Bartosz Spadło
Renesans
2008
Spis Treści
1. Wstęp
1. Wstęp
Renesans lub odrodzenie - okres w historii Europy obejmujący przede wszystkim wiek XV i XVI, okres w historii kultury europejskiej określany często jako "odrodzenie sztuk i nauk" i koncepcja historiozoficzna odnosząca się do historii kultury włoskiej od Dantego do roku 1520.
Jako epoka w historii kultury Renesans obejmuje wiek XV i XVI, jednak jego granice czasowe nie są jasno ustalone. Początek epoki odrodzenia zasadniczo pokrywa się z końcem średniowiecza, w które to płynnie przeszła. Ustalenie początku tej epoki utrudnia także fakt, że do różnych krajów dotarła ona w różnym czasie, a w żadnej dziedzinie kultury w żadnym rejonie Europy nie wyparła do końca form średniowiecznych. Renesans, to słowo pochodzące z języka francuskiego (renaissance), oznacza ono wielką przemianę, jaką dokonała ludzkość, powracając do tradycji antycznych.
Renesans jest epoką otwierającą czasy nowożytne. Przepaść między „starą” a „nową” kulturą europejską jest wielka, ponieważ na przełomie XV/XVI wieku we Włoszech, a w XVI wieku w innych częściach kontynentu, zmieniło się całkowicie myślenie człowieka, jego podejście do sztuki i tradycji filozoficznej i literackiej.
Wzrosło zainteresowanie człowiekiem, na pierwszy plan wysunęło się zainteresowanie doczesnymi celami, nasiliły się tendencje humanistyczne. Odrodzenie miało swoje początki we Włoszech. Stało się tak, ponieważ Włosi najlepiej znali sztukę antyczną z czasów starożytnego Rzymu. Jej idee były im najbliższe. Początek Renesansu we Włoszech od dawna jest przedmiotem ostrych sporów w historii kultury - niektórzy badacze widzą go już w wieku XIII, inni dopiero w drugiej połowie wieku XV. Także data końca epoki jest sporna i zależy od poszczególnych koncepcji historycznych. Często wymienia się "okrągłą" datę 1600, wymienia się też daty od 1517 (wystąpienie Lutra, uchodzące czasem także za datę początkową dla Niemiec) przez 1548 (Sobór Trydencki) do 1648 (koniec wojny trzydziestoletniej) a nawet późniejsze. Dawniej, do rozpoczęcia pogłębionych badań nad tą epoką, za podtyp renesansu uznawano Barok jako całość. Dla Włoch za koniec epoki uznaje się bardzo często rok 1527, datę Sacco di Roma.
2. Tło historyczne:
Dla powstania filozofii, literatury, sztuki renesansowej bardzo duże znaczenie miały wydarzenia historyczne. Tak jak każdy przełom idei i duchowości, który zapoczątkowuje nową epokę, Odrodzenie poprzedzały procesy społeczne trwające dziesiątki lat. Do najważniejszych faktów historii, które otworzyły drogę Renesansowi, należy m.in.: rozpad struktury feudalnej. Stopniowe rodzenie się nowej epoki wzmacniane było nowymi siłami społecznymi. Siły te to mianowicie: głód złota i srebra, silny wzrost wymiany towarowo-pieniężnej, oraz rezultat poprzednich procesów - kapitalistyczne formy ekonomiki, której symbolami było cesarstwo i papiestwo (Runęła spójność kościelnego systemu, co często nazywa się wielką schizmą zachodnią). Kapitalizm szukając zysku, czyli rynków zbytu i nowych surowców, popchnął burżuazję na nowe kontynenty. Wielki przemysł stworzył rynek światowy, przygotowany przez odkrycie Ameryki. Rynek światowy wywołał niebywały rozwój handlu, żeglugi, środków komunikacji lądowej. Centrum gospodarcze Europy z basenu Morza Śródziemnego zaczęło dzięki temu przesuwać się na zachód, w stronę Atlantyku. Zdobycze z podbijanych zamorskich terenów pogłębiały przepaść pomiędzy klasami panującymi, które bogaciły się jeszcze bardziej, a chłopami i biedotą mieszczańską, które popadały w jeszcze większą nędzę. Inne czynniki to dążenie do zjednoczenia narodowego we Włoszech, wzrost znaczenia miast i mieszczaństwa, wynalezienie ruchomej czcionki drukarskiej w 1450 roku, rozwój języków i kultur narodowych, rozwój mecenatu czy reformacja.
