• . Przyszłe formy dystrybucji produktów żywnościowych w Polsce

• Rozdział 6

Alternatywne kanały dystrybucji żywności w Polsce w obszarze hurtu

6.1. Wstęp. Gospodarka internetowa - podstawowe jej pojęcia

Warunkiem zbudowania w najbliższych latach społeczeństwa informacyjnego, tj. „odpowiadającego potrzebom ludzi przez stworzenie jednostkom, społeczeństwom i narodom warunków do pełnego wykorzystania tkwiącego w nich potencjału dla trwałego i zrównoważonego rozwoju oraz poprawy jakości ich życia” Raport of Geneva 2004, s. 2 jest spełnienie dwóch wyznaczników:

- powszechne wykorzystanie technologii informacyjnych (ICT - Information Communications Technology), które stanowi materialną podstawę rozwoju wszystkich technologii stosowanych we współczesnym: przemyśle, rolnictwie, handlu i usługach, determinuje odmienną strukturę zatrudnienia, odznacza się wysoką produktywnością oraz kreuje nowe obszary i mechanizmy działalności człowieka, prowadząc do nowego międzynarodowego podziału pracy w skali globalnej; oraz

- budowa gospodarki opartej na wiedzy (GOW - Gospodarka Oparta na Wiedzy) stanowiącej dominujący sposób produkcji społeczeństwa informacyjnego, w którym wiedza staje się czynnikiem przesądzającym o innowacyjności, produkcyjności i międzynarodowej konkurencyjności gospodarki narodowej.

Wiąże się to z wyjaśnieniem podstawowych pojęć: gospodarki elektronicznej (e-gospodarki, rynków elektronicznych), e-biznesu, handlu elektronicznego (e-commerce).

Na początku lat 90. sformułowane zostało określenie „cyberspace” (cyber-przestrzeń), które oznacza świat równoległy w stosunku do fizycznego, stworzony i podtrzymywany przez komputery i sieci komputerowe. Cyberprzestrzeni nadaje się też znaczenie niematerialnego miejsca, gdzie interakcja między ludźmi zachodzi poprzez komputery połączone w sieć [Davis 2000].

Z połączenia słów „market” (rynek) oraz „cyberspace” (cyberprzestrzeń) w 1994 roku powstało pojęcie "marketspace", którego po raz pierwszy użyli J.F. Rayport i J.J. Sivokla [Sivokla, Rayport, 1994]. Określenie "marketspace" zostało zdefiniowane jako wirtualna sfera, w której produkty i usługi istnieją jako informacja w formie cyfrowej i mogą być dostarczane poprzez kanały bazujące na technologiach informatycznych. Autorzy zwrócili uwagę, że rynek - określany do tej pory jako "marketplace" - ma nową formę, której wyznacznikami są elektroniczna przestrzeń i oderwanie od fizycznego miejsca. Nowatorski charakter tej definicji opiera się na podkreśleniu przemian, jakie zachodzą w zakresie przedmiotu wymiany. Ponadto podejście to umożliwia dostrzeżenie roli informacji jako podstawowego nośnika wartości na rynku elektronicznym. Na tej podstawie rynek elektroniczny określono również jako miejsce, na którym aktywa fizyczne są zastępowane przez aktywa informacyjne. Rynek elektroniczny (electronic market, e-market, virtual market, cybermarket) powinien być rozumiany jako sieć interakcji i powiązań, miejsce, gdzie spotykają się oferenci i klienci w celu dokonania transakcji sprzedaży i zakupu w dowolnej sieci teletransmisyjnej, często rozległej, globalnej, gdzie dokonywane są transakcje biznesu elektronicznego [Chmielarz 2007], którą charakteryzuje:

• treść (ang. content) - fizyczna wymiana towarów zostaje zastąpiona przez wymianę informacji;

• sytuacja (ang. context) - osobiste spotkanie kupującego i sprzedającego zostaje zastąpione operacją za pośrednictwem terminala;

• infrastruktura (ang. infrastructure) - targ czy sklep zostają zastąpione komputerami połączonymi infrastrukturą telekomunikacyjną.

Rynek elektroniczny, podobnie jak tradycyjny, pełni zadania i funkcje, które można scharakteryzować następująco:

• jest formą nawiązywania kontaktów między kupującymi i sprzedającymi w celu ustaleniu warunków wymiany,

• umożliwia podział zysków i strat, tak by decyzje koordynowały się w skali gospodarki powodując ład ekonomiczny,

• eliminuje najmniej efektywne podmioty gospodarcze, prowadzi do podporządkowana struktury produkcji do potrzeb nabywców,

• wyzwala mechanizmy konkurencji, wymusza oszczędne gospodarowanie i efektywną alokację zasobów,

• kreuje postęp technologiczny i innowacyjność, daje bodźce do nabywania użytecznych kwalifikacji. Ponadto rynek elektroniczny wyróżniają następujące funkcje [Sivokla, Rayport 1994]:

- prowadzi do rozdzielenia wartości od infrastruktury,

- powoduje zmianę ekonomiki modyfikacji oraz rozszerzania linii produktów i usług,

- umożliwia prowadzenia bardziej bezpośrednich kontaktów między podmiotami rynku.

Tak więc w szerszym słowa znaczeniu rynek elektroniczny dotyczy zastosowania systemów informatyczno-telekomunikacyjnych, które mają decydujący wpływ na strukturę rynku i zachodzące na nim procesy. Natomiast w węższym znaczeniu rynek elektroniczny należy utożsamiać z systemem informatyczno-telekomunikacyjnym, umożliwiającym automatyczną realizację transakcji kupna-sprzedaży [Chmielarz, 2007, s. 26]. Na rynku elektronicznym prowadzona jest gospodarka elektroniczna - wirtualna rozumiana jako: ”istniejąca czasowo w przestrzeni sieci rozległych, głównie Internetu, w sferze normatywnej i pozanormatywnej sztucznej organizacji społeczno- ekonomicznej, której architektura ze względu na swoją dynamiczną złożoność i specyfikę używanej infrastruktury nie może być zastosowana w sposób statyczny w świecie realnym, chociaż towary i płatności występujące w tej sferze należą właśnie do tego świata [Chmielarz, 2007, s. 2].

Do cech charakteryzujących tą gospodarkę należy przejście [Kotler, Jain, Maesincee, 2002, s. 24]:

1.- od asymetrii do demokracji informacji; technologie informacyjne likwidują brak równowagi pomiędzy dostawcą a nabywcą na rynku;

2.- od towarów dla „elit” do towarów dla każdego, obniżając zarówno koszty produkcji, jak i dystrybucji, aby towary te były powszechnie dostępne;

3.- od zasady „wyprodukuj i sprzedaj” do zasady ”wczuj się i zareaguj”, polegającej na zachęcaniu klientów do określania swoich potrzeb, a nawet do wyboru pożądanych cech produktów. Natychmiastowe reagowanie na te potrzeby jest źródłem przewagi konkurencyjnej dostawców na rynku;

4. od gospodarki lokalnej do gospodarki globalnej, która rozszerza obszar przestrzennego działania dzięki infrastrukturze Internetu;

5. od polityki zmniejszania dochodów do polityki zwiększania dochodów, zgodnie z prawem Metcalfe'a, które mówi, że „koszt sieci rośnie liniowo wraz ze zwiększeniem się jej rozmiarów, natomiast wartość jej rośnie w postępie geometrycznym”;

6. od posiadanych aktywów do uzyskiwania dostępu, co pozwala stwierdzić, że ważniejszym od wielkości zasobów firmy jest jej dostęp do sieci;

7. od zarządzania przedsiębiorstwem do zarządzania rynkiem, uwzględniające koszty operacyjne transakcji obejmujące: koszt poszukiwań - czas, zasoby i pieniądze zainwestowane w proces selekcji najlepszych dostawców i transakcji. Technologie informacyjne tworzą możliwości obniżki tych kosztów dzięki skupieniu działalności na kluczowych klientach i kompetencjach i stosując outsourcing dla pozostałych obszarów działalności;

8. od rynków masowych do rynków jednego klienta, polegające na personalizacji rynku i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb;

9. od zasady „na czas” do zasady” natychmiast” dzięki technologiom informatycznym i zaspokajaniu potrzeb w czasie rzeczywistym.

Szczególnym przykładem gospodarki cyfrowej jest gospodarka internetowa, w której dostawcy i odbiorcy, producenci i konsumenci połączeni są elektronicznie, a transakcje dokonywane są poprzez Internet.

Z gospodarką elektroniczną wiąże się wprowadzenie pojęcia biznesu elektronicznego (e-biznesu). Pojęcie biznesu elektronicznego zostało przedstawione przez firmę IBM w 1997 r., wg której e-biznes to: bezpieczne, elastyczne i zintegrowane podejście do dostarczania zróżnicowanych dodatkowych wartości biznesowych drogą połączenia tradycyjnych systemów opisujących podstawowe procesy biznesowe organizacji z możliwościami uproszczenia dostępu do nich, jakie daje technologia sieciowa. W ujęciu tym działanie e-biznesu sprowadza się do transformacji kluczowych procesów biznesowych przy użyciu technologii internetowych, głównie poprzez zastosowanie: szybszej, dokładniejszej, wygodniejszej wymiany informacji zarówno wewnątrz organizacji, jak i członków organizacji z zewnętrznymi kontrahentami, wspomagającymi najważniejsze procesy biznesowe [Chmielarz, 2007].

W literaturze przedmiotu spotyka się też inne określenia z dziedziny będącej przedmiotem rozważań zawartych w tej pracy. Zgodnie z nimi biznes elektroniczny to [Chmielarz, 2007]:

• wszelkie formy transakcji związanych z komercyjnym wykorzystaniem indywidualnych i instytucjonalnych podmiotów gospodarczych bazujących na cyfrowym przetwarzaniu i transmisji danych;

• biznes prowadzony w sieciach komputerowych, takich jak Internet, z uwzględnieniem towarzyszącej mu infrastruktury pokrewnej;

• produkcja, dystrybucja, marketing i sprzedaż oraz dystrybucja dóbr i usług, z wykorzystaniem sieci teleinformatycznych.

E- biznes rozumiany jest także jako prowadzenie biznesu on-line, z wykorzystaniem systemów informatycznych i technologii internetowych. Na definicję e-biznesu składają się:

• e-commerce - elektroniczny handel - produkcja, dystrybucja, marketing i sprzedaż oraz dostarczanie dóbr i usług z wykorzystaniem mediów elektronicznych;

• e-enterprise - elektroniczne przedsiębiorstwo; electronic enterprise, virtual enterprise, cyber-firma - przedsiębiorstwo zdolne do wymiany wartości (środków pieniężnych), dóbr, usług ,czy informacji na drodze elektronicznej;

• e-economy - gospodarka elektroniczna; nowa gospodarka; gospodarka cyfrowa - gospodarka, do której włączone zostały współczesne technologie informatyczne;

• e-government - elektroniczny rząd; rząd w Internecie; e-administracja - model działania instytucji rządowych i samorządowych oparty na wykorzystaniu nowoczesnych technologii komputerowych, Internetu i nowych środków przekazu;

• e-society - elektroniczne społeczeństwo; społeczeństwo informacyjne; społeczeństwo wirtualne - to grupa wspólnych, jednolitych interesów, zainteresowań, przekonań, potrzeb, stylów życia, skupiona w wirtualnej przestrzeni sieci, niezależnie od miejsca fizycznego umiejscowienia należących do niej jednostek,

a także pojęcia bardziej szczegółowe, tj.:

• m-business - przesyłanie informacji za pomocą sieci internetowej;

• e-banking - bankowość internetowa - usługa świadczona swoim klientom przez banki, polegająca na możliwości przeprowadzania zdalnych operacji na kontach i obracania pieniędzmi na odległość za pomocą: komputera, modemu, publicznej sieci telefonicznej lub Internetu oraz dedykowanego oprogramowania;

• e-learning - nauka przez sieć internetową - technika szkolenia wykorzystująca wszelkie dostępne media elektroniczne, w tym: Internet, Intranet, Extranet, przekazy satelitarne, taśmy audio/wideo, telewizję interaktywną oraz CD-ROMy.

Handel elektroniczny stanowi część e-biznesu²- jako szeroko rozumianej działalności gospodarczej, z wykorzystaniem możliwości oferowanych przez Internet. E-biznes to także integracja działań w Internecie z codziennymi operacjami przedsiębiorstwa, połączenie jego publicznie dostępnych serwisów internetowych z wewnętrznymi systemami: handlowymi, finansowo-księgowymi, czy magazynowymi [Gregor, Stawiszyński 2002]. Tak więc pojęcie: handel elektroniczny rozumiane jest jako wymiana informacji wewnątrz sieci teletransmisji na dowolnym szczeblu łańcucha dostaw, lub wewnątrz organizacji, pomiędzy dostawcą a konsumentami, lub pomiędzy podmiotami sektora publicznego i prywatnego prowadzącymi działalność komercyjną, bądź nieprowadzącymi takiej działalności [Szymanowski 2006]. Relacje e-gospodarka, e-biznes oraz e-commerce możemy przedstawić w formie podanej na rys. 1.

• Rys. 1. Relacje wzajemne: e-gospodarka, e-biznes oraz e-commerce

e-commerce < e-biznes < e-gospodarka

Źródło: opracowanie własne

Handel elektroniczny, jego podstawowe segmenty, zalety i wady

Handel elektroniczny może przyjmować każdą formę działalności gospodarczej, która częściowo lub całkowicie polega na elektronicznej wymianie danych poprzez sieć, izastępuje przepływ fizyczny informacji lub produktów oraz osobiste kontakty międzyludzkie. Jeżeli potraktuje się ten proces w sposób opisowy, to handel elektroniczny [Chmielarz 2007]:

• jest wprowadzoną do praktyki koncepcją opisującą proces kupna, sprzedaży i dostawy produktów, usług, informacji przez partnerów handlowych (indywidualnych i/lub grupowych oraz przedsiębiorstwa elektroniczne),

• prowadzony jest lokalnie (na terenie kraju, gminy, miasta, osiedla) lub pomiędzy rezydentami dwóch lub więcej krajów (handel międzynarodowy lub globalny),

• zabezpieczany jest za pomocą środków płatności (tradycyjnych i elektronicznych),

• dokonywany jest za pomocą infrastruktury techniczno-organizacyjnej, w tym głównie sieci komputerowych, z Internetem włącznie,

• prowadzony jest w elu osiągnięcia określonych zysków.

Handel w sieci prowadzony może być na dwa sposoby [Szymanowski 2006]:

• handel elektroniczny jako jedyna forma organizacji sprzedaży towarów prowadzona przez firmę;

• firma prowadzi sprzedaż detaliczną wielokanałową, tzn. oprócz handlu elektronicznego prowadzi sprzedaż wysyłkową z wykorzystaniem katalogów, a także tradycyjną sprzedaż detaliczną.

W literaturze występują następujące kryteria podziału handlu elektronicznego [Dziuba, 2001]:

1. Kryterium rodzaju towarów i usług:

• handel pośredni (ang. Indirect EC) - zamawianie towarów materialnych przez sieć oraz dostarczanie ich fizycznymi kanałami dystrybucji przez instytucje: publiczne (poczta), wysyłkowe (kurierskie) lub własną sieć dystrybucji firmy;

• handel bezpośredni (ang. Direct EC) - zamawianie oraz dostarczanie materialnych towarów i usług poprzez sieć internetową;

2. Kryterium zasady wykorzystania sieci:

• tradycyjny handel elektroniczny (ang. Traditional EC), gdzie sieć służy do przesyłania danych;

• internetowy handel elektroniczny (ang. Internet EC), gdzie sieć stanowi jednocześnie medium przesyłania danych i miejsce transakcji.

Najbardziej popularną metodą handlu elektronicznego jest handel internetowy, w którym podstawową platformą komunikacji jest Internet. Oczywiście nowoczesny e-commerce nie ogranicza się tylko do Internetu. Wykorzystujemy w tym procesie także: EDI, telewizję, telefonię, karty elektroniczne. Biorąc pod uwagę występujące i możliwe do przewidzenia relacje, jakie zachodzą pomiędzy podmiotami, nazywanymi platformami, uczestniczącymi w wymianie elektronicznej. Na platformy elektroniczne przeniesiony jest cały proces: prezentacji ofert, ich wyboru, składania i przyjmowania zamówień, zawierania kontraktów wraz z ich obsługą związaną z przetwarzaniem dokumentów. Dostawa zakupionych produktów bądź usług może odbywać się drogą elektroniczną (np. informacje, usługi finansowe, oprogramowanie) lub w sposób tradycyjny. Wyróżniamy tu następujące, dalej opisane? zależności [Elektroniczna.. 2002] (por. rys. 2): jakie?

6.2. Specyfika handlu internetowego

W pierwszej kolejności przedstawimy segmenty, w których odbywa się handel internetowy.

6.2.1. Podstawowe segmenty handlu internetowego

B2C - (ang. Business-to-Customer) - stroną wychodzącą z inicjatywą jest przedsiębiorstwo w stosunku do klienta (np. e-sklep, e-oferty, e-pasaże). W segmencie B2C realizowane są między innymi dwa modele e -handlu: sklepy internetowe (ang. Electronics Shops) oraz pasaże internetowe (ang. Electronics Mails). Przykładem takiego sklepu jest hipermarket To-Tu oraz sieć sklepów wielokanałowej sprzedaży żywności Piotr i Paweł oraz E'Leclerc.

Biznes elektroniczny w sferze dwustronnych transakcji firmy z klientem indywidualnym (ang. Business-to-Consumer) sprowadza się w zasadzie do detalicznego handlu elektronicznego, który powinien spełniać następujące warunki:

- osobiste wykonanie przez klienta wszystkich czynności związanych z dokonywaniem zakupów realnych lub wirtualnych dóbr i usług (ang. electronic shopping),

- dokonanie tych operacji za pomocą narzędzi umiejscowionych w rozległej sieci Internetu oraz programów zaimplementowanych we własnym/wynajętym komputerze,

- przeprowadzenie tych operacji może odbywać się w zmiennych (ang. mobile-shopping) lub stałych (ang. home-shopping) miejscach przebywania klienta.

W zależności od narzędzia, za pomocą którego dokonuje się zakupów, mówi się o:

- komputerowym handlu elektronicznym (ang. on-line shopping) za pomocą komputera,

- komórkowym handlu elektronicznym (ang. mobile-shopping) za pomocą telefonii komórkowej,

- telewizyjnym handlu elektronicznym (ang. tele-shopping) za pomocą telewizji standardowej i telewizji interaktywnej [Chmielarz 2007].

B2B - (ang. Business - to - Business) - stronami są przedsiębiorstwa, np. e-aukcje, e-giełdy, e-oferty). B2B to wykorzystanie środków elektronicznych do zawierania transakcji pomiędzy przedsiębiorstwami, zazwyczaj w wyniku formalnych uzgodnień kontraktowych³.

Elektroniczne rynki B2B przeznaczone są dla przedsiębiorstw, które dokonują transakcji handlowych między sobą. Początki B2B przypadły na lata 90. Dopiero poziom infrastruktury telekomunikacyjnej po 2000 r. umożliwił dynamiczny rozwój B2B i powszechny dostęp do bezpiecznych technologii internetowych.

Obrót między przedsiębiorstwami obejmuje wiele następujących po sobie ogniw transakcji sprzedaż-zakup: surowców, półfabrykatów, usług transportowych, ubezpieczeniowych itp. Do tego celu wykorzystywanych jest wiele różnorodnych narzędzi.

Relacje B2B obejmują: przygotowanie ofert, przygotowanie zamówień, potwierdzenia zamówień, płatności, realizację transakcji, wystawianie dokumentów związanych z realizacją transakcji oraz marketing. Generalnie rzecz biorąc, jest to ogół transakcji kupna-sprzedaży dóbr i usług w obrocie realizowanym sieciowo między firmami. W sektorze B2B ze względu na przeznaczenie wyróżniamy: elektroniczne systemy zaopatrzenia (ang. e-procurement) - zakupy surowców i materiałów oraz produktów służących konserwacji, naprawie i obsłudze; elektroniczną sprzedaż (ang. e-sell) towarów i usług; elektroniczną kooperację między firmami [Chmielarz 2007].

Internetowe platformy B2B dostarczają między innymi takich narzędzi, jak: wyrafinowane systemy autoryzacji i kontroli uczestników, przejrzyste katalogi i wyszukiwarki ofert, czy rozbudowane systemy składania zamówień.

Dwa podstawowe modele organizacji przedsięwzięć B2B to:

- rynki poziome (ang. Horizontal Marketplaces); zapewniające obsługę informatyczną i dostarczające narzędzi dla różnych sektorów. W sieci platformy B2B pojawiają się w postaci: giełd towarowych, portali biznesowych, portali branżowych, witryn aukcyjnych oraz witryn handlowych. Handluje się na nich głównie produktami finalnymi, z których korzystają podmioty gospodarcze z różnych sektorów gospodarki. W Polsce przykładem takiego rynku jest Marketplanet stworzony przez TP S.A.;

- rynki pionowe (ang. Vertical Marketplaces) koncentrujące się na pojedynczej branży lub sektorze. Rynki te są ograniczone przez konsorcja dostawców i odbiorców. Przykładem rynku wirtualnego o profilu gastronomicznym jest Caterweb.pl.,

- rynki lokalne (korporacyjne) - tworzone jako platformy handlowe przy dużych przedsiębiorstwach (korporacjach), które koncentrują wokół siebie stałych partnerów biznesowych, zarówno dostawców, jak i odbiorców.

Szczególną formą rynku elektronicznego jest giełda elektroniczna. Jest to miejsce, w którym dokonuje się transakcji kupna i sprzedaży, przy czym obie strony mogą pełnić rolę sprzedawcy i nabywcy. Występują jako giełdy branżowe. Giełda Netbrokers.pl jest przykładem ilustrującym obrót artykułami rolnymi.

Najbardziej złożonym modelem jest elektroniczna platforma logistyczna, którą można zdefiniować jako środowisko rozproszonych systemów i narzędzi informatycznych zintegrowanych funkcjonalnie na potrzeby realizacji usług logistycznych, świadczonych drogą elektroniczną. Przykładem takiego ewolucyjnie rozwijającego się centrum logistycznego jest Wielkopolska Giełda Rolniczo-Ogrodnicza we Frankowie pod Poznaniem.

C2C - (ang. Customer-to-Customer) - stronami są klienci zawierający między sobą transakcje bez udziału firm (np. e-aukcje, e-zakupy). To segment, w którym konsumenci sprzedają towary innym konsumentom. Na świecie istnieją miliony sprzedawców oferujących różne towary i miliony nabywców poszukujących różnych dóbr. Toteż koszty odnalezienia się przez zainteresowane strony mogłyby się okazać bardzo wysokie. Można ich uniknąć, korzystając z usług pośrednika. Na tym właśnie polega rola serwisów typu Allegro. Firmy te pośredniczą między konsumentami, którzy chcą coś kupić lub sprzedać [Afauh 2003]. Ta strefa została opanowana przez głównych uczestników rynku jakimi są w Polsce wyspecjalizowane serwisy typu C2C: Allegro, Świstak oraz e-Bay;

C2B - (ang. Customer-to-Business) - stroną inicjatywną jest klient w stosunku do przedsiębiorstwa (np. e-katalogi, e-zapłaty, e-oferty). W transakcjach tego typu ceny towarów określane są przez konsumentów, a firmy mogą je zaakceptować lub odrzucić. Procedura ta stanowi odwrotność transakcji w handlu B2C. Również w obrocie C2B ważną rolę odgrywają pośrednicy [Afauh 2003];

C2G - (ang. Customer-to-Government) - stroną inicjatywną jest klient w stosunku do administracji publicznej w celu płacenia podatków i pozyskania kredytów (np. e-podatki, e-kredyty);

B2G - (ang. Business-to-Government) - stroną inicjatywną jest przedsiębiorstwo w stosunku do administracji publicznej (np. e-składki, e-podatki, e-oferty przetargowe). Celem istnienia witryn B2G jest skupienie w jednym miejscu wszystkich informacji, które mogą okazać się ważne dla firm, tj. danych dotyczących stanu gospodarki, podatków, treści nowych ustaw dotyczących przedsiębiorczości, o przetargach organizowanych przez instytucje państwowe, itp. Firmy mogą tą drogą brać udział w przetargach publicznych, płacić podatki i inne należności wobec państwa;

G2C - (ang. Government-to-Customer) - stroną inicjatywną jest administracja publiczna w stosunku do klienta (np. e-wybory);

G2B - (ang. Government-to-Business) - stroną inicjatywną jest administracja publiczna w stosunku do przedsiębiorstwa (np. e-przepisy, zamówienia publiczne). To sektor rynku elektronicznego, w którym określa się sposób wykorzystania Internetu przez administrację publiczną celem udostępnienia podmiotom gospodarczym dostosowanych do ich potrzeb usług [Elektroniczna gospodarka...2003]. Dzięki tej formie mogą wędrować do przedsiębiorstw dotacje, czy zwroty z podatków.

Omówione wyżej segmenty rynku elektronicznego przedstawiono na rys. 2.

Rys. 2. Zależności pomiędzy podmiotami rynku elektronicznego

Źródło: Opracowanie własne na podstawie ILiM

6.2.2. Handel internetowy a tradycyjny

Handel w sieci w porównaniu z prowadzeniem form sprzedaży tradycyjnej niesie z sobą wiele różnic, jak i korzyści dla sprzedawców i kupujących.

Porównanie handlu elektronicznego i tradycyjnego przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Porównanie handlu elektronicznego i tradycyjnego

Kryterium	Handel tradycyjny	Handel elektroniczny
Formy i media komunikacji Przebieg transakcji	Komunikacja bezpośrednia ze sprzedawcą, pośrednia poprzez pośredników, bądź dokumenty przesyłane: pocztą, tradycyjnymi środkami telekomunikacji. Fazy: wstępna, prezentacja, negocjacje, zakup, programy utrzymania pozytywnych relacji.	Dominuje komunikacja przez sieć, środki przekazu: poczta elektroniczna, wyszukiwarki stron www, portale i ich zawartość, inne nośniki komunikacji elektronicznej. Fazy: wstępna, zakup, spedycja, doręczenie, programy utrzymania pozytywnych relacji z klientem
Uczestnicy rynku	Producenci, pośrednicy, klienci	Producenci, pośrednicy, internauci
Formy handlu	Hurtowy, detaliczny	B2B,B2C, C2C, B2G
Relacje między uczestnikami	Interpersonalne	Wirtualne
Poziom elastyczności działalności	Niska elastyczność tradycyjnego handlu w zakresie form działalności i asortymentu, większa elastyczność wielkich sieci handlowych	Wysoka elastyczność dzięki technologiom informatycznym(utworzenie własnego portalu)
Sposób obsługi	Forma tradycyjna, preselekcyjna, samoobsługowa	Samoobsługa, dostawa kurierska
Punkty sprzedaży	Obiekty handlowe	Witryny internetowe
Technologia sprzedaży	Znaczenie wielkości i rodzaju po-wierzchni sprzedażowej i maga-zynowej, wpływ lokalizacji na zasięg działalności. Rola marchandisingu w poziomie sprzedaży. W wielkich sieciach rola specjalnych zamówień	Brak powierzchni sprzedażowej, jej funkcje przejmuje witryna, rola jej organizacji. Możliwość przesy-łania produktu z własnej lub obcej hurtowni. Brak ograniczeń teryto-rialnych dla towarów w formie elektronicznej
System logistyczny dystrybucji	W handlu tradycyjnym rola struktur hierarchicznych i łańcucha pośred-ników, dostawy w określonych go-dzinach. W sieciach handlowych dostawy bezpośrednio od producenta, bądź przygotowanie towaru na miejscu	W handlu elektronicznym struktury sieciowe. Przekazanie części zadań logistycznych firmom kurierskim. Zamówienia z dowolnego miejsca i o dowolnym czasie. Odbiór w okre ślonych godzinach działalności infrastruktury logistycznej i finan-sowej
Formy płatności	Tradycyjne formy płatności: gotówka, karta, czek. Brak anonimowości w tradycyjnych sieciach, rola tradycji i przyzwyczajeń. W sieciach hand-lowych anonimowość i sformalizowa-ne procedury sprzedaży.	Odmienne formy płatności: zaliczka pocztowa, przekaz pieniężny, karta, pieniądz elektroniczny wymagające odpowiedniej infrastruktury i zabezpieczeń finansowych.

Źródło: M, Olejnik, B. Sojkin: Handel tradycyjny a handel elektroniczny, w: "Marketing i Rynek" 2001, nr 9, 19-20 oraz W. Chmielarz: Systemy biznesu elektronicznego, Difin, 2007, s. 20-22.

Handel elektroniczny to stosunkowo nowe medium komunikacji, posiada wiele zalet, ważnych zarówno dla firm, jak i dla klientów.

