Porządki architektoniczne

1. Porządek dorycki

• Jego podstawową cechą był funkcjonalizm, któremu podporządkowano walory estetyczne. Stąd mówi się z reguły, że styl dorycki charakteryzuje się ciężkimi proporcjami, surowością i monumentalizmem.

• wysokość kolumny wynosiła 14 modułów,

• kapitelu - 1 moduł, podobnie szerokość tryglifu,

• szerokość metopy - 1, 6 modułu.

• Wysokość architrawu równała się szerokości tryglifu.

• Kolumny wsparte były bezpośrednio na stylobacie bez bazy. Ich trzon lekko zwężał się ku górze, a w połowie lub na dwóch trzecich wysokości był lekko wybrzuszony (entasis), aby zapobiec optycznemu złudzeniu wywołującemu wrażenie pochylania się kolumn.

• Trzon kolumny pokryty był 18-20 ostro zakończonymi żłobieniami (kanelury).

• Głowica składała się jedynie z echinusa i abakusa.

• Belkowanie w stylu doryckim składało się z gładkiego architrawu, fryzu tryglifowo-metopowego oraz szeregu mniejszych ozdób. Ich rozmieszczenie i wygląd były określone ścisłymi zasadami. Rozmieszczenie tryglifów i metop we fryzie było regulowane tzw. "zasadą tryglifu" (tryglif).

• Wbrew nazwie, styl dorycki nie był stosowany ani jedynie, ani głównie na terenach zamieszkanych przez grecki szczep Dorów.

• Budowle w tym stylu (głównie świątynie) odnajdujemy na całym obszarze wpływów greckiej cywilizacji. Odmianą porządku doryckiego był tzw. porządek toskański, spotykany przede wszystkim w Italii. Tam też (oraz na Sycylii) zachowały się bardzo interesujące przykłady budowli w tym stylu.

2. Porządek joński

• Powstał w Azji Mniejszej i na wyspach na przełomie VII i VI w. p.n.e.

• Cechował się brakiem podporządkowania estetyki funkcjonalizmowi, co z kolei było znakiem rozpoznawczym porządku doryckiego.

• Charakteryzuje go lekkość, wysmukłe proporcje i bogate zdobienia zarówno głowicy kolumny, jak i belkowania.

• Kolumna w tym porządku ustawiona była na bazie, często o wielu torusach i trochilusach.

• Trzon kolumny ozdobiony był z reguły 24 kanelurami (żłobkami) biegnącymi od głowicy do bazy. W przeciwieństwie do porządku doryckiego nie były one ostro zakończone, lecz połączone listewkami.

• Głowica (kapitel) kolumny ozdobiona była wolutami (ślimacznicami).

• Belkowanie konstruowano w sposób bardziej ozdobny i skomplikowany niż w stylu doryckim.

• Tak więc architraw był trójczłonowy, fryz ozdobiony rzeźbą reliefową nie był oddzielony tryglifami, lecz biegł w sposób ciągły (fryz joński). Gzyms koronujący był wysunięty, a wszystkie elementy belkowania oddzielano kimationem.

• Porządek joński zdobywa coraz większą popularność w IV w. p.n.e. i od okresu hellenistycznego praktycznie dominuje w architekturze greckiej. Jego rozwinięciem był porządek koryncki.

3. Porządek koryncki

• Stanowił rozwinięcie porządku jońskiego.

• Różnił się od niego przede wszystkim bogaciej zdobioną głowicą kolumny. Była ona wyższa niż głowica jońska i miała kształt lekko rozszerzającego się ku górze cylindra z przedstawieniami liści akantu.

• Najstarszy znany nam przykład kolumny w stylu korynckim pochodzi ze świątyni Apollina Epikuriosa w Bassai, zbudowanej ok. 420 r. p.n.e. najprawdopodobniej przez Iktinosa

Porządek dorycki, Porządek joński, Porządek koryncki
1-gzyms(gejson)
2-fryz(tryglifon)
3-architraw
4-głowica
5-trzon kolumny
6-baza
6a-plinta
7-stylobat
8-metopa
8a-tryglif
9-abakus
10-echinus
11-woluta(ślimacznica)
12-kanelury
13 - stereobat

2

---