (życiorysy, wspomnienia, listy, dzienniki itp.).

Metoda biograficzna

• Początki stosowania metody biograficznej przez historyków przypadają na XIX wiek.

• Uznawani za twórców tej metody badań w socjologii są: William Thomas i Florian Znaniecki, autorzy głośnego dzieła „Chłop polski w europie i Ameryce” - badania chłopów z lat 1918 - 1929 (analiza listów i autobiografii)

• Inne badania metodą biograficzną:

• Charlotta Buhler - badania biograficzne dotyczące czasu dojrzewania młodzieży (analiza pamiętników dziewcząt)

• Stanisław kowalski (1990), który badał młodzież akademicką (wywiad)

• Wanda Dróżka (1993), która badała pokolenie nauczycieli lat 90-tych (autobiografie, pamiętniki)

• Mirosława Nowak- Dziemianowicz (1994, 2002) - rodzina … rodzinie (rozwody) w narracjach biograficznych.

Efektem analizy danych biograficznych mogą być trzy charakterystyki przebiegu życia

• Historia życia (life story) - przedstawia doświadczenia osoby lub grupy w jej własnym ujęciu

• Historia przypadku (case history) - przedstawia przebieg określonego procesu w życiu jednostki (np. proces choroby Van Gogha);

• Studium przypadku (case study) - przedstawia analizę pojedynczego przypadku jako materiału ilustracyjnego lub dowodowego dla określonej koncepcji teoretycznej.

Podejście humanistyczne- fenomenologia

• Fenomenologia odrzuciła założenia pozytywizmu, a zwłaszcza jego empiryczną metodologię

• Przyjmowała tezę, ze nauka ma się wyrzec wszelkich hipotez i podobnych konstrukcji, a jej fundamentem ma być bezzałożeniowość.

• Analiza fenomenologiczna zaczyna się od opisu a nie konstrukcji, przyjmowania z góry jakiejś racji.

• Badania fenomenologiczne określa się jako badania „istotnościowe” odnajdujące istotę, sens zjawisk (fenomenów).

Edmund Husserl - ojciec, prekursor fenomenologii

• Fenomenologia - refleksja świadomości nad sobą samym, każe człowiekowi zwrócić się do własnego wnętrza, do tego, co jest w człowieku, co czuje, o czym myśli, co przeżywa.

• Husserl stwierdził, ze wszystko jawi się nam, dlatego że człowiek jest istotą doświadczającą świata. W doświadczeniu uczestniczy nasza świadomość, dzięki jej aktywizowaniu.

• Przejście od nastawienia na analizę otoczenia do nastawienia na analizę siebie.

• Badania fenomenologiczne określa się jako badania „istotnościowe” odnajdujące istotę, sens zjawisk.

• Nie koncentrujemy się na otoczeniu, tylko na przeżyciach, iluminacjach, fenomenach, które jednostka wchłonęła i w badaniach trzeba do tych treści dotrzeć.

• SĄ TO BADANIA W LUDZKIEJ PERSPEKTYWIE

Rodin Myśliciel

Człowiek to przede wszystkim doznawanie - twierdził francuski fenomenolog Michel Henry.

Fenomenologia opisuje to, co się przejawia. W fenomenologii oprócz opisu, który polega na intencjonalnym wskazywaniu przedmiotu, ma również miejsce opis naprowadzający na doświadczenia, zwłaszcza doświadczenia podstawowe, od których zależy sens ludzkiego życia. -Józef Tischner

To, co ma być tematem fenomenologii i co ma być przez nią ujęte - to bycie. - Martin Heidegger

Ewelina Konieczna „Poczucie sensu życia”