Tabela 2. Porównanie zalet handlu elektronicznego dla klientów i dla firm

Zalety dla klientów

Zalety dla firm

oszczędność czasu zakupu, znaczna wygoda, łatwy i szybki dostęp do informacji; porównywanie konkurencyjnych ofert, niższe ceny, dostęp do oferty sklepów na całym świecie, możliwość przeglądania ofert i obsługa klienta 24 godz. na dobę, przez 365 dni w roku, wyszukanie towarów według dowol-nego kryterium, np.: cena, rodzaj, ko-lor,

szybkie i szerokie rozpowszechnianie informacji o produktach i ich cenach, szybka aktualizacja oferty handlowej i bieżąca informacja o produktach i ich cenach, skrócenie czasu realizacji zamówień, łatwiejsze pozyskanie informacji o preferencjach, wprowadzenie nowych sposobów reklamy, promocji (reklama internetowa), programy lojalnościowe, oszczędność kosztów funkcjonowania i wyposażenia: biur, zmniejszenie zatrudnienia, skrócenie kanałów dystrybucji, rezygnacja częściowa lub całkowita z magazynowania, uproszczenie infrastruktury technicznej i usprawnienie systemów logistycznych.

Źródło: opracowanie własne.

Handel elektroniczny posiada również pewne zagrożenia i ograniczenia, które są stosunkowo niewielkie w porównaniu z korzyściami jakie firma może osiągnąć. Są to:

• brak możliwości wypróbowania czy oględzin kupowanego towaru (wyjątki: wirtualne próbowanie np. jazda samochodem w grach komputerowych; sprzedaż towarów ze zdjęciami, bądź z kamerą on-line),

• brak dostatecznych uregulowań prawnych,

• brak zapewnienia bezpieczeństwa płatności przez sieć,

• niepewność co do rzetelności sprzedawcy,

• w przypadku słabo opracowanych serwisów odczuwalny jest brak fizycznie istniejącego sprzedawcy, z którym można skonsultować pewne pilne kwestie.

6.3. Elektroniczne platformy handlowe i logistyczne

Platforma handlowa to rozbudowany system informatyczny, umożliwiający firmom przeprowadzanie między sobą transakcji kupna-sprzedaży. Biorą w nich udział zarówno kupujący, jak i sprzedający. Platforma pośredniczy pomiędzy tymi podmiotami w wymianie handlowej, a także świadczy e'usługi dodatkowe (m.in. usługi finansowe, logistyczne, doradcze) adresowane do podmiotów znajdujących się na platformie⁴.

Platforma elektroniczna może mieć charakter nie tylko handlowy (jeśli oferuje tylko dokonywanie transakcji), ale może też być narzędziem biznesu, jeśli zapewnia możliwości integracji z innymi procesami wewnątrz przedsiębiorstwa.

Oferty firm zarządzających platformami transakcyjnymi adresowane są do przedsiębiorstw we wszystkich segmentach rynku. Firmy oferują świadczenie usług w zakresie transakcji elektronicznych pomiędzy przedsiębiorstwami i tworzenie giełd branżowych. Możliwe jest również podłączenie indywidualnych giełd elektronicznych do wspólnej platformy i połączenie ich ze światowym rynkiem handlu elektronicznego B2B [Elektroniczna Gospodarka... 2002].

Platformy elektroniczne utrzymują się z opłat. Różnią się w zależności od charakteru użytkownika, a także rozmiarów korzystania. Niektóre z nich premiują kupujących lub sprzedających. Dochodami platformy są: opłaty za stałe członkostwo, odsetki od wartości transakcji, opłaty za prezentację katalogu towarów użytkownika, opłaty za reklamę (banery i linki), opłaty za dodatkowe usługi, np. logistyczne i finansowe, doradcze. Początkowo największe znaczenie miały opłaty w formie odsetek od dokonanych transakcji, obecnie przeważają opłaty członkowskie [Jerczyńska, Sokołowska, 2006].

Według kryterium rozwiązań organizacyjnych platformy można podzielić na trzy grupy [Jerczyńska, Sokołowska, 2006]:

• niezależne, kierowane przez firmę niebędącą ani sprzedającym, ani kupującym, otwarte dla wszystkich chętnych;

• konsorcjum zorientowane na sprzedaż, kierowane przez ograniczoną liczbę firm współpracujących w celu korzystnej sprzedaży możliwie dużej liczbie odbiorców;

• konsorcjum zorientowane na zakupy (e'procurement), kierowane przez ograniczoną liczbę dużych firm kupujących, dostępne dla ich dostawców.

Powstają także hybrydy powyższych form.

Wyróżniamy e-platformy o charakterze:

1. horyzontalnym - obejmujące zasięgiem swojej działalności różne sektory produktów i usług. Produkty i usługi sprzedawane poprzez platformy horyzontalne są głównie dobrami niezwiązanymi bezpośrednio z produkcją;

2. wertykalnym - obejmujące zasięgiem swojej działalności jedną branżę (np. przetwórstwo rolno-spożywcze i obrót dobrami głównie związanymi bezpośrednio z produkcją.

Elektroniczne platformy transakcyjne działają już w większości sektorów gospodarczych, jako najbardziej efektywna forma zawierania kontraktów. Szczególnym jednak zainteresowaniem cieszą się na rynku dóbr konsumpcyjnych, gdzie z jednej strony występuje ogromna liczba kupujących przedsiębiorstw handlowych (w Europie ok. 3 mln), a z drugiej producenci dóbr konsumpcyjnych z wielu sektorów, szczególnie towarów żywnościowych. Przemysł spożywczy jest dość skoncentrowany; występuje tu kilka wielkich firm międzynarodowych, firmy krajowe albo prowadzące obsługę lokalną.

Elektroniczna platforma logistyczna jest specyficzną odmianą standardowej platformy handlowej łączącej w jednym środowisku cechy platformy transakcyjnej i procesów logistycznych [Elektroniczna gospodarka...2002]. Platformy logistyczne dają firmom możliwości nieograniczonej wymiany danych oraz wykorzystania innowacyjnych rozwiązań, które usprawniają procesy logistyczne. Bez konieczności ingerencji w system informatyczny firmy, dzięki jednemu uniwersalnemu interfejsowi, platformy logistyczne umożliwiają wymianę informacji pomiędzy systemami komputerowymi podmiotów współpracujących w ramach logistycznego łańcucha dostaw [Elektroniczna Gospodarka...2002].

Giełdy wirtualne - model sprzedaży w segmencie B2B

Firmy zarządzające platformami transakcyjnymi oferują świadczenie usług w zakresie tworzenia giełd branżowych. Możliwe jest również podłączenie indywidualnych giełd elektronicznych do wspólnej platformy.

Giełda - to rynek formalny, na którym w określonym miejscu i czasie dochodzi do przeciwstawienia się podaży i popytu oraz do kupna-sprzedaży towarów masowych, wysoko ujednoliconych pod względem jakości, a także ogłaszania kształtujących się na nich cen [Drewiński 1997].

Rysunek 3. Rynek elektroniczny a wirtualna giełda

Źródło: Gregor B., Stawiszyński M.: „E-commerce”, Bydgoszcz - Łódź 2002, s. 161.

Giełdy wirtualne są odpowiednikiem giełd tradycyjnych. Oparte są na sojuszach renomowanych przedsiębiorstw ze starej gospodarki z firmami reprezentującymi branżę teleinformatyczną. Takie połączenia, dotąd bardzo odległych branż, stwarzają zupełnie nowe perspektywy rozwoju. Giełdy elektroniczne działają jako pośrednicy kojarzący potencjalnych partnerów: umożliwiają przeprowadzenie transakcji, ale same w nich nie uczestniczą, ani nie rozumieją interesów kontrahentów. Związki pomiędzy rynkiem elektronicznym a wirtualna giełdą przedstawiono na rys. 3.

Wśród wielu korzyści wynikających z obecności na rynku giełd internetowych, które przedstawiono w tabeli 2, przede wszystkim należy wymienić obniżenie kosztów zawieranych transakcji. Duże znaczenie ma także tworzenie nowego kanału dystrybucji produktów i usług, nowe źródła przychodów oraz szybki i łatwy dostęp do informacji o ofercie konkurencji [Elektroniczna Gospodarka.... 2002], (por. tab. 3).

Tabela 3. Korzyści z działania na rynkach giełd B2B

Kupujący	Dostawcy	Organizatorzy rynku
Zmniejszenie kosztów przed transakcyjnych zakupu on-line, ułatwiony dostęp do informacji i dostawców, większa efektywność procesu zakupów.	dostęp do nowych kanałów dystrybucyjnych i marketingowych, zmniejszenie kosztów operacyjnych .	nowe źródła przychodów (różnorodne strategie e-biznesowe), umocnienie wizerunku w danym sektorze i zaznaczenie własnej obecności na rynkach internetowych, większa dynamika wzrostu przychodów, dzięki korzyściom skali, możliwości agregacji i różnorodności ofert.

Źródło: Elektroniczna gospodarka w Polsce. Raport 2002. Red. Szyszka G., Biblioteka logistyka, Poznań

Giełdy internetowe na naszym rynku obejmują praktycznie wszystkie aspekty działalności gospodarczej. Największe obroty i duża wartość produktów cechują platformy działające w branżach: metalowej, surowców oraz spożywczej. Giełdy te stale oferują surowce i produkty o wartości kilkuset milionów złotych, a miesięczne obroty na tych platformach oscylują w granicach takich wartości. Platforma handlu produktami rolnymi i spożywczymi netbrokers.pl daje możliwość dotarcia do ofert o wartości 500 tys. zł każdego dnia.

W przypadku niektórych e-giełd trudno określić wartość oferowanych produktów, a o sile danej platformy więcej mówi np. liczba zarejestrowanych podmiotów, czy produktów obecnych na platformie. Wśród giełd internetowych najszybciej mocną pozycję zdobywają te przedsięwzięcia, które są silnie związane z firmami starej gospodarki lub funkcjonują równolegle z działalnością prowadzoną tradycyjnymi metodami. Wynika to przede wszystkim z tego, że giełda powstająca na bazie przedsięwzięcia tradycyjnego od razu uzyskuje dostęp do kręgu podmiotów z branży. Mimo że jest nowym miejscem wymiany handlowej, przez podmioty, które obsługuje, darzona jest większym zaufaniem, a także osoby tworzące platformę wiedzą, w jaki sposób i co zaoferować klientom tak, by jak najlepiej zachować zasady obowiązujące w danej branży.

Na rys. 4 przedstawiono kolejno następujące po sobie etapy przebiegu transakcji na giełdach elektronicznych.

Proces transakcji na giełdach elektronicznych:⁵

• przeszukiwanie asortymentu (przy użyciu klucza, np. rodzaju produktu, kolejności alfabetycznej itp.);

• odnalezienie i wybór produktu dzięki mechanizmowi umożliwiającemu przeszukiwanie giełdy;

• sprawdzenie dostępności produktu;

• negocjacje;

• składanie zamówienia;

• wstępna weryfikacja zamówienia - pokazanie listy zamówionych towarów, podanie ostatecznej ceny wraz z kosztami dostawy;

• złożenie zamówienia;

• wybór formy zapłaty (płatność przy odbiorze, przelew, karta płatnicza).

Rysunek 4. Proces transakcji na giełdach elektronicznych

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych: K. Rutkowski: Logistyka on-line, PWE, Warszawa 2002; s. 127.

W warunkach giełdy wyróżniamy dwa modele płatności:

1. Klient płaci stały abonament za dostęp do platformy. Ceny abonamentu wynoszą z reguły kilkaset złotych za miesiąc. W przypadku dużych giełd (np. StalNetu) warunki korzystania z platformy są uzgadniane indywidualnie i tu koszt może być znacznie wyższy (nawet kilka tysięcy zł). W ramach abonamentu klient może korzystać nie tylko z ogólnie dostępnych informacji, ale przede wszystkim z ofert z danymi dotyczącymi potencjalnego partnera, które są chronione za pomocą haseł;

2. Giełda pobiera prowizję w momencie zawierania transakcji. W tym przypadku nie sposób zobaczyć na ekranie jakichkolwiek danych potencjalnego partnera, widać natomiast, które produkty i za jaką cenę są oferowane. Oferent figuruje na liście jako kod identyfikacyjny. Jeśli potencjalny klient jest zainteresowany danym produktem, podaje obsłudze platformy ten kod drogą elektroniczną. W zamian otrzymuje dane teleadresowe. Kiedy dochodzi do transakcji, prowizję (w zależności od platformy od 1 do 5% wartości transakcji) płaci sprzedający.

Na kontaktach między firmami i właścicielami platformy kończy się elektroniczna forma transakcji. Wszelkie płatności i rozliczenia realizowane są metodami tradycyjnymi, co wynika nie tylko z powodu braku funkcjonowania w naszym kraju podpisu elektronicznego czy niemożności zainstalowania odpowiedniego oprogramowania przez właścicieli platform. Z sondy, którą przeprowadziło "TELEINFO" wśród przedstawicieli organizatorów giełd i kilkudziesięciu klientów platform wynika, że obie strony zgodnie twierdzą, że wprowadzenie możliwości pełnej e-obsługi transakcji będzie mieć sens dopiero za kilka lat, kiedy handel via Internet w naszym kraju zyska zaufanie użytkowników.

Charakterystykę podstawowych platform handlowych w segmentach rynku: B2B, B2C i C2C przedstawiono w tabeli 3.

Tabela 3. Charakterystyka podstawowych platform handlowych

PLATFORMY HANDLOWE
Business-to-Business	Business-to-Consumer	Consumer-to-Consumer
Charakter platformy
- Rozwiązania mają na celu realne obniżenie kosztów i usprawnienie procesów, przez co jest możliwe zwiększenie zysku lub uzyska-nie przewagi konkurencyjnej na rynku,	- sprzedaż typu przedsiębiorstwo - klient indywidualny,	- sprzedaż typu klient indywidualny - klient indywidualny,
Cele nabywcze
- Substytucja celów jest organiczna, - Racjonalny stosunek do procesu zakupu,	- mogą występować pozaekonomiczne motywy wyboru, - rola emocji w procesie nabywczym,	- ekonomiczne oraz pozaekonomiczne motywy wyboru, - duża rola emocji w procesie nabywczym,
Charakter popytu
-Wtórny charakter popytu w stosunku do popyt na rynku dóbr konsumpcyjnych, - popyt sztywny,	- charakter popytu pierwotny, generowany potrzebami konsumpcyjnymi, - popyt elastyczny,	- występuje efekt spekulacji, - popyt doskonale elastyczny,
Rodzaje cen
- Ceny sztywne	- ceny umowne	- ceny elastyczne
Sposoby zawierania transakcji
- Poprzez Extranet w przypadku stałych partnerów handlowych, - poprzez Internet na zasadach ogólnych.	- sklepy internetowe -pasaże handlowe - aukcje adresowane do indywi-dualnych klientów	- aukcje - ogłoszenia

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Bajdak A.: Internet w marketingu. PWE. Warszawa 2000, s. 95.

6.4. Przykłady internetowych branżowych rynków żywnościowych w obszarze hurtu

Przykładami internetowych rynków branżowych w obszarze gastronomii jest Caterweb.pl, a w obszarze obrotu podstawowymi surowcami rolniczymi i produktami spożywczymi - e-Bronisze.pl. Natomiast przykładem giełdy wirtualnej będzie giełda Netbrokers.pl.

• 6.4.1. Rynek branżowy o profilu branżowym - Caterweb.pl

Caterweb.pl jest pierwszym w Polsce wirtualnym rynkiem branżowym o profilu gastronomicznym. Serwis Caterweb.pl. to miejsce pozyskiwania informacji i ofert oraz dokonywania transakcji handlowych pomiędzy kupującymi i sprzedającymi w szeroko rozumianej branży gastronomicznej. Logo Caterweb.pl przedstawia rys. 5.

Rysunek 5. Internetowe logo Caterweb.pl

Źródło: http://www.caterweb.pl/index.jsp

Serwis Caterweb.pl oferuje niezbędne narzędzia rynkowe w postaci:

• giełdy ofert,

• aukcji elektronicznej,

• sklepów internetowych,

• prezentacji firm.

Caterweb.pl ogniskuje na swoich stronach zachodzące w branży zjawiska oraz komunikuje tematycznie użytkowników za pomocą modułów ogłoszeniowych i informacyjnych. Potencjałem swoich mechanizmów rynkowych oraz zasobami baz danych i informacji branżowej konsoliduje i opiniuje krajowy rynek gastronomiczny. Inicjatorem i operatorem Caterweb.pl jest firma Coffee Lovers Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie. Firma ta wywodzi się z Kanady, a w Polsce działa od 1995 roku w sektorze gastronomii oraz marketingu handlowego. Jest kompletnym branżowym rozwiązaniem e-businessu o charakterze B2B i B2C. Kategorie obsługiwane przez Caterweb.pl to:

• oferty cateringowe,

• sprzęt i wyposażenie (akcesoria, dystrybucja żywności),

• usługi i realizacja (dekoracje, obsługa kelnerska),

• oferty biznesowe (współpraca, współudział),

• giełda pracy,

• wynajmowanie i wypożyczanie (lokale, powierzchnie),

• finansowanie i ubezpieczenia (doradztwo),

• kupony i promocje (konkursy, nagrody, kupony żywieniowe),

• surowce i produkty (artykuły spożywcze).

Caterweb.pl oferuje usługi polegające na przygotowaniu i przeprowadzaniu aukcji, tworzeniu ofert firmowego lub elektronicznego katalogu produktów dla sklepu internetowego. Przygotowuje listy potencjalnych dostawców i przeprowadza ich selekcję lub weryfikację pod kątem zapytania ofertowego. Opracowuje strategię aukcyjną oraz pomaga w negocjacjach z dostawcami lub odbiorcami. Jeśli kupujący nie posiada lub ma niewystarczające kontakty z dostawcami, Caterweb.pl jest w stanie skompletować szeroką listę firm, które mogą być potencjalnie zainteresowane jego ofertą. Do firm tych można następnie skierować zapytania ofertowe lub zaprosić je do udziału w aukcji.

Na rys. 6 widoczna jest strona główna internetowego serwisu gastronomicznego Caterweb.pl. Możliwe jest na niej logowanie do systemu, za pomocą którego można kupować bądź sprzedawać towary. Ponadto można na niej bezpośrednio oglądać aukcje oraz oferty sklepów internetowych. Na stronach serwisu zamieszczane są także różne publikacje, reportaże oraz raporty związane z rynkiem gastronomicznym. Caterweb.pl udostępnia swoim użytkownikom możliwość bezpłatnego korzystania z forum dyskusyjnego oraz czatu.

Serwis Caterweb.pl służy swoim klientom pomocą w przygotowaniu i przeprowadzeniu aukcji. Po zakończeniu aukcji dostarcza im raporty z ich przebiegu. Aukcje elektroniczne są jedną z podstawowych usług serwisu Caterweb.pl. Umożliwiają kupującym dotarcie do szerszej oferty w celu uzyskania zdecydowanie korzystniejszych cen zakupu lub sprzedaży. Aukcje polegają na oferowaniu kupującym najlepszych ofert lub najniższych cen, po jakich dostawcy są w stanie sprzedać oferowane przez siebie i pożądane przez kupujących produkty lub usługi. Serwis udostępnia dwa rodzaje akcji:

• klasyczną, czyli aukcję sprzedaży, w której oferent jest użytkownikiem sprzedającym, a licytant użytkownikiem kupującym. Proces licytacji ma za zadanie ustalenie najwyższej ceny sprzedaży przedmiotu aukcji;

• holenderską, czyli aukcję zakupu, w której oferent jest użytkownikiem kupującym, a licytant użytkownikiem sprzedającym. Proces licytacji ma za zadanie ustalenie najniższej ceny zakupu przedmiotu aukcji.

W ramach systemu aukcyjnego zarejestrowany użytkownik ma prawo samodzielnie lub z pomocą operatora serwisu założyć, prowadzić, promować, modyfikować i finalizować własną aukcję. Użytkownik, który nie jest zainteresowany zakupem lub sprzedażą na aukcji, może obserwować przebieg licytacji innych.

Podstawowym warunkiem umożliwiającym czynne uczestnictwo i korzystanie z usług lub mechanizmów rynkowych serwisu Caterweb.pl jest zarejestrowanie się użytkownika w serwisie. Proces ten odbywa się drogą elektroniczną. Rejestracji użytkownika w systemie dokonuje operator na elektroniczny wniosek użytkownika, w terminie do 2 dni roboczych od dnia przyjęcia zgłoszenia.

Rysunek 6. Strona główna Caterweb.pl

Źródło: http://www.caterweb.pl/e4/app/template/caterweb%2Ccaterweb.vm

Użytkownikami serwisu Caterweb.pl mogą być osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do podejmowania czynności prawnych, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które po bezpłatnym zarejestrowaniu w serwisie otrzymają systemowy dostęp do jego mechanizmów rynkowych. Bezpłatna rejestracja w serwisie pozwala uczestniczyć we wszystkich odbywających się aukcjach. Opłatą lub prowizją serwisową objęci są jedynie sprzedający na aukcjach, kupujący mogą korzystać z aukcji nieodpłatnie. Rejestracja, licytowanie i kupowanie w systemie aukcyjnym oraz otwieranie i prowadzenie aukcji holenderskich w serwisie Caterweb.pl są nieodpłatne. Inną formą działania są sklepy elektroniczne wspierane elektronicznymi katalogami, pozwalającymi na szybki przegląd, porównanie i wybór najlepszej oferty. Kupujący mają możliwość bieżącego obserwowania poziomu cen na rynku poprzez porównywanie konkurencyjnych ofert umieszczonych w ogólnie dostępnych katalogach. Nabywcy, oprócz możliwości porównywania ofert, otrzymują w ten sposób poważny argument do negocjacji lepszych cen lub renegocjacji istniejących umów ze swoimi dotychczasowymi dostawcami.

Serwis Caterweb.pl dzięki zastosowaniu nowoczesnych technologii i rozwiązań informatycznych zapewnia swoim użytkownikom wysokie bezpieczeństwo uczestnictwa oraz transakcji handlowych dokonywanych za jego pośrednictwem. Do metod zwiększających bezpieczeństwo wymiany handlowej i przeprowadzania transakcji on-line należą między innymi:

• uwierzytelnianie osób korzystających z usług serwisu oraz nadawanie im zróżnicowanych praw dostępu do zasobów i mechanizmów serwisu;

• uniemożliwianie korzystania z usług i zasobów serwisu osobom nieupoważnionym, dzięki wczesnemu wymuszaniu uwierzytelniania użytkowników;

• zabezpieczanie danych przesyłanych podczas realizacji transakcji rozliczeniowych pomiędzy serwisem a jego użytkownikami i PolCardem poprzez zastosowanie metod bezpiecznego szyfrowania transmisji.

4.2. eBronisze.pl jako elektroniczna platforma handlowa

Logo internetowe eBronisze.pl przedstawia rys. 7.

Rysunek 7. Logo eBronisze.pl

Źródło: http://www.ebronisze.pl/

Elektroniczna platforma handlowa eBronisze.pl to pomysł firmy Silvi Coli. Rozpoczęła ona działalność w 2005 roku z chęci pomocy przedsiębiorstwom, które zgłaszając się do Silvi Coli F.H. Sp. z o.o. nie były w stanie dostarczyć odpowiednio dużych ilości towarów. Zaproponowano więc profesjonalny serwis internetowy poświęcony wyłącznie segmentowi rynku owoców i warzyw świeżych, który wychodzi naprzeciw oczekiwaniom uczestników rynku owocowo-warzywnego. eBronisze.pl to "Rynek hurtowy on-line", na którym użytkownicy mogą zamieszczać bezpłatne ogłoszenia kupna lub sprzedaży owoców i warzyw (por. rys. 9). Strona prowadzona jest przez Silvi Cola F.H. Sp. z o.o., spółkę zarejestrowaną w Polsce, z siedzibą w Ożarowie Mazowieckim.

Architektura strony głównej platformy eBronisze.pl

Na stronie głównej znajdują się pod postacią zakładek informacje dotyczące:

- ogłoszeń,

- katalogu firm,

- serwisu informacyjnego,

- cen on-line

- encyklopedii.

Pod zakładką „ogłoszenia” podane są informacje dotyczące aktualnych ofert kupna i sprzedaży. Wyszczególnione są działy: owoce, cebula i ziemniaki, warzywa, zielenina, mrożonki, nasiona i sadzonki oraz inne - np. grzyby i orzechy. Podział jest kontynuowany na podgrupy grup głównych, np. owoce na jabłka, gruszki, owoce importowane i owoce sezonowe. Z kolei jabłka mają wiele różnych odmian. Dzięki takiemu podziałowi bardzo szybko można odnaleźć poszukiwany produkt, co znacząco obniża koszty wyszukania odpowiedniej oferty.

W typowym ogłoszeniu zawarte są następujące informacje: dokładna nazwa produktu, ceny i nazwa przedsiębiorstwa lub osoby zgłaszającej ogłoszenie wraz z danymi kontaktowymi. Dodatkowymi informacjami są m.in. rozmiar i opakowanie produktu.

W „katalogu firm” znajduje się baza opracowana na podstawie informacji ogólnie dostępnych w Internecie, która stale powiększa się wraz z przybywaniem nowych uczestników. Silvi Coli szacuje jej miesięczny wzrost o 40 firm. Baza zawiera ponad 1000 firm zajmujących się produkcją i handlem owocami i warzywami. Podział katalogu przedstawiony jest w następującej strukturze (por. tab. 4):

Tabela 4. Struktura katalogu firm

1.Firmy polskie	2.Firmy zagraniczne	3.Inne	4.Katalog internetowy
Producenci	Europa	Opakowania	Handel owocami i warzywami
Przetwórnie	Afryka	Środki ochrony roślin	Przetwórstwo owocowo-warzywne
Hurtownie	Ameryka		Producenci owoców i warzyw
Importerzy	Azja		Nasiona - sadzonki
Eksporterzy	Rosja

Źródło: opracowanie własne na podstawie: http://www.ebronisze.pl/katalog

Kolejnym elementem oferowanym przez administratora eBroniszy.pl jest „serwis informacyjny”. Serwis informacyjny dostarcza przedsiębiorcom niezbędnych informacji potrzebnych przy handlowaniu owocami i warzywami. Zawarte w nim wiadomości zostały podzielone na następujące działy:

- aktualności, gdzie można znaleźć newsy, opisy wydarzeń, kalendarium oraz serwis specjalny;

- info o owocach, w którym zawarte są spisy odmian, standardy unijne, warunki ;

- info o warzywach - stworzone analogicznie jak info o owocach, dotyczy przechowywania oraz transportu warzyw;

- info dla rolników zawiera przydatne informacje prawne, dotyczące m.in. dopłat bezpośrednich, rent strukturalnych, jak i zalesienia gruntów rolnych;

- info dla przedsiębiorców zawiera działy: poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych, handel zagraniczny na rynku owoców i warzyw, wsparcie działań promocyjnych i informacyjnych na rynkach wybranych produktów rolnych;

- adresy i telefony - dane do agencji rządowych wspomagających polskich przedsiębiorców, jak Agencja Rynku Rolnego;

- linki rolne, które docelowo mają zawierać adresy internetowe innych platform internetowych, jak również przydatne adresy internetowe.

Ważnym elementem każdego rynku są ceny. Na platformie eBronisze.pl znajduje się zakładka „ceny on-line”, w której można znaleźć aktualne (codziennie uzupełniane) wartości minimalne i maksymalne owoców i warzyw. Dodatkowo zamieszczono odnośniki do cen na innych rynkach rolnych w Polsce (m. in. w Poznaniu), w Europie (Bułgaria, Irlandia, Rosja) i w USA. Dostępna jest także niezmiernie cenna dla każdego handlowca funkcja umożliwiająca porównanie cen (z ostatnich 30 dni notowań) na różnych rynkach. Dzięki niej użytkownik może wybrać najbardziej korzystną opcję.

Ostatnią usługą dostępną bezpośrednio ze strony głównej jest „encyklopedia”. Encyklopedia eBronisze.pl to kompendium wiedzy na temat owoców, warzyw i grzybów. Można tu znaleźć podstawowe wiadomości o historii danego produktu, począwszy od odmian, poprzez szczegółowe informacje na temat: upraw, cen, handlu zagranicznego, przetwórstwa. Ważnym składnikiem encyklopedii są najświeższe wiadomości z rynku skupu i sprzedaży tych produktów w kraju i za granicą, aktualizowane na bieżąco przez naszych ekspertów w dziedzinie rolnictwa i handlu.

Na rys. 8 przedstawiono przebieg procesu transakcji. Trzy pierwsze czynności są wykonywane za pomocą platformy (strony internetowej). Ostatni etap transakcji przeprowadzany jest poza systemem.

Rysunek 8. Proces przebiegu transakcji na eBronisze.pl

I. Logowanie do systemu

II. Przeszukiwanie asortymentu przy użyciu mechanizmów umożliwiających szukanie (wybór odpowiedniej grupy, następnie podgrupy towarowej)

III. Wybór produktu i odnalezienie szczegółowych danych (np.: dostępna ilość, cena producent, kontakt do przeprowadzenia transakcji)

IV. Tradycyjne czynności prowadzące do zawarcie transakcji

Źródło: opracowanie własne.

