Barbara Centek i in.
Instytut Informacji Naukowej i Bibliologii
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Studia doktoranckie z zakresu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa na Wydziale Nauk Historycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu

Autorzy: Barbara Centek, Bernardeta Iwańska-Cieślik, Magdalena Cyrklaff, Paweł Marzec, Marcin Żynda

Artykuł prezentuje opis prac badawczych doktorantów Wydziału Nauk Historycznych UMK w Toruniu. Obecnie w gronie doktorantów tego ośrodka znajduje się grupa pięciu osób, które są absolwentami Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu na kierunku Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa. Na IV roku studiów jest jedna doktorantka ze specjalizacji wiedza o książce dawnej i współczesnej” - Bernardeta Iwańska-Cieślik, kolejne dwie osoby kontynuują studia na trzecim i drugim roku w zakładach prasoznawstwa - Barbara Centek oraz informacji naukowej - Paweł Marzec. Dwie osoby rozpoczęły studia w bieżącym roku akademickim, jedna na specjalizacji prasoznawczej - Marcin Żynda oraz doktorantka w zakładzie bibliotekarstwa, czytelnictwa i biblioterapii” - Magdalena Cyrklaff. W kolejnych częściach artykułu zawarte są prezentacje projektów badawczych. Krótkie charakterystyki obejmują informacje związane z naukowymi zainteresowaniami doktorantów. Ważną część zajmuje również opis celu i charakteru badań, a także planów związanych z ich realizacją.

1. Bernardeta Iwańska-Cieślik; IV rok studiów doktoranckich, specjalizacja: książka dawna i współczesna

Tytuł magistra Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej uzyskała w 2003 r. Praca licencjacka, jak i magisterska były pisane na podstawie zasobu starych druków (inkunabułów i druków XVIII-wiecznych) Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku. Obecnie jest uczestnikiem IV roku studiów doktoranckich na Wydziale Nauk Historycznych (UMK w Toruniu). Swoje zainteresowania naukowe skupia na dziejach bibliotek kościelnych i ich księgozbiorów, w szczególności zlokalizowanych we Włocławku.

Temat pracy doktorskiej, prowadzonej przez panią dr hab. Iwonę Imańską, to Biblioteka Kapituły Katedralnej we Włocławku. Rękopisy, stare druki oraz druki XIX-wieczne tejże biblioteki, które się zachowały, przechowywane są w dużej części w bibliotece seminaryjnej we Włocławku. Dzięki przeprowadzonej kwerendzie w zbiorach włocławskich oraz w innych księgozbiorach naukowych zgromadzono niezbędny materiał do dalszej analizy przede wszystkim dziejów księgozbioru kapituły katedralnej we Włocławku oraz przedstawienia sposobów gromadzenia, przechowywania, opracowania i udostępniania książek członkom kapituły i innym osobom związanym z diecezją w okresie jej działalności (lata 1492-1945).

Biblioteka kapitulna na trwałe wpisała się w dzieje księgozbiorów włocławskich. Była w kręgu zainteresowań biskupów kujawskich takich jak: Krzesław z Kurozwęk (1494-1503), Maciej Drzewiecki (1513-1531), Stanisław Karnkowski (1567-1581) oraz Hieronim Rozrażewski (1581-1600). Również członkowie kapituły wielokrotnie pomnażali jej zasobność poprzez zapis testamentowy, dar czy zakup niezbędnych pozycji. Do najbardziej hojnych darczyńców należy zaliczyć: Franciszka Łąckiego (zm. 1617), Aleksandra Baltazara Ghissę (zm. 1689), Bonifacego Szembeka (zm. 1753) oraz Karola Pollnera (zm. 1887).