Autorka […] niniejszej pracy rozwija problematykę egzystencji człowieka, odwołując się do różnych koncepcji naukowych i licznych badań, oraz przekazuje wiele wartościowych informacji o możliwościach i szansach osiągnięcia poczucia sensu życia przez osoby niepełnosprawne ruchowo. Wychodzi z założenia, ze niepełnosprawność na ogół obniża poziom odczuwanego sensu życia i zadaje sobie pytanie o determinanty tej zmiennej zależnej. W oparciu o dobrze przemyślane badania poszukuje związku pomiędzy poziomem odczuwanego sensu życia osób niepełnosprawnych ruchowo, a takimi czynnikami, jak: płeć, środowisko zamieszkania, stopień niepełnosprawności i okres jego rozpoznania, aktywność zawodowa i uczestnictwo w rehabilitacji. Autorka bada również zależności między poziomem poczucia sensu zycia, a czynnikami wzmacniającymi jego …….. akceptacja niepełnosprawności, optymizm życiowy, poziom poczucia… skuteczności.

Joanna Rzeźnicka-Krupa „Niepełnosprawność i świat społeczny”

Problemy pedagogiki specjalnej związane są ściśle ze społecznymi interpretacjami niepełnosprawności. To społeczeństwo definiuje granice normy i deficytu, tu też znajdziemy największe konsekwencje dysfunkcyjności. W tym sensie stwierdzimy, że życie z niepełnosprawnością przekroczyło dawno zakres jednostkowego bytu, nie ogranicza się do „lepszej lub gorszej” rehabilitacji, nie wyznaczają jej wyłącznie indywidualne możliwości. Współczesne pojmowanie niepełnosprawności to zatem lokalizacja ludzkiego fenomenu w konkretnych sytuacjach i zjawiskach społecznych. Bogata literatura przedmiotu dowodzi, iż taki proces „uspołecznienia” niepełnej sprawności trudno zbadać na drodze tzw. metodologii pozytywistycznej. Poszukiwania badawcze Pani Jolanty Rzeźnickiej-Krupy rozwiązują wiele dylematów metodologicznych pedagogiki specjalnej. Szczegółowy opis i analiza strategii badań jakościowych w kontekście postrzegania biografii człowieka niepełnosprawnego, trudności, jakie musi pokonać, i jego interpretacji tego, co go otacza, otwiera nowe drogi badawcze dla naszej dyscypliny. W pedagogice specjalnej, czerpiącej z metodologii pedagogiki ogólnej, jest to praca wyjątkowa. Umożliwia zbadanie dotychczas niedostępnej głębi ludzkiego cierpienia i subiektywnych obszarów społecznej marginalizacji.

Badania ilościowe

Badania jakościowe

Typy badań ze względu na zastosowane techniki badawcze

• Badania ilościowe

• Ilościowe techniki badawcze

• Ilościowy opis zjawiska

• Wynik - liczby

• Generalizacja na całą badaną populację

• Badania jakościowe

• Jakościowe techniki badawcze

• Opis mechanizmów zjawiska

• Wynik - opis mechanizmów i sytuacji

• Brak możliwości generalizacji na całą populację

Podejście humanistyczne - badania jakościowe

Badania jakościowe stosuje się najczęściej w sytuacjach:

• Konieczności rozpatrzenia zjawisk w ich kontekście, ujmowania takimi, jakimi w swojej istocie są

• Drażliwości podejmowanych problemów badawczych dotyczących sytuacji człowieka w różnych uwarunkowaniach społecznych

• W badaniach osób o względnie wysokim poziomie samoświadomości, zdolnych do artykulacji własnych odczuć, problemów, albo też, gdy są one niezdolne do artykułowania problemów życia

Badania ilościowe a badania jakościowe

• Badania jakościowe obciążone są subiektywizmem, czasochłonnością, niemożliwością powtórzeń, niskimi rygorami metodologicznymi, opisową interpretacją zjawisk, słabymi podstawami uogólnień.