█ Etap I. Logowanie do systemu obejmuje warunki uczestnictwa, które stanowią, że:

- Użytkownikiem może być osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna posiadająca osobowość prawną;

- Towarami oferowanymi na witrynie internetowej eBronisze.pl, mogą być tylko te towary, których obrót dopuszczają przepisy prawa polskiego oraz postanowienia Regulaminu;

- Podawane przez Użytkowników ceny są informacjami jawnymi, podawanymi do wiadomości publicznej na witrynie internetowej eBronisze.pl.;

- Korzystanie z eBronisze.pl jest bezpłatne;

- Treść ogłoszenia nie może zawierać wyrazów uznawanych za wulgarne, nie może być obsceniczna, być wykorzystywana do zniesławienia osoby lub grupy osób;

- Administrator eBronisze.pl zastrzega sobie prawo usunięcia ogłoszenia bez podania przyczyny⁶;

Rysunek 9. Strona główna platformy eBronisze.pl

Żródło: http://www.ebronisze.pl/

Jednocześnie, zastrzegając ograniczoną odpowiedzialność eBronisze.pl, administrator informuje o tym, że:

• eBronisze.pl nie jest pośrednikiem ani stroną w transakcjach, które mogą być zawierane w następstwie skorzystania z bazy ogłoszeń serwisu,

• eBronisze.pl nie ponosi odpowiedzialności za oferowane towary, ich jakość oraz zgodność opisu ze stanem faktycznym,

• eBronisze.pl nie ponosi odpowiedzialności za uczciwość Użytkowników, ich zdolność do wywiązania się z deklaracji wynikającej z treści ogłoszenia,

• eBronisze.pl nie ponosi odpowiedzialności za prawdziwość danych podawanych przez użytkowników (imię, nazwisko, adres, konto e-mail, numer telefonu),

• eBronisze.pl nie ponosi odpowiedzialności za aktualność danych zawartych w katalogu firm,

• eBronisze.pl nie ponosi odpowiedzialności za skutki wykorzystania informacji zawartych na stronach internetowych eBronisze.pl.

W razie jakichkolwiek zastrzeżeń bądź wątpliwości można zgłosić swoje spostrzeżenia pod adresem [e-mail]. Administrator zobowiązuje się do rozpatrzenia uwag i dostosowania platformy do potrzeb użytkowników.

Proces rejestracji

Rejestracja przebiega według określonych reguł i schematów, dla ułatwienia tej czynności na stronie znajduje się zakładka „Pomoc”, przedstawiająca ścieżkę postępowania rejestracyjnego. Użytkownik w każdej chwili ma możliwość dostępu i zmian swoich danych osobowych, a także może zażądać usunięcia swoich danych osobowych z bazy danych eBronisze.pl.

Po zakończeniu rejestracji, przedsiębiorca zostaje automatycznie zalogowany, po czym ma dostęp do zarządzania swoim profilem. Dzięki temu zyskuje dostęp do zamieszczania ogłoszeń lub zarządzania wpisem w katalogu firm serwisu.

Dodawanie ogłoszenia

Serwis oferuje zamieszczenie ogłoszenia przez przedsiębiorcę, zarówno kupna jak i sprzedaży. Ogłoszenie jest wystandaryzowane, co sprzyja porządkowi i organizacji pracy na stronie.

█ Etapy 2 i 3 dotyczą: poszukiwania asortymentu oraz wyboru produktu i określenia szczegółowych jego parametrów.

Na rys. 8 przedstawiono przebieg procesu transakcji. Jak wspomniano wyżej trzy pierwsze czynności są realizowane za pośrednictwem platformy (strony internetowej). Ostatni etap transakcji przeprowadzany jest poza systemem i dotyczy czynności sfinalizowania transakcji, co odbywa się już tradycyjnie.

Badanie przydatności eBronisze.pl dla jej użytkowników

Celem wykonanych badań była chęć zapoznania się z: profilem uczestników platformy eBronisze.pl, opinią klientów o jej przydatności, preferencjach i możliwościach w zakresie nowych zastosowań. Cel ten został zrealizowany za pomocą badań ankietowych, przeprowadzonych drogą telefoniczną, dzięki czemu uzyskane odpowiedzi uzyskały większą wiarygodność. Okres przeprowadzania badań trwał od początku marca do połowy maja 2007 roku. Ankieta była kierowana do 90 losowo wybranych firm, będących uczestnikami platformy.

Pytania w ankiecie przedstawiono respondentom w dwóch częściach: merytorycznej (15 pytań) i metryczki (5 pytań). Pytania dotyczyły ogólnego użytkowania Internetu przez respondenta, a także związków przedsiębiorstwa i platformy (np. okresu uczestnictwa), bezpośrednich informacji o sposobie działania firmy oraz znalezienia odpowiedzi na pytania o przyszłość handlu na rynkach elektronicznych.

80% badanych firm znajdowało się na rynku dłużej niż 6 lat; 60% zatrudniało do 10 osób; 80% z nich znajdowało się w miejscowościach liczących do 20 tys. mieszkańców; 57% posiadała formę spółki prawa handlowego. Największą grupę według struktury branżowej stanowiły firmy należące do branż: mięsnej, owocowo warzywnej, zbożowej oraz handlu i pośrednictwa; 60% przedsiębiorstw działało na rynku krajowym. Osobami odpowiedzialnymi za dokonywanie transakcji byli głównie mężczyźni (80%). Wśród ankietowanych przeważały osoby z wykształceniem wyższym (82%), mające mniej niż 45 lat.

Szczegółowe wnioski z badań dotyczą: infrastruktury technicznej, charakterystyki kontaktów, charakterystyki i organizacji transakcji i obrotów oraz perspektyw handlu elektronicznego. Są one następujące:

- Najczęstszą formą łączności z eBronisze.pl są „stałe łącza” - 51% odpowiedzi; modem - 49% odpowiedzi; 63% badanych korzysta z Internetu w pracy, blisko 30% w domu;

- Najczęstszym źródłem informacji o istnieniu eBronisze.pl jest Silvi Cola (40%), czyli firma nadzorująca działanie platformy. Kolejne źródła to: znajomi (29%), Internet (21%) oraz inne platformy (ponad 10%). Ponad 50% badanych uczestniczyła w platformie od 9-12 miesięcy i to oni stanowili najliczniejszą grupę najczęściej odwiedzających strony www.ebronisze.pl, 40% z nich codziennie się na niej logowało; ogłoszenia ankietowanych były p;rzez nich zamieszczane w razie potrzeby sprzedaży bądź kupna. Liczba nawiązywanych kontaktów dzięki udziałowi w platformie w 82% przekroczyła 10; kontakty krótkotrwałe stanowiły 64%;

- Przyczyną korzystania z eBronisze.pl byłqa chęć zysku. Osoby odpowiedzialne za transakcje w ponad 50% przypadków szacowały wzrost obrotów w przedziale 10-20%. 60% firm zanotowało wielkość obrotu większą niż 2 mln euro, 68%przebadanych firm jako podstawowy kierunek dla sprzedawanych produktów deklarowało Wschód.

W trakcie realizacji transakcji za najczęstszą formą kontaktów ankietowani uznali e-mail (49%) i telefon (39%); przelew na konto jako formę płatności stosowało 84% przedsiębiorstw, reszta przedsiębiorstw wybrała płatność gotówką. Jako sposób dostawy zakupionych towarów 46% firm preferowało „odbiór własny”, 32% wybrało „dowóz”, a pozostałe wysyłkę.

- Rozwój handlu elektronicznego jako zaawansowany oceniło: w świecie - 80% ankietowanych, w Polsce - 72%, zaś rozwój w bardzo dużym tempie przewidywało: w Polsce - 22% badanych, w świecie - 16%.

Dzięki obecności na platformie przedsiębiorstwa zyskiwały przede wszystkim nowy, wyspecjalizowany rynek zbytu; tu były nawiązywane udane kontakty biznesowe. Następował także zdecydowany rozwój handlu elektronicznego, dzięki większemu wykorzystaniu dostępnych technologii internetowych. Jednoznacznie ocena wskazywała, że platforma eBronisze.pl jest użyteczna i potrzebna.

6.4.3. Charakterystyka internetowej giełdy towarowej NetBrokers.pl

Logo firmy Netbrokers.pl zostało przedstawione na rys. 10.

Rysunek 10. Logo giełdy towarowej NetBrokers.pl

Źródło: http://www.netb.pl/ 23.04.2007

NetBrokers Sp. z o.o. została założona na początku 2000 r. przez firmę Krak-Brokers S.A - biuro maklerskie zajmujące się rynkiem towarowym. Po trzech miesiącach do grona udziałowców dołączył ComArch S.A., który stworzył oprogramowanie systemu operacyjnego NetBrokers.pl. W listopadzie 2001 r. NetBrokers.pl zyskała nowego inwestora (branża mięsna) - ZM Duda S.A. zakupiły w Spółce 20% udziałów. Jest to największa platforma skierowana do firm działających na rynku rolno-spożywczym, a jej głównym zadaniem jest informowanie i dostarczanie o nim informacji.

Dzięki platformie klienci mogą w łatwy i szybki sposób zaprezentować swoją aktualną ofertę szerokiemu gronu partnerów handlowych, nawiązać owocne kontakty z firmami działającymi w tej samej branży.

Oferta NetBrokers.pl

Oferta platformy znajduje się na stronie www.netb.pl lub www.netbrokers.pl i obejmuje:

• Branżowy serwis informacyjny, stale uaktualniany informacjami dotyczącymi wydarzeń na rynku spożywczym i wokół niego. Oprócz wiadomości prasowych zamieszczone są tu również notowania cen produktów rolnych z największych giełd w Polsce oraz analizy i opinie dotyczące sytuacji branży oraz jej przyszłości;

• Kodowany program NetBrokers.pl, który umożliwia firmom składanie i zarządzanie własną ofertą sprzedażową i zakupową, a także przeglądanie propozycji innych firm korzystających z platformy. Wprowadzone oferty zawierają pełną informację biznesową, obejmującą między innymi: cenę sprzedawanego lub poszukiwanego towaru, jego ilość, parametry i pełne dane teleadresowe oferenta;

• Serwis poświęcony przetargom organizowanym przez Agencję Rynku Rolnego na Warszawskiej Giełdzie Towarowej. W jego skład wchodzą: aktualne wykazy towarów i magazynów wystawianych na przetargach, wzory dokumentów przetargowych, wyniki poszczególnych sesji WGT oraz wiele dodatkowych informacji. Firma NetBrokers.pl, jako akcjonariusz WGT S.A., posiada akredytację biura maklerskiego, dzięki czemu ma możliwość reprezentowania swoich klientów na przetargach organizowanych na jej parkiecie;

• Możliwość zamieszczenia reklamy w obrębie całej struktury platformy. Charakterystyka funkcjonowania serwisu sprawia, że przekaz reklamowy zamieszczony w obrębie platformy regularnie trafia do ściśle określonej grupy odbiorców, co decyduje o jego wysokiej skuteczności. Oferta obejmuje wykorzystanie powierzchni:

• strony głównej serwisu (por. rys. 11),

• stron wewnętrznych programu NetBrokers.pl,

• stron serwisów tematycznych: rynek mięsa, rynek zboża, rynek owoców i warzyw, rynek mleka.

Formy reklam, ich usytuowanie oraz koszty zamieszczenia są ustalane indywidualnie.

Platforma oferuje usługi na rynku krajowym, jak również w imporcie i eksporcie towarów rolno-spożywczych, ściśle współpracując z firmami z grupy kapitałowej PKM DUDA S.A., oraz z innymi znaczącymi podmiotami. Po 1 maja 2004 r. spółka notuje dużą dynamikę eksportu i importu z krajami UE.⁷ Głównymi rynkami, na których NetBrokers realizuje kontrakty importowo-exportowe, są obecnie: Austria, Włochy, Holandia, Hiszpania, Niemcy, Belgia, Rumunia, Bułgaria i Irlandia.

Platforma specjalizuje się w dostawach na rynek polski świeżego mięsa wieprzowego dla zakładów rozbiorowych i przetwórni oraz mięs kulinarnych na potrzeby rynku detalicznego. Wartość sprzedaży towarów w roku 2005 wyniosła z tego tytułu ponad 41 mln PLN.

Rysunek 11. Strona główna internetowej giełdy towarowej Netbrokers.pl

Źródło: http://www.netb.pl/index.php

Użytkownicy serwisu NetBrokers.pl to ściśle doborowa grupa przedsiębiorstw i osób, działających na poszczególnych rynkach towarowych, których podzielić można na dwie kategorie:

• grupa odwiedzających serwis - to osoby zawiązane z branżą, zainteresowane tematyką agrobiznesu, a poszukujące na stronach serwisu różnego typu informacji obejmujących problematykę rolno-spożywczą;

• aktywni użytkownicy programu operacyjnego - ta grupa obejmuje przedsiębiorstwa działające na rynku towarowym (zakłady mięsne, zbożowe, zakłady przetwórstwa owocowo-warzywnego i in.); są to firmy zarejestrowane w tabeli ofert.

W maju 2007 r. z internetowej giełdy towarowej NetBrokers.pl korzystało ponad 3107 firm, które reprezentowały następujące branże: mięsną - 1170 firm; zbożową - 932; owocowo- warzywną - 849; nabiałową - 64; cukrowniczą - 68; handel i pośrednictwo- 1132; pozostałe - 143.

Klientami platformy NetBrokers.pl są liderzy krajowego przetwórstwa mięsnego: grupa Animex, PKM DUDA SA, Morliny SA, Sokołów SA, grupa Cedrob SA, Konspol SA, Indykpol SA, Grupa POLSKIE MŁYNY, grupa Drosed SA, a nawet sieci handlowe: Tesco, Carrefour i inne.

Udziałowcy

Głównym udziałowcem firmy jest Polski Koncert Mięsny Duda S.A. - inwestor branżowy. Polski Koncern Mięsny DUDA S.A. jest liderem grupy, związanych kapitałowo firm sektora rolno-spożywczego z terenu całej Polski. Jest spółką giełdową od grudnia 2002 r. W skład grupy kapitałowej wchodzą firmy: PKM DUDA S.A., Polska Wołowina, Hunter Wild, CM Makton, CM Eurosmak, Fedrus, Stół Polski, NetBrokers.pl, Euro Duda, PZZ Dystrybucja Sp. z o.o., AGRO DUDA, Wizental, Agroprof i Rolpol, Agro-hop, DUDA Distribution, Meat Service oraz Borys i Zoria z Ukrainy⁹.

Działalność PKM DUDA koncentruje się wokół produkcji mięsa czerwonego. Wyspecjalizowany profil funkcjonowania poszczególnych spółek z grupy zapewnia jej pionową integrację produkcji: odpowiednie zaplecze surowcowe, nowoczesną i wydajną technologię uboju oraz dystrybucję towarów.

11 grudnia 2006 r. podpisana została umowa sprzedaży udziałów pomiędzy ComArch S.A. a Polskim Koncernem Mięsnym DUDA S.A. ComArch S.A. jest twórcą oprogramowania, na którym bazuje platforma NetBrokers.pl oraz jej zaplecze technologiczne. Firma ta jest globalnym dostawcą biznesowych rozwiązań IT, obsługujących kompleksowo relacje z klientami i optymalizujących działalność operacyjną oraz procesy biznesowe.

Architektura NetBrokers.pl¹⁰

Na stronie głównej znajduje się branżowy serwis informacyjny, stale uaktualniany informacjami dotyczącymi wydarzeń na rynku spożywczym i wokół niego. Witryna ta jest także dużą bazą danych na temat rolnictwa w Unii Europejskiej. Na stronie możliwe jest logowanie do systemu, tabeli ofert zawierających ponad 1500 propozycji kupna i sprzedaży towarów rolnych. Można na niej znaleźć notowania produktów z całego świata. Dodatkowo widoczne są kursy walut. Statystyki z tabeli ofert przedstawione są w postaci wykresów, na których pokazana jest cena średnich ofert z ostatnich lat, wolumen i ilość ofert, wartość ofert sprzedaży i kupna. Ze strony głównej można dostać się do forum dyskusyjnego, na którym zarejestrowani użytkownicy mogą wymieniać się między sobą informacjami.

Dostęp do platformy

Platforma NetBrokers.pl proponuje dostęp do programu. Pierwsze dwa tygodnie korzystania z oferty platformy są bezpłatne i nie zobowiązują do zawarcia umowy abonamentowej.

Opis transakcji

Zasadniczym elementem elektronicznej giełdy towarowej jest baza danych, która umożliwia prezentowanie i wyszukiwanie ofert handlowych. Przy ofercie handlowej są pełne dane teleadresowe oferenta, a także szczegółowy opis zgłoszonego towaru. Odrębnie prezentowane są oferty kupna i sprzedaży. Program gromadzi dane oraz kojarzy pasujące do siebie przeciwstawne oferty. Rola systemu w łączeniu partnerów handlowych jest bardzo duża. Dzięki omawianej platformie użytkownicy mają możliwość dotarcia do szerokiej grupy swoich potencjalnych klientów. Dzięki pełnej jawności oferentów, zarówno w ofertach kupna, jak i sprzedaży, system pozwala omijać pośredników, a co za tym idzie umożliwia obniżenie kosztów zawieranych transakcji. Dzięki dostępowi do zbioru ponad tysiąca aktualnych ofert każdego dnia praktycznie można śledzić aktualną sytuację na rynku.

Na rys. 12 pokazano jak przebiega proces zawierania transakcji na giełdzie towarowej NetBrokers.pl. Aby skorzystać z programu NetBrokers.pl klient musi zalogować się do systemu, następnie za pomocą wyszukiwarki, bądź przeglądając tabele ofert, znajduje określony opis produktu. Przy ofercie handlowej są pełne dane teleadresowe oferenta, także szczegółowy opis zgłoszonego towaru. Elektroniczny przebieg transakcji trwa do momentu wybania produktu i odnalezienia szczegółowych danych. Do zawarcia transakcji dochodzi już poza systemem, strony same kontaktują się ze sobą i uzgadniają warunki. Klient musi dokonać rejestracji, aby mógł korzystać ze wszystkich dostępnych funkcji serwisu. W tym celu jest zobowiązany do wypełnienia formularza i podania niezbędnych informacji. Kolejnym etapem jest wpisanie w formularz logowania otrzymanych drogą mailową bądź telefonicznie danych dostępnych do programu NetBrokers.pl. Niezbędne do tego są: kod firmy, ID i hasło. NetBrokers.pl posiada bazę ofert, w której grupy towarowe podzielone są na poszczególne branże i podgrupy, obejmujące oferty kupna/sprzedaży zamieszczone przez poszczególnych użytkowników. Po wybraniu interesującej klienta podgrupy towarowej wyświetlany jest spis towarów. Przedstawione na nim oferty zawierają podstawowe dane, tj. opis towaru, cenę oferenta oraz datę ważności oferty. Można zobaczyć również szczegóły wybranej oferty. Widoczne są na niej wszelkie niezbędne informacje dotyczące tej konkretnej propozycji, np: opis towaru z jego ilością oraz ceną, producent, kontakt i in.. Do zawarcia samej transakcji dochodzi już poza systemem, strony same kontaktują się ze sobą i uzgadniają warunki.

Rysunek 12. Proces transakcji na giełdzie NetBrokers.pl

Logowanie do systemu

Przeszukiwanie asortymentu przy użyciu mechanizmów umożliwiających szukanie (wybór odpowiedniej grupy i podgrupy towarowej)

Wybór produktu i odnalezienie szczegółowych danych (np.: dostępna ilość, cena producent, kontakt do przeprowadzenia transakcji)

Tradycyjne czynności prowadzące do zawarcie transakcji, przeprowadzane poza systemem

Źródło: opracowanie własne

Program kodowany NetBrokers umożliwia ponadto dodanie własnej propozycji oraz późniejszą jej modyfikację. Ułatwia również wyszukiwanie odpowiedniej oferty.

Podstawowe informacje o platformie Netbrokers.pl i jej wynikach finansowych

Liczba odwiedzin strony w ciągu tygodnia wynosiła 9 kwietnia 2007 roku ok. 45310, tzn. średnio dziennie 6473. Natomiast ilość zapytań o stronę wynosiła średnio 4171 dziennie. Platforma NetBrokers zatrudniała wtedy 12 osób.

Rysunek 13. Struktura przychodów NetBrokers ze sprzedaży w latach 2003-2005 i okresie I-III kw. 2006 r.

Źródło: http://www.zmduda.pl/down/2006/prezentacje/061212_pkmduda_prezentacja_bio.pdf 26.04.2007

Jak widać na rys. 13 największy udział w przychodach posiada wieprzowina i z roku na rok zwiększa swój udział w ich strukturze. W 2006 r. osiągnęła aż 90% przychodów ze sprzedaży.

Internetowa giełda NetBrokers.pl zajęła trzecie miejsce w ogólnopolskim rankingu małych i średnich przedsiębiorstw informatycznych Gepardy Biznesu. Jury doceniło znakomitą dynamikę wzrostu przychodów spółki. Współczynnik zmiany wartości rynkowej NetBrokers.pl określony w rankingu jako wielokrotność 4,4 świadczy o dynamicznym rozwoju Spółki w badanym okresie (marzec 2003 - marzec 2005); przychody i wynik netto wzrastały przez cały rok 2005 i pierwszy kwartał roku 2006. Wartość spółki oceniono na 26,7 mln zł.¹¹

Rysunek 14. Wynik finansowy netto i EBIT za lata 2003-2005 i za okres I-III kw. 2005 i 2006 r. w mln zł

Źródło: http://www.zmduda.pl/down/2006/prezentacje/061212_pkmduda_prezentacja_bio.pdf

Po trzech kwartałach przychody NetBrokers.pl wyniosły 27,8 mln zł, zysk netto sięgnął 1 mln zł, a EBIT 1,2 mln zł. (rys. 14). Od 2003 roku wynik finansowy netto a także EBIT oscylują w granicach jednego miliona zł.

Ankietowa ocena przydatności platformy Netbrokers

Celem wykonanych badań była chęć zapoznania się z opinią klientów, ich preferencjami oraz widzianymi przez nich nowymi możliwościami, jakie daje internetowa giełda towarowa NetBrokers.pl. W badaniach za istotny element uznano określenie:

• w jakim celu klienci wykorzystują Internet,

• z jakiej oferty platformy NetBrokers.pl klienci korzystają najczęściej,

• jaką formę transakcji preferują,

• co przemawia za ich obecnością na platformie NetBrokers.pl,

• jakie są zalety i wady platformy,

• możliwości wprowadzenia pełnej e-obsługi (obsługa płatności i obiegu dokumentów odbywa się od początku do końca wirtualnie),

• zalet i wad e-obsługi,

• ogólnych informacji dotyczących platformy.

Badania były przeprowadzone w terminie 24 marzec 2007 r. - 30 kwiecień 2007 r. Badania przeprowadzono metodą wywiadu, którego celem było określenie zachowań użytkowników i uzyskanie ich opinii na temat korzyści wynikających z obecności na platformie NetBrokers.pl.

Narzędziem badawczym był kwestionariusz autorski. Zbudowany został z dwóch części: merytorycznej (15 pytań) oraz metryczki dotyczącej respondentów (5 pytań). Były to pytania zamknięte, w których należało wskazać odpowiedź. Ankieta była anonimowa. Ze względu na zakres badań przeprowadzona była za pomocą Internetu. Ankieta rozsyłana była pocztą e-mailową do klientów giełdy towarowej. Po wypełnieniu ankiety wszystkie dane wysyłane były do bazy danych.

Kwestionariusz został rozesłany do 440 firm będących klientami internetowej giełdy towarowej NetBrokers.pl. Próba dobierana była na podstawie dwóch kryteriów:

• posiadania adresu e-mail,

• liczby firm w danej branży.

W badaniu wzięło udział 166 klientów giełdy towarowej NetBrokers.pl. Ponad połowa, tj. 94 firmy (57%) znajdowała się na rynku dłużej niż 15 lat. Druga co do wielkości grupa to przedsiębiorstwa działające od 6 do 15 lat, do której należały 24 firmy (28%). Najmniej klientów NetBrokers, biorących udział w badaniu to przedsiębiorstwa, które funkcjonowały na rynku do roku czasu (2%). 60% klientów biorących udział w badaniu należało do grupy średnich przedsiębiorstw. Duże firmy reprezentowało 42 uczestników badań, małe przedsiębiorstwa reprezentowało 15% badanych zakładów. Działalnością produkcyjną zajmowało się 46% firm, handlem 60 (36%), usługami 18%. Ze względu na strukturę branżową najmniej badanych firm produkowało: nabiał (8%) i cukier (7%); spowodowane było to tym, że najmniej klientów internetowej giełdy towarowej reprezentuje te właśnie branże. Najwięcej badanych przedsiębiorstw pochodziło z branż: mięsnej (21%), handlu i pośrednictwa (20%), zbożowej (18%) oraz owoców i warzyw (16%). Ponad połowa przedsiębiorstw prowadziła swoje interesy na terenie kraju, 23% badanych firm działało na rynku międzynarodowym.

Ponad połowa badanych wykorzystywała Internet do celów promocyjnych, 40% ankietowanych wiązało z Internetem nadzieje na pozyskanie nowych klientów. Przedsiębiorstwa wykorzystywały Internet również do: rozliczeń finansowych (30%), negocjacji kontraktów (15%) i w niewielkim stopniu (2%) korzystało z usług serwisowych.

Najwięcej przedsiębiorstw korzystało z okresu próbnego (aż 48%). Dużą popularnością cieszył się również abonament kwartalny, którego użytkownikami było 61 badanych firm (37%). 15% firm korzystało z abonamentu miesięcznego. Duża liczba okresów próbnych mogła być spowodowana ograniczonym zaufaniem od tej formy sprzedaży.

Największą popularnością wśród klientów giełdy wirtualnej NetBrokers.pl cieszył się serwis informacyjny, który dostarczał wielu informacji branżowych, pomocnych przy zawieraniu transakcji i prowadzeniu działalności. Aż 65% badanych przedsiębiorstw ceniło sobie kodowany program NetBrokers.pl, jako umożliwiający firmom składanie i modulowanie własnych ofert sprzedażowych i zakupowych oraz łatwe ich wyszukiwanie. Serwis Agencji Rynku Rolnego, poświęcony na Warszawskiej Giełdzie Towarowej przetargom, był stosunkowo najmłodszą propozycją giełdy wirtualnej skierowaną do klientów, stąd pewnie wynikało 20% zainteresowanie nim badanych przedsiębiorstw.

Z udzielonych odpowiedzi wynikało, że zdecydowana większość firm (82%) wykorzystuje wirtualną giełdę NetBrokers.pl w celach informacyjnych. Ponad 50% korzystało z platformy, żeby zwiększyć swoją sprzedaż, a także rozszerzyć kontakty z klientami. Ponad 30% klientów korzystało z platformy w celach zamieszczenia oferty handlowej, i co za tym idzie sprzedaży i kupna towarów. 10% badanych przedsiębiorstw zamieszczało na łamach giełdowej strony swoje reklamy.

Codziennie platformę odwiedzało 11% badanych przedsiębiorstw; 36% raz w tygodniu, 6% częściej niż raz w tygodniu. Blisko połowa badanych firm (43%) korzystała ze strony internetowej tylko w razie potrzeby, np. przejrzenia informacji, modyfikacji własnej oferty, przejrzenia ofert itp.

Spośród wszystkich dostępnych możliwości, jakie daje platforma NetBrokers.pl, największą popularnością cieszyły się transakcje tradycyjne. Klienci po zapoznaniu się z ofertą dokonywali transakcji osobiście. Tablica ogłoszeń, czyli oferowanie produktu po stałych cenach oraz zamieszczanie dodatkowych informacji o swoim produkcie, była wykorzystywana przez 46% badanych przedsiębiorstw, 15% firm korzystało z aukcji. Aukcje zostały wycofane z oferty platformy. Większość ankietowanych dokonując transakcji korzystała z telefonu i faksu (90%), natomiast z formy kontaktu osobistego aż 60%. Coraz bardziej popularnym narzędziem staje się również poczta e-mailowa.

Z przeprowadzonych badań wynikło, że przedsiębiorstwa doceniają pozytywne cechy serwisu, takie jak czytelność (70%), przejrzystość (65%), częste aktualizacje (63%). Tylko 10% badanych miało złe zdanie i uważało, że serwis jest mało czytelny, natomiast 5% narzekało na rzadkie aktualizacje. Ankietowani stwierdzili, że najczęściej wykorzystywanymi informacjami serwisu są opinie o sytuacji w branży (77%), a także analizy (67%) i komentarze (53%). Generalnie wszystkie propozycje serwisu informacyjnego były odwiedzane. Taka różnorodność serwisu pozwalała klientowi odszukać informacje potrzebne w prowadzeniu działalności.

Oceniając korzyści, jakie daje platforma, najwięcej badanych firm (56%) odnotowało dzięki obecności na platformie zwiększone zapytania o ich produkty; 25% otrzymało zamówienie na towary, 10% odnotowało dodatkowe dochody i zyski. Jednak 20% badanych firm twierdziło, że platforma nie daje dodatkowych korzyści.