3. Prądy myślowe i filozofia:
Zasadniczym nowym, odróżniającym renesans od średniowiecza, było wprowadzenie antropocentryzmu. Człowiek, jego rozum stawał się miarą wszechrzeczy, a zmniejszało się znaczenie Boga. Człowiek stawał się twórcą własnego losu. Wyrazem takiej koncepcji było dążenie renesansowego humanisty do osiągnięcia pełni szczęścia na ziemi. Stan szczęścia wewnętrznego jest zależny wyłącznie od samego człowieka, od jego ładu moralnego, harmonii wewnętrznej oraz od cnotliwego życia.
Epikureizm i humanizm
Filozofia renesansowa w początkowym okresie tej epoki opierała się na koncepcji jeszcze starożytnej, stworzonej bowiem przez Epikura (341 - 270 p.n.e.). Epikureizm, bo tak nazywała się owa koncepcja filozoficzna, opierał się na dążeniu do przyjemności i szczęścia. Jednak te stany osiągnąć może wyłącznie człowiek mądry i sprawiedliwy. Epikurejczycy uważali, że należy żyć rozumnie, cnotliwie i sprawiedliwie. Warunkiem szczęśliwego życia jest brak cierpienia. Taka koncepcja filozoficzna kierowała uwagę humanistów w stronę wspaniałego dzieła bożego - natury. Epikureizm, typowy dla wczesnego renesansu, głosił pochwałę społecznej aktywności, cnoty jako zalety samej w sobie, a więc bezinteresownej, a także ładu świata i harmonijnego rozwoju wnętrza człowieka. Humanizm zmierzający do odrodzenia znajomości literatury i języków klasycznych poszukiwał zgody, porozumienia, piękna a jednocześnie dawał świadectwo wierze człowieka, dla którego nic nie było zbyt trudne. Propagował także rozwój fizyczny, psychiczny i intelektualny. Hasłem humanizmu stała się maksyma Terencjusza: Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce.
Jednakże wczesny optymizm zaczął mieszać się z pesymizmem, który pojawił się w późniejszych fazach tego prądu. Odpowiedzią na nieszczęścia spotykające człowieka stał się stoicyzm. Ta koncepcja postulowała ascetyzm życiowy, obojętność względem wzruszeń, wyniosłość i spokój wobec wszelkich odmian losu, nieuleganie namiętności.
Rozwijała się również scholastyka renesansowa i neoscholastyka, w odróżnieniu od późnej scholastyki średniowiecznej odrzucająca nominalizm na rzecz odnowionego tomizmu.
Wspomnieć należy także o renesansowej filozofia przyrody, reprezentowanej zwłaszcza przez Giordana Bruna i Francisa Bacona, we wczesnym okresie nastawionej panteistycznie (nierzadko łącząc się z magią i alchemią), w okresie późniejszym metodologicznie.
Reformacja
Obok utożsamianego czasem z Renesansem jako prądem kulturowym humanizmu renesansowego w kulturze XVI wieku pojawiły się także dwa inne wielkie prądy kulturowe: reformacja i reformacja katolicka.
Reformacja - ruch religijny i społeczny zapoczątkowany przez Marcina Lutra w XVI wieku, mający na celu odnowę chrześcijaństwa. Był on reakcją na negatywne zjawiska, które miały miejsce w katolickiej hierarchii kościelnej, a także stanowił opozycję do katolickiej doktryny dogmatycznej.