Księgozbiór kapituły włocławskiej do tej pory doczekał się jednego opracowania napisanego przez Stanisława Chodyńskiego na początku XX w. Praca została opublikowana przez Stanisława Librowskiego w 1949 r. (Biblioteka kapituły włocławskiej, Warszawa: [s.n.], 1949). Od tej pory biblioteka była jedynie wspominana przy okazji prac dotyczących historii regionu oraz jego kultury (np. KUJAWSKI, W. Kapituła katedralna w dziejach diecezji. Kronika Diecezji Włocławskiej. 1998, t. 81, nr 11, s. 554-581; WAJER, J. Życie kulturalne miasta. In STASZEWSKI, J. Włocławek: dzieje miasta. t. 2. Włocławek: Lega, 2001, s. 170-220). Wymienione prace opierały się jednakże wyłącznie na wcześniejszym opracowaniu dziejów biblioteki S. Chodyńskiego. Autor w swoim opracowaniu opierał się głównie na materiałach dostępnych w Archiwum Diecezjalnym we Włocławku, pomijając analizę katalogów oraz inwentarzy katedry włocławskiej. W 1973 r. Kazimierz Rulka opublikował artykuł pt.: Stan badań nad księgozbiorami diecezji włocławskiej oraz postulaty badawcze na przyszłość (Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne. 1973, t. 26, s. 5-57), który ograniczał się do przedstawienia źródeł drukowanych poświęconych zbiorom kapitulnym.

Od czasów pracy S. Chodyńskiego brak rozprawy szerzej traktującej temat biblioteki kapitulnej. Pomimo że praca została zaopatrzona w aneks w postaci czterech katalogów, to brak jakiejkolwiek analizy ich zawartości. Dodatkowo należy zaznaczyć, iż do naszych czasów zachowało się 10 wykazów książek najstarszej biblioteki włocławskiej. Przechowywane są w Archiwum Diecezjalnym we Włocławku oraz w zbiorach Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu.

Doktorantka poza pisaniem pracy i uczestnictwem w zajęciach prowadzi działalność dydaktyczną z zakresu książki dawnej i współczesnej, historia książki - ćwiczenia, proseminarium - ćwiczenia.

Dotychczasowe publikacje:

1. Zarys dziejów Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku. Zapiski Kujawsko - Dobrzyńskie 2005, t. 21, s. 153-170.

2. Pollner Karol Ludwik. In KUNIKOWSKI, S. (red.) Włocławski Słownik Biograficzny, t. 3. Włocławek: Lega Oficyna Wydawnicza, 2005, s. 133-134.

3. Książki z księgozbioru rodziny Strzemboszów i Andrzeja Lisieckiego w zbiorach Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku. W uzupełnieniu pracy „Kolekcje historyczne. Księgozbiory szlacheckie XVI-XVII wieku” (rec. Kolekcje historyczne. Księgozbiory szlacheckie XVI-XVII wieku. Warszawa: Wydaw. Uniwersytetu Warszawskiego, 2004. (Prace Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, t. 30). Studia Włocławskie 2006, t. 9, s. 469-476.

4. XVIII-wieczne druki z Pomorza Gdańskiego i Warmii nieznane Estreicherowi w zbiorach Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku. Acta Uniwersitatis Nicolai Copernici, Bibliologia V, 2006 (w druku).

2. Barbara Centek; III rok studiów doktoranckich, specjalizacja: prasoznawstwo

Zainteresowania badawcze koncentrują się wokół czasopism naukowych. W swoich badaniach wykorzystuje jednocześnie warsztat historyka i prasoznawcy. Dzięki temu może dokonać analizy treści danych tytułów, ich cech formalnych, ale także umieścić je w szerszym kontekście. Praca doktorska poświęcona będzie naukowym i popularnonaukowym czasopismom Lubelszczyzny w latach 1944-1989, peryferyjnego regionu, który mimo swojego położenia posiada wiele prężnie działających ośrodków naukowych. We wskazanym okresie Lublin był jedynym miastem w Polsce, które posiadało dwa uniwersytety. Uczelnie były najważniejszymi, lecz nie jedynymi instytucjami sprawczymi. Czasopisma o charakterze naukowym lub popularnonaukowym wydawały również m.in. Politechnika Lubelska, Akademia Rolnicza w Lublinie, a także różne towarzystwa naukowe regionu.

