E.Nęcka `Twórcze operacje umysłowe'(r4 Proces Twórczy i jego ograniczenia) poz. 9

Operacje to składniki wykonawcze procesu twórczego, w bezpośredni sposób akomodują struktury do celu i odwrotnie.

4 stanowiska wyjaśniające twórczość:

1. Motywacja- w tym ujęciu źródłem twórczych dzieł jest motywacja a nie procesy poznawcze, a także raczej siła niż specyfika.

2. Błąd perspektywy- pewne dzieła mogą uchodzić za twórcze, ponieważ są tak oceniane z zewnątrz

3. Specyfika na wejściu-założenie mówiące o tym, że twórcze jednostki potrafią zdobywać niezwykły materiał do przetwarzania dzięki selektywności uwagi

4. Nietypowy układ- elementarne operacje umysłowe są zawsze takie same ale ich układ może być nietypowy, są one zestawiane w większe jednostki by jak najlepiej służyły przyjętemu celowi. Przyjmuje się pogląd że operacje umysłowe bezpośrednio wykonujące interakcje twórczą nie wykazują rodzajowej specyfiki. Działają zarówno procesach twórczych jak i w innych formach aktywności poznawczej. Podobnie skojarzenia-mogą być standardowe lub twórcze, twórcze są wtedy gdy są odległe.

Rozumowanie dedukcyjne- dane zawarte w przesłankach prowadzą do wniosku. Po1Sylogizm by przyczynić się do myślenia twórczego musi być konsekwentny tzn. wniosek musi wynikać tylko z przesłanek. Rozumowanie niekonsekwentne jest niebezpieczne w twórczości, bo w sytuacji konfliktu przedkładana jest wiedza potoczna z przesądami nad wiedzę wynikającą z rozumowania. Po drugie twórcze rozumowanie jest kompletne-wyciągnięte zostają wszystkie wnioski z przesłanek(nie tylko te oczywiste ale także związki semantyczne miedzy przesłankami). Po trzecie- twórcze rozumowanie jest hipotetyczne- co oznacza że ani duża ani mała przesłanka nie musi być prawdziwa.. Po czwarte twórcze rozumowanie ma być oparte na czystych przesłankach- bierzemy pod uwagę tylko to co jest w przesłankach nic ponadto.

Rozumowanie indukcyjne- indukcja polega na wyciąganiu wniosków niepełnego zbioru danych, rozumowanie to zawiera element zgadywania., ekstrapoluje się wiedzę na nowe obszary. Są 3 typy zadań; uzupełnianie serii, klasyfikowanie, wnioskowanie z analogii- najbardziej istotne dla twórczości, bo analogia ułatwia transfer wiedzy i szczegółowych rozwiązań z jednego problemu na drugi, z jednej dziedziny wiedzy na inną. Warunkiem koniecznym do wykorzystania analogii jest `umiejscowienie'- nałożenie wiedzy o jednym członie na drugi człon w celu rozwiązania problemu .Analogia musi być trafna(głęboka) i odległa(nietypowa). Analogia ułatwia przewidywanie i wyjaśnianie, intensyfikuje uczenie się ułatwia rozumienie ludzi, zapobiega egocentrycznemu widzeniu świata.

Metaforyzowanie- metafora może być środkiem i celem twórczości. Metafora do odnoszenie się do jednej rzeczy w terminach właściwych zupełnie innej, charakterystyczny dla metafory zabieg przenoszenia oczywistych cech nośnika na obiekt pozwala wykryć w tym ostatnim jego mniej oczywiste właściwości. Ułatwia to głębszy wgląd w istotę obiektu, może przynieść to efekt zaskoczenia. Metafory wykazują zdolność tworzenia elementów wiedzy dzięki zapożyczeniu oczywistych cech nośnika w celu zrozumienia mniej oczywistych aspektów obiektu .Metafora opisuje bardziej złożony obiekt w terminach właściwych czemuś znacznie prostszemu. Wewnątrzkontekstowe podobieństwo czyni metaforę trafną a międzykontekstowe oddalenie czyni ja zdolną do wnoszenia nowych elementów do naszej wiedzy o obiekcie .Metafora także musi być trafna i odległa.

Dokonywanie skojarzeń-budowanie łańcuchów skojarzeniowych. Skojarzenia odległe dokonują się na podstawie zewnętrznego, powierzchniowego podobieństwa bodźców, na podstawie przypadkowego zetknięcia się jakiejś idei z przygodnym bodźcem zewnętrznym, lub na podstawie mechanizmu pośredniczenia np. kontekstu, uczuć. Asocjacje nie pojawiają się w wyniku częstego współwystępowania danych idei w przeszłości, ale dzięki łańcuchom skojarzeniowym, dwuznaczności atrybutów i dzięki pośredniczącej roli kontekstu, zwłaszcza kontekstu emocjonalnego.

Abstrahowanie- zwracanie uwagi tylko na niektóre cechy obiektów, ignorowanie reszty. Operacja ta pozwala uczyć się pojęć a także uogólniać ich znaczenie na szerszą klasę obiektów, które mogą wykraczać poza bezpośrednie doświadczenie. Operacje abstrahowania odpowiadają też za zjawisko redefinicji obiektu, które jest istotne dla myślenia twórczego. Redefinicja ustala nowe kryteria definicyjne obiektu, aby spojrzeć na niego z zupełnie innej perspektywy. Redefinicja ułatwia przełamywanie bloków myślowych związanych z traktowaniem problemu ciągle w ten sam sposób. Tzw. `widzenie inaczej' jest operacją redefiniowania, u której podstaw leżą procesy związane z abstrahowaniem pewnych tylko cech obiektu. Schodzenie na coraz niższe poziomy abstrakcji ułatwia kontakt z obrazowymi, zmysłowymi cechami desygnatów, a także koncentracje na szczegółach( pojęcia ogólne są szerokie i `suche' a pojęcia szczegółowe wąskie ale pełne treści obrazowych.)Operacje abstrahowania ułatwiają przełamywanie stereotypów w postrzeganiu dobrze znanych obiektów, umożliwiają redefiniowanie obiektów, przyczyniają się do ruchu obiektów na skali abstrakcyjne- konkretne.

Dokonywanie transformacji- transformacja to zmienianie wszystkich lub niektórych cech obiektu, tak by jego końcowa postać różniła się od postaci wyjściowej. Ten typ przetwarzania odnosi się przede wszystkim do obrazów umysłowych. Obrazy są łatwiejsze do przekształcenia niż inne formy reprezentacji umysłowej, bo są bardziej ciągłe i wykazują większy stopień zgodności informacyjnej w stosunku do swoich desygnatów.

---