Badania ilościowe nie oddają istotnego kontekstu badanych zjawisk, koncentrują się na analizie statystycznej, skupiają na wynikach przeciętnych, nie umożliwiają indywidualizacji, dotarcia do sfery wartości, przeżyć, intencji, sensu zjawiska.Wykład 8. 01.12.2011

Pedagogika - współczesne podejście

• Współcześnie obydwa podejścia w pedagogice nie uważa się za przeciwstawne, wręcz przeciwnie, sądzi się, że uzupełniają i dopełniają się wzajemnie.

• Natura człowieka jest zarazem fizyczno-biologiczna i psychiczno-duchowa, jednak ta ostatnia przesądza o człowieczeństwie istoty ludzkiej.

• Teorię wychowania interesują obie strony funkcjonowania człowieka, w ich nie dającym się rozdzielić związku.

• W analizach rzeczywistości wychowawczej za niezbędne uważa się obydwa podejścia uwzględniające zalety metodologii nauk: empirycznych jak i kulturowo-humanistycznych.

• Podejścia te stanowią zasadnicze paradygmaty badań pedagogicznych.

W badaniach naukowych pedagogika specjalna uwzględnia pluralizm empiryczny -

Wielokontekstowość analiz, interdyscyplinarność.

Interdyscyplinarność:

• Budowanie spójnego systemu komunikacji naukowej

• Otwarcie na twórcze inspiracje nauk pokrewnych

• Wykazywanie zainteresowania zagadnieniem podstawowym: podejmowanie badań nad OSOBĄ z niepełnosprawnością (…) w wielorakim uwarunkowaniu.

• Wykorzystywanie metod innych nauk i przekładanie danych doświadczalnych na rozwiązywanie swoistych problemów badawczych.

Pedagogika specjalna jako nauka, która dotyczy grup mniejszościowych -

Bada i wyjaśnia sytuacje grup wykluczonych, „innych”

Zmiana perspektywy badawczej w pedagogice specjalnej:

• Zmiana założeń metodologicznych - analizy badawcze „od wewnątrz”, fenomenologicznie, z perspektywy osoby niepełnosprawnej.

• Szersza perspektywa badawcza - w szerokim kontekście ujmowanie zjawiska niepełnosprawności (osobowym społecznym, ekonomicznym, kulturowym)

• Badania w kręgu transgresyjnej koncepcji człowieka - przekraczanie niepełnosprawności, badania nad podmiotowością osób niepełnosprawnych.

„Savant” - wąskie, często określane jako „wyspowe” zdolności rozwinięte na wysokim poziomie przy jednoczesnym pozostawaniu bardzo niskim poziomie zdolności (przypadki upośledzeń umysłowych, autyzm)

• Uczeni tę niezwykłą zdolność nazywają pamięcią bez pojmowania

Savant 1 - osoby z niepełnosprawnością intelektualną, których wyspowe zdolności istotnie przekraczają poziom osób z upośledzeniem umysłowym

Savant 2 - osoby z niepełnosprawnością intelektualną, których poziom wysypkowych zdolności przekracza zdolności osób o przeciętnym rozwoju intelektualnym.

1789 - Benjamin Rush - opisał pierwsze przypadki sawantyzmu

• Pionier amerykańskiej psychiatrii

• Opisał zdolności Thomasa Fullera.

Historycznie termin „idiot savant” został wprowadzony przez Longa J. Down (1887) na określenie osób opóźnionych w rozwoju, o niskich wynikach w testach inteligencji, o ilorazie inteligencji około 20 lub między 40 a 70 i jednocześnie bardzo wąskich zdolnościach rozwiniętych na wysokim poziomie.

• Większość zdolności sawantów dotyczy funkcji typowych dla pewnej półkuli mózgowej i mają charakter niesymboliczny, artystyczny (np. zdolności plastyczne: malarstwo i rzeźba), wizualny lub motoryczny (np. zręczność manualną lub orientacja przestrzenna).