Przedstawiono także czynniki utrudniające korzystanie z platformy. Największym problemem, utrudniającym korzystanie z platformy, był brak możliwości kontaktu internetowego badanych firm z dostawcami. Jednak coraz więcej firm korzysta z Internetu i ten problem wkrótce powinien zniknąć. Drugim czynnikiem był brak zaufania do transakcji zawieranych za pośrednictwem internetu. 22% użytkowników narzekało na zawodność systemu platformy. Niewielu badanych (8%) nie wiedziało jak korzystać z możliwości giełdy wirtualnej.

Jeśli chodzi o zalety platformy NetBrokers.pl, to klienci najbardziej cenili łatwe wyszukiwanie ofert, dostęp do informacji w ofercie, szeroką gamę dostępnych produktów. Ważną zaletą według 40% badanych przedsiębiorstw było również pozyskanie nowych klientów i rynków zbytu. Dostęp do platformy przez 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu był ważny dla 15% ankietowanych.

Wszelkie płatności i rozliczenia realizowane są za pomocą Internetu. W odpowiedzi na pytanie czy firma byłaby zainteresowana wprowadzeniem przez platformę e-obsługi aż 66% ankietowanych było przeciwko pełnej wirtualizacji przebiegu transakcji. Największym problemem, jaki niesie za sobą pełna e-obsługa, jest brak zaufania między klientami. Aż 68% badanych klientów platformy odpowiedziało w ten sposób. Ważną wadą tej formy realizacji transakcji jest brak fizycznego kontaktu z klientem (57%) oraz brak zaufania do Internetu (30%). Klienci wolą, aby płatności i obieg dokumentów odbywały się tradycyjnie i bezpośrednio między nimi. Gdy na platformie spotykają się dwie firmy, które nigdy o sobie nie słyszały, to preferują kontakt rzeczywisty, a nie wirtualny. To samo dotyczy obiegu pieniądza, nawet w przypadkach, gdy firmy już się znają.

Klienci platformy wskazali również zalety pełnej e-obsługi. Przede wszystkim twierdzili, że taka forma transakcji jest bardzo wygodna (88%), szybka (66%), dostępna w każdym czasie i z każdego miejsca pobytu (42%). Jednak tylko 7% twierdzi, że pełna e-obsługa nie niesie za sobą niebezpieczeństwa.

Podsumowanie

Giełdy internetowe i platformy elektroniczne obejmują w praktyce na naszym rynku wszystkie aspekty działalności gospodarczej. Największe obroty i duża wartość produktów cechują platformy działające w branżach, które z natury charakteryzują się rozległością rynku, czyli metalowej, surowców oraz spożywczej. Połączenie możliwości, które stwarza Internet, z doświadczeniem i kontaktami, jakie uzyskuje się prowadząc działalność metodami tradycyjnymi, daje podstawy do tego, aby myśleć o sukcesie. Dla klienta jest ważne, że ma do czynienia nie z wirtualnym tworem, ale z firmą rzeczywistą.

Według literatury przedmiotu, w przypadku platform internetowych zdecydowanie korzystne są takie parametry, jak: znacznie niższa cena dotarcia do kontrahentów niż za pośrednictwem np. ogłoszeń prasowych, możliwość szerszej prezentacji produktu (zamieszczenie zdjęcia, szerszy opis), szybkość decyzji potencjalnego partnera, możliwość dotarcia do dużej liczby odbiorców. Natomiast ankietowani cenią sobie takie zalety jak: pozyskanie nowych klientów i rynków zbytu, informacyjna funkcja platformy (wiele pożytecznych informacji niezbędnych do prowadzenia działalności), szeroka gama dostępnych produktów. Według literatury i wyników opisanego badania ankietowego największym problemem jest brak dostępu do Internetu klientów zaopatrujących się w produkty w badanych firmach, a także u ich dostawców. Drugim czynnikiem jest ciągły brak zaufania do Internetu jako bezpiecznej formy transakcji.

2. Alternatywne kanały dystrybucji żywności w Polsce w obszarze handlu detalicznego

2.1. Przeznaczenie alternatywnych kanałów dystrybucji w obszarze handlu detalicznego

Rozwój społeczeństwa informacyjnego w Polsce spowodował, że udział Polaków korzystających z Internetu w drugiej połowie 2006 r. wzrósł do 14,2 mln użytkowników, tj. do 48,1% osób w wieku 18-74 lata [Elektroniczna gospodarka w Polsce. Raport 2006]. Pozostawał jednak daleko w tyle za: Wielką Brytanią (71%), Szwecją (64%) i Niemcami (64%). Wg Międzynarodowej Unii Telekomunikacyjnej (ITU) w 2010 r. ponad 50% polskiego społeczeństwa będzie miało dostęp do Internetu. Obroty polskiego e-handlu w 2006 r. wzrosły do 7,6 mld PLN[Elektroniczna gospodarka w Polsce. Raport 2006] z blisko 4,1 mld PLN w 2004 r., z czego: 2,6 mld PLN przypadło na e-handel, zaś 1,5 mld PLN na sprzedaż aukcyjną (głównie na serwis Allegro), co świadczy o wysokim udziale sprzedaży aukcyjnej. Poziom obrotów e-handlu przekroczył w Polsce w 2006 r. 1% obrotów ogółem handlu detalicznego. Czynnikiem kształtującym ten poziom e-handlu jest liczba e-sklepów, która wzrosła z 850 w 2001 r. do 1350 w 2006 r. [Elektroniczna gospodarka w Polsce. Raport 2005], a nawet 2500, z czego 55% są to sklepy hybrydowe, prowadzące sprzedaż internetową i tradycyjną [Raport e-commerce 2006]. Na wzrost sprzedaży artykułów żywnościowych w 2006 r. wpłynął między innymi szybki rozwój rynku cateringu lotniczego; wzrost ten wyniósł w latach 2005 i 2006 blisko 460%(w stos do czego???) i stały się(co?artykuły cateringu lotniczego czy artykuły spożywcze???); w 2006 r. 7. grupą zakupywanych przez Internet towarów o udziale 16,9% [Wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006]..

2.2. Modele sklepu internetowego

W segmencie B2C realizowane są dwa modele e-handlu: e-sklepy - sklepy internetowe (ang. Electronics Shops) oraz e-centra handlowe - pasaże internetowe (ang. Electronics Mails).

2.2.1. Model działania sklepu internetowego

Sklepy internetowe to najwcześniejszy model handlu elektronicznego, a jednocześnie najpopularniejsza jego forma. Sklep internetowy to punkt sprzedaży prowadzący handel elektroniczny w Internecie pod unikatowym adresem www.udostepniający interaktywny formularz, za pomocą którego konsument składa zamówienia, dokonując wyboru produktu lub usługi na podstawie podanych informacji (w tym ceny) i formy płatności [Instytut Logistyki i Magazynowania 2006]coś wypadło ze zdania. Tak więc sklep internetowy obejmuje serwis www umożliwiający: przeglądanie, wybór i nabywanie towarów. Sklepy te, sprzedając szeroki i płytki asortyment, są przeznaczone dla szerokiej grupy odbiorców, szukających asortymentu wąskiego i szerokiego [Szymanowski 2006].

Pojęcie sklepu internetowego, najbardziej spektakularnego narzędzia handlu elektronicznego typu B2C, sprowadza się do kategorii serwisu www wraz z zawartymi w nim mechanizmami pozwalającymi na wyszukanie, charakterystykę, zamówienie dóbr i usług oraz dokonanie płatności za ich zakup i transport, posiadającyego ponadto narzędzia obsługi usług dodatkowych [Chmielarz 2007].

Istnieją różne modele zakupu w handlu internetowym???, charakteryzujące zależność pomiędzy kupującym, a sprzedającym, a mianowicie:

• Model w ujęciu rynkowym - producent nie jest obarczony bezpośrednio procesem sprzedaży. Wykorzystuje do tego pośrednika i jego sieci dystrybucji;

• Model prowizji - producent ma bezpośredni kontakt z konsumentem, ale musi uiścić prowizję firmie internetowej, która skierowała danego klienta;

• Model komercyjny - producent nakłada ceny i marże adekwatne do odbiorcy (inną cenę proponuje pośrednikowi, a inną internetowemu nabywcy). [Wirtualizacja…;2003].

Etapy dokonywania zakupów przez konsumenta wg Chochołowskiego B. [www.money.pl], Maciejowskiego T. [2004]:

• przeszukiwanie asortymentu (przy użyciu klucza, np. rodzaju produktu, kolejności alfabetycznej itp.);

• odnalezienie i wybór produktu dzięki mechanizmowi umożliwiającemu przeszukiwanie sklepu;

• sprawdzenie dostępności produktu;

• składanie zamówienia poprzez „wrzucenie” produktu do wirtualnego koszyka;

• możliwość przejrzenia zawartości koszyka i jego ewentualna modyfikacja;

• wstępna weryfikacja zamówienia - pokazanie listy zamówionych towarów, podanie ostatecznej ceny wraz z kosztami dostawy;

• złożenie zamówienia;

• wybór formy zapłaty (płatność przy odbiorze, przelew, karta płatnicza).

Schemat funkcjonowania internetowego sklepu B2C (Business-to-Customer), przedstawiony na rys. 15, prezentuje obsługę płatności kartami kredytowymi, realizowaną za pośrednictwem centrum autoryzacji.”^Ż Powyższe rozwiązanie stosowane jest w sklepach, które uznają płatność kartami kredytowymi.

Warunkiem skorzystania z oferty sklepów internetowych jest rejestracja i pomyślne zalogowanie się na serwer przez podanie numeru identyfikacyjnego i hasła. Niezalogowany internauta może jedynie przeglądać oferty danej witryny bez możliwości skorzystania z niej [Gregor Stawiszyński, 2002]. Po zalogowaniu się użytkownik przegląda ofertę i dokonuje wyboru na podstawie bazy danych o produktach. Kolejną czynnością jest akceptacja klienta na podstawie danych z bazy danych o klientach. Oferta???decyzja klienta o wyborze po autoryzacji w Centrum Autoryzacji kierowana jest do zaplecza logistycznego, które stanowi własna baza transportowa, bądź firma kurierska i zostaje przez nie zrealizowana.

• Rysunek 15. Schemat działania sklepu B2C umożliwiającego regulowanie płatności kartami kredytowymi

Żródło: Gregor B., Stawiszyński M.: E-Commerce, Wydawnictwo Branta, Bydgoszcz-Łódź 2002, s. 133.

W. Chmielarz przedstawił strukturę logiczną sklepu internetowego w postaci modelu (rys. 2), który zawiera wszystkie najważniejsze elementy odpowiadające za prawidłowe funkcjonowanie sklepu w Internecie. Niestety, jak to często bywa, model ten w wielu przypadkach odbiega od rzeczywistości gospodarczej. Niektóre z wymienionych elementów w ogóle w niej nie występują lub - jeżeli już są - to ich funkcjonowanie pozostawia wiele do życzenia.”¹²

Rysunek 16. Struktura logiczna sklepu elektronicznego

Źródło: Chmielarz W.: Systemy biznesu elektronicznego, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2007, s. 127.

Sercem sklepu, taką stroną matką, jest strona główna (rys. 3), z której przechodzi się do stron głównych poszczególnych kategorii i dalej do stron przedstawiających wybrany asortyment.

Elementy spotykane na stronach sklepów internetowych, wpływające na ich funkcjonalność, to wg Gregora i Stawiszyńskiego [2002] m.in.:

• historia zakupów;

• jasno napisany regulamin zakupów;

• wyczerpująca, napisana prostym językiem Pomoc;

• doskonałe rozmieszczenie stosownych informacji wspomaganych grafiką i tekstem, oraz nawigacja;

• zaopatrzenie produktów w zdjęcia;

Rysunek 17. Modelowy układ pierwszej strony www sklepu internetowego

Źródło: Gregor B. Stawiszyński M.: „E-commerce”, Bydgoszcz - Łódź 2002; s.138.

• możliwość powiększenia zdjęć produktów;

• wyczerpujące opisy produktów;

• recenzje i uwagi internautów;

• numery telefonów i adresy e-mail osób odpowiedzialnych za kontakt z klientem;

• jasne procedury zamawiania, dostawy i ewentualnych zwrotów towarów;

• drobne ułatwienia m.in. sprzyjające:

- podjęciu decyzji o zakupie;

- możliwości odsłuchania fragmentów utworów ze sprzedawanych płyt muzycznych;

- opcji przedstawiającej inne produkty, kupione przez osoby również zainteresowane oglądaniem produktu;

- wyszukiwarce z możliwością stawiania zarówno prostych jak i zaawansowanych pytań”??????????.

Wymienione składowe wpływają na zmniejszenie negatywnej cechy Internetu, jaką jest brak fizycznego kontaktu z towarem. Stosuje się tu też wiele chwytów, które podstępnie insynuują klientowi zakup, jak np.: zdjęcia i charakterystyki, opisy w jaki sposób można wykorzystać wybrany produkt, porównywanie podobnych ofert, możliwość skorzystania z wyszukiwarki, która w szybki sposób pozwala na znalezienie interesującego produktu, a także zapis historii zakupów nabywcy w danym sklepie.

• 2. Rodzaje sklepów internetowych (nie było p. 1.)

Sklepy internetowe można podzielić ze względu na szerokość i głębokość sprzedawanej oferty na:

• „horyzontalne” - sprzedające szeroki i płytki asortyment, przeznaczona dla szerokiej grupy odbiorców;

• „wertykalne” - sprzedające wąski, ale głęboki, często niszowy asortyment, przeznaczony dla wyspecjalizowanych grup odbiorców.

Rysunek 18. Budowa sklepu internetowego

Źródło: Gregor B; Stawiszyński M.: „E-commerce”, Bydgoszcz - Łódź 2002, s. 130.

Podejrzewa się, że w niedługim czasie rolę sklepów „horyzontalnych” przejmą pasaże handlowe, czyli miejsca gdzie zgrupowana jest oferta wielu sklepów internetowych

Internetowy rynek sklepów jest coraz większy i bardziej konkurencyjny, dlatego by zdobyć już dość wymagających klientów trzeba być lepszym niż konkurencja. Najlepsze efekty zapewnia znalezienie niszy w rynku i skoncentrowanie się na jak najlepszym zaspokojeniu potrzeb określonej i wąskiej, ale licznej grupy klientów (por. rys. 18).

3. Modele elektronicznych kanałów dystrybucji

Kanały dystrybucji uległy zmianie z tradycyjnych na złożone, w których poszczególne działania (m.in. przepływ informacji, negocjacje, promocja i generowanie popytu, zamawianie, płatności i fizyczna dystrybucja produktów) są podzielone na różne kanały(strumienie) i operujące w ich ramach podmioty gospodarcze.

Elektroniczne kanały dystrybucji powstały wraz z pojawieniem się Internetu. Według B. Rosenblooma (1999) elektroniczne kanały marketingowe to kanały, w których użycie Internetu czyni produkty i usługi osiągalnymi po to, aby klienci mający dostęp do komputerów lub innych technologii mogli kupować i zawierać transakcje przez interaktywne media elektroniczne. Dostępność produktów nie oznacza fizycznego dostępu do dóbr przez Internet, tylko dokonanie zakupu.

Do technologii umożliwiających użycie Internetu zaliczamy: komputer, telewizję z przeglądarką WWW (Web - TV), telefony komórkowe, palmtopy (handel mobilny).

Zawieranie transakcji przez interaktywne media oznacza złożenie zamówienia on-line, a nie np. przez telefon. W zamówieniach internetowych wykorzystuje się następujące formy dystrybucji: witrynę internetową, e-mailing, własny sklep internetowy, partnerskie sklepy internetowe, pasaże internetowe, rynki elektroniczne, aukcje internetowe, serwisy ogłoszeniowe, wirtualne giełdy.

Zarówno w tradycyjnych, jak i elektronicznych kanałach, drogi przepływu poszczególnych strumieni są zróżnicowane i realizowane przez różne wyspecjalizowane podmioty gospodarcze.

W elektronicznych kanałach dystrybucji przepływy realizowane są w 2 wymiarach:

• elektronicznym oraz

• fizycznym.

Zależy to od: rodzajów sprzedawanych produktów, uczestników kanału i ich możliwości technologicznych oraz posiadanych zasobów. W przypadku produktów cyfrowych, jak np. oprogramowanie, pliki muzyczne MP3, elektroniczne artykuły, książki, serwisy informacyjne, kupowanie biletów lotniczych i e-edukacja wszystkie funkcje, w tym również dostawa, mogą się odbywać przez Internet.

W przypadku produktów materialnych dostawa zawsze odbywa się fizycznie i stanowi najważniejszy etap realizacji zamówień klientów. Działania takie wymagają większych nakładów pracy i generują wysokie koszty logistyczne, dlatego sprzedaż towarów i usług, które można przenieść do cyberprzestrzeni, rośnie w większym tempie niż produktów materialnych. Również płatność za towary może być realizowana zarówno elektronicznie, jak i tradycyjnie. Najczęściej polscy konsumenci płacą jednak tradycyjnie np. przekazem pocztowym lub kurierowi przy odbiorze towarów. Tylko 25% transakcji opłacana jest kartami płatniczymi.

Struktura elektronicznych kanałów dystrybucji podlega modyfikacjom. Polegają one nie tyle na skracaniu tych kanałów i eliminowaniu ogniw pośrednich między producentem a konsumentem, lecz na włączaniu nowych pośredników, np. wirtualnych detalistów, portali, pasaży handlowych, wyszukiwarek (proces reintermediacji). Elektroniczne kanały składają się często z wielu szczebli pośrednich. Wynika to z faktu, że część sklepów internetowych ze względu na niższe koszty kupuje produkty u dystrybutorów, a nie bezpośrednio u producentów. Nie sprawdziły się więc przewidywania dotyczące masowego zaangażowania producentów w bezpośrednią dystrybucję do klienta za pośrednictwem mediów elektronicznych.

W systemie logistyki dystrybucji w handlu elektronicznym B2C można wyróżnić modele fizycznej dystrybucji sklepu internetowego. Opracowując modele te powinno się rozważyć szereg czynników, np.:

• typ firmy (dot. corp czy dot. com) i posiadane przez nią zasoby,

• rodzaj sprzedawanych produktów (dobra trwałego użytku, spożywcze),

• wymagania co do składowania i transportu tych produktów,

• liczba i geograficzna struktura klientów, ich oczekiwania co do jakości usług,

• dostępne na rynku usługi logistyczne w zakresie składowania i transportu,

• zakres outsourcingu czynności logistycznych.

Tworząc modele fizycznej dystrybucji bierze się pod uwagę dwa kryteria:

• kanał dystrybucji

• sklep

• centrum dystrybucji

• sposób dostawy towaru

• w obecności klienta

• pod nieobecność klienta.

Tabela 5. Cztery podstawowe modele elektroniczne logistycznej obsługi żywności na przykładach

KANAŁ DYSTRYBUCJI	Centrum dystrybucji	Webvan, Matomera	Streamline
		Sklep	Tesco, Y-halli	S-Kanava
		W obecności klienta	Pod nieobecność klienta
				SPOSÓB DOSTAWY TOWARU

Zródło: K. Rutkowski: Logistyka dystrybucji. Specyfika. Tendencje rozwojowe. Dobre praktyki, SGH, 2005, s. 232.

• Model 1. Dostawa z fizycznego sklepu - klient oczekuje dostawy

Wyróżnia się następujące cechy modelu:

• najniższy poziom inwestycji wstępnej,

• najwyższe koszty operacyjne ze względu na sposób organizacji modelu dystrybucji oraz fakt, że dostawa w określonym oknie czasowymczasie wymaga kosztownej optymalizacji obsługi transportowej,

• ograniczone możliwości generowania dodatkowej wartości dla klienta;

• ograniczona możliwość wprowadzenia usług dodatkowych, w tym również programów lojalnościowych, do tego co można zawrzeć na stronie internetowej.

Jest to sposób na szybkie wejście na rynek, ale teoretycznie trudno działać w ten sposób z zyskiem. Wybór tego modelu pozwolił brytyjskiemu detaliście Tesco zostać największym detalistą on-line na świecie. Dzięki temu modelowi dotarł on do prawie każdego gospodarstwa przy relatywnie niskim koszcie. Inwestycja wstępna wyniosła bowiem tylko ok. 56 mln USD. Wybór tego modelu nie był przypadkowy, dokonano go na podstawie dogłębnej kalkulacji matematycznej przeprowadzonej przez pracowników Tesco i potwierdzonej przez konsultantów z zewnątrz. System logistyczny realizacji zamówienia Tesco.com jest tak prosty, że właściwie dostawa do domu mogłaby być zamawiana przez telefon - bez potrzeby korzystania z Internetu. Jednakże w tym przypadku sieć eliminuje praktycznie koszty przyjęcia zamówienia przez Tesco (nie ma osoby przyjmującej zamówienie) oraz zapewnia dostarczenie klientowi pełnej informacji o oferowanych produktach, o ich stanie w czasie rzeczywistym. Dodatkowo, nawet jeśli klient nie złoży zamówienia on-line, to sprawdzając ofertę sklepu przy następnej wizycie w supermarkecie być może zrobi większe, dokładniejsze zakupy. Tesco.com od początku kładło silny nacisk na stronę kosztową całego przedsięwzięcia. W wyniku ciągłej poprawy jakości usług i usprawniania organizacji Tesco.com już w czterech pierwszych latach istnienia odniosło sukces obniżając co? (z 25% do 17%), zwiększając w tym czasie gamę produktów oferowanych on-line z 5000 do 50000 i obniżając średni czas składania zamówień na stronie internetowej z 60 do 15 minut. Tesco on-line realizuje obecnie 150 tys. zamówień spożywczych tygodniowo. Z usług tego elektronicznego detalisty korzysta już ponad milion gospodarstw domowych Wielkiej Brytanii.

• Model 2. Dostawa z fizycznego sklepu - klient nie oczekuje dostawy

Wyróżnia się następujące cechy modelu:

• istnieje potrzeba zainstalowania skrzynki odbiorczej (lub innego rozwiązania) na koszt sprzedawcy lub klienta,

• koszty wstępne zależą od pierwotnej liczby klientów i kształtują się na średnim poziomie,

• koszty operacyjne (głównie kompletowanie zamówienia) są ciągle wysokie,

• całkowite koszty zmienne są niższe dzięki mniej kosztownemu modelowi dostawy,

• jest łatwiejszy do zoptymalizowania z powodu większych możliwości planowania,

• efektywność systemu transportowego może być osiągnięta przy małej bazie klientów,

• istnieje możliwość połączenia tego modelu z modelem 1 oraz zaproponowania klientom wyboru wariantu dostawy. Jednak wtedy można łatwo stracić główną zaletę tej opcji (obniżenie kosztów transportu), gdyż może to spowodować konieczność dwukrotnego zwiększenia taboru transportowego,

• możliwość wprowadzenia usług dodających wartość dla klienta, które pozwalają na osiągnięcie wysokiego stopnia lojalności klienta.

Model ten wybrała fińska firma S-Kanava, która dzięki temu zyskała wysoką lojalność klientów.

• Model 3. Dostawa z dedykowanego??? centrum dystrybucji - klient oczekuje dostawy

Wyróżnia się następujące cechy modelu:

• wysokie koszty wstępne,

• niskie koszty kompletowania zamówienia,

• jest korzystniejszy operacyjnie,

• rozmiar inwestycji wstępnej oraz wydajność kompletowania zamówień zależą od stopnia zautomatyzowania centrum dystrybucji,

• zapewnia opłacalność przedsięwzięcia przy wysokiej liczbie klientów,

• występują silne wahania liczby zamówień w skali dnia, tygodnia i roku, w związku z tym trudno uzyskać tu równe wykorzystanie mocy przerobowej,

• wymaga utrzymywania dużych mocy przerobowych, gdyż centrum dystrybucji musi być w stanie obsłużyć klientów w okresach szczytu,

• ograniczona jest tu możliwość dodania innych usług dla klienta i oferowania innych typów produktów.

Najbardziej znanym przykładem tego modelu był Webvan, niewątpliwie pionier w tej dziedzinie. Webvan deklarował, że oferuje ceny o 5% niższe niż konkurencyjne lokalne supermarkety; był praktycznie jedyną firmą tego typu oferującą posiłki przygotowane na poziomie dobrej restauracji. Wymagał, aby klient oczekiwał na dostawę osobiście, przy czym okno czasowe było tutaj wyjątkowo krótkie - tylko 30 minut - i od samego początku działalności każde spóźnienie kuriera z produktami było wynagradzane klientowi upustem 3 USD. Wraz ze wzrostem wolumenu sprzedaży firma chciała przejść na system zakupów bezpośrednio od producentów i importerów dóbr oraz bazować na dostawach świeżego mięsa, wędlin, pieczywa, owoców od lokalnych producentów. Po wypełnieniu zamówienia na stronie www.webvan.com najbliższe klientowi centrum dystrybucji rozpoczynało kompletowanie zamówienia. Dzięki systemowi karuzel, pasów transmisyjnych i wyszukanego zaplecza informatycznego realizacja zamówienia była maksymalnie zautomatyzowana.

• Model 4. Dostawa z dedykowanego centrum dystrybucji - klient nie oczekuje dostawy

Wyróżnia się następujące cechy modelu:

• najwyższe koszty inwestycji,

• najniższe koszty operacyjne (transport i kompletowanie możliwe do zoptymalizowania),

• maksymalna wygoda i wartość dla klienta (możliwość dodawania nowych usług i produktów),

• silna pozycja przetargowa e-groceru wobec dostawców, z powodu silnego przywiązania klienta oraz poważnej pozycji na rynku przy dużej liczbie operacji,

• możliwe do przeprowadzenia nadzorowanie i raportowanie zachowań konsumpcyjnych swoich klientów i oferowanie tych danych dostawcom,

• trudny w zarządzaniu,

• wymaga dużej skali operacji by uzyskać opłacalność.

Przykładową firmą działającą w ten sposób był Streamline.

• Tabela 6. Porównanie czterech modeli elektronicznych dystrybucji żywności

Porównywana kategoria	Sklep - klient oczekuje	Centrum - klient oczekuje	Sklep - klient nie oczekuje	Centrum - klient nie oczekuje
Niezbędna inwestycja wstępna	niska	wysoka	średnia	wysoka
Koszty kompletowania zamówienia	wysokie	niskie	wysokie	niskie
Koszty transportu	wysokie	wysokie	niskie	niskie
Udogodnienie dla klienta	niewielkie	niewielkie	duże	duże
Możliwość szybkiego rozwoju	nieduża	duża	średnia	problema-tyczna
Możliwość usług dodających wartości	ograniczona	ograniczona	średnia	bardzo duża
Lojalność klienta	niska	niska	wysoka	wysoka
Możliwość dodania nowych produktów	niska	przeciętna	przeciętna	wysoka
Przykłady wdrożenia	Tesco, Y-halli	Webvan, Matomera	S-Kanava	Streamline

Zródło: K.Tanskanen, Logistical strategies for electronic glocery shopping Department of Industrial Eingineering & Management, Helsinko University of Technology, www.tuta.hut.fi/ecmlog za: K.Rutkowski, red. nauk.: Logistyka dystrybucji. Specyfika. Tendencje rozwojowe, Dobre praktyki, Wyd. SGH, Warszawa, 2005, s. 142.

Przed podjęciem decyzji o wyborze modelu fizycznej dystrybucji warto zapoznać się z jego cechami, przedstawionymi w powyższej tabeli. Jest to ważne, ponieważ od przyjętego modelu fizycznej dystrybucji zależy sposób realizacji zamówienia oraz ilość i rodzaj wykorzystanych zasobów, obszar objęty dostawą oraz decyzja, które obszary będą wykonywaneobsługiwane we własnym zakresie, a które zlecane zewnętrznym firmom.

2.2.2. Przykłady sklepów internetowych

Przykładem tego modelu mogą być: Hipermarket To-Tu, sieć sklepów Piotr i Paweł.pl, sieć hipermarketów E-Leclerc.

█ Przykład hipermarketu To-Tu

Logo sklepu To- Tu przedstawiono na rys. 19.

Rysunek 19. Logo hipermarketu To-Tu




Źródło: www.totu.com.pl

Pierwszym sklepem internetowym w Polsce był sklep „To-Tu”, uruchomiony 16 lipca 1997 roku przez poznańską firmę Soho Online. Firma działa na terenie całej Polski. Sklep otrzymał tytuł Lidera Przedsiębiorczości, Lidera Liderów. W 2000 roku tygodnik TIME zaliczył ten sklep do czterech firm internetowych posiadających najlepsze perspektywy rozwoju.