Powszechne było przekonanie o zepsuciu elit kościoła w szczególności dworu papieskiego. Główne żądania reformatorów dotyczyły: przyjmowania komunii świętej w dwóch postaciach, zniesienia celibatu duchownych i rezygnacji Kościoła z posiadania majątku. Przyczyną bezpośrednią było rozpowszechnienie tez Lutra dotyczących odpustów. Ówczesna elita polityczna Niemiec widziała w Kościele głównie zagrażającą im siłę polityczną, a także ewentualne źródło bogactw. Luter szybko zyskał protektora w osobie elektora Saksonii Fryderyka III, potężnym wzmocnieniem dla reformacji była sekularyzacja zakonu krzyżackiego. Efektem sprzeciwu Lutra było wystosowanie 31 października 1517 r., 95 tez, będących wezwaniem do publicznej dysputy religijnej na temat istoty i skuteczności odpustów. Dzięki rozwijającej się sztuce drukarskiej, w dwa tygodnie tezy były znane w całych Niemczech, a po miesiącu obiegły całą Europę, mimo że sam Luter nie przyłożył do tego ręki. Tezy po roku dotarły nawet do Jerozolimy. W ślady Marcina Lutra poszli inni reformatorzy, np. Jan Kalwin we Francji. Reformacja oderwała od Kościoła katolickiego ok. 1/3 ówczesnej Europy. Sobór trydencki (1545-1563) odrzucił ugodę z protestantami uznając ich za heretyków i podejmując działania przeciwko nim, nazywane kontrreformacją.
Kontrreformacja
Kontrreformacja została zapoczątkowana ekskomuniką Marcina Lutra w roku 1520 i jej ostatecznym celem było powstrzymanie rozwoju protestantyzmu a następnie fizyczna likwidacja protestantów i odzyskanie utraconej pozycji, politycznych, gospodarczych i kulturalnych wpływów Kościoła rzymskokatolickiego. Kontrreformacja działała poprzez wszechstronnie rozwiniętą propagandę skierowaną przeciwko reformacji, stosowała także przymus wyznaniowy. Jedną z potężnych broni papiestwa do walki z heretykami stała się inkwizycja, która od 1542 pod nazwą Świętego Oficjum rozszerzyła swoją działalność z Hiszpanii na wszystkie kraje katolickie. Od 1543 powierzono biskupom nadzór nad drukarniami, a w 1559 opracowano po raz pierwszy wykaz ksiąg zakazanych (Index librorum prohibitorum).
Dzięki podjętym działaniom postępy reformacji w wielu krajach zostały zatrzymane. Na niektórych terenach, np. w Skandynawii, części Niemiec, Niderlandach, Szkocji, Anglii, Siedmiogrodzie próby przywrócenia katolicyzmu zakończyły się niepowodzeniem.
Ważną cechą filozofii renesansu jest to, że starała się ona trzymać ściśle dorobku starożytnych szkół, które naśladowała wiernie, często ściślej niż średniowiecze naśladowało Arystotelesa. W wieku XVI, zwłaszcza w filologicznym nurcie myśli renesansowej, przybierało to nieraz formy przesadne, co znalazło odzwierciedlenie w pamflecie Erazma z Rotterdamu Ciceronianus, wykpiwającym afektowaną uczoność i manieryzmy renesansowych filologów. Humaniści naśladowali zwłaszcza platonizm (interpretowany w duchu neoplatońskim, często zabawionym pitagoreizmem, kabałą i magią), arystotelizm, sceptycyzm - zwłaszcza we Francji drugiej połowy XVI w., stoicyzm - zwłaszcza w Niderlandach. Nie było natomiast w XV i XVI w. filozoficznego epikureizmu - chociaż nazywano tak pewne typowe dla bogatych miast włoskich postawy życiowe, takie jak zamiłowanie do intelektualnego i materialnego przepychu, sama filozofia epikurejska nie była w okresie odrodzenia znana ani kontynuowana, przede wszystkim ze względu na jej mechanicystyczne pojmowanie przyrody. Epikureizm i atomizm odnowił dopiero wiek XVII, zwłaszcza Pierre Gassendi.