• Niektórzy sawanci mają zdolności językowe (choć zdarzają się one wyjątkowo rzadko) - potrafią w krótkim czasie opanować niezwykłą ilość słów i zagadnień gramatycznych z obcego języka bez zrozumienia go (tzw. pamięć bez pojmowania).

• Częściej pojawiają się zdolności muzyczne (najczęściej używanym przez sawantów jest fortepian) i rachunkowość.

• U niektórych sawantów pojawiają się zdolności precyzyjnego odmierzania czasu z dokładnością porównywalną do zwykłych zegarków.

Rozkład inteligencji w populacji generalnej (wykres)

„savant” - słowo adaptowane z jęz. francuskiego, oznacza mistrzostwo, kunszt.

Darold A. Treffert - zajmuje się sawantami.

Pedagogika specjalna buduje system terminologiczny,

który ma zapewnić rzetelność metodologiczną, ale także pełnić funkcje społeczną -

eliminować stygmatyzowanie, naznaczanie, etykietowanie

Wizerunek osób z niepełnosprawnością - słowa mogą krzyczeć!

Należy zadbać o to, aby termin:

• Był specyficzny, dotyczył tylko jednej jednostki; dopuszczał zróżnicowanie w odniesieniu do innych jednostek.

• Ułatwiał komunikację - musi być używany przez różne grupy społeczne, zawodowe

• Był adekwatny do aktualnej wiedzy

• Był na tyle silny w swojej operacjonalizacji aby umożliwiał wykorzystanie go w różnych celach (definiowanie, diagnozowanie, klasyfikowanie, planowanie wsparcia).

1958 - początek budowania akademickiej pedagogiki specjalnej

- katedra Pedagogiki Specjalnej na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytety Warszawskiego

Dziedzina wiedzy jako nauka:

• Posiadanie własnego przedmiotu badań

• Posiadanie własnego systemu pojęć

• Prezentowanie odpowiedniego poziomu teoretycznej integracji

• Zajmowanie swojego miejsca w systemie nauk

• Posiadanie własnego warsztatu metodologicznego

• Stopień związku dyscypliny z praktyką

• Uwarunkowania historyczne

Sondaż diagnostyczny

• Metoda sondażu diagnostycznego - jest sposobem gromadzenia wiedzy o zjawiskach społecznych, pedagogicznych, psychologicznych oraz opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, a także

• Nasilaniu się i kierunku rozwoju określonych zjawisk posiadających znaczenie wychowawcze, w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje

Sondaż diagnostyczny:

• Zmienna zależna to zjawisko podlegające wpływom innych zjawisk. Czynimy je przedmiotem badań i staramy się określić jego zależność od zjawisk spełniających funkcję zmiennej niezależnej.

• Zmienne niezależne są to zjawiska wpływające na powstanie i przebieg zjawisk będących zmiennymi zależnymi.

Wykład . 12.01.2012

W badaniach naukowych pedagogika specjalna uwzględnia pluralizm empiryczny -

Wielokontekstowość analiz, interdyscyplinarność

Pedagogika specjalna to nauka, która dotyczy grup….. ?? - bada i wyjaśnia sytuacje grup wykluczanych, „innych”.

Zmiana perspektywy badawczej w pedagogice specjalnej ??

• Zmiana założeń metodologicznych - analizy badawcze „od wewnątrz”, fenomenologiczne, z perspektywy……………………………………….

• Szersza perspektywa badawcza - w szerokim kontekście ujmowania zjawiska niepełnosprawności (osobowym, społecznym, ekonomicznym, kulturowym)

• Badania w kręgu………………. Koncepcji człowieka - przekraczanie niepełnosprawności, badania nad podmiotowością osób niepełnosprawnych

„……………..” ??

Oznacza wąskie, często określane jako „wyspowe”, zdolności rozwinięte na wysokim poziomie przy jednoczesnym pozostawianiu bardzo niskim poziomie innych zdolności (przypadki upośledzeń umysłowych, autyzm).