1. Zakres działalności hipermarketu To-Tu

Sklep obsługuje klientów z 739 miast Polski, a dostawy w ciągu dwóch godzin od złożenia zamówienia docierają do konsumentów zamieszkujących miejscowości 78,18% kodów pocztowych. Ma w ofercie około 40 tys. produktów. Według pomysłodawców To-Tu miało być przeciwwagą istniejących realnie hipermarketów. To-Tu jako pierwsze na świecie zaczęło sprzedawać artykuły dostępne w typowym hipermarkecie i stało się zarazem jednym z najstarszych sklepów internetowych. Zamówienia można składać przez 24 godziny na dobę, a są one realizowane od poniedziałku do piątku w godzinach od 8.00 do 20.00. Najszybciej zamówienia są realizowane w czasie dwóch godzin od potwierdzenia zlecenia. System 2-godzinnej dostawy obejmuje ponad 80% wszystkich kodów pocztowych. Na pozostałym obszarze czas dostawy wynosi ok. 48 godzin. Nie są realizowane zamówienia wzbudzające wątpliwości, z nieprawidłowo wypełnionym formularzem oraz zamówienia, których nie uda się potwierdzić. Każde zamówienie jest potwierdzane telefonicznie lub pod adresem e-mail. Potwierdzone zamówienie nie może być anulowane. Internetowe Centrum Handlowe To-Tu zastrzega sobie prawo odmowy realizacji zamówienia bez podania przyczyn. Każdorazowo operator Centrum powiadamia klienta o odmowie. Kupujący ma możliwość wyboru formy płatności:

• gotówką przy odbiorze,

• kartą kredytową w systemie on-line,

• przelewem.

Istnieje również możliwość realizacji bonów towarowych o wartości od 100 do 800 zł. Osoby realizujące bon, a mieszkające poza obszarem dostawy, mogą w ciągu dwóch godzin, drogą telefoniczną - rozmawiając z operatorami To-Tu - ustalić zawartość koszyka.

Rysunek 20. Strona główna hipermarketu To-Tu




Źródło: www.totu.com.pl

Strona e-sklepu jest czytelna, łatwa do poruszania się po niej; zawiera zakładki ułatwiające szybkie dokonywanie zakupów (por. rys. 20).

2. Przebieg transakcji

Aby klient mógł dokonać zakupu musi się zarejestrować, podając swoje dane. Ma to ułatwić proces transakcji.

Logowanie się do systemu To-Tu. Po zalogowaniu się nie trzeba kolejno wpisywać swoich danych osobowych, które wraz ze stanem koszyka pamięta system. Aby po raz pierwszy dokonać zakupu w hipermarkecie To-Tu system wymaga podania adresu e-mail. Kolejnym krokiem jest podanie danych adresowych.

Poszukiwanie asortymentu wg grup asortymentowych. Po wypełnieniu formularza na adres mailowy dostarczana jest wiadomość z tymczasowym hasłem umożliwiającym zalogowanie się i dokonanie zakupów. W zakładce hipermarketu znajdują się artykuły spożywcze posegregowane na działy, ułożone w porządku alfabetycznym, np. Alkohole; Dania, sosy i zupy; Desery, Ciasta i napoje w proszku; Kakao i czekolada na gorąco; Kawa, herbata ; Konserwy i pasztety, itd. Oferta sklepu jest szeroka.

Składanie zamówienia i wybór formy płatności. Składając zamówienie klient podaje swój kod pocztowy, a zakupy są realizowane przez najbliższy sklep będący w internetowej sieci. Dopiero po wpisaniu kodu pocztowego miejsca dostawy klient uzyskuje dostęp do oferty sklepu. Po wybraniu produktów dokonuje rejestracji, podając swoje dane, adres i godzinę dostawy, wybraną formę płatności; w kilka minut po zakończeniu realizacjisporządzeniu zamówienia klient otrzymuje potwierdzenie jego przyjęcia od operatora sklepu. Opłata za dowóz zakupów przy zamówieniu do 300 zł wynosi, w zależności od sklepu obsługującego dany region, od ok. 5 zł do 19 zł. Jeśli zakupy przekroczą kwotę 300 zł zamówione towary dostarczane są na koszt sklepu.

█ Przykład sieci handlowej wielokanałowej Piotr i Paweł

Logo sieci sklepów ”Piotr i Paweł” jest następujące (por. rys. 21):

Rysunek 21. Logo sieci sklepów ”Piotr i Paweł”




Źródło: http://wawa.piotripawel.pl/e-zakupy

„Piotr i Paweł” to sieć sklepów, założonych przez Eleonorę Woś z synami Piotrem i Pawłem. Ich historia zaczęła się 16 lat temuraczej należy podać rok na rynku tradycyjnym, od założenia niewielkiego sklepu w Poznaniu. Na chwilę obecną -usunąć dane z 2005 roku wskazywały już na 30 sklepów w formie tradycyjnej w 20 miastach Polskidane należy zaktualizować, nie powinny być sprzed 3 lat! (w województwach: wielkopolskim, kujawsko- pomorskim i zachodnio-pomorskim, lubuskim, dolnośląskim, mazowieckim). Część z posiadanych sklepów (15) to sklepy własne, reszta - poczynając od roku 2002 - działała na zasadzie franchisingu. Powierzchnia handlowa sklepu tradycyjnego wynosi ok. 1.100 m² , a szerokość asortymentu waha się pomiędzy 10.000 a 30.000 pozycji. Sklepy w formie tradycyjnej otwarte są siedem dni w tygodniu. By ułatwić funkcjonowanie od 2002 roku działa Centrum Logistyczne „Piotr i Paweł” znajdujące się w Sedach koło Poznania.

1. Zakres działalności sieci sklepów „Piotr i Paweł”

Sklep internetowy umieszczony pod adresem: http://wawa.piotripawel.pl/e-zakupy jest dodatkową formą handlu firmy „Piotr i Paweł”; działa w ten sposób w Poznaniu od jesieni 2003 roku. Na początku 2005 roku usługa ta została poszerzona o możliwość dowozu o 50 miejscowości poza Poznaniem. W marcu 2005 roku zaczął funkcjonować internetowy sklep na rynku warszawskim, a we wrześniu 2005 w Bydgoszczy. Dostawy są realizowane w trzech dużych miastach: Poznaniu i okolicach, Warszawie i Bydgoszczy. W październiku 2006 roku firma udostępniła tę usługę także klientom na terenie Wrocławia. Od marca 2006 powiększono asortyment sklepu internetowego do 13.000 produktów.

Zamówienia są przyjmowane siedem dni w tygodniu przez całą dobę za pośrednictwem Internetu, oraz telefonicznie w godzinach pracy tradycyjnej formy sklepu. Dostawy realizowane są przez kurierów posiadających odpowiednie identyfikatory, zakupy pakowane są w firmowe pudełka. Produkty mrożone dowożone są w przystosowanych do tego urządzeniach, jak np.: termoizolacyjne lodówki.

Stronę główną sklepu przedstawiono na rys. 22. Po wybraniu jednej z trzech miejscowości na terenie której można dokonać zakupów, pojawiają się dla ułatwienia zakładki: „regulamin”; „jak zamawiać?”; „kontakt”; „akcje promocyjne”; „archiwum zamówień” (rys. 22).

Po wejściu na stronę główną rozpoczynamy proces zakupu dokonując: rozpoznania, wyszukania, wyboru, zakupu, rozliczenia .

Rysunek 22. Strona główna Piotripawel.pl




Źródło: http://wawa.piotripawel.pl/e-zakupy

2. Przebieg transakcji

Wyszukiwanie asortymentu

Na stronie głównej znajduje się aktualna oferta. Każdy produkt przedstawiony jest wraz ze: zdjęciem, kodem i krótkim opisem. Naciskając na aktywny obszar z danym produktem można go powiększyć i złożyć na niego zamówienie, wpisując pożądaną ilość.

Produkty uporządkowane są wg grup towarowych. Po wybraniu pożądanej kategorii otwiera się strona przedstawiająca należące do niej produkty. Konsument może wybrać listę ze zdjęciami, bądź bez zdjęć, co usprawnia działanie przeglądarki. Sklep daje możliwość wyszukania konkretnego produktu biorąc za kryterium: „grupę towarową”; „producenta”; „nazwę towaru”, kod kreskowy lub Idco to jest towaru.

Wstępne złożenie zamówienia - czyli umieszczenie produktu w koszyku

Strona jest także wyposażona w funkcję „KOSZYK” znajdującą się w lewym górnym rogu na polu „Twoje zakupy”. Pole to pokazuje ilość zamówionych produktów i ich łączną wartość. Jeśli klient rozmyśli się z zakupów, wystarczy zaznaczyć w koszyku przy niechcianym produkcie pole „rezygnacja”.

Możliwość przejrzenia złożonego zamówienia (koszyka) i jego weryfikacja

Rozwinięte pole „koszyk” pokazuje konsumentowi wszystkie potrzebne informacje o zamówionych produktach, czyli: nazwę produktu, opis, pole umożliwiające rezygnację, ID towaru, cenę pojedynczego produktu, zamówioną ilość danego artykułu, a także wartość poszczególnych asortymentów i łączną sumę zakupów.

Realizacja zakupu wiąże się z przeznaczeniem na nią określonej kwoty. Sklep „Piotripawel.pl” nie przyjmuje zamówień na kwotę poniżej stu złotych. Po wybraniu produktów których wartość przekracza sto złotych, w oknie „koszyk” pojawia się regulamin i zgoda na przetwarzanie danych osobowych, oraz warunki dostawy.

Wysokość opłaty za dowóz towaru, jak i jego realizacja są zależne od kwoty zakupów.

• Wartość zakupów: 100 zł - 199,99 zł - opłata transportowa - 20 zł;

• Wartość zakupów: 200 zł - 349,99 zł - opłata transportowa - 10 zł;

• Wartość zakupów: powyżej 350 zł - dowóz gratis.

Istnieje również możliwość osobistego odbioru towaru, w tym celu należy zgłosić się w siedzibie sklepu w punkcie informacyjnym.

Złożenie ostatecznego zamówienia, wraz z: podaniem danych nabywcy, formy zapłaty i formy dostawy

Formularz zawiera dane zamawiającego: imię, nazwisko, kod pocztowy, miasto, ulica, telefon, fax, mail i miejsce na uwagi, czyli np. inny adres dostawy, niż zamawiającego (jeśli przesyłka jest np. prezentem). Oprócz danych klienta na formularzu istnieją także: wartość zamówienia, koszt dostawy i wartość łączna. Możliwy jest wybór formy płatności pomiędzy: gotówką, kartą płatniczą, bonem towarowym i kartą on-line. Klient może określić realizację dostawy: „dostawa do domu, firmy” ,”odbiór osobisty w sklepie”, a także termin dostawy w godzinach: 11-14 lub 19-22. Jeśli klient niejednokrotnie dokonuje zakupów w tym e-sklepie i posiada logo i hasło, po wpisaniu których dane uzupełniane są automatycznie - wypełnienie formularza jest szybsze.

Po złożeniu formularza, pracownik firmy może telefonować w celu weryfikacji danych, bądź jeżeli w magazynie sklepu nie ma zamówionego przez klienta towaru informuje go o zaistniałym fakcie. Przykładową ofertę sklepu internetowego działającego na terenie Warszawy przedstawiono w tabeli 7.

Tabela 7.










Źródło:Opracowanie własne z 31.08.2006 trzeba zaktualizować!!!.

█ Przykład sieci handlowej E.Leclerc - systemu sprzedaży wielokanałowej

Impulsu do rozwoju sprzedaży żywności dodało pojawienie się we wrześniu 2002 roku pierwszej z wielkich sieci handlowych -E. Leclerca (przypada na niego 20% sprzedaży artykułów spożywczych w Polscez jakiego roku dane???). Całkowitą obsługę informatyczną i częściowo logistyczną (dowóz zamówienia) zapewnia firma e-solver. W zamian za udział w zyskach hipermarket oddaje e-solverowi do dyspozycji swoje magazyny, o których mogą tylko marzyć sklepy stricte internetowe. Na stworzonej przez e-solver platformie handlowej Supersam24 znajdują się także inne sklepy, ale większość obrotu przypada na E.Leclerc. Po kilku miesiącach (w listopadzie 2002 roku??) E.Leclerc uruchomił własny sklep internetowy. Udział internetowego sklepu E.Leclerc w przychodach spółki wynosi około 1% (obroty spółki w2006 r. w Polsce wyniosły ok. 1,7 mld zł). Baza stałych klientów liczy "kilka tysięcy osób". Najczęściej są to klienci indywidualni, ale zdarzają się również przedszkola i inne firmy.

Inne hipermarkety w siecijakiej E.Leclerc czy e-solver? to Bomi - prowadzi swój sklep internetowy od czterech lat. Ma on ok. 200 klientów w Warszawie, kolejnych stu na Wybrzeżu. Również w przypadku Bomi internetowa sprzedaż stanowi kilka procent w obrotach spółki, które w ubiegłym rokutzn. W którym?? wyniosły 273,5 mln zł.

2.3. Ankietowa ocena zakupów detalicznych żywności za pośrednictwem Internetu

Wyniki badań dotyczą sytuacji sprzed 2 lat, dzisiaj sytuacja wygląda już pewnie zupełnie inaczej, uważam, że omówienie ankiety jest za szczegółowe, zielonym zaznaczyłam propozycje tekstu do usunięcia. Czas teraźniejszy w omówieniu wyników zmieniłam na przeszły.

Tu widoczne są dwa omówienia, drugie od s. 65 i ono się znacznie lepiej czyta i ono pewnie wystarczy))

Celem wykonanych badań była chęć zapoznania się z opiniami konsumentów, dotyczącymi zakupów detalicznych żywności za pośrednictwem Internetu.

W badaniach za istotny element uznano określenie:

• stosunku respondentów do sprzedaży żywności za pomocą Internetu (obawy, zagrożenia, wybór formy płatności i dostawy, istotne elementy przy dokonywaniu zakupów);

• stosunku do produktów żywnościowych sprzedawanych za pomocą Internetu;

• perspektyw rozwoju e-handlu w Polsce i na świecie;

• ogólnych informacji dotyczących korzystania z Internetu przez respondentów.

Badania zostały wykonane w połowie 2006 roku, wśród 160 respondentów. Po odrzuceniu 5 błędnie wypełnionych ankiet, wyniki zostały opracowane na podstawie 100 ankiet wypełnionych elektronicznie i 55 ankiet wypełnionych w formie tradycyjnej. Kwestionariusz ankiety został zbudowany z dwóch części: merytorycznej (21 pytań) i metryczki dotyczącej respondentów (6 pytań). Ankieta była anonimowa i skierowana do indywidualnych użytkowników Internetu. Badania przeprowadzone były wśród zróżnicowanej populacji z różnych grup wiekowych, w celu uzyskania przekrojowych wyników. Otrzymane końcowe wyniki zostały przedstawione graficznie oraz opisowo.

Wśród 155 badanych osób było 80 kobiet (52% badanych) i 75 mężczyzn (48%). Zdecydowana większość - 110 osób (71%) należała do przedziału wiekowego 18-25 lat. Prawie połowa respondentów mieszkała w dużych miastach (powyżej 200 tys. mieszk.), ok. 30% - w niewielkich ośrodkach miejskich; 17 osób mieszkało na wsi. Ponad połowa ankietowanych (53%) ukończyła studia wyższe, bądź była w trakcie ich realizacji, 37% posiadało wykształcenie średnie, a jedynie 7 osób ukończyło szkołę podstawową bądź zawodową. 98 respondentów (63%) określiło swój status jako student, 40 % osób pracowało - 22 osoby z pracujących jednocześnie studiowały. Wśród badanych było 13 uczniów (8%) oraz po dwie osoby bezrobotne i na emeryturze, bądź rencie. Zdecydowana większość osób była z gospodarstw domowych trzy- lub czteroosobowych, 17 badanych osób (11%) mieszkało samodzielnie.

Z Internetu korzystało 100% badanych - 70% respondentów codziennie, 21% - kilka razy w tygodniu, 5% okazjonalnie bądź rzadko. 85% respondentów korzystało z Internetu w domu, pozostali w domu i w pracy.

Generalnie zaobserwowano podział internautów na dwie grupy:

- korzystających z Internetu często (powyżej 15 godzin miesięcznie) (54% badanych), a więc używających go codziennie, bądź prawie codziennie. Jest to tym bardziej możliwe jeśli użytkownik do surfowania wykorzystuje kilka miejsc, a nie tylko np. miejsce zamieszkania;

- korzystających z internetu sporadycznie - najczęściej do sprawdzenia poczty elektronicznej, bądź wykonania niezbędnych czynności, jak korzystanie z banku internetowego. Ankietowani z drugiej grupy wykorzystują zasoby Internetu w następującym wymiarze godzinowym: 6% ankietowanych 10 ­- 15 godzin, 15% - 5-10 godzin; 25% - 1-5 godzin.

Dostępność i łatwość założenia Internetu w miejscu zamieszkania i ilość oferujących, konkurencyjnych firm jest na polskim rynku coraz większa, a ceny stałego łącza są coraz mniejsze, co przyczynia się do wzrostu liczby osób korzystających z połączenia z siecią właśnie w ten sposób. Według badań osoby łączące się poprzez stałe łącze stanowią 88% ogółu respondentów, a tylko 8% korzysta z modemu, zaś 4% to użytkownicy modemu i stałego łączą (korzystające z tego medium w różnych miejscach).

Rynek elektroniczny na świecie jest postrzegany był jako bardzo szybko rozwijający się przez aż 78% osób. Dodatkowo 21% uważało, że handel elektroniczny rozwija się w zauważalnym tempie. Odnośnie do rozwoju handlu elektronicznego w Polsce respondenci nie wykazali tak dużego optymizmu. 56% uważało, że rynek rozwija się, ale tylko w zauważalnym tempie. 33% widziało jego perspektywę rozwoju w bardzo dużym tempie. Żaden respondent nie uznał, że ta nowa forma handlu nie ma przed sobą perspektyw.

Pierwszym skojarzeniem z zakupami przez Internet było Allegro, bądź inne aukcje (26% ankietowanych). Kolejne pozycje zajęły skojarzenia: wygody (17%); niepewności (15%), czy też oszczędności czasu (10%); równorzędne pozycje zajęły oszustwa i dobre ceny (5%). Niestety tylko 3% osób zakupy w sieci kojarzą się z bezpieczeństwem - jest to niekorzystne dla rozwoju e-handlu. W kategorii „inne” podkreślono np: szeroką ofertę, brak fizycznego kontaktu, praktyczność, możliwość korzystania z karty kredytowej, czasochłonność składania zamówienia.

Mimo że e-handel został określony przez respondentów za rozwijający się w bardzo dużym, bądź zauważalnym tempie to 24% nie odwiedzało stron poświęconych zakupom w sieci.

Wielokrotnie zakupów przez Internet dokonywało 48% badanych, jednokrotnie 14%, w przyszłości zamierzało dokonać zakupów w takiej formie 23%, a tylko 15% wzbraniało się od tej formy zakupu. Można zauważyć, że 62% respondentów dokonała e-zakupów minimum raz, więc wśród ankietowanych jest to dość popularna forma nabywania towarów. 23% stanowiły osoby, które jeszcze nie dokonywały e-zakupów w e-sklepach, ale zamierzały to zrobić.

Ponad 1/3 badanych osób nie miała obaw przed zakupami w sieci; 26% bało się oszustwa; 16% - złej jakości dostarczonego towaru; 11% - to osoby niepewne zakupu; tylko 6% zwracało uwagę na niebezpieczeństwa czyhające w sieci, a 5% przeszkadzał brak fizycznego kontaktu z produktem (te ostatnie obawy, tak często poruszane w prasie, nie są więc tak istotne).

36% ankietowanych jako formę zapłaty podczas dokonywania zakupów preferowało przelew bankowy. Jest to najbezpieczniejszy sposób regulowania płatności z uwagi na brak dostępu niepożądanych osób do danych bankowych. Jedynie o dwa punkty procentowe niżej wybierane było zaliczenie pocztowe. Są to formy płatnicze, z których może skorzystać każdy kupujący, bez warunku posiadania kart kredytowych bądź debetowych. Taką formę płatności wybrał co czwarty respondent. Regulowanie płatności kartami kredytowymi wiąże się z koniecznością wprowadzenia numeru karty, a czasami PIN-u, w związku z czym nawet przy najlepiej zabezpieczonych łączach internetowych, istnieje zagrożenie kradzieży danych osobowych (bankowych) płatnika.

Najchętniej jako formę dostawy zamówionego towaru wybierana była firma kurierska - 64%, która ponosi wszelką odpowiedzialność za dostarczony towar. Na drugiej pozycji znalazła się poczta - 34%. Są to realizacje dostawy niewymagające od klienta opuszczenia własnego miejsca zamieszkania, ponieważ zamówiony towar dostarczany jest zawsze pod wskazany adres. Jedynie 2% wybrało inne formy realizacji dostawy, np. odbiór osobisty.

Wg przeprowadzonych badań najchętniej kupowanym towarem były książki -15%; płyty i kasety - 13%; sprzęt i art. sportowe oraz sprzęt AGD/RTV i zabawki równorzędnie po 11%. Kosmetyki, chemię, obuwie i odzież zakupiłby co 15. respondent. Na niższych pozycjach znalazły się: meble - 8%; paraleki - 7%; najmniej zwolenników internetowej sprzedaży zdobyła żywność, której zakupem przez Internet zainteresowanych jest co najwyżej 5%. Tak niskie zainteresowanie zakupem żywności spowodowane jest głównie: obawą o świeżość towaru - 59%, jego jakość - 22% oraz brakiem kontaktu z towarem - 14%.

W 2005 roku 2,9% społeczeństwa dokonało za pomocą internetu zakupów książek bądź czasopism, a jedynie 1,2% dokonało zakupów artykułów spożywczych, bądź kosmetyków. W porównaniu z rokiem 2004 wartość ta w przypadku artykułów spożywczych i kosmetyków wzrosła dwunastokrotnie. Zróżnicowanie pomiędzy danymi z badań własnych, a przeprowadzonymi przez GUS, wynika z faktu przeprowadzenia ich w innej grupie docelowej. Badania własne były wykonane w grupie osób korzystających z Internetu (100%), które są potencjalnymi e-klientami.

Internetowi klienci ocenili zakupy w sieci przede wszystkim za wygodne - 26%; szybkie - 21%; efektywne i tanie - po 19% oraz bezpieczne - 15%. Co 10. respondenta martwi bezpieczeństwo zakupów, nad którego poprawieniem e-sklepy tak bardzo pracują. Taka forma zakupów nie wymaga wychodzenia z domu, oszczędza coraz cenniejszy czas, pozwala na zapoznanie się z towarem w czasie tylko przez siebie wybranym.

Osoby robiące zakupy w sieci podkreśliły jako ważne: przede wszystkim bezpieczeństwo i przechowywanie danych osobowych (26%); jakość informacji o oferowanych produktach (14%); łatwość składania zamówienia (12%); szeroką ofertę (10%); sposób finansowania transakcji (9%); terminowość zamówień (7%); łatwość rezygnacji z zamówienia i obsługa oraz serwis po dokonaniu zakupu (po 6%), najmniej uwagi klienci przywiązują do wyglądu strony internetowej (3%).

powt.Niestety, wyniki badań wskazały na zauważalny brak zainteresowania zakupem żywności przez Internet, takich zakupów dokonuje tylko 1% respondentów. Być może jest to spowodowane brakiem fizycznego kontaktu z produktem żywnościowym, bądź zbyt małą popularnością tych produktów w sieci internetowej.

63% ankietowanych nie ma zastrzeżeń dotyczących sprzedaży żywności w Internecie, mimo to nie dokonuje ich. 22% obawia się, że towar będzie nieświeży; 8% zastanawia jakość towaru; 5% przeszkadza brak kontaktu z produktem; zaś 2% ma wątpliwości dotyczące transportu. Poniżej zestawiono procentowy udział poszczególnych obaw wśród osób mających zastrzeżenia co do zakupów żywności w Internecie???.

Przyczyną niedokonywania, bądź rzadkiego dokonywania zakupów w sieci internetowej jest wg 20% brak fizycznego kontaktu z produktem. Prawie co piąty ankietowany wskazywał na niepewność co do otrzymania zakupionego towaru i brak zaufania do tej formy zakupów. Zakupy w Internecie nie są anonimowe, formularz wymaga podania danych. .Dla niektórych jest to zniechęcenie do dokonywania transakcji, wg przeprowadzonych badań osoby te stanowią 11%. Wskazanymi przyczynami rzadkiego dokonywania zakupów (po 7%) przez Internet były: zbyt długi czas zakupu; nieznajomość tej formy robienia zakupów; porównywalne ceny z formą tradycyjną.

Odnośnie do żywności sprzedawanej przez Internet ankietowani mieli za zadanie ocenić w czterech kategoriach: ceny, jakość, bezpieczeństwo produktu, wybór produktu;.

Cena - wg znacznej liczby respondentów (39%) jest ona „ani niższa, ani wyższa”. Co trzeci ankietowany uważa, że jest nieco niższa, prawie co szósty sądzi, że jest niższa. Żaden z respondentów nie uważał jej za zdecydowanie wyższą, a tylko co 10. sądził, że jest wyższa. Tylko 10% respondentów uważało zakupy przez Internet za mniej ekonomiczne niż w formie tradycyjnej.

Jakość - przeważająca liczba wypełniających ankietę (72%) nie dostrzegła różnicy w jakości pomiędzy żywnością sprzedawaną w Internecie, a w sposób tradycyjny. Co 20. badany twierdził, że jest ona wyższa. 11% uważało ją za nieco niższą ,7% za niższą ,a 6% za zdecydowanie niższą. Nikt nie zaznaczył odpowiedzi, że jest ona zdecydowanie wyższa.

Produkty żywnościowe sprzedawane za pomocą Internetu postrzegane są jako produkty o podobnej cenie i jakości jak te, które klient może zakupić w sposób tradycyjny.

W kategorii bezpieczeństwo zakupu respondenci uznali, że jest ono zdecydowanie mniejsze (32%). Większość osób uznało, że jest mniejsze (22%), bądź nieco mniejsze (24%). Jedynie 2% uważało, że ta forma zakupu jest zdecydowanie bezpieczniejsza, bądź bezpieczniejsza. Nasuwa się wniosek, że badani nie ufali zakupom żywnościowym w sieci uznając je za mało bezpieczne.

Wybór produktu - 35% sądziło, że wybór produktów jest taki sam jak w tradycyjnej formie sprzedaży. 16% uważało, że jest on nieco mniejszy, zaś 14%, że większy. Po 13% uzyskały odpowiedzi „mniejszy” i „nieco większy”, 11% - zdecydowanie mniejszy i 7% zdecydowanie większy. Większość respondentów postrzegało ofertę e-sklepów jako mniejszą, choć Internet daje handlowcom ogromne „przestrzenie handlowe”. Podstawą skutecznego handlu elektronicznego jest dobrze zorganizowana i zaadaptowana strona internetowa. Oferta sklepów internetowych może być o wiele bogatsza niż tych tradycyjnych - potrzebne jest tylko dobre zaplecze logistyczne i sprawna obsługa, by jak najlepiej sprostać wymaganiom klienta.

Internet daje potencjalnemu klientowi możliwość obejrzenia i wybrania produktów z różnych branż. Wszystko ma w zasięgu ręki, w zasięgu swojego komputera. Może jednocześnie wybierać produkty ze wszystkich kategorii, np. produkty ekologiczne, żywność azjatycką, bądź delikatesową.

Spośród badanych, 23% respondentów kupiłoby towary znanego producenta. Świadczy to, że wciąż istnieją poważne obawy związane z jakością nabywanego towaru. 16% respondentów miało obawy związane z jakością zakupionych przez Internet produktów, a co czwarty zapytany obawiał się oszustwa. Kupując towary znanej marki ryzyko jest znacznie mniejsze, pomimo braku bezpośredniego kontaktu z produktem. Z analizy wyników badań wynika, iż konsumenci przy zakupie żywności kierują się przede wszystkim „jakością produktu” w szerokim tego słowa znaczeniu. Co szósty zapytany wymienia tę kategorię jako najważniejszą. Produkty o przedłużonym terminie trwałości oraz alkohol są najchętniej kupowane za pośrednictwem Internetu. Odpowiednio 19% i 21% badanych chętnie zakupiłoby te towary w sklepach wirtualnych. Natomiast tylko 2-3% respondentów skłonna byłaby dokonać zakupów takich jak: pieczywo, nabiał, świeże owoce czy ryby. Produkty żywnościowe codziennego użytku stanowią znaczną część ogółu kupowanych produktów żywnościowych.

Jak już wspomniano, 15% respondentów za najważniejszy wyznacznik przy zakupie żywności uważa jakość produktu. Możliwość obejrzenia kupowanego towaru jest najważniejsza dla 13% pytanych. Cena towaru jest podstawowym kryterium dla 12% badanych. 7-8% respondentów kieruje się opinią znajomych, przyzwyczajeniem oraz różnymi możliwościami płatności. Mało znaczące dla badanych (3-4% respondentów) są: sposób dostawy, bezpośredni kontakt ze sprzedawcą oraz możliwość degustacji. Nie bez znaczenia jest natomiast fakt możliwości obejrzenia kupowanego produktu. Bardzo ważnym kryterium jest jakość i cena.