Podejmowane w rozprawie zagadnienie nie doczekało się do tej pory kompleksowego opracowania. Dotychczasowe prace ograniczały się do omówienia albo jednego tytułu albo wybranej grupy tematycznej. Natomiast celem rozprawy jest dokładna analiza wszystkich (około 200) ukazujących się w tym okresie tytułów prasowych o charakterze naukowym lub popularnonaukowym. Przedstawione będą zarówno ich cechy formalne, analiza treści, a także sylwetki ich inicjatorów i głównych twórców. W ten sposób praca przyczyni się do rozwoju badań nad środowiskiem naukowym Lubelszczyzny.

Rozprawa powstaje w oparciu o analizę materiałów archiwalnych poszczególnych instytucji sprawczych i ośrodków ruchu naukowego, a także treści samych czasopism. Cennym źródłem są również relacje różnych osób związanych z poszczególnymi tytułami. W ramach ścieżki prasoznawczej doktorantka prowadzi od roku akademickiego 2005/2006 zajęcia z typologii i socjologii prasy.

Dotychczasowe publikacje:

1. Monografia „Gońca Terespolskiego” (1989-2001), cz. 1. Goniec Terespolski 2000, nr 4(61), s. 16-19; cz. 2: Goniec Terespolski 2000, nr 5(62), s. 16-19.

2. Nie tylko dla bibliotekoznawców. Głos Uczelni 2003, nr 11 (213), s. 19.

3. Recencja: Tomasz Gezela, Prasa turystyczno-podróżnicza w Polsce po 1989 r., Kultura i Edukacja 2005, nr 2, s. 114-116.

4. [Współautorka] Sprawozdanie ze spotkania Sekcji Historycznej ToMiTo poświęconego ochronie toruńskich cmentarzy. Rocznik Toruński 2005, s. 299-302.

Publikacje złożone do druku:

1. Naukowe czasopisma ruchu społecznego południowo-wschodniego Podlasia (1969-2002). W: Rocznik Historii Prasy Polskiej

2. Popularnonaukowe czasopisma południowo-wschodniego Podlasia (1980-2002). W: Rocznik Historii Prasy Polskiej

3. Paweł Marzec; II rok studiów doktoranckich, specjalizacja: Informacja naukowa

W erze tworzącego się społeczeństwa informacyjnego coraz większą uwagą i zainteresowaniem cieszą się różnego rodzaju elektroniczne źródła informacji. W ostatnich latach nastąpiło bardzo znaczące przesunięcie ciężkości w kierunku wirtualnej sieci jako zasobu różnego rodzaju informacji lub ich nośnika. Rozwój usługi WWW i możliwości, które ta technologia oferuje spowodowało wzmożony popyt na informację elektroniczną. Internet szybko stał się jednym z głównych kanałów komunikacyjnych nie tylko w biznesie, ale przede wszystkim w nauce.

Miejsce serwisów internetowych bibliotek akademickich we współczesnej sieci informacyjnej jest niezwykle ważne. Wiąże się to z funkcją, jaką obecnie pełnią, a mianowicie organizowaniem dostępu do wszelkich, dostępnych źródeł informacji bez względu na ich formę. Wzrastające potrzeby informacyjne środowiska akademickiego wymagają permanentnej oceny oraz doskonalenia jakości serwisów internetowych bibliotek. Wypełnianie wspomnianych zadań przez serwis WWW nowoczesnej biblioteki akademickiej nie może być prowadzone w oderwaniu od opinii i poziomu satysfakcji ich użytkowników, a także zaspokajania ich potrzeb informacyjnych. Współczesne tendencje w dziedzinie oceny jakości wskazują na konieczność dostosowywania różnego typu produktów do potrzeb ich użytkowników. Metody oceny jakości znalazły szerokie zastosowanie w bibliotekarstwie i informacji naukowej. Przeprowadzone na różną skalę badania dotyczą wszystkich aspektów działalności wspomnianych placówek.