Historycznie termin „idiom Samant” został wprowadzony przez ………… ?? (1887) na określenie osób opóźnionych w rozwoju, o niskich wyniki w testach inteligencji, o ilorazie inteligencji około 20 lub między 40 a 70 i jednocześnie bardzo wąskich zdolnościach rozwiniętych na wysokim poziomie.

Rozkład inteligencji w populacji generalnej ??

Rozkład inteligencji w populacji generalnej (wykres)

Katedra Pedagogiki Specjalnej na Wydziale pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego - początkiem budowania akademickiej pedagogiki specjalnej (…………..) ??

Metoda sondażu diagnostycznego

• Metoda sondażu diagnostycznego jest sposobem gromadzenia wiedzy o zjawiskach społecznych, pedagogicznych, psychologicznych oraz opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, a także

• Nasileniu się i kierunku rozwoju określonych zjawisk posiadających znaczenie wychowawcze, w oparciu o specjalnie dobraną……………….?? W której badane zjawisko występuje

Sondaż diagnostyczny ??

• Zmienna niezależna - to zjawisko podlegające wpływom innych zjawisk. Czynimy je przedmiotem badań i staramy się określić jego zależność od zjawisk spełniających funkcję zmiennej niezależnej.

• Zmienne zależne - są to zjawiska wpływające na powstanie i przebieg zjawisk będących zmiennymi zależnymi.

Na odwrót jest źle:

Styl nauczania

„Względnie stały sposób formułowania przez nauczyciela zadań, swoich oczekiwań wobec uczniów i sposoby ich egzekwowania, sposoby komunikowania się z uczniami, projektowania ich aktywności i kierowania nią, zarządzania czasem i rytmem pracy uczniów oraz interakcjami rówieśniczymi”. (J. Bałachowicz, 2009, s. 159).

Cel badań

Rozpoznanie związku między poziomem bezradności szkolnej i stylami nauczania a kompetencjami społecznymi młodzieży z lekką niepełnosprawnością intelektualną.

Pytania badawcze i hipotezy

Czy i w jakim stopniu bezradność szkolna oraz style nauczania modyfikują poziom kompetencji społecznych gimnazjalistów z lekką niepełnosprawnością intelektualną?

Kompetencje społeczne

• Jakie są różnice i podobieństwa między uczniami uczęszczającymi do dwóch badanych środowisk?

Bezradność szkolna

• Jakie są różnice i podobieństwa między uczniami uczęszczającymi do dwóch badanych środowisk?

Style nauczania

• Czy istnieją i na czym polegają różnice i podobieństwa między stylami nauczania w dwóch badanych środowiskach?

Wykład . 19.01.2012

Kwestionariusz Kompetencji Społecznych

• Kompetencji warunkujących efektywność zachowań w sytuacjach intymnych, które oznaczają bliskie kontakty interpersonalne i relacje bliskości partnerów (jak np. zwierzanie się z osobistych problemów czy wysłuchiwanie tego rodzaju zwierzeń)

• Kompetencji warunkujących efektywność zachowań w sytuacjach………………………………………………. które określają sposób radzenia sobie w sytuacjach bycie obiektem uwagi i potencjalnej oceny ze strony wielu osób.

• Kompetencji warunkujących efektywność zachowań w sytuacjach asertywności, czyli realizowanie własnych celów i potrzeb przez wywieranie wpływu na innych lub opieranie się wpływowi innych.

Skala…………………………………………………………….

• Łapię się na tym, że nie rozumiem, co wpisuję do zeszytu.

• Na lekcjach matematyki czuję się bezradny.

• Na lekcjach matematyki jestem ospały.

• Muszę niemal fizycznie zmuszać się do wysiłku umysłowego na lekcjach matematyki.

• Na lekcjach matematyki jestem zmęczony.

• Na lekcjach matematyki czuję pustkę w głowie.