Zapewniając odpowiednią i zagwarantowaną jakość produktów żywnościowych, przy jednocześnie konkurencyjnej cenie, e-handel żywnością ma duże możliwości rozwoju. Niższe ceny w stosunku do żywności sprzedawanej tradycyjnie można w handlu elektronicznym uzyskać obniżając koszty związane z wynajmem lokalu oraz mniejszym nakładem siły roboczej.

To syntetyczne podsumowanie poniżej na pewno wystarczy

Zakupy przez Internet kojarzą się przede wszystkim z aukcjami internetowymi jak Allegro oraz z: wygodą, niepewnością i oszczędnością czasu. Trzech na czterech zapytanych odwiedza strony internetowe poświęcone e-zakupom, przy czym 62% dokonało już zakupu. Co 6. Polak deklaruje brak jakiegokolwiek zainteresowania zakupami w Internecie, co może być przyczyną obaw związanych z korzystaniem z e-sprzedaży. Strach przed wirtualnymi zakupami jest kojarzony najczęściej z możliwością oszustwa, brakiem jakości towaru, niepewnością zakupu lub generalnie brakiem bezpieczeństwa. Zaledwie co trzeci respondent nie deklaruje żadnych obaw. Najbardziej zaufanymi formami płatności za dokonane zakupy są: przelew bankowy oraz opłata za zaliczeniem pocztowym. Natomiast karty płatnicze preferuje tylko co czwarty badany. Dwie trzecie respondentów zapytanych o formę realizacji dostawy wybiera firmę kurierską, co trzeci skorzystałby z usług poczty. Produktami, które obecnie(???) cieszą się największą popularnością na rynku internetowym są przede wszystkim: książki, płyty i kasety, sprzęt sportowy, RTV i AGD. Wg GUS w 2005 roku 18% użytkowników Internetu wykorzystywało wirtualną sieć do wyszukiwania informacji o towarach i usługach, a 5% kupowało bądź zamawiało towary lub usługi przez Internet.

Mimo że tylko 5% badanych najchętniej kupiłoby żywność w Internecie to niezależne źródło mówi o dziesięciokrotnym wzroście zainteresowania zakupem żywności w Internecie zaledwie w ciągu jednego roku. Mimo względnie małego zainteresowania zakupem żywności przez Internet jest to sektor, który pochłaniał w 2005 roku w Polsce 30% wydatków gospodarstw domowych. Dla ankietowanych zakupy w Internecie są przede wszystkim: wygodne, szybkie, tanie i efektywne. Najmniej ankietowanych uznało je za bezpieczne, bo jedynie co szósty. Potwierdzeniem tego jest fakt iż 26% respondentów bezpieczeństwo uważa za najistotniejsze. Spośród 155 zapytanych w badaniu osób tylko jedna kupowała żywność w Internecie. Stanowi to ok. mniej niż 1% zapytanych. Wartość ta jest zbliżona do wyników analizy GUS z 2005 roku, która wykazała wartość 1,2%. Wirtualny handel żywnością jest nowym zjawiskiem w fazie rozwoju. Jednym z argumentów potwierdzającym powodzenie tej formy sprzedaży żywności jest fakt, że 63% badanych nie ma do niego żadnych zastrzeżeń. Spośród przyczyn rzadkiego dokonywania zakupów w Internecie, bezpośrednio związanych z handlem żywnością, należą: brak fizycznego kontaktu z produktem, zbyt długi czas dostawy, nieznajomość tej formy zakupów oraz zbyt mała liczba ofert w Internecie. Produkty spożywcze sprzedawane za pomocą Internetu oceniane pod względem: ceny, jakości i szerokości oferty są przez respondentów postrzegane na równi z produktami obracanymi w formie tradycyjnej. Jedynie bezpieczeństwo przynosi obawy potencjalnym klientom. Jak wynika z analizy, żywność znanego producenta ma większe szanse powodzenia na wirtualnym rynku.

Na jesieni 2006 roku powodzeniem cieszyły by się produkty alkoholowe, o przedłużonym terminie trwałości, jak: makaron, batony, napoje oraz żywność funkcjonalna. Z badań jednoznacznie wynika, że aktualnie produkty o krótkim terminie przydatności, jak: pieczywo, czy nabiał nie mają zainteresowania wśród potencjalnych klientów internetowych. Wynika to z faktu, że najwięcej konsumentów w wyborze zakupów kieruje się jakością produktu. Z założenia potencjalne powodzenie wirtualnego rynku żywnościowego, nie powinno odbiegać od rynku tradycyjnego, ponieważ większość kryteriów jakimi kierują się konsumenci jest niezależna od formy sprzedaży żywności. Forma sprzedaży żywności sama w sobie nie wpływa na jakość produktu, szerokość oferty, cenę oraz dostępność znanych marek. Jedynie brak bezpośredniego kontaktu z produktem przemawia na korzyść tradycyjnych form sprzedaży żywności.

2.4. Zalety i wady polskich sklepów internetowych

Rozwój handlu elektronicznego związany jest z wieloma zaletami tego stosunkowo nowego medium komunikacji. Handel elektroniczny posiada zalety ważne zarówno dla firm, jak i dla klientów (por. tab. 8).

Tabela 8. Zalety i wady sklepów internetowych w świetle badań

Zalety dla klientów

Zalety dla firm^13

Oszczędność czasu zakupu, Znaczna wygoda, łatwy i szybki dostęp do informacji; Porównywanie konkurencyjnych ofert, Niższe ceny, porównywalna jakość, Dostęp do oferty sklepów na całym świecie, Możliwość przeglądania ofert i obsługa klienta 24 godziny na dobę, 365 dni w roku, Szersza oferta - wyszukanie towarów według dowolnego kryterium, np.: ceny, rodzaju, koloru, jakości.

Szybkie i szerokie rozpowszechnianie informacji o produktach i ich cenach, Szybka aktualizacja oferty handlowej i bieżąca informacja o produktach i ich cenach, Skrócenie czasu realizacji zamówień, Łatwiejsze pozyskanie informacji o preferencjach, Wprowadzenie nowych sposobów reklamy, promocji, (reklama internetowa), programów lojalnościowych, Oszczędność kosztów funkcjonowania i wyposażenia biur, zmniejszenie zatrudnienia, skrócenie kanałów dystrybucji, rezygnacja częściowa lub całkowita z magazynowania, Uproszczenie infrastruktury technicznej i usprawnienie systemów logistycznych.

Źródło: Opracowanie własne.

Handel elektroniczny posiada również pewne zagrożenia i ograniczenia, które są stosunkowo niewielkie w porównaniu z korzyściami jakie firma może osiągnąć. Są to:

• brak możliwości wypróbowania, czy oględzin kupowanego towaru (wyjątki: wirtualne próbowanie np. jazda samochodem w grach komputerowych; sprzedaż towarów ze zdjęciami, bądź z kamerą on-line,)

• brak dostatecznych uregulowań prawnych,

• zapewnienie bezpieczeństwa płatności przez sieć,

• niepewność co do rzetelności sprzedawcy,

• w przypadku słabo opracowanych serwisów odczuwalny jest brak fizycznie istniejącego sprzedawcy , z którym można skonsultować pewne pilne kwestie.

2.5. Ocena działalności polskich sklepów internetowych¹⁴

Rosnące zainteresowania Polaków zakupami w Internecie skłania do bliższego przyjrzenia się, jak przestrzegane są prawa konsumentów korzystających z zakupów on-line.

Dlatego celem monitoringu było sprawdzenie stopnia przestrzegania przepisów konsumenckich(organizacji konsumenckich) przez sklepy internetowe w Polsce. Zwrócono również baczną uwagę na dostępność i zrozumiałość informacji udzielanej na stronach WWW przez przedsiębiorców prowadzących e-sklepy.

Federacja Konsumentów skontrolowała (kiedy?), czy informacje ważne z punktu widzenia konsumenta są podane na stronie sklepu: informacje wymagane przez odpowiednie przepisy oraz takie, które są potrzebne konsumentowi, aby podjąć świadomą, racjonalną decyzję o zakupie. Dodatkowo badano, czy informacje te są sformułowane w sposób dający konsumentowi pewność co do warunków i okoliczności transakcji, czy dane te są:łatwo dostępne, kompletne i niebudzące wątpliwości.

Monitoringiem zostało objętych 200 sklepów internetowych. Monitoring e-sklepów polegał na wypełnianiu przez zespół pracowników Federacji Konsumentów wystandaryzowanego, szczegółowego kwestionariusza składającego się z następujących części:

• Informacje o przedsiębiorcy i komunikacja z klientem,

• Informacje o warunkach transakcji,

• Polityka reklamacji i zwrotów,

• Bezpieczeństwo strony,

• Ochrona prywatności,

• Kontakt ze sklepem, e-mail.

Przydział konkretnych adresów e- sklepów dla każdego monitorującego był losowy. Badanie sklepów internetowych nie przewidywało zakupu kontrolnego. Tego rodzaju badanie mogłoby dostarczyć wartościowych informacji dotyczących praktycznej strony funkcjonowania sklepu. Informacje o sprzedawcach uzyskano za pomocą poczty elektronicznej. Do sklepów wysłano e-mail o wystandaryzowanej treści. Posłużono się prywatnymi kontaktami e-mailowymi i często zmienionymi nazwiskami. Monitoring wykazał, że większość polskich sklepów internetowych wciąż nie spełnia standardów rzetelności obowiązujących profesjonalistów i nie zapewnia dostępu do kompletnych, jasnych i zrozumiałych informacji związanych z zawieraniem umowy. Podczas monitoringu wykryto wiele nieprawidłowości oraz naruszeń zasad sprzedaży.

Niedopełnianie obowiązku informacyjnego

Prawie co 7. sklep internetowy w Polsce nie podaje swojego adresu. 2/3 - e-sklepów nie informuje o organie, który zarejestrował ich działalność gospodarczą. Połowa sklepów internetowych nie podaje numeru, pod którym przedsiębiorca jest zarejestrowany, a tylko 14% e- przedsiębiorców zachęca do dzielenia się sugestiami i pomysłami usprawnienia funkcjonowania strony i/lub sklepu. 36% sklepów podaje zapis dotyczący podstawy prawnej odnośnie do handlu elektronicznego i/lub zapis ten jest niepełny, a co 5. sklep zamieszcza na stronie informacje, jaki sąd będzie rozstrzygał ewentualny spór wynikający z umowy sprzedaży.

Brak, niepełne lub niejasne informacje o warunkach transakcji

42% sklepów internetowych przedstawia koszt towaru/usługi w sposób niejednoznaczny, budzący wątpliwości, co 7. sklep w ogóle nie podaje kosztu dostawy, a 2/3 sklepów nie informuje o dostępności towaru. Jednocześnie 29% sklepów nie przestrzega zasady, że umowa nie może nakładać na konsumenta obowiązku zapłaty przed otrzymaniem towaru, 88% sklepów internetowych nie określa terminu, w jakim oferta lub informacja o cenie ma charakter wiążący, 77% sklepów internetowych nie precyzuje, czy informacje o jego produktach/usługach stanowią ofertę w rozumieniu Kodeksu Cywilnego.

Przewaga „tradycyjnych” sposobów płatności

Dominującą metodą płatności jest płatność przy odbiorze (za pobraniem) i płatność przelewem na konto sklepu (80% sklepów). Płatność kartą płatniczą umożliwia 48% przebadanych e-sklepów. Prawie co 8. sklep udostępnia tylko jedną metodę zapłaty.

Wprowadzenie w błąd odnośnie do trybu dochodzenia roszczeń

Sklepy internetowe nie dokonują rozróżnienia między reklamowaniem na podstawie niezgodności towaru z umową, a reklamowaniem na podstawie gwarancji. 44% e-sklepów nie podaje informacji o sposobie składania reklamacji, a jednocześnie sklepy często umieszczają zapisy regulaminowe ograniczające własną odpowiedzialność (np. dają konsumentowi 7 dni na złożenie reklamacji, podczas gdy są na to 2 miesiące). Także 80% sklepów internetowych nie informuje o prawie konsumenta do zwrotu kosztów reklamowania towaru w przypadku uwzględnienia reklamacji, a tylko 55% e-sklepów zamieszcza na swoich stronach informacje o zasadach rozpatrywania reklamacji; 70% sklepów podaje informacje o możliwości odstąpienia od umowy zawartej na odległość bez podania przyczyn w terminie dziesięciu dni. Blisko 40% spośród tych sklepów, które informują o możliwości odstąpienia od umowy w przeciągu dziesięciu dni, nie podaje, że jest ona zapewniona przez przepisy prawa i/lub sugeruje, że jest to wspaniałomyślny gest sklepu internetowego.

Niekompletność informacji o bezpieczeństwie danych

Ponad połowa stron e-sklepów nie wspomina ani słowem o bezpieczeństwie dostarczanych przez konsumenta danych, 42% stron nie informuje o tym, że konsument ma dostęp do swoich danych: możliwość wglądu, poprawiania, aktualizacji i usunięcia; w ponad 96% przypadków przebadanych sklepów nie ma informacji jak długo polityka prywatności sklepu pozostanie niezmieniona i jak długo obowiązuje. Jedynie 3 sklepy na 200 przebadanych przez Federację Konsumentów spełniły założony „ideał”. Liczba wykrytych i wymienionych powyżej niedociągnięć i naruszeń nie napawa optymizmem w kontekście ochrony konsumentów on- line. Nie można jednak zakładać, że nierzetelnie prezentujące się sklepy uniemożliwiają odpowiednią i skuteczną procedurę rozwiązywania sporów z konsumentami. Sytuacja skłania raczej ku wnioskowi, że słabe wyniki e-sklepów w przeprowadzonym monitoringu to efekt małego doświadczenia rynkowego i niedostatecznej edukacji prawnej e-przedsiębiorców. Pozytywnym zjawiskiem jest poprawa stopnia przestrzegania przepisów. Działania prowadzone przez Federację Konsumentów przyczyniają się do wzrostu poziomu przestrzegania prawa konsumentów korzystających z zakupów przez Internet. Zwiększa się również obopólne zaufanie pomiędzy stronami handlu, które jest fundamentalne dla rozwoju potencjału handlu elektronicznego w Polsce.

Drugie z badań przeprowadzone przez Fundację Batorego dotyczyło badania funkcjonalności polskich sklepów internetowych. Badanie miało na celu określenie: funkcjonalności, użyteczności i skuteczności polskich sklepów internetowych. Celem było zgromadzenie informacji jak sklepy ułatwiają swoim klientom składanie zamówień, w jaki sposób zapobiega się porzucaniu koszyków. Wreszcie na ile świadome są zachowania użytkowników i ich skuteczność. Skuteczność rozwiązań handlowych jest dość niska, co prognozuje dalszy dynamiczny rozwój tej branży. Najprostszą drogą do poprawy efektywności sklepów internetowych jest zwiększanie użyteczności (ang, web-usability) sklepowych serwisów WWW. Pojęcie to dotyczy styku techniki z człowiekiem i mówi o konstruowaniu jak najbardziej ergonomicznych interfejsów. Trzeba pamiętać, że Internet jest specyficznym środowiskiem. Jeśli odwiedzający stronę nie poczuje się na niej komfortowo ma do wyboru miliony??? innych. Web usability sprawia, że daje szanse temu, co chcemy przekazać poprzez maksymalne ułatwienie dostępu do informacji. W rozwiązaniach e-Commerce użyteczność interfejsu sprawia, że klienci mogą szybko i wygodnie odnaleźć i zakupić interesujące ich produkty. Badania Nielsen Norman Group wskazują, że poprawienie użyteczności stron może zwiększyć ilość sprzedanych produktów o od 100% do 400%. Wysoka użyteczność stron zwiększa zaufanie do serwisu oraz lojalność klientów, wpływa też na częstsze rekomendowanie serwisu przez jego użytkowników. Tworzącymi tę użyteczność są następujące czynniki: uzyskanie(możliwość uzyskania) pomocy, funkcjonalność pozyskania danych, prezentacja produktu, działania marketingowe, zamówienia, bezpieczeństwo, płatności i dostawa.

Uzyskanie pomocy

Coraz więcej w Internecie znajduje się użytkowników początkujących, nieposiadających wiedzy technicznej. Dostęp do każdej możliwej formy pomocy jest pożądanym elementem działalności sklepu. Użytkownicy, którzy nie skorzystają z tej pomocy bezpośrednio z pewnością będą czuć się bezpieczniej wiedząc, że nie są pozostawieni sami sobie. Standardowym sposobem kontaktu z obsługą jest obecnie e-mail oraz telefon. Sklepy bardzo rzadko skłaniają się ku udostępnieniu darmowych numerów do pomocy technicznej, choć z pewnością zwiększyłoby to komfort użytkowania stron. Jak wynika z doświadczeń, w przypadku sklepów internetowych w USA ilość zamówień telefonicznych towarów wynosi niekiedy 75% ogólnej liczby zamówień. Niestety część sklepów w ogóle nie posiada możliwości kontaktu telefonicznego. Uważa się że jest to poważny błąd. Zwłaszcza osoby niemające doświadczenia w Internecie mogą potrzebować pomocy w złożeniu zamówienia. Telefon do obsługi technicznej lub wskazany alternatywny sposób na odnalezienie interesujących użytkownika danych mogą zwiększyć skuteczność w sprzedaży.

Większość serwisów nie posiada przechowalni produktów, co pozwala na odłożenie produktów i zakończenie kompletowania zamówienia w innym czasie. Jest to dobry sposób do obsługi niezdecydowanych klientów, jak i na budowanie ich lojalności.

Dobrym sposobem budowania lojalności klientów jest posiadanie przez sklepy opcji personalizacji i subskrypcji newslettera. Istniejące mechanizmy personalizacji są mało przyjazne i tylko niewielki odsetek użytkowników z nich korzysta. W celu budowania lojalności e-sklepy powinny wykorzystywać filmowego newslettera.

Prezentacja produktu

Coraz częściej do prezentacji produktu podchodzi się w sposób indywidualny. W około 25% sklepów użytkownik ma wpływ na parametry produktu.

Ważnym elementem jest także możliwość uzyskania informacji o stanach magazynowych w powiązaniu z informacją o produkcie. Klient może poczuć się zirytowany, gdy po dokonaniu wyboru okazuje się, że produkt jest niedostępny. Informacje o dostępności powinny pojawiać się już w momencie przeglądania katalogu produktów.

Działania marketingowe

Często stosowanymi narzędziami przez sklepy internetowe są wyprzedaże. Rzadziej stosowane są programy partnerskie i programy lojalnościowe.

Zamówienia

Moduł zamówień jest miejscem, w którym występuje najwięcej „porzuceń” koszyków. Porzucenie koszyka następuje najczęściej w chwili, gdy użytkownik jest obciążony dodatkowymi kosztami przesyłki. Sklepy powinny proponować klientom darmową dostawę gdy tylko jest to możliwe oraz informować o tym fakcie. Dobrym pomysłem jest również możliwość podania swojego adresu i wyboru sposobu dostawy w dowolnym momencie zakupów. Taka forma dokonywania zakupów pozwala na poznanie dodatkowych kosztów przed złożeniem zamówienia.

Bezpieczeństwo

Duża część sklepów nie zamieszcza informacji dotyczących bezpieczeństwa, warunków reklamacji i gwarancji. Bezpieczeństwo odgrywa kluczowa rolę w handlu elektronicznym.

Płatności

Sklepy oferują różne sposoby płatności, szukają przy tym optymalnych sposobów rozliczeń, co jest spowodowane małą popularnością kart kredytowych w Polsce. Sklepy oferują wiele alternatywnych metod rozliczeń. Są to między innymi: Transfer, Płać z Interligo, PayU, Allpay, sprzedaż ratalna oraz płacenie gotówką dostawcy firmowemu przy odbiorze.

• Dostawa

Częstą przyczyną „porzuceń” koszyków jest długi czas oczekiwania na towar. Statystyki opracowane przez Shop.org wykazują, że 75% potencjalnych klientów porzuca koszyk przed sfinalizowaniem zakupów, tylko 3% z ogólnej ilości odwiedzających serwis dokonuje zakupu.

Na kontaktach między firmami i właścicielami platformy kończy się elektroniczna forma transakcji. Wszelkie płatności i rozliczenia realizowane są metodami tradycyjnymi. Wynika to z funkcji platformy, która pełni funkcję brokera - czyli pośrednika niebiorącego odpowiedzialności za kontrahentów. Giełdy podkreślają, że nie biorą odpowiedzialności za wiarygodność obecnych na platformie podmiotów i produktów, jednak niektóre, zanim zarejestrują klienta, sprawdzają jego dane i dzięki temu możemy mieć pewność, że nie spotkamy w sieci firmy nieistniejącej.

2.6. Podsumowanie

Przedstawione wyżej wyniki badań można zestawić w postaci analizy SWOT (por. tab. 9).

Tabela 9. Analiza SWOT wirtualnych rynków transakcji produktami i usługami spożywczymi

Otoczenie wewnętrzne
Zalety	Wady
Aktualne oferty ze szczegółowym opisem i zdjęciami; Wyczerpujące informacje o wystawcy i parametrach towarów; Szeroka oferta; Koncentracja zakupów w jednym miejscu; Skrócenie czasu dokonywania zakupów; Uproszczony i sprawniejszy proces zakupu; Szybkość przygotowania i realizacji zamówień; 24-godzinny dostęp do serwisu z każdego miejsca na świecie, Wydajny i efektywny sposób pozyskiwania produktów i usług, Dostęp do szerokiego grona oferodawców i klientów; Możliwość szybkiego komunikowania się stron przy zawieraniu transakcji; Możliwość zbierania i dostępu do danych o klientach nowych lub wcześniej wprowadzonych do bazy danych; Niższe koszty prowadzenia działalności (mniej personelu, wyeliminowanie nieruchomości).	Mała popularność branży w sieci (3% wszystkich artykułów oferowanych w sieci stanowią artykuły spożywcze), Brak kontaktu z żywą osobą, Anonimowość sprzedawcy i kupującego - sprzyja nadużyciom, Brak możliwości bezpośredniego obejrzenia towaru; Odroczony czas pomiędzy zakupem a dostawą;
Otoczenie zewnętrzne
Szanse	Zagrożenia
Dynamiczny wzrost liczby indywidualnych użytkowników Internetu; Ciągły wzrost popularności tej formy zakupów; Coraz bardziej zapracowane społeczeństwo (oszczędność czasu przy zakupach w sieci); Zwiększająca się popularność e-commerce; Oszczędności z e-handlu (w branży spożywczej w sektorze B2B wynoszą od 3 do 5%), Dostęp do nowych rynków zbytu, Optymistyczne prognozy dotyczące elektronicznego handlu artykułami spożywczymi; Szybkie reagowanie na sygnały rynkowe.	Ograniczony dostęp do Internetu; Wysoki koszt połączenia internetowego; Słaba jakość usług telekomunikacyjnych; Nieufność firm i klientów wobec zakupów dokonywanych drogą elektroniczną; Brak zaufania do bezpieczeństwa transakcji; Problemy prawne związane z regulacją transakcji.

Źródło: W.Szymanowski: Łańcuchy i sieci dostaw żywności w Polsce i w wybranych krajach europejskich - ewolucja i przykłady zastosowań technologii informacyjnych, WSHiFM, Warszawa, 2006.

• 3. Aukcja jako internetowa platforma elektronicznego modelu biznesowego i możliwości jej wykorzystania w dystrybucji żywności

3.1. Wstęp

Wspomniany wyżej dynamiczny rozwój aukcji internetowych w Polsce w roku 2006 (przykład Allegro.pl)przyklad Allegro był omawiany???) stwarza konieczność przedstawienia modelu biznesowego aukcji i pokazanie jego możliwych zastosowań w dystrybucji żywności np. doświadczeń holenderskich.

.

3.2. Model biznesowy aukcji, jego rodzaje i zasady działania

Przedstawiony poniżej elektroniczny model biznesowy będzie podstawą dla budowy elektronicznego modelu aukcji.

3.2.1. Elektroniczny model biznesowy

Model biznesowy określa: zawartość, strukturę i sposób zarządzania projektowanymi transakcjami aby wykreować wartość z biznesowych możliwości [Amit & Zott 2001], zaś wg M.Portera (2001) oznacza: koncepcję jak firma realizuje biznes i generuje dochodyrealizowania przez firmę biznesu i generowania dochodów. Elektroniczny model biznesu żywnością bazuje na 3 następujących zasadach [Van der Vorst, Van Dongen, Nougier, Hilhorst 2002]:

- różnicowania sieci i segmentacji rynku pozwalającej wyjść naprzeciw coraz większej fragmentaryzacji rynku i zaspokojeniu zindywidualizowanych potrzeb nabywcy, przy jednoczesnym obniżaniu cen (kosztów wytwarzania i dostawy) ;

- zintegrowanej jakości wynikającej z coraz większego przywiązywania wagi do bezpieczeństwa wytwarzanych produktów i ich przyjazności dla otoczenia;

- optymalizacji sieci powodującej racjonalizację (obniżkę kosztów) zaopatrzenia i przepływu informacji.

Oddzielenie przepływu produktów od przepływu informacji powoduje, że partnerzy sieci informacyjnych muszą korzystać z centralnego magazynu informacji zwanego centrum e-biznesu, przedstawionego na rys. 23 [Van der Vorst, Van Dongen, Nougier, Hilhorst 2002].

Rysunek 23. Opis elementów modelu elektronicznego biznesu




Żródło: J.A.J. Van der Vorst, S.Van Dongen, S.Nouguier & R.Hilhorst: E-business Initiatives in Food Supply Chains; Definition & Typology of Electronic Business Models, International Journal of Logistics;Research & Applications, vol. 5, nr 2, 2002, s. 126.

Model ten obejmuje:

- uczestników współdziałających i wymieniających między sobą informacje poprzez e-centrum biznesu, pełniących role kreujących zasady działania w systemie, projektujących cechy produktów i usług oraz informacji będących przedmiotem wymiany, projektujących przepływ: transakcji, środków finansowych ich zabezpieczeń, usług logistycznych itp.; oraz klientów, tj. zakupujących na e-rynku;

- procesów, które wspierają działania e-biznesowe, takie jak: marketing i sprzedaż, kontrola jakości, zaopatrzenie i planowanie w łańcuchu dostaw o określonych funkcjonalnościach, których realizacja wspomagana jest przez infrastrukturę ICT,umożliwiającą różne typy: współpracy, integracji, sterowania sieci. Możliwe funkcjonalności procesów centrów e-biznesu są przedstawione w tab. 10.

Tabela 10. Możliwe funkcjonalności (możliwości) procesów centrum e-biznesu

Procesy	Funkcjonalności
Marketing i sprzedaż Kontrola jakości Zaopatrzenie Planowanie łańcuchów dostaw	Monitoring popytu i zachowań nabywcy, Wspólna promocja Wspólne projektowanie Śledzenie ruchu i pochodzenia(produktów i informacji) Zarządzanie ponownymi zamówieniami Benchmarking Zarządzanie danymi o produkcie Katalogi Aukcje wprzód Aukcje wstecz Giełdy Śledzenie ruchu i pochodzenia(produktów i informacji) Wspólne prognozowanie Wspólne planowanie

Żródło: J.A.J. Van der Vorst, S. Van Dongen, S. Nouguier & R. Hilhorst: E-business Initiatives in Food Supply Chains; Definition & Typology of Electronic Business Models, International Journal of Logistics Research & Applications, vol. 5, nr 2, 2002, s. 127.

Przedstawione wyżej zasady budowy modelu i cechy procesów centrum e-biznesu pozwalają sformułować następujące wnioski:

- model dla agrobiznesu powinien uwzględniać uwrażliwienie nabywcy żywności na jej jakość i bezpieczeństwo oraz ochronę środowiska naturalnego, co powinno się wyrażać odpowiednimi certyfikatami sprzedawanych produktów i usług;

- model taki powinien charakteryzować się możliwością sterowania procesami kontroli jakości i bezpieczeństwa żywności oraz zmniejszaniem ryzyka zakupu odpowiednich czynników produkcji, dzięki procedurom śledzenia ruchu i pochodzenia produktów i usług zarówno wewnątrz, jak i pomiędzy organizacjami tworzącymi łańcuch dostaw;

- procesom zakupu towarzyszą następujące rodzaje e-centrów biznesu:

1. pierwszego rodzaju - zawierające jedynie wymianę informacji (bazy i hurtownie danych);

2. drugiego rodzaju - włączające także transakcje kupna-sprzedaży;

3. trzeciego rodzaju - obejmujące ponadto przepływy finansowe; oraz

4. czwartego rodzaju - włączające także usługi logistyczne.

Stworzona przez Van der Vorsta i in. w 2002 roku typologia elektronicznych modeli biznesu, oprócz łańcuchów informacyjnych, wartości i organizacji wirtualnych wymienia uczestników e-rynku, do których należą miedzy innymi szczególne rodzaje e-centrów: e-aukcje i e-giełdy. Model zarządzania aukcją zostanie omówiony niżej.