Badania jakości serwisów internetowych bibliotek akademickich są bardzo zróżnicowane. Istnieje wiele zestawów odpowiednich kryteriów w formie list lub kwestionariuszy^[1] aż po rozbudowane kompleksowe metody benchmarkingowe^[2]. W literaturze przedmiotu spotyka się również metody oparte na technologii HCI (Human Computer Interaction), które za podstawę jakości i poprawności serwisu przyjmują poziom jego użyteczności. Jedną z bardzo popularnych metod w tej grupie jest test użyteczności. Zapewnia on rozpoznanie błędów tkwiących w różnych elementach badanych stron WWW, które mogą wpłynąć niekorzystnie na efektywność, skuteczność, łatwość nauki oraz satysfakcję z ich użytkowania^[3].

Studia nad zastosowaniem użyteczności w badaniu serwisów bibliotek akademickich są dość zaawansowane w krajach zachodnich. Na polskim gruncie i literaturze fachowej brakuje niestety wyczerpujących opracowań i, poza nielicznymi artykułami, ta bardzo skuteczna metoda pozostaje dla polskiego środowiska bibliotekarskiego i informacyjnego nadal stosunkowo nieznana. Z tego względu konieczne wydaje się podjęcie tej problematyki badawczej.

Autor w swojej rozprawie doktorskiej o ocenie użyteczności serwisów internetowych bibliotek akademickich pragnie zaprezentować metodykę oceny jakości witryn WWW bibliotek akademickich opartą na wspomnianej technologii HCI. Dla głębszego rozpoznania tej dziedziny, stosowne wydaje się rozdzielenie celu badawczego na dwie główne płaszczyzny. Pierwszy cel to przybliżenie środowisku bibliotekarskiemu w Polsce nowoczesnych metod oceny i doskonalenia jakości serwisów bibliotek opartych na wspomnianych technikach badania użyteczności. Ważne jest przedstawienie zwięzłej typologii metod dostępnych i sprawdzonych na gruncie informatyki stosowanej. Zadaniem postawionym przed autorem w tej części pracy jest dokładne opisanie możliwości zastosowania różnego typu metod oceny użyteczności. Drugą płaszczyzną badań jest przeprowadzenie oceny wybranych serwisów WWW bibliotek akademickich. Ta część pracy pozwoli na określenie poziomu użyteczności badanych serwisów.

Dotychczasowe publikacje:

1. GRZYWACZ, M., MARZEC, P., SZAŁWIŃSKI, Z. Evaluation of quality of the Internet store on example evaluating polish library service - EBIB. In Abstracts of the 13th International BOBCATSSS Symposium on Library and Information Science "Librarianship in the information age", January 31 - February 2, 2005, Budapest, Hungary. Budapeszt, 2005.

2. GRZYWACZ, M., MARZEC, P., SZAŁWIŃSKI, Z. Metody oceny jakości zasobów internetowych na przykładzie testu użyteczności serwisu EBIB. W: Biuletyn EBIB [on-line]. 2005 nr 5 [dostęp 24 czerwca 2005]. Dostępny w World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/2005/66/grzywacz.php.

4. Magdalena Cyrklaff; I rok studiów doktoranckich; obszar badań: wojewódzkie biblioteki publiczne

Żyjemy w dobie społeczeństwa informacyjnego i uczącego się, w którym posiadanie i łatwy dostęp do informacji oraz umiejętność jej wykorzystywania warunkują możliwość rozwoju jednostki i jej funkcjonowanie w nowej cywilizacji. W tak ukształtowanej rzeczywistości istotną rolę spełniają biblioteki jako instytucje wspomagające proces kształcenia swoich użytkowników poprzez udostępnianie im materiałów oraz informacji o nich.