• Na matematyce czuję, że moje myśli utkwiły gdzieś w martwym punkcie.

• Na lekcjach matematyki siedzę jak na „tureckim kazaniu”.

• Mam trudności ze śledzeniem tego, o czym mówi nauczyciel matematyki.

• Na matematyce czuję się zobojętniały na wszystko.

Skala …………………………………………………………………

• Lubię wykonywać trudne zadania.

• Lubię uczyć się nowych rzeczy.

• Chciałabym się więcej dowiedzieć o matematyce.

• Lubię rozwiązywać trudne zadania.

• Uczę się tego matematyki, żeby się czegoś więcej dowiedzieć.

• Bardzo interesuję się matematyką.

• Kiedy odrabiam lekcje matematyki, to bardzo mnie to wciąga.

Skala …………………………………………………………………

WPROWADZENIE MATERIAŁU

• Wskazuje te miejsca w nowym materiale, gdzie łatwo o pomyłkę.

• Pozwala na to, żeby uczniowie przerywali mu i zadawali pytania, jeśli czegoś nie rozumieją.

• Kiedy wprowadza nowe pojęcia, dokładnie je tłumaczy.

• Wspólnie z uczniami zastanawia się dlaczego uczeń popełnił błąd.

• Po omówieniu nowego materiału zachęca uczniów do zgłaszania problemów.

ODTWARZANIE MATERIAŁU

• Kiedy pyta, chce aby uczeń powiedział, dlaczego tak myśli.

• Przy odpytywaniu wymaga od ucznia, aby sam pomyślał.

Skala …………………………………………………………………..

• Odczuwam przykre napięcie, kiedy odpowiadam przy tablicy.

• Odczuwam nagły strach w momencie, kiedy nauczyciel wyrwie mnie do odpowiedzi.

• Obawiam się, iż nauczyciel będzie na mnie podnosił głos.

• Przed lekcją z matematyki boję się, iż dostanę dwóję.

• Boję się, że nagle wyrwany do odpowiedzi nic nie odpowiem.

• Czuję się zdenerwowany już na samym początku, kiedy nauczyciel sprawdza obecność.

• Mam obawy, czy będę w stanie nauczyć się najważniejszych rzeczy.

Francis Galton (1822 - 1911)

• Był prekursorem naukowych badań nad inteligencją.

• Galton był wyznawcą empirystycznej tezy, że „nie ma niczego w umyślę ……………………………..”

• Istotę zdolności umysłowych („geniuszu”) upatrywał w dwóch podstawowych cechach: energii działania i ……………………………………….. .

• Badając zjawisko dziedziczności uzdolnień, Galton zauważył przy tym i opisał zjawisko „regresji do średniej”.

• Polega ono na tym, że potomstwo osobników wysoce uzdolnionych jest przeciętnie mniej uzdolnione od swoich rodziców. Cecha jak gdyby „nasila się” w wyniku dziedziczenia, co uznano za przejaw degeneracji geniuszu w wyniku przekazywania go z pokolenia na pokolenia.

BADANIA Z FIZJONOMII

Cesare Lombroso

(1835-1909)

• Włoski psychiatra, kryminolog, propagator antropometrii

Lombroso głosił, że przestępczości jest nabyta w wyniku wychowania w warunkach patologicznych.

John Mill (1806-1873)

• Pojęcie ogólne nie są nam poznawczo dane bezpośrednio, lecz są poprzedzane jakimś doświadczeniem.

• Doświadczenia zaś są zawsze doświadczeniami jednostkowymi, stad tylko dzięki rozumowaniu indukcyjnemu możemy dojść do twierdzeń ogólnych.

• Dedukcja, jako kolejny sposób aktywności poznawczej człowieka jest według Milla jak najbardziej możliwa, lecz jest wtórna wobec indukcji.

• Indukcja wywodzi twierdzenia ogólna, która następnie stanowią podstawę dla dedukowania kolejnych twierdzeń.