3.2.2 Budowa i funkcjonowanie modelu e-aukcji

Choć aukcje internetowe ciągle uznawane są za nowość, istotą prowadzonych codziennie w sieci aukcji, zarówno w sposób tradycyjny, jak i aukcji on-line, posiadają(jest) ten sam kluczowy składnik: biorące udział w aukcji osoby składają oferty kupna, bądź sprzedaży produktów za określoną cenę, znajdując jednocześnie przyjemność z samego procesu handlowania, gdyż bezpośrednia interakcja między użytkownikami, mająca miejsce w czasie rzeczywistym, wnosi element rywalizacji. Pomiędzy użytkownikami zaczynają wytwarzać się więzi, które budują wokół marki lub produktu rodzaj społeczności - najlepszy sposób na budowę długoterminowej lojalności klientów. Te wartości oraz motywacja osób biorących udział w aukcjach jest taka sama, zarówno w przypadku obywatela starożytnego Rzymu, jak i współczesnego uczestnika aukcji eBay - głównego gracza na światowym rynku aukcji internetowych.

Aukcje internetowe to jakby ogromne targowisko, na którym każdy może sprzedawać i kupować zarówno przez licytację, jak i po stałych cenach. Stwarzają możliwość pozbycia się niepotrzebnych przedmiotów, które trudno sprzedać za pomocą tradycyjnych metod. Z drugiej strony aukcja taka jest dużym domem handlowym, gdzie zainteresowani mogą odnaleźć od dawna poszukiwane towary, które są trudno dostępne na tradycyjnym rynku. Aukcje internetowe są najlepszym miejscem, gdzie sprzedający może znaleźć odpowiedniego kupca. Kierując swoją ofertę do określonej grupy, poprzez aukcje specjalistyczne można łatwo dotrzeć do trudnego rynku.

Korzystając z serwisów aukcyjnych, kupujący ma możliwość zapoznania się z ofertą znacznie szerszą, niż to jest możliwe bez dostępu do Internetu, tzn. w krótkim czasie przejrzeć i porównać oferty wielu firm, dostawców.

Handel aukcyjny nie wymaga: dużych magazynów, powierzchni sklepowych, sprzedawców, przez co koszty stałe są niższe niż w przypadku tradycyjnego biznesu. Serwis aukcyjny działa 24 godziny na dobę, a sprzedający w każdej chwili może sprawdzić ile napłynęło ofert i jaka została osiągnięta cena.

3.2.3. Model przebiegu aukcji internetowej

Rozwój sieci teleinformatycznych, zwłaszcza Internetu, powoduje przełamywanie, bądź wręcz zniesienie wielu barier i ograniczeń znanych w klasycznej ekonomii. Dawny problem popytu i podaży - sił rynkowych, które mogły występować w różnych, odległych od siebie miejscach, niemożliwych do jednoczesnego osiągnięcia przez potencjalnych współuczestników rynku, przestał już istnieć. Połączenie praw ekonomii i nowoczesnej technologii doprowadziło do opracowania systemów dynamicznej wyceny DPS (ang. Dynamic Pricing Systems), które są powszechnie stosowane w Internecie.

Podział systemów DPS (rys. 24) może być przeprowadzony ze względu na liczbę kupujących i sprzedających uczestników procesu wyceny. System, w którym występuje jeden kupujący i jeden sprzedający, określa się mianem systemu negocjacyjnego. Jeżeli do transakcji przystępuje jeden sprzedający i wielu kupujących, to taki system nazywa się systemem aukcyjnym. Z kolei wielu kupujących i sprzedających występuje w przypadku systemu giełdowego. Rozwiązaniem, w którym jeden kupujący pozyskuje oferty wielu sprzedających, jest system przetargowy.

Rysunek 24. Podział systemów dynamicznej wyceny




Źródło: P. Gługiewicz: Systemy dynamicznej wyceny. www.modernmarketing.pl

Wszystkie te modele mogą być z powodzeniem stosowane pomiędzy różnymi graczami, na każdym z segmentów rynku, a więc w relacjach pomiędzy klientami detalicznymi (C2C), biznes - konsument (B2C), jak i biznes - biznes (B2B). Dzięki tak wielu kombinacjom i dużej ich elastyczności, dynamiczna wycena może mieć zastosowanie praktycznie w każdej firmie, niezależnie od branży. Znalezienie właściwej niszy jest tylko kwestią wyobraźni zarządzających, przeprowadzenia odpowiedniej analizy i badań marketingowych. Najbardziej znanym przykładem internetowych systemów DPS są niewątpliwie aukcje internetowe.

3.2.4. Definicja i rodzaje aukcji internetowych

Termin aukcje internetowe jest dwuznaczny. Aukcje internetowe można rozumieć jako:

• proces licytacji danego towaru wystawionego na sprzedaż w serwisie aukcyjnym;

• serwis internetowy, gdzie odbywają się transakcje oparte na licytacjach kupowanych dóbr i usług.

Popularyzacja aukcji internetowych spowodowała rozszerzenie definicji na serwis aukcyjny, w którym kupuje się i sprzedaje w drodze licytacji.

Na rys. 25 przedstawiono charakterystykę aukcji internetowych według typów rynku elektronicznego. Aukcje internetowe mają charakter outsourcingu, gdyż handlujące na nich podmioty korzystają z pośrednictwa zewnętrznych firm (prowadzących serwisy aukcyjne), czyli z obcych zasobów. Kolejną ich cechą jest otwartość. Mogą z nich korzystać wszyscy - mają charakter powszechny. Obszar działania serwisów aukcyjnych także zazwyczaj nie podlega ograniczeniu. Mogą z nich korzystać podmioty zagraniczne, choć przeszkodę może stanowić bariera językowa. Popularne serwisy aukcyjne nie mają specjalizacji i zazwyczaj handluje się w nich produktami należącymi do różnych branż. Istnieją oczywiście małe serwisy aukcyjne, które wybrały niewielką niszę i specjalizują się w pośrednictwie sprzedaży określonych produktów, jednak ich znaczenie i obroty są minimalne. Aukcje internetowe to model biznesu charakterystyczny dla segmentów: B2C, C2C i C2B. Wyróżnia się także aukcje B2B. Mają one charakter giełd lub platform aukcyjnych dla sektora przedsiębiorstw. Obecnie obserwuje się rozszerzanie relacji w typowych serwisach aukcyjnych na segment B2B, co sprawia, że także ten segment należy zaliczyć do modelu typowych aukcji internetowych. Przykładem może być, wprowadzona w serwisie Allegro kategoria produktów o nazwie Firma i Przemysł, w której wystawiane są, głównie przez przedsiębiorców, urządzenia przeznaczone dla podmiotów gospodarczych.

Rysunek 25. Aukcje internetowe według typów rynków elektronicznych





Źródło: opracowanie własne na podstawie: Rynek B2B - przykład XTRADE S.A. www.ecard.pl

Wyróżnia się następujące rodzaje aukcji internetowych:

1. Aukcja klasyczna - polega na podbijaniu ceny wyjściowej w górę przez licytujących w czasie trwania aukcji. Zwycięzcą aukcji jest osoba oferująca najwyższą kwotę (o ile nie jest ustawiona cena minimalna);

2. Aukcja holenderska - wystawia się na niej więcej niż jeden przedmiot tego samego typu. Licytacja odbywa się w dół - sprzedający wystawia dwie ceny: cenę wywoławczą i cenę minimalną. Cena wywoławcza jest jednocześnie najwyższą z oferowanych i jest ona automatycznie obniżana zgodnie z funkcją wybraną przez sprzedawcę aż do ceny minimalnej, po której jest on skłonny sprzedać dany produkt. Osoby licytujące mogą tylko raz podać cenę, którą są skłonni zapłacić. Aukcję wygrywa osoba oferująca najwcześniej najwyższą z cen;

3. Aukcja wielokrotna (równoległa) - polega na tym, że sprzedający ma możliwość zaoferowania w jednej licytacji kilku identycznych produktów. Dzięki temu wyroby sprzedawane są ostatecznie kilku zwycięzcom licytacji po cenach, jakie wylicytowali;

4. Aukcja błyskawiczna - przebiega bardzo szybko, czas przeznaczony na licytację wynosi najczęściej do 60 minut. Często w tym typie aukcji nie określa się ceny minimalnej, a cena wyjściowa jest bardzo niska. Aukcja kończy się po ustalonym czasie, a jej zwycięzcą zostaje osoba, która do tego momentu wylicytowała najwyższą kwotę. Pewnym rodzajem tej aukcji są tak zwane aukcje szkockie. Trwają one czterdzieści osiem godzin. Cena minimalna, jak i kwota podbicia ustalane są na 1 złoty (są to aukcje klasyczne wielokrotne);

5. Aukcja przetargowa - w tym przypadku nie ma tradycyjnej licytacji, a zainteresowani nabyciem danego dobra składają swoje oferty z ceną, jaką są w stanie zapłacić. Oferenci nie znają ani ceny minimalnej, ani propozycji pozostałych uczestników aukcji. Zwycięzcą zostaje ten, który zaoferuje najwięcej;

6. Aukcja odwrócona - wystawia się na niej produkty nie do sprzedania, a do kupienia. Oferty zakupu danego produktu są prezentowane na swego rodzaju elektronicznej tablicy ogłoszeń. Licytują się między sobą zainteresowani, chcący dany produkt sprzedać???.

Aukcje można również podzielić na wertykalne i horyzontalne. Model wertykalny to aukcje branżowe, gdzie wystawia się towary z jednej branży, ewentualnie z kilku pokrewnych. Jak już wspominano, serwisy aukcyjne tego typu stanowią niewielki odsetek. Pełne uzasadnienie znajduje ten podział w przypadku aukcji dla segmentu B2B. Z kolei model horyzontalny to aukcje bardzo różnorodnych towarów z wielu branż.

Gdy kończy się czas, przeznaczony na licytację, a osoby zainteresowane kupnem danego towaru w dalszym ciągu wytrwale licytują, stosuje się tak zwane dogrywki. Polegają one na tym, że gdy licytujący w ustalonym czasie przed zakończeniem aukcji (na przykład dwie minuty) wylicytował wyższą kwotę, aukcja jest automatycznie przedłużana o żądaną liczbę minut (na przykład kolejne dwie minuty). Aukcja kończy się, jeśli w przedłużonym czasie nie znajdują się już chętni do podbijania ceny.

3.2.5. .Model przebiegu aukcji internetowej

Między poszczególnymi rodzajami aukcji, przedstawionymi w poprzednim punkcie, występują znaczne różnice, które dotyczą ilości sprzedawanych produktów, czasu trwania licytacji lub sposobu jej prowadzenia. Mimo tych różnic możliwe jest opracowanie modelu, który byłby wspólny dla wszystkich rodzajów aukcji internetowych. W modelu przebiegu aukcji internetowej można wyróżnić trzy następujące etapy (por. rys. 26):

1. Wystawienie produktu na aukcję;

2. Zgłaszanie ofert kupna - licytacja;

3. Sfinalizowanie transakcji z oferentem, który wygrał licytację.

Rysunek 26. Schemat przebiegu aukcji internetowej




Źródło: Przegląd modeli biznesowych. I-Metria S.A., www.biznespolska.pl

W przypadku popularnych aukcji internetowych, które jak już wcześniej zaznaczono mają charakter outsourcingu, produktów na sprzedaż nie wystawia aukcjoner (firma prowadząca serwis aukcyjny), ale jego indywidualni klienci, korzystając jedynie z koniecznego zaplecza technicznego dostarczanego przez aukcjonera. W zamian za zamieszczenie ogłoszenia o aukcji w serwisie, aukcjoner otrzymuje od klienta prowizję. W chwili kiedy w serwisie pojawia się możliwość składania ofert na zakup danego produktu rozpoczyna się etap 2.

W zależności od rodzaju aukcji odbywa się odpowiednia licytacja. Oferenci w określonym czasie wnoszą swoje propozycje cenowe na zakup danego produktu. Kiedy mija termin licytacji następuje jej zakończenie i rozpoczyna się etap 3.

W etapie 3. klient, który wygrał licytację, zostaje o tym powiadomiony. Wszystkie obowiązki wynikające ze sprzedaży produktu (zorganizowanie płatności oraz dostawy produktu) leżą po stronie sprzedającego, a nie aukcjonera, mimo że komunikacja pomiędzy sprzedającym a kupującym może zachodzić za pośrednictwem witryny aukcjonera. Sprzedający i kupujący po ustaleniu sposobu dokonania wymiany handlowej, przekazują sobie odpowiednio produkt i wylicytowaną za niego należność.

Powyższy model przebiegu aukcji internetowej jest bardzo ogólny i ma zastosowanie do wszystkich rodzajów aukcji, gdyż nie precyzuje ilości wystawianych produktów na sprzedaż, rodzaju licytacji i czasu jej trwania. Pominięto także sposób dokonania płatności, który będzie przedmiotem opisu w dalszej części pracy.

3.2.6. Budowa modelowego serwisu aukcyjnego

System aukcyjny jest to aplikacja będąca pośrednikiem pomiędzy stronami
w transakcji aukcyjnej. Podstawą każdego internetowego systemu aukcyjnego jest zintegrowana z nim relacyjna baza danych, w której przechowywane są wszelkie informacje dotyczące: produktów, kupujących, sprzedających i zachodzących między nimi interakcji.

Modelowa aplikacja powinna zapewniać użytkownikom nie tylko prosty sposób nawigacji pomiędzy poszczególnymi stronami, ale także umożliwiać pełną interakcję z systemem aukcyjnym. Interakcje pomiędzy uczestnikami aukcji oraz zasady przeglądania produktów wystawionych na aukcjach są ściśle zdefiniowane. Aukcja internetowa jest więc specyficznym typem rynku transakcji elektronicznych, na którym ściśle określona jest alokacja zasobów, a ceny są ustalane poprzez składanie ofert kupna.

Przy tworzeniu systemu aukcyjnego ważne jest właściwe zaplanowanie organizacyjnego i technologicznego zaplecza systemu, co dotyczy sformalizowanych procedur rządzących systemem i ustalających zasady interakcji pomiędzy użytkownikami systemu. Zaprogramowane zasady działania systemu są przeniesione ze sprawdzonych systemów aukcyjnych istniejących w świecie rzeczywistym. Poprawnie zaprojektowane zaplecze, jego sprawność działania, zakres zaprogramowanych zasad i bezpieczeństwo w wielu przypadkach decydują o tym czy użytkownik zdecyduje się na udział w licytacjach prowadzonych przez dany system aukcyjny (niezależnie od atrakcyjności oferty).

Poziom użyteczności systemu aukcyjnego determinuje łatwość znalezienia produktów przez kupującego i pozyskania kupców przez sprzedającego. Użyteczność związana jest ze sposobem przeniesienia struktury oferty produktowej do struktury stron internetowych.

Podstawową jednostką w architekturze stron są kategorie produktów, dające użytkownikowi możliwość prostego wyszukiwania. Istnieją dwa główne sposoby strukturalizowania danych. W pierwszym tworzony jest podział na szerokie tematycznie, równorzędne kategorie. Systemy stosujące szeroką rozpiętość kategorii mają duży atut - do konkretnego produktu można dotrzeć po przejrzeniu mniejszej ilości stron. Jednakże ten sposób organizacji posiada także wadę - listy produktów w poszczególnych kategoriach są dłuższe, przez co strony dłużej się ładują. Systemy zorientowane pionowo wymagają od użytkownika przedarcia się przez większą ilość stron, ale ostateczna informacja jest bardziej precyzyjna.

Innym sposobem rozwiązania problemu efektywnej nawigacji jest stworzenie systemu, w którym istnieje wiele kryteriów selekcji - konkretny produkt może w nim należeć do wielu niezależnych od siebie kategorii, a nawigacja może odbywać się na wiele różnych sposobów. Taki system ułatwia znalezienie konkretnego produktu na dużych aukcjach z dziesiątkami tysięcy licytowanych produktów, np. klient chcący kupić rzadkie wydanie książki - białego kruka - może ją znaleźć zarówno w kategorii książki, jak i w kategorii antyki. Dodatkowo system może być wyposażony w interaktywne dodatki, takie jak: wyszukiwarka aukcji (działająca niezależnie od kategorii) oraz system rekomendacji, ułatwiający użytkownikowi podjęcie właściwej decyzji.

Dobre skategoryzowanie produktów w systemach aukcyjnych jest też bardzo pomocne dla sprzedającego - może on precyzyjnie określić w jakich kategoriach chce wystawić swoje produkty na sprzedaż i podjąć decyzję o ich ekspozycji. Jest to bardzo ważny element procesu sprzedaży, gdyż wystawiony produkt musi konkurować z wieloma podobnymi, a wystawienie go w niewłaściwej kategorii może sprawić, że zostanie on niezauważony przez kupujących.

Kolejną bardzo ważną cechą systemu aukcyjnego jest możliwość sortowania list wystawionych na aukcji produktów, na wiele predefiniowanych sposobów. Możliwość zestawienia listy produktów według dowolnego kryterium jest szczególnie ważna w sytuacji przeładowania danej kategorii, gdy nie należy oczekiwać od kupującego ochoty na przeglądanie pełnej listy produktów.¹⁵

Niezmiernie ważną składową ogólnej jakości systemu aukcji internetowych jest sposób prezentacji konkretnych produktów. System powinien umożliwiać osobie wystawiającej produkty na aukcji, podjęcie decyzji o tym, jak ma wyglądać ich ekspozycja. Do podstawowych rozwiązań w tym zakresie należy: stosowanie języka HTML (HyperText Markup Language) w nazwach i opisach produktów, możliwość umieszczania na stronie własnych zdjęć i grafiki. Dobrze zaprojektowana strona produktu zmniejsza niepewność kupującego i ułatwia decyzję o podjęciu licytacji.

3.2.7. .Bezpieczeństwo w serwisach aukcyjnych

Jedną z najistotniejszych spraw w Internecie jest bezpieczeństwo. Specyfika aukcji wymaga stosowania pewnych rozwiązań, które zostaną szerzej omówione.

Serwisy aukcyjne muszą dbać o bezpieczeństwo dostępu do danych osobowych
i zabezpieczyć dostęp do kont użytkowników. W tym celu każdy użytkownik posiada własny identyfikator, zwany także loginem lub nickiem. Dobrym rozwiązaniem jest także logowanie przy użyciu protokołu szyfrowania danych SSL.

Aby zwiększyć wiarygodność i bezpieczeństwo transakcji, serwisy aukcyjne wprowadzają tak zwaną weryfikację danych. Weryfikacja polega najczęściej na wysłaniu przez serwis aukcyjny określonego kodu na adres podany przez użytkownika przy rejestracji. Kod może zostać podany także przez telefon. W takim przypadku konsultant serwisu oddzwania na numer telefonu stacjonarnego, podanego przez użytkownika przy rejestracji. Po otrzymaniu takiego kodu, należy wpisać go na stronie serwisu, co spowoduje pełną aktywację konta. Serwis Allegro weryfikuje dane darmowo, a osoby bez zweryfikowanych danych osobowych są oznaczone znakiem koperty przy nicku. Takie osoby nie mogą wystawiać produktów na aukcję. W innych serwisach, na przykład w serwisie Aukcje24, weryfikacja jest płatna, a zweryfikowany użytkownik otrzymuje oznaczenie graficzne informujące, że dana osoba posiada w pełni aktywne konto (status OKusera). W serwisie Świstak weryfikuje się z kolei numer konta użytkownika. Polega to na tym, że użytkownik musi przelać ze swojego konta (figurującego na jego imię i nazwisko) symboliczną kwotę na konto serwisu aukcyjnego. W ten sposób serwis aukcyjny uzyskuje potwierdzenie danych użytkownika.

Inną formą zabezpieczenia i zapewnienia wiarygodności użytkowników aukcji są tak zwane komentarze. System komentarzy, zwany także ratingiem lub doświadczeniem aukcyjnym, pozwala na wystawienie odpowiedniej opinii stronom transakcji. Standardowo istnieją trzy rodzaje opinii:

• Pozytywna - gdy transakcja została sfinalizowana prawidłowo;

• Neutralna - gdy np. nie doszło do transakcji wygranej aukcji, lecz sprawa zakończyła się pozytywnie dla obu stron;

• Negatywna - gdy sprzedający odmówił sprzedaży wylicytowanego przedmiotu lub, gdy użytkownik został oszukany przez pseudokontrahenta.

Każdy użytkownik może w dowolnej chwili przejrzeć opinie o innym użytkowniku, co zwiększa bezpieczeństwo zawieranych transakcji. W większości serwisów aukcyjnych istnieje graficzne oznaczenie wiarygodności użytkownika. W Allegro i Aukcje24 używane są do tego gwiazdki. Niektóre serwisy aukcyjne proponują swoim użytkownikom, którzy mają już pewne doświadczenie aukcyjne w innych serwisach i zdobyli tam komentarze, tzw. transfer rankingu. Jest to bardzo ciekawa propozycja dla osób, które chcą przenieść się do innego serwisu lub poszerzyć działalność o kolejne serwisy aukcyjne. Nie wszystkie jednak serwisy proponują takie rozwiązanie, a część serwisów akceptuje transfer rankingu tylko z bardziej renomowanych serwisów. W serwisie Aukcje24 można dokonać transferu rankingu tylko z serwisów QXL, czyli z Allegro.¹⁶

Każdy szanujący się serwis udostępnia swoim użytkownikom stworzenie własnej strony - wizytówki. W serwisach Allegro i Polano strona ta nazywa się O mnie, w serwisie Aukcje24 - Moja strona, a w Świstaku - Ja. Na stronach tych można napisać: kilka słów o sobie, o sposobach możliwej finalizacji aukcji, o opłatach, wymagania itd.

Serwisy aukcyjne, chcąc zabezpieczyć swoich potencjalnych klientów przed oszustami, umożliwiają stworzenie czarnych list użytkowników. Czarna lista to baza danych, do której można dodać użytkownika, gdy z jakichś powodów sprzedający nie chce, aby miał on możliwość złożenia oferty na jego aukcji. Dodany do czarnej listy użytkownik nie może złożyć oferty w aukcji danego sprzedającego. Do czarnej listy dodaje się między innymi: oszustów i osoby, którym sprzedający zmuszony był wystawić negatywny komentarz z powodu odmowy kupna wylicytowanego towaru. Nie wszystkie serwisy oferują możliwość dodania użytkownika do czarnej listy, ale w większości popularnych w Polsce serwisów istnieje taka możliwość.

Niektóre serwisy aukcyjne wprowadzają specjalne systemy zabezpieczania transakcji. W przypadku Allegro taki system nazywa się escrow. Polega on na tym, że kupujący wpłaca pieniądze za wylicytowany przedmiot na konto w Płatnościach Allegro. Następnie sprzedający wysyła towar do kupującego. Dopiero gdy kupujący potwierdzi otrzymanie towaru, sprzedający może dysponować zapłatą. Dzięki escrow obie strony: kupujący i sprzedający, mają pewność, że transakcja zakończy się pomyślnie.¹⁶

Serwisy aukcyjne wprowadzają również rozwiązania, które mają zrekompensować stratę użytkownika, jeśli nie udało się jej zapobiec poprzez opisane powyżej procedury i narzędzia bezpieczeństwa. Tego typu rozwiązania przyjmują przykładowo postać ubezpieczenia kupujących. W Allegro dotyczy to aukcji o wartości ponad 50 złotych. Natomiast maksymalna kwota ubezpieczenia wynosi 300 złotych. ⁶

3.2.8. Procedury i rozwiązania stosowane przez serwisy aukcyjne

Aby aktywnie włączyć się w licytację na aukcjach internetowych, trzeba spełnić kilka wymogów. Większość z nich wiąże się z zapewnieniem bezpieczeństwa osobom korzystającym z tej formy handlu. Wymagania zależą od serwisu aukcyjnego i mogą się nieco różnić w zależności od tego, jaki serwis jest brany pod uwagę. Niemniej, istnieje pewien ogólnie przyjęty standard, który wiąże się z modelem biznesowym aukcji internetowej. Prawie wszystkie serwisy aukcyjne stosują się do tych powszechnie przyjętych rozwiązań.

Procedury umożliwiające aktywne korzystanie z serwisów aukcyjnych i stosowane przez serwisy rozwiązania są zazwyczaj następujące:¹⁷

• Rejestracja w serwisie: należy podać podstawowe dane teleadresowe, wybrać niepowtarzalny login (nazwę użytkownika) i hasło;

• System aukcyjny przesyła maila z linkiem, na który należy kliknąć, aby potwierdzić rejestrację;

• Aby w pełni korzystać z serwisu (kupować i sprzedawać) konieczna jest zazwyczaj weryfikacja danych użytkownika;

• W niektórych przypadkach pracownicy danego serwisu weryfikują telefonicznie poprawność podanych informacji;

• Koszty związane z realizacją dostawy ponosi albo nabywca (częściej), albo sprzedający - najczęściej decyduje o tym sprzedający, a sam system aukcyjny dopuszcza oba rozwiązania;

• Oprócz tradycyjnych metod płatności (tj. przelewem lub za pobraniem) coraz częściej można spotkać obsługę kart kredytowych, czy wirtualnych (np. Yahoo! Wallet);

• Do niedawna popularne aukcje internetowe były darmowe; obecnie coraz więcej serwisów wprowadza opłaty (np. eBay.com, Allegro) - najczęściej stosuje się: opłatę za możliwość wystawienia przedmiotów oraz prowizję od zrealizowanych transakcji, które obciążają wystawiającego;

• Serwisy aukcyjne mogą także pobierać opłaty za sam udział i możliwość wystawiania towarów - w tym przypadku z reguły stosowany jest ryczałt.

Wymienione zostały najważniejsze rozwiązania, które mają wpływ na funkcjonalność serwisów aukcyjnych. Zapoznanie się z tymi rozwiązaniami i postępowanie według określonych przez serwisy procedur umożliwia aktywne branie udziału w licytacjach.

3.2.9 .Zakup i sprzedaż poprzez aukcje internetowe

Poniżej opisano jak wygląda zakup i sprzedaż poprzez aukcje internetowe. Przedstawione schematy oparte są na przebiegu aukcji w polskich serwisach aukcyjnych, w tym zwłaszcza w serwisie Allegro. Ze względu na podobieństwo mechanizmów aukcyjnych we wszystkich serwisach, schematy obrazują typowe procesy zakupu i sprzedaży na drodze aukcji internetowych z punktu widzenia użytkownika.

Proces zakupu w serwisie aukcyjnym został przedstawiony na rys. 27a. Można w nim wyróżnić następujące czynności:

1. Rejestracja w serwisie. Jest ona konieczna, aby móc aktywnie korzystać z serwisu aukcyjnego. Po zakończeniu rejestracji zostaje utworzone konto użytkownika, które umożliwia dokonywanie transakcji;

2. Znalezienie interesującego produktu. Produkt można odnaleźć, korzystając z wyszukiwarki lub przeglądając kategorie, w które pogrupowane są przedmioty wystawiane na sprzedaż;

3. Zgłoszenie oferty - licytacja. Gdy użytkownik znajdzie interesujący produkt, zgłasza swoją propozycję cenową. Jeśli nikt nie zaproponował wyższej kwoty, wówczas jego oferta pojawi się jako pierwsza. W przypadku gdy napłyną kolejne oferty, system będzie zwiększał ofertę użytkownika o określoną kwotę podbicia, maksymalnie do zadeklarowanej początkowo wysokości. Wybranie opcji Kup teraz oznacza akceptację ceny podanej przez sprzedającego i natychmiastowe zakończenie aukcji;

4. Zakończenie aukcji. Gdy minie czas trwania aukcji, osoba, której oferta była najkorzystniejsza, lub która skorzystała z opcji Kup teraz, wygrywa aukcję. Pozostali użytkownicy mogą poszukiwać innych produktów;

5. Kontakt ze sprzedającym. Zwycięzca zostaje poinformowany o wygranej i otrzymuje dane teleadresowe sprzedawcy, aby uzgodnić z nim sposób płatności i dostawy;

6. Finalizacja transakcji. Przekazanie należności sprzedającemu i odbiór zakupionego produktu;

7. Wystawienie komentarza. Po przekazaniu produktu i wylicytowanej za niego należności użytkownicy wystawiają sobie wzajemnie komentarze, w których oceniają drugą stronę.

Rysunek 27a i 27b. Schemat zakupu i sprzedaży

a) Schemat zakupu

\


\

b) Schemat sprzedaży





Żródło:Opracowanie własne.