W latach 90., pod wpływem rozkwitu nowoczesnych technologii komputerowych i telekomunikacyjnych, nastąpił szereg przeobrażeń w zadaniach bibliotek. W 1994 r. UNESCO we współpracy z IFLA (Międzynarodową Federacją Stowarzyszeń Bibliotekarskich) wydało UNESCO Public Library Manifesto (Manifest bibliotek publicznych UNESCO), w którym bibliotekę publiczną uznano za lokalne centrum informacji pełniące rolę ośrodka wspierającego kształcenie ustawiczne i umożliwiające dostęp do sprzętu komputerowego, Internetu i szkoleń związanych z ich użytkowaniem^[4].

Bibliotekarstwo publiczne w Polsce nie nadąża za rozwojem techniki i przeobrażeniami społeczno-politycznymi. Reforma administracyjna z 1999 r. przyczyniła się do tego, że sieć bibliotek publicznych praktycznie przestała istnieć^[5]. Zredukowanie liczby województw do 16. spowodowało reorganizację wojewódzkich bibliotek publicznych i zmniejszenie jej liczby do 18., gdyż tyle jest obecnie w Polsce stolic województw (po 2. stolice w woj. kujawsko-pomorskim i w lubuskim). Nie zbadano dotąd stanu tych bibliotek oraz wpływu reformy administracyjnej na ich funkcjonowanie. Ponadto nie pojawiła się żadna rozprawa naukowa mająca na celu stworzenie i wypromowanie modelu wojewódzkiej biblioteki publicznej jako centrum informacji w regionie. Zamysłem autorki jest zatem opis działalności wojewódzkich bibliotek publicznych i stworzenie modelu tych instytucji jako centrów informacji na poziomie wojewódzkim, w których działalności można wykorzystać strategie marketingowe, czyli promocję, elementy public relations oraz zarządzanie kadrami.

Praca będzie składać się z trzech głównych części. Punktem wyjścia będzie przybliżenie działalności zagranicznych bibliotek publicznych jako wzorcowych centrów informacji dla społeczności lokalnej. Opisane zostaną przykłady rozwiązań stosowanych w Wielkiej Brytanii, gdzie m.in. bada się profile użytkowników celem zobrazowania społeczności czytelników uwzględniające wszystkie cechy, począwszy od socjalnych, poprzez rasowe, a na wiekowych kończąc. Postępowanie to pozwala zaopatrzyć bibliotekę tylko w potrzebne materiały i pożądane usługi. Taką metodę sprawdzania zapotrzebowania przed poniesieniem wysokich kosztów nazywa się segmentacją rynku^[6]. Także wzorce amerykańskie mogą dostarczyć polskim bibliotekom istotnych bodźców skłaniających do przeobrażeń. W USA już w 1994 r. 21% bibliotek publicznych korzystało z Internetu za pośrednictwem telefonu i modemów.[...] System ten służył w tym czasie [...] do pośredniczenia w przekazie informacji lokalnych i regionalnych, obsługi informacyjnej specjalnych grup użytkowników, zapewnienia dostępu do list (grup) dyskusyjnych. W roku 1996 okazało się, że biblioteki publiczne mogą być jeszcze bardziej użyteczne dzięki korzystaniu z Internetu. Mogą one być i stają się bankami informacji środowiskowej, przewodnikami po wirtualnym uniwersytecie, za jaki można uznać Internet oraz centrami informacji dla biznesu bądź miejscami kontaktu ludzi zainteresowaniach podobnych zainteresowaniach^[7]. Nowoczesne rozwiązania stosuje się także w krajach skandynawskich, np. biblioteki publiczne w Szwecji biorą udział w rządowym programie Sweden Senior-Net, którego celem jest zachęcanie i wdrażanie osób starszych do posługiwania się komputerami.