Wnioskowanie indukcyjne

------------------------->

FAKTY TEORIE PRAKTYKA

• Jest to rozumowanie redukcyjne, określane jako wnioskowanie „od szczegółu do ogółu”.

• Rozumowanie indukcyjne jest uważane za główne narzędzie tzw. nauk empirycznych.

• Na podstawie obserwacji jednostkowych ustala się pewne wzory i zależności.

Wnioskowanie dedukcyjne

------------------>

TEORIA OBSERWACJE POTWIERDZENIE

Wnioskowanie dedukcyjne jest określane jako „przechodzenie od ogółu do szczegółu”.

• J.S. Mill uznawał uprzywilejowane miejsce poznania indukcyjnego w badaniach naukowych, dlatego też podjął wysiłek opracowania specjalnych metod, których zastosowanie prowadziłoby do zdobycia pewnych sądów na drodze indukcji.

• Metody te weszły do historii logiki i metodologii nauki pod nazwą kanonów Milla.

Narodziny psychologii eksperymentalnej

• Wiążą się z powstaniem w 1879r. pierwszego na świecie laboratorium psychofizjologii, założonego przez W. Wundta w Lipsku.

• Ośrodek ten odegrał olbrzymią rolę w upowszechnieniu idei badań empirycznych i eksperymentów.

• W dziesięć lat później podobna placówka została otwarta na paryskiej Sorbonie, w której rozpoczął pracę A. Binet.

• Wraz z T. Simonem stworzył w Paryżu w 1905r. laboratorium pedagogiki eksperymentalnej i w tymże roku ogłosił pierwszą wersję skali metrycznej inteligencji.

Raymond Cattell w 1971r. zaproponował podział na inteligencję płynną i skrystalizowaną.

• Inteligencja płynna to ogólna zdolność warunkująca sprawność wszelkich czynności intelektualnych. Jest zdeterminowana przez czynnik biologiczny, genetyczny. Rozumie się ją jako wrodzoną inteligencję, nieuczoną.

• Jest związana z szybkością i jakością przesyłania impulsów nerwowych w neuronach, z potencjałem intelektualnym człowieka.

• Czynnik g (inteligencja płynna) ujawnia się w testach inteligencji przede wszystkim w rozwiązywaniu zadań niewerbalnych (układanie klocków, wyobraźnia przestrzenna, zdolność obracania figur w wyobraźni itp.) oraz w testach słownikowych (np. teście ilości znanych słów).

• Osiąga swoje maksimum pod koniec okres dojrzewania (około 20-25 roku życia).

Inteligencja skrystalizowana to zespół szczegółowych zdolności rozwijanych na skutek zastosowania inteligencji płynnej w życiu.

• Obejmuje wiedzę przyswajaną przez daną osobę i zdolność dostępu do niej.

• Mierzona jest testami słownikowymi, arytmetycznymi i wiadomości ogólnych.

KOBIETY

• Lepsze wyniki w testach lingwistycznych (rzędu 0,1 - 0,5 s)

• Szybciej zdobywają umiejętności językowe, łatwiej generują słowa.

• Lepsze w testach rachunkowych.

• Zręczniejsze manualnie.

• Dostrzegają ogólne podobieństwo, brakujące elementy.

• Wykazują większą empatię, umiejętność współdziałania.

MĘŻCZYŹNI

• Lepsza orientacja przestrzenna (rzędu 0,8σ).

• Większa precyzja rzutów.

• Większe zdolności matematyczne, geometryczne (rzędu 0,5σ).

Od czasu rewolucji przemysłowej obserwowany jest systematyczny wzrost średniej inteligencji ludzi, co nazwano tzn. Efektem Flynna.

• Jest to systematyczny wzrost ilorazu inteligencji od początku XX wieku. To zjawisko jest zauważane na wszystkich kontynentach.