Schemat sprzedaży produktu w serwisie aukcyjnym zaprezentowano na rys. 27b. Składają się na niego następujące czynności:

1. Rejestracja w serwisie. Poza zwykłą rejestracją, jak w przypadku możliwości dokonywania zakupów, serwisy aukcyjne wymagają zazwyczaj pełnej aktywacji konta, która pozwala na weryfikację danych użytkownika;

2. Wystawienie przedmiotu. Sprzedający wypełnia formularz zgłoszenia produktu na aukcję, w którym zaznacza w jakiej kategorii ma być wystawiony; może określić cenę minimalną, po jakiej jest go skłonny sprzedać, a także kwotę od jakiej rozpocznie się licytacja. Ponadto, tworzy stronę z opisem wystawianego produktu;

3. Śledzenie aukcji. Po zamieszczeniu przez serwis danej aukcji, sprzedający może śledzić jej przebieg i zainteresowanie produktem wśród użytkowników;

4. Zakończenie aukcji. Jeśli po zakończonym terminie aukcji produkt nie zostanie sprzedany, możliwe jest jego powtórne wystawienie. O niepowodzeniu sprzedaży może decydować brak ofert albo nieprzekroczenie poziomu ceny minimalnej określonej przez sprzedającego. W przeciwnym przypadku wygrywa najkorzystniejsza oferta;

5. Kontakt z kupującym. Gdy zostanie wyłoniony zwycięzca aukcji, sprzedający zostanie poinformowany o jego danych teleadresowych, aby uzgodnić z nim warunki płatności i przekazania produktu;

6. Finalizacja transakcji. Odbiór należności i przekazanie produktu;

7. Wystawienie komentarza. Użytkownicy oceniają się, podobnie jak przy zakupie.

Niektóre serwisy stosują prowizje od kwoty, która została wylicytowana. W takiej sytuacji sprzedający musi jeszcze uregulować swoje zobowiązania wobec firmy prowadzącej serwis aukcyjny. Ze względu na to, że występują serwisy aukcyjne, które nie pobierają prowizji od sprzedaży, ten element nie został uwzględniony w przedstawionym schemacie.

3.2.10. Rodzaje płatności

Po zakończeniu aukcji sprzedający i kupujący uzgadniają sposób dokonania płatności i realizacji dostawy. Najczęściej decyduje o tym sprzedający. Wyróżnia się następujące rodzaje płatności stosowane przez uczestników aukcji internetowych, zarówno w krajowych, jak i w zagranicznych serwisach aukcyjnych:

• Przelew w systemie płatności on-line, np. PayU.pl - niezbędne jest założenie specjalnego konta. Należność uiszcza się podając e-mail odbiorcy i kwotę;

• Płatność gotówką przy odbiorze towaru - dobra metoda, jeśli kontrahenci mieszkają blisko siebie, jest też bezpieczna;

• Przedpłata przelewem na konto sprzedającego - jest tańsza niż pobranie pocztowe;

• Płatność listonoszowi lub kurierowi przy odbiorze przesyłki;

• Przelew SWIFT - służy do przesłania pieniędzy na konto zagraniczne. Sprzedający powinien podać swoje dane osobowe, nazwę banku, jego kod SWIFT i numer konta. Zapłata pojawi się po około tygodniu;

• Płatność kartą kredytową;

• Transfer pieniędzy, np. Western Union. Należy pójść do agencji firmy, wypełnić formularz i wpłacić kwotę przekazu oraz prowizję. Numer transakcji przekazuje się odbiorcy, pieniądze są do odbioru po około 15 minutach;

• Escrow - w przekazaniu pieniędzy uczestniczy pośrednik. Należy przelać mu pieniądze. Pośrednik poinformuje sprzedającego, że pieniądze wpłynęły. Sprzedawca wysyła towar. Po potwierdzeniu ze strony kupującego, że wszystko jest w porządku, pośrednik przekazuje pieniądze sprzedawcy.

3.3. Przykład przebudowy łańcucha dostaw żywności świeżej (warzyw i owoców) w Holandii

W 1994 roku w Holandii została założona, subsydiowana przez organy rządowe, Fundacja Kompetencji na rzecz Łańcuchów w Rolnictwie (ang. Fundation for Agri-Chain Competence). W latach 1994-1998 zrealizowała ona ponad 60 projektów łańcuchów dostaw. Jeden z przypadków przebudowy łańcuchów dostaw warzyw i owoców, omówiony poniżej, był realizowany w latach 1995-1997. Dzięki temu projektowi zrealizowano wiele systemów Efektywnej Obsługi Klienta (ang. Efficient Customer Responce - ECR), między innymi w zakresie testowania wielokrotnych łańcuchów dostaw żywności przetworzonej. Zarówno w projekcie przebudowy łańcuchów dostaw żywności świeżej, jak i żywności przetworzonej, wykorzystano model zarządzania łańcuchem dostaw na podstawie wyboru scenariusza opartego na najlepszych praktykach.

Sieć dostaw owoców i warzyw na eksport w Holandii przedstawiono na rys. 28.

Rysunek 28. Sieć dostaw owoców i warzyw na eksport w Holandii




Źródło: Opracowanie własne na podstawie: J.G.A.J. van der Vorst: Effective Food Supply Chain. Generating, Modelling&Evaluating Supply Chain Scenarios, Wageningen University, 2000, s. 97.

Do sieci dostaw owoców i warzyw należą: hodowcy, aukcje, eksporterzy i importerzy, a także sieci handlowe. Celem projektu, nazwanego EXPO, było zidentyfikowanie scenariuszy łańcuchów dostaw firm eksportujących owoce i warzywa, które miało doprowadzić do wzmocnienia ich pozycji i do poprawy wyników w łańcuchu dostaw. EXPO powstało w 1996 roku z połączenia 14 holenderskich aukcji. Jest to efekt oddziaływania wielkich sieci handlowych na strukturę eksportu owoców i warzyw w Holandii. Przyszła struktura logistyczna została ukształtowana przez połączenie kilku centrów dystrybucji, które mogą bardziej efektywnie kierować działalnością logistyczną w eksporcie produktami ogrodniczymi. Zakres działalności EXPO obejmuje eksport ponad 300 grup produktów do ponad 400 dużych klientów na całym świecie. Celem strategicznym EXPO jest zajęcie pozycji lidera w marketingu i dystrybucji produktami ogrodniczymi i uzyskanie istotnego zysku, umożliwiającego rozwój. W projekcie zdefiniowano cele logistyczne i odpowiadające im wskaźniki efektywności (kroki i procedury generowania efektywnych scenariuszy). Są to:

• minimalizacja kosztów logistycznych EXPO;

• spełnienie następujących ograniczeń EXPO w obszarze usług dla klientów:

a) wszystkie zlecenia sieci handlowych są akceptowane w każdym czasie,

b) 100% dostaw na zamówienia detalistów jest akceptowane w ciągu 24 godzin,

c) dostawy spełniają warunek zaakceptowanej jakości produktów,

d) dostawy obejmują co najmniej 98% całości zamówionych towarów.

Do wyznaczenia obszarów nieokreśloności i ich źródeł niezbędna jest analiza i mapowanie sieci dostaw: od hodowców poprzez aukcje do centrów dystrybucji sieci handlowych (CDH), względnie do hurtowników na rynku hurtowym (por. rys. 28).

Rysunek 29. Wykorzystanie metody ODL do opisu działalności EXPO




Źródło: Opracowanie własne na podstawie: J.G.A.J. van der Vorst: Effective Food Supply Chain. Generating, Modelling&Evaluating Supply Chain Scenarios, Wageningen University, 2000, s. 99.

W celu lepszego zrozumienia działań EXPO, opisanych za pomocą metody ODL, należy stwierdzić, że na szczeblu taktycznym zawierane są roczne umowy pomiędzy EXPO a głównymi klientami, dotyczące wielkości dostaw i cen, a z dostawcami - wielkości i specyfiki dostaw. Ponadto z firmami transportowymi zawierane są kontrakty na wykorzystanie w kolejnym roku ich bazy transportowej. Umowy te są na tyle elastyczne, że umożliwiają uzyskanie dodatkowych środków przewozowych jedynie po dokonaniu krótkich not. Środki na magazynowanie i przepakowywanie ładunków są zabezpieczane w każdym roku.

Analizy układu zarządzającego dokonujemy poprzez identyfikację procesów zarządzania opisanych za pomocą mapowania metodą ODL (por. rys. 29).

Na rys. 27 ciemnym kolorem zaznaczono procesy transformacji produktów, zaś kolorem jasnym problemy decyzyjne i zarządcze. W opisanych na rysunku procesach współdziałają ze sobą służby: sprzedaży, zakupu, pakowania i dystrybucji tworzący krok I - procedury.

Dział zakupów rozpoczyna pracę o godz. 6.00 od sprawdzenia poziomu zapasów (proces 1) i inwentaryzacji wielkości dostaw przeznaczonych na aukcje (proces 2). Następnie dział zakupów określa lokalizację towarów spełniających następujące warunki (proces 3):

• dostępność na aukcji,

• negocjowanie cen na aukcji,

• ustalanie ilości produktów do zakupienia na aukcji,

• wybór aukcji.

O godz. 8.00 klienci zaczynają składać pisemne zamówienia, które drogą informatyczną trafiają do działu zamówień, gdzie konfrontowane są ze stanem zapasów (proces 4). Wielkość zakupów jest zdeterminowana bieżącym poziomem zapasów, aktualnymi zamówieniami klientów i cenami (proces 5). Gdy na określonej aukcji pojawiają się braki, produkty są zakupywane na innej aukcji. W międzyczasie dział dystrybucji opracowuje plany dotyczące transportu ładunków zgodnie ze specyfikacją klientów i dostępnością środków transportowych (proces 6). Zakupione produkty są transportowane do centrów dystrybucyjnych sieci handlowych (proces 7), gdzie są przepakowywane i kompletowane zgodnie z zamówieniami klientów (proces 8). Planowanie opiera się na koordynacji wielkości masy produktów, które mają być transportowane z aukcji, i posiadanych zdolności przewozowych. Wszystkie towary są transportowane w standardowych opakowaniach za pomocą środków transportowych będących w dyspozycji. Po przyjęciu w centrach dystrybucji sieci handlowych towary są liczone, klasyfikowane wg klas jakości i wprowadzane do systemu informatycznego (proces 9). W przypadku braków ilościowych lub jakościowych powiadamiane są działy zakupów i sprzedaży. Towary są magazynowane i przepakowywane zgodnie z planami realizowanymi w procesie 7 (proces 10/11). Zamówienia są realizowane wg zasady first in - first out (proces 12). W końcu towary są dostarczane klientom zgodnie z planem dostaw (proces 13). Każdego wieczora poziom zapasów jest liczony i aktualizowany w systemie zarządzania zapasami. Ponadto ceny magazynowanych towarów są modyfikowane na podstawie cen zakupów danego dnia.

Za pomocą metody EPC można opisać dynamikę procesów biznesowych. Opis działań w czasie pozwala na określenie wąskich gardeł czasowych i powstających problemów decyzyjnych, stwarza także możliwość eliminacji czasu oczekiwania na realizację zamówień. Przykładowo, plan zamówień musi znacznie wyprzedzać zamówienia wszystkich klientów, a wyliczenie towarów do zakupienia i przygotowania do dystrybucji musi wyprzedzać zaplanowanie środków transportu dla dostawy. Dopiero po opracowaniu planu dystrybucji można przygotować wysyłkę towarów. Analiza tych procesów została przedstawiona na rys. 30. W ten sposób realizowany jest krok II - przebudowy łańcucha dostaw.

Rysunek 30. Uproszczony model EPC łańcucha dostaw owoców i warzyw w Holandii




Źródło: Opracowanie własne na podstawie: J.G.A.J. van der Vorst: Effective Food Supply Chain. Generating, Modelling&Evaluating Supply Chain Scenarios, Wageningen University, 2000, s. 100.

W celu przebudowy łańcucha dostaw produktów ogrodniczych należy w układzie zarządzającym dokonać wyboru wariantu organizacji dostaw poprzez określenie punktu rozdzielającego CODP, a następnie ustalić zasady koordynacji procesów biznesowych.

W sieci dostaw EXPO punkt rozdzielający CODP może przyjmować następujące usytuowania:

- zamówienia klientów są realizowane bezpośrednio z zapasów;

- towary są pobierane z magazynu i przepakowywane zgodnie ze specyfikacją klienta; zamówienia klientów inicjują zakupy, przepakowywanie i dostawę towarów;

- zamówienia klientów inicjują proces pakowania surowców, które będą sukcesywnie przetwarzane.

Niski poziom koordynacji przed realizacją projektu powinien być podwyższony w czasie i w przestrzeni. EXPO obejmuje pracę 4 działów: zakupów, sprzedaży, produkcji i dystrybucji. Dział sprzedaży na podstawie zamówień klientów określa: towary będące przedmiotem sprzedaży, miejsce zakupu towarów po najniższych cenach i miejsce terminowego ich dostarczenia do centrów dystrybucji sieci handlowych. Zadaniem działu dystrybucji jest dostawa towarów klientom na czas. Na koniec dział przepakowania jest odpowiedzialny za przygotowanie i kompletację przesyłek zgodnie z wymaganiami klientów. Cele, zadania i wymogi informacyjne dla 4 obszarów funkcjonalnych EXPO przedstawiono w tabeli 11.

Tabela 11. Cele, zadania i wymogi informacyjne dotyczące obszarów funkcjonalnych EXPO

	Zakup	Sprzedaż	Produkcja	Dystrybucja
Cele	Zakup i transport towarów, minimalne koszty	Wysyłka i sprzedaż spełniająca wymogi klienta	Magazynowanie, przepakowywanie, wysyłka. Minimalizacja kosztów w zadanym czasie	Dostarczenie towarów klientowi. Minimalizacja kosztów w zadanym czasie
Podstawowe zadania	Sterowanie zapasami, mi, zamawianiem zakupów, lokalizacja dostaw, zakupem towarów, dostawą towarów do CDH	Zawieranie umów z klientami, rejestracja zamówień, określanie cen. Promocja towarów z wysoką marżą	Rejestracja towarów wchodzących, przepakowywanie towarów, realizacja zamówień, wysyłka towarów, kontrola zapasów	Plan dystrybucji towarów do klienta, przydział środków transportu z towarem do zleceń
Podstawowe wymogi informacyj-ne	Zamówienia klientów, poziom zapasów CDH i w aukcjach, podaż, ceny określane na aukcji, odległość dostaw	Podaż i ceny określone na aukcji, zakupy towarów, poziom zapasów, planowany zysk	Zakupy towarów, Zamówienia klientów, zamówienia przepakowań, harmonizacja dystrybucji	Pożądana pojemność pojazdów, Zamówienia klientów Określenie terminów realizacji dostaw

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: J.G.A.J. van der Vorst: Effective Food Supply Chain. Generating, Modelling&Evaluating Supply Chain Scenarios, Wageningen University, 2000, s. 102.

W celu realizacji kroku III - procedury przebudowy łańcucha dostaw - należy określić źródła nieokreśloności dotyczące działalności EXPO i ich skutki. Następnie określamy obszary nieokreśloności dotyczące: podaży, popytu, procesu dystrybucji oraz planowania i sterowania nieokreślonością ze względu na: ilość, jakość i czas. Analiza relacji przyczynowo-skutkowych pozwala zidentyfikować źródła nieokreśloności i ustalić zmienne przebudowy łańcucha dostaw. Przykład schematu przyczynowo-skutkowego przedstawiono na rys. 31.

Na podstawie tak przeprowadzonej analizy jesteśmy w stanie ustalić większość źródeł nieokreśloności w łańcuchu dostaw. Nieokreśloności te możemy pogrupować następująco:

1. Naturalna nieokreśloność systemu jest związana z osiąganą jakością produktu, niedoborem towarów i zróżnicowaną percepcją jakości. Aukcje generują w sposób naturalny nieokreśloność dzięki mechanizmowi cenowemu powodującemu przepływ zakupów pomiędzy nimi;

2. Brak koordynacji pomiędzy działami, którego powodem jest zróżnicowanie celów i systemów motywacyjnych. Dział zakupów kieruje się kosztami zakupów, dział sprzedaży satysfakcją klientów i dochodami, a dział dystrybucji kosztami logistycznymi. Dział sprzedaży akceptuje wszystkie zamówienia klientów w każdym momencie i przekazuje do działu logistyki zalecenie realizacji dostawy towarów na czas. Ponadto dział zakupów zaopatruje się w produkty po odpowiednio niskich cenach, często na bardzo oddalonych aukcjach, co podwyższa koszty i czas dostawy. Towary często pojawiają się w centrach dystrybucji sieci handlowych za późno z powodu trudności w planowaniu i zabezpieczeniu środków transportu na czas. Kombinacja zamówień wszystkich klientów i odpowiadających im terminów dostawy determinuje trasy i terminy dostaw dla środków transportu.

Rysunek 31. Schemat przyczynowo-skutkowy wymogów dotyczących jakości produktów




Źródło: Opracowanie własne na podstawie: J.G.A.J. van der Vorst: Effective Food Supply Chain. Generating, Modelling&Evaluating Supply Chain Scenarios, Wageningen University, 2000, s. 103.

3. Terminy realizacji zadań. Około 75% towarów jest zakupywanych na podstawie prognoz sprzedaży. Lokalizacja miejsc zakupu (aukcji) ma wpływ na terminy dostaw podaży, na optymalizację planów dostaw, wykorzystanie środków transportu.

Schematy przyczynowo-skutkowe pozwalają na określenie pełnej listy źródeł nieokreśloności odpowiedzialnych za wyniki działalności EXPO.

W kroku IV - procedury przebudowy łańcucha dostaw - określamy strategie jego przebudowy Typologię strategii przebudowy 4 elementów łańcucha dostaw dla EXPO przedstawiono w tabeli 12.

Po określeniu strategii przebudowy łańcucha dostaw dokonujemy doboru wskaźników efektywności, wspólnych dla łańcucha, uczestników i procesów, a następnie określamy zasady i zakres ich wartościowania. Na podstawie analizy wartościowania różnych wariantów strategii łańcuchów dostaw wybieramy zmienne określające zasady ich przebudowy. Ostateczną listę zmiennych przebudowy łańcuchów dostaw przedstawiono w tabeli 13.

Tabela 12. Typologia strategii przebudowy łańcucha dostaw dla EXPO

Elementy składowe	Lokalna przebudowa	Przebudowa łańcucha dostaw
Układ zarządzany	Standaryzacja miejsc zakupu produktów lub zasad wyboru dostawcy; Harmonogramowanie pracy urządzeń; Zakup urządzeń pakujących i sortujących	Eliminacja aukcji, bezpośrednia dostawa od hodowców do EXPO zgodnie ze specyfikacją
Układ zarządzają-cy	Określenie optymalnego poziomu zapasów w CDH; Zmiana procedury akceptacji zamówień; Określenie CODP dla każdego typu produktów; Planowanie dystrybucji i komunikowanie terminów dostaw dostawcom; Wprowadzenie stałych terminów odbioru produktów.	Zmiana zasad zamówień przez detalistów (zamówienia przed aukcją); Wdrożenie widełek terminów dostaw; Minimalizacja ręcznych (pozakomputerowych) zamówień na aukcji. Wprowadzenie kontraktów cenowych i ilościowych z dostawcami i odbiorcami
Układ informacyj-ny	Zastosowanie procedur automatycznego wprowadzania danych. Wdrożenie modułu prognozowania popytu lub systemu progno-zowania wpływu lokalizacji zakupów na poziom obługi klienta. Wdrożenie systemu zarządzania zapasami w czasie rzeczywistym. Automatyczny system wymiany informacji o terminach dostaw. Wdrożenie systemu harmonogramowania transz transportu (zaopatrzenia) przez dostawcę.	Wdrożenie systemu przydziału podaży do popytu Zainstalowanie globalnego systemu informacyjnego i efektywności wyników. Wdrożenie EDI. Dostarczanie przez dostawców prognoz dotyczących zapasów. Detaliści dostarczają prognozy popytu. Informacje o zapasach wyrobów gotowych. EXPO dostarcza prognozy popytu dostaw. Detal dostarcza informacje o zapasach wyrobów gotowych.
Struktura organizacyjna	Przyjęcie wspólnych celów przez wszystkie działy i standaryzacja systemu wynagrodzeń	Określenie wspólnych wskaźni-ków efektywności i standardary-zacja klas jakości

Źródło: opracowanie własne na podstawie: J.G.A.J. van der Vorst: Effective Food Supply Chain. Generating, Modelling&Evaluating Supply Chain Scenarios, Wageningen University, 2000, s. 108.

Tabela 13. Podstawowe zmienne przebudowy łańcucha dostaw EXPO

Poziom strategiczny	Zarządzanie operacyjne i sterowanie
Struktura sieci dostaw Bezpośrednie dostawy Zintegrowane systemy informacyjne w czasie rzeczywistym Zmiana procesu realokacji	Określenie punktu CODP dla każdego typu produktu Zmiana widełek terminów zamówień dostawców Polityka koordynacji decyzji wewnątrz i w całym łańcuchu dostaw Ustalenie zasad wymiany informacji wewnątrz i w całym łańcuchu dostaw

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: J.G.A.J. van der Vorst: Effective Food Supply Chain. Generating, Modelling&Evaluating Supply Chain Scenarios, Wageningen University, 2000, s. 108.

Etap V dotyczy budowy efektywnych scenariuszy na podstawie zmiennych przebudowy. W projekcie EXPO ustalono 4 scenariusze przebudowy na różnych szczeblach integracji [Van der Vorst 2000, s. 109]:

POZIOM 0. Sytuacja wyjściowa: Wydzielenie układów zarządzających w etapach łańcucha dostaw.

Poprawa wewnątrz łańcucha dostaw jest uzyskana dzięki zastosowaniu analizy informacji w czasie rzeczywistym wraz z nową procedurą akceptacji zamówień, integracji: planowania, zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji oraz standaryzacji procesu zakupu.

POZIOM 1. Wymiana informacji pomiędzy szczeblami łańcucha dostaw.

Wymiana informacji dotyczy: oczekiwanych zamówień, bieżącego poziomu zapasów, m.in. punktów sprzedaży (ang. Point of Sale), które przekazują informacje o sprzedaży i zapasach do EXPO.

POZIOM 2. Koordynacja układów zarządzających w łańcuchu dostaw.

Na tym etapie możliwe są zmiany w układach zarządzających dostawców i klientów, aby uzyskać lepsze wyniki, np. EXPO wpływa na plany produkcyjne hodowców lub na zarządzanie zapasami u detalistów.

POZIOM 3. Zmiany struktury łańcuchów dostaw. Na tym szczeblu rola ogniw i procesy w łańcuchu dostaw zmieniają się, np. aukcja jest eliminowana z łańcucha dostaw i zawierane są umowy kontraktacyjne z nowymi dostawcami.

Kroki V i VI. Procedury przebudowy łańcucha dostaw polegają na wdrożeniu opisanych scenariuszy, a następnie na ich monitorowaniu i ocenie. W przypadku negatywnych wyników oceny należy wrócić do kroku III lub identyfikacji nowych obszarów nieokreśloności i źródeł nieokreśloności, aby wybrać nowe strategie przebudowy łańcucha dostaw, a na ich podstawie określić nowe scenariusze jego przebudowy.

Uwagi końcowe

W wyniku realizacji projektu podjęto działania dotyczące prognozy potencjalnej wymiany popytu w całym łańcuchu dostaw, umieszczenia odpowiedzialności dotyczącej zapasów detalu w samym EXPO. Detal przekazuje prognozy popytu w określonym czasie za pomocą EDI. Detalista jest zobligowany do zamawiania przynajmniej 80% prognozowanego popytu, EXPO jest zobowiązane do dostawy około 20% prognozy w zakresie prawidłowości specyfikacji (czasu dostawy, ilości i jakości) po przewidywanych cenach. Gdy zamówienia wzrastają powyżej 120% ceny określone w umowach nie obowiązują. Kontraktowi dostawcy EXPO mogą wystąpić z negocjacjami nowych warunków dostawy co do ilości i cen. System ten zwiększył w znaczącym stopniu przejrzystość (ang. transparency) informacyjną w systemie.

Wynikiem projektu było nawiązanie bezpośrednich kontaktów biznesowych z dużymi sieciami handlowymi. Jak już wspomniano, 9 aukcji połączyło się w jedną o charakterze międzynarodowym, co przyczyniło się do znacznego rozszerzenia ich zakresu działania i wypracowywania wyższego zysku. Jest to przykład rekonstrukcji procesów w systemie aukcyjnym sprzedaży świeżej żywności, tj. owoców i warzyw o wartości przychodów ze sprzedaży na poziomie 1,5 mld euro. Zmiany te spowodowały, że 1/3 producentów sprzedaje za pomocą aukcji, zaś 2/3 korzystając z kontraktów, realizując strategię zorientowaną na klienta [Vorley 2007].

Zaznaczoną część ostatniego akapitu może wprowadzić na początek cz. 3 jako informację wprowadzającą???

B. Gregor, M. Stawiszyński: „E-commerce”; Oficyna Wydawnicza Branta; Bydgoszcz-Łódź, 2002, s. 78

² W literaturze przedmiotu występują 3 stanowiska traktujące e'commerce: wężej, szerzej i w sposób zbliżony do pojęcia e'biznes, por. Chmielarz W.: System biznesu elektronicznego, Difin, 2007, s. 18.

³ http://wizard.ae.krakow.pl/~zpi23/wertykalne.html

⁴ http://www.e-fakty.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=4727&Itemid=67

⁵ Maciejowski T.: Firma w Internecie, Oficyna Ekonomiczna; Kraków 2004; s. 102

http://www.caterweb.pl/index.jsp

⁶ http://www.ebronisze.pl/menu_dolne/regulamin

⁷ http://www.netbrokers.pl/dzial.php?newlang=polish&page=firma_pl

⁹ http://www.pkmduda.pl

¹⁰ http://www.comarch.pl/pl/Invest+in+Comarch/Reports/2006/rb+50.htm

¹¹ http://rolnik.webwweb.pl/?a=txt&id=5585

^Żródło:¹ Gregor B., Stawiszyński M., e-Commerce, Wydawnictwo Branta, Bydgoszcz-Łódź 2002, s. 133

¹² Witold Chmielarz, Systemy biznesu elektronicznego, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2007, s. 127

¹³ http://www.winter.pl/internet/w0587.html

¹⁴ Ocena została opracowana np: Raportu z badania funkcjonalności polskich sklepów internetowych , Janmedia 2004, Raportu z wyników monitoringu sklepów internetowych, Fundacja Batorego 2006, Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w 2006 r..Raport GUS 2006.

¹⁵ M. Idzikowski, M. Laska: Aukcje online. http://iiwz.univ.szczecin.pl,.

¹⁶ Aukcje internetowe i wirtualne giełdy. www.wapmagazine.pl,.

¹⁶ Centrum bezpieczeństwa. Escrow. www.allegro.pl,.

Centrum bezpieczeństwa. Program ochrony kupujących. www.allegro.pl,.

¹⁷ Modele handlu elektronicznego. www.wsap.bialystok.pl,.

Klient (ang. Custumer)

Klient (ang. Custumer)

Biznes (ang. Business)

Biznes (ang. Business)

C2C

B2C

C2B

B2B

G2C

C2G

B2G

G2B

Administracja (ang. Government)

Sprzedawca

Rynek elektroniczny

Oferty, informacje,

negocjacje

Nabywca

podaż

popyt

komunikacja

produkt

Sprzedawca

Nabywca

Giełda

notowania

popyt

podaż

popyt

podaż

spekulacja/komunikacja

produkt

Zlecenie do realizacji

Personalizacja stron

Baza danych o kliencie

Historia zakupów

Baza danych

o produktach

• Zaplecze logistyczne

Witryna sklepu B2C

Prezentacja produktów i ofert promocyjnych

NABYWCA

CENTRUM AUTORYZACJI

Przeglądnie ofert

Decyzja o zakupie

Spersonalizowane

Informacje zwrotne

Dane do autoryzacji

Potwierdzenie autoryzacji

Realizacja zamówienia

Przekierowanie z prośbą o autoryzację

Potwierdzenie autoryzacji

Legenda:

Przepływ informacji i danych

Przepływ towarów

SKLEP INTERNETOWY

Elektroniczny katalog zakupów

Mechanizm tworzenia zamówień i kompletacji zakupów

Bank klienta

System dostaw do klienta

Zarządzanie magazynami i logistyka

Zarządzanie zamówieniami i zakupami

Sprzedawca

Klient

System rozliczeń transakcji

Głębokość

asortymentu

Szerokość asortymentu

Towar 1

Wersja 1

Towar 2

Wersja 1

Towar 1

Wersja 2

Towar 2

Wersja 2

Towar n

Wersja 2

Towar 1

Wersja 3

Towar 2

Wersja 3

Towar 3

Wersja 2

Towar 1

Wersja m

Towar 2

Wersja m

Towar 3

Wersja 1

Towar n

Wersja 1

Sklep o ofercie wertykalnej

Sklep o ofercie horyzontalnej

Klient

Aukcjoner

Ogłoszenie/ reklama

Klient

Klient

Aukcjoner

Produkt

Klient

Klient

Klient

Klient

Produkt

Aukcjoner

Klient

Potwierdzenie

Płatność

Dostawa

Oferta

Płatność

Produkt

Licytacja

Etap 2

Etap 1

Etap 3

Kolorem zielonym zaznaczono cechy charakterystyczne dla rynku aukcji internetowych.










Systemy aukcyjne

Systemy giełdowe

Systemy negocjacyjne

Systemy przetargowe

KUPUJĄCY

SPRZEDAJĄCY

Jeden

Wielu

Wielu

---