Druga część pracy poświęcona będzie krótkiej charakterystyce działalności wojewódzkich bibliotek publicznych oraz próbie zastosowania w nich niektórych wzorców z bibliotek zagranicznych mających usprawnić funkcjonowanie polskich książnic i przekształcić je w centra informacji. Poruszone także zostaną zagadnienia z zakresu efektywnego zarządzania instytucją non-profit. Biblioteki powinny prowadzić działalność marketingową, dotyczącą świadczonych usług, w celu rozwinięcia wśród potencjalnych użytkowników świadomości istnienia tychże usług, zainteresowania nimi, rozbudzenia potrzeby wykorzystania oraz wyrobienia przekonania o ich wysokiej wartości^[8]. Autorka proponuje, aby wojewódzkie biblioteki publiczne stały się instytucjami prężnie współpracującymi z ośrodkami kultury, placówkami edukacyjnymi, organizacjami i stowarzyszeniami działającymi na rzecz osób starszych, niepełnosprawnych, uzależnionych, bezdomnych. Chodzi o to, aby umieć obsłużyć każdą kategorię czytelników i oferować im nie tylko standardowe usługi (np. wypożyczanie książek czy korzystanie z czytelni czasopism), ale aby rozszerzać ofertę o szkolenia z zakresu obsługi komputerów dla seniorów, alternatywne materiały czytelnicze, informację o działających w regionie placówkach wspierających osoby w trudnej sytuacji materialnej, szybką odpowiedź na pytania o stowarzyszenia zrzeszające np. osoby chore na epilepsję itd.

Ostatnia część rozprawy będzie dotyczyła form przygotowania współczesnych bibliotekarzy do pracy w ośrodkach informacyjnych regionu. Autorka przygotuje scenariusze warsztatów, które powinny przygotować bibliotekarzy do pracy z różnego typu czytelnikami, wyrobić w nich umiejętności bycia asertywnym, twórczego rozwiązywania problemów, polepszenia komunikacji interpersonalnej i przygotowania do bycia dobrym doradcą personalnym. W części tej zostanie też zamieszczony wykaz literatury obejmujący wspomnianą tematykę, dzięki któremu bibliotekarze sami będą mogli rozwijać w sobie pożądane cechy i doskonalić swoje umiejętności komunikacyjne. Opisy bibliograficzne zostaną uzupełnione o krótkie adnotacje dotyczące treści danej pozycji. Takie podejście do tematu zawiera w sobie elementy biblioterapii rozumianej jako bibliodoradztwo.

Autorka ma nadzieję, że próba przeniesienia wzorców amerykańskich i zachodnioeuropejskich na działania polskich bibliotek publicznych pozwoli na stopniowe odchodzenie od dotychczasowej funkcji tych placówek jako instytucji tylko przechowujących zbiory. Nowoczesna wojewódzka biblioteka publiczna musi bowiem wypracować system szybkiego zaspokajania potrzeb informacyjnych ustawicznie kształcącego się społeczeństwa informacyjnego.

5. Marcin Żynda; I rok studiów doktoranckich, specjalizacja: Prasoznawstwo

Zainteresowania badawcze autora dotyczą polskiej prasy wydawanej w Grudziądzu w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Tematyka ta nie doczekała się do tej pory całościowego opracowania. Istotnym zainteresowaniem badaczy cieszyła się głównie działalność wydawnicza Wiktora Kulerskiego - zarówno w okresie zaborów, jak i w II Rzeczypospolitej^[9]. Powstała także praca dotycząca funkcji kulturowych pełnionych przez niektóre grudziądzkie periodyki wydawane w okresie międzywojennym^[10]. Informacje o grudziądzkich czasopismach tego okresu można znaleźć także w książce Wiktora Peplińskiego Prasa pomorska w Drugiej Rzeczypospolitej 1920-1939^[11]. Autor opracowania skupił się jednak niemal wyłącznie na najbardziej istotnych tytułach prezentujących życie polityczne Polski i Pomorza. Wartościową pozycją jest też Bibliografia czasopism pomorskich: województwo bydgoskie, pod red. Henryka Baranowskiego, Toruń 1960, zawierająca wykaz m.in. grudziądzkich periodyków.