• Według Flynna średnie IQ wzrosło o około 15 punktów procentowych od drugiej wojny światowej i o około 24 punkty od początku wieku.

Rodzaje inteligencji

• Inteligencja kognitywna

• Inteligencja werbalna

• Inteligencja twórcza

• Inteligencja emocjonalna

• Inteligencja społeczna

Inteligencja kognitywna

• Albo abstrakcyjna - sprowadza się do czegoś co nazywa się też sprawnością umysłową, czyli umiejętnością analizowania danych, które da się zawrzeć w formie znaków.

• Obejmuje ona zdolność kojarzenia faktów, przeprowadzania operacji prostych przekształceń językowych, dokonywania obliczeń liczbowych i prostych symbolicznych.

Inteligencja werbalna

• Zdolność formułowania wypowiedzi, szybkiego znajdowania słów, dobrego rozumienia tekstu wypowiadanego lub pisanego.

• Język ciała 55%

• Ton głosu 38%

• Treść wypowiedzi 7%

Inteligencja emocjonalna

• Polega na umiejętności radzenia sobie ze swoimi emocjami, nazywania ich oraz zauważania i wpływania na emocje innych. Wiążą się z nią takie umiejętności umysłowe, jak empatia i asertywność.

Inteligencja społeczna

• Pokrewna inteligencji emocjonalnej to zdolność przystosowania się i wpływania na środowisko społeczne człowieka.

Inteligencja twórcza

• Czyli zdolność do generowania nowych pojęć lub ich nieoczekiwanych połączeń. Inteligencji twórczej nie da się mierzyć, nie ulega jednak wątpliwości, że ludzie posiadają różny jej poziom.

Alfred Binet

• Zaproszony do współpracy przez francuskie ministerstwo oświaty, podjął się opracowania testów do diagnozy dzieci opóźnionych w rozwoju umysłowym, niezdolnych do korzystania z nauki w szkołach publicznych.

• Interesował się więc nie tyle „geniuszem”, ile jego przeciwieństwem, czyli upośledzeniem umysłowym.

• Mimo ściśle praktycznego celu, Binet zaczął od definicji inteligencji i rozważań teoretycznych.

Inteligencja

• To zdolność do korzystania z doświadczenia - wykraczania poza to, co jest bezpośrednio spostrzegane.

• Do wskaźników inteligencji zalicza się głównie trzy typy umiejętności:

• Adaptację do nowej sytuacji i zmiennych wymogów zadania,

• Optymalne uczenie się lub wykorzystywanie doświadczenia i treningu,

• Myślenie abstrakcyjne przy użyciu symboli i pojęć.

• Szukał źródeł zdolności umysłowych w cechach procesu myślenia.

• Uważał, że myślenie osób inteligentnych charakteryzuje się ukierunkowaniem, przystosowaniem i kontrolą.

• Ukierunkowanie polega na planowaniu procesu myślenia u składających się nań operacji mentalnych.

• Przystosowanie polega na przyjęciu właściwego sposobu rozwiązania zadania (strategii), w szczególności na przestrzeganiu właściwej kolejności operacji umysłowych. Polega też na stosowaniu wielu alternatywnych sposobów podejścia do problemu.

• Kontrola w procesie myślenia sprowadza się natomiast do umiejętności krytykowania własnych myśli i działań.

• Zdaniem Bineta, osoby upośledzone umysłowo wyróżniają się tym, że ich myśl jest: nieukierunkowana, nieprzystosowana i nie poddana skutecznej kontroli.

• Iloraz inteligencji

Slajdy 1316-1327 - rysunki

Populacja

Populacja

Próba badawcza

Populacja

Próba badawcza

Pretest

E

K

K

E

Próba badawcza

Populacja

Pretest

Populacja

Próba badawcza

E

K

Pretest

posttest

K

E

S

S

S

S

S

S

S

Fizyczna lub symboliczna ucieczka z sytuacji

---