Zainteresowania badawcze autora dotyczą lat 1920-1939 - okresu, w którym Grudziądz znajdował się w granicach II Rzeczypospolitej. Obecnie zajmuje się gromadzeniem bibliografii dotyczącej tematu pracy. W niedalekiej przyszłości zajmie się badaniem poszczególnych periodyków wydawanych w Grudziądzu przez społeczność polską w ojczystym języku. Warto zwrócić uwagę na to, że w latach 1920-1939 Grudziądz, obok Torunia i Gdyni, był najważniejszym polskim ośrodkiem wydawniczym na Pomorzu z licznymi i nowoczesnymi drukarniami, a także Pomorską Agencją Prasową Ludwika Łydki. Niezwykle istotnym faktem dla ówczesnego rynku prasowego były także lokalne tradycje czytelnicze, wywodzące się z okresu zaborów, a związane z działalnością wydawniczą Wiktora Kulerskiego. Głównym celem badań jest możliwie dokładne ukazanie grudziądzkiego rynku prasowego w okresie międzywojennym. W największym ośrodku przemysłowym ówczesnego województwa pomorskiego ukazywała się bardzo duża liczba różnorodnych tytułów prasowych. Spośród pism politycznych i ogólnoinformacyjnych można wyróżnić choćby ludową Gazetę Grudziądzką, chadecki Głos Pomorski, endecki Przebojem do Nowej i Wielkiej Polski, sanacyjny Pomorski Głos Prawdy, pepeesowską Pochodnię czy niezależny politycznie, w dużej mierze antysemicki Głos Grudziądzki. Grudziądz był także miejscem wydawania pism przeznaczonych dla poszczególnych grup zawodowych (Drukarz Pomorski, Nauczyciel Pomorski czy Strażak Pomorski), periodyków społeczno-kulturalnych (Grom, Srebrny Ekran, Świat Filmu) czy organów organizacji społecznych i kombatanckich (Sokół Pomorski, Strażnica Bałtycka). Różnorodność i duża liczba wydawanych wówczas periodyków zapewnia bogaty materiał badawczy.

Najważniejszym źródłem informacji będą zachowane zbiory prasy, które zostaną przez autora przeanalizowane. Znaczna część z nich znajduje się w Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu, dodatkowo wykorzystane zostaną zbiory Biblioteki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, a także Biblioteki Miejskiej im. W. Kulerskiego w Grudziądzu. Kwerenda biblioteczna pozwoli zlokalizować periodyki, które nie są dostępne w wymienionych powyżej placówkach. Uzupełnieniem informacji zawartych w badanej prasie będą archiwalia dotyczące omawianego zagadnienia. Szczególnie istotne dla badań nad grudziądzką prasą okresu międzywojennego są dokumenty zgromadzone w Archiwum Państwowym w Bydgoszczy i w Toruniu. Wśród nich do najważniejszych należą archiwalia powstałe w związku z działalnością Urzędu Wojewódzkiego Pomorskiego w Toruniu (szczególnie Wydziału Społeczno-Politycznego i Wydziału Bezpieczeństwa Publicznego) oraz Starostwa Powiatowego w Grudziądzu. Zebrany materiał źródłowy winien umożliwić nie tylko zidentyfikowanie poszczególnych tytułów, ale przede wszystkim przyczynić się do zaprezentowania treści owych periodyków, przybliżenia ich twórców, pracy poszczególnych redakcji, a wreszcie ich związków z poszczególnymi partiami politycznymi i organizacjami społecznymi.

Układ pracy uzależniony będzie w dużej mierze od ilości i struktury informacji, które zostaną zdobyte w trakcie badań. W obecnej sytuacji najbardziej uzasadniony wydaje się być podział pism według ich treści - wyróżnić będzie można m.in. prasę ogólnoinformcyjną - o różnych nastawieniach politycznych, pisma fachowe - przeznaczone dla konkretnych grup zawodowych, pisma społeczno-kulturalne czy organy organizacji społecznych - opisujące sprawy związane z życiem ich wydawców.

Wydaje się, że wobec braku kompleksowych opracowań dotyczących grudziądzkiego rynku prasowego w okresie międzywojennym, temat ten jest szczególnie warty podjęcia pracy badawczej. Realizacja projektu badawczego, oprócz dostarczenia wiadomości ściśle dotyczących omawianego tematu, przyniesie także informacje dotyczące aktualnego stanu zachowania i obecnej lokalizacji badanych tytułów prasowych. Ustalenie tych faktów może być przydatne w badaniach prowadzanych w przyszłości, także przez innych badaczy.

Przypisy

[1] SMITH, A. Evaluation of information sources. In CIOLEK, M. T., GOLTZ, I. M. Information Quality WWW Virtual Library: The Internet Guide to Construction of Quality Online Resources [on-line]. Ostatnia modyfikacja 3.01.2006 [dostęp 10 października 2006]. Dostępny w World Wide Web: http://www.vuw.ac.nz/staff/alastair_smith/evaln/evaln.htm.

[2] NORRIS, A., FREEMAN, M. Improving library website usability; a user focus. In ALIA e-prints [on-line]. [dostęp 10 października 2006]. Dostępny w World Wide Web: http://e-prints.alia.org.au/archive/00000062/01/NorrisImprovingLibraryWebsite Usability.pdf.

[3] MCGILLIS, L., TOMS, E. G. Usability of the Academic Library web site; implications for design. W: Colleage & Research Libraries [on-line]. 2001 nr 4 [dostęp 10 października 2006]. Dostępny w World Wide Web: http://www.ala.org/ala/acrl/acrlpubs/crljournal/backissues2001b/july01/mcgillis.pdf.

[4] UNESCO Public Library Manifesto [on-line]. [dostęp 11 sierpnia 2004]. Dostępny w World Wide Web: http://www.ifla.org/documents/libraries/policies/unesco.htm.

[5] WOŁOSZ, J. Bibliotekarstwo publiczne wobec zmian i wyzwań. In WOŁOSZ, J. (red.) Funkcje ponadlokalne bibliotek publicznych - poziom wojewódzki: materiały z ogólnopolskiej konferencji nt. Wojewódzka biblioteka publiczna w zreformowanym systemie administracyjnym - zarządzanie, funkcje, standardy - Rzeszów, 17-18 maja 1999. Warszawa: Wydaw. SBP, 1999, s. 8.

[6] REA, G. Promowanie usług bibliotecznych. In Zarządzanie biblioteką: najnowsze kierunki w bibliotekarstwie brytyjskim: wybór tekstów. Warszawa: Wydaw. SBP, 1998, s. 192.

[7] BATT, C. The libraries of the future: public libraries and the Internet. IFLA Journal 1996, nr 1, s. 27-30.

[8] ENNIS, K. Wytyczne dla bibliotek akademickich… dz. cyt., s. 81.

[9] Przykładem mogą być prace: CIEŚLAK, T. Gazeta Grudziądzka 1894-1918: fenomen wydawniczy. Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza 1957, T. 3, z. 2; PERKOWSKA, T. Zakłady Graficzne Wiktora Kulerskiego w Grudziądzu i ich działalność wydawnicza 1894-1939. Roczniki Biblioteczne 1965, R. 9, z. 3-4.

[10] SŁAWIŃSKA, E. Życie kulturalno-literackie Grudziądza w latach 1918-1939. Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980.

[11] PEPLIŃSKI, W. Prasa pomorska w Drugiej Rzeczypospolitej 1920-1939: System funkcjonowania i oblicze społeczno-polityczne prasy polskiej. Gdańsk: Wydaw. Morskie, 1987.

Studia doktoranckie z zakresu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa na Wydziale Nauk Historycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu / Barbara Centek i in.// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek-Michalska - Nr 10/2007 (91) grudzień/styczeń. - Czasopismo elektroniczne. - [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich KWE, 2010. - Tryb dostępu: http://www.ebib.info/2010/91/a.php?centek. - Tyt. z pierwszego ekranu. - ISSN 1507-7187

---