4. Rola druku w renesansie
Druk wynaleziono u schyłku Średniowiecza. Przyczyniło się to przede wszystkim do rozpowszechnienia słowa pisanego wśród szerokich kręgów odbiorców oraz do ograniczenia monopolu kleru na oświatę. Druk stał się nową drogą przenoszenia idei, myśli, wiadomości, wzorów - podobnie jak nowe drogi morskie, wytyczane przez podróżników, żeglarzy i odkrywców
Nowa rzeczywistość piśmiennicza pozwoliła zastąpić średniowieczny uniwersalizm uniwersalizmem renesansowym. Biblia Gutenberga została wydana w 1455 roku. Wynalazek od razu wzbudził kontrowersje, a wykorzystali go głównie nosiciele nowych idei, jak Luter czy Hus. Czcionka stałą się sprzymierzeńcem humanizmu, a zaraz potem reformacji. W Polsce pierwsza drukarnia była wędrowna i pojawiła się w tym samym momencie, co w Niemczech, Niderlandach, Francji, ale wcześniej niż w Anglii czy Hiszpanii. W 1491 r. w Krakowie założono drukarnię druków liturgicznych dla Kościoła wschodniego (czcionką była cyrylica). Pierwsze zdania polskie wyszły w druku we Wrocławiu, u Kaspra Elyana.
Większym jednak wydarzeniem było ukazanie się Statutu Łaskiego, a z nim Bogurodzicy w 1506 r. w krakowskiej drukarni Jana Hallera. Uczniem drukarza był Florian Ungler, który po założeniu własnego przedsiębiorstwa stał się w kraju monopolistą druku. Inne znane oficyny należały do: Łazarza Andrysowicza, Hieronima Wietora, Macieja Szarffenberga, Stanisława Murmeliusza, Aleksego Rodeckiego (drukarnia braci polskich, czyli arian, w Rakowie). Warszawa nie odgrywała znacznej roli w ruchu wydawniczym. Pierwsze druki warszawskie wyszły w 1578 r.. Było to wydanie Odprawy posłów greckich Jana Kochanowskiego. Drukarnie funkcjonowały w XVI wieku we wszystkich wielkich miastach: Wilnie, Brześciu, Poznaniu, Kaliszu, Lwowie, Zamościu i in. Utwory, które cieszyły się popularnością wśród wydawców należały zarówno do epoki współczesnej - czyli Renesansu - jak też do minionego okresu Średniowiecza. Przyczyną tego faktu było założenie, że skoro można odbiorcom przybliżyć osiągnięcia literackie, to także dzieła przeszłości zasługują na poznanie i zrozumienie. Ponadto druk przyczynił się do ujednolicenia alfabetu polskiego i stworzenia zasad ortografii polskiej.
Do Włoch przedostała się sztuka drukarska bardzo wcześnie, wkrótce po 1462 r. Pod prasy szła tam wzbudzająca coraz większy popyt i zapał wśród humanistów literatura klasyczna - Włochy, jak żaden inny kraj, powitały z entuzjazmem rozkwit nowej sztuki.
Centralnym ośrodkiem drukarstwa włoskiego stała się Wenecja, zwłaszcza od czasu, gdy w okresie 1470-1480 pojawił się tam Francuz, Mikołaj Jenson, który stworzył piękną nową czcionkę antykwę, oraz Erhard Ratdolt, twórca ornamentów i inicjałów drukarskich noszących już cechy renesansu.
W drukarstwie włoskim przyjął się nawet zwyczaj pewnego doboru stylu czcionki zależnie od treści i przeznaczenia druków. I tak np. literaturę klasyczną i humanistów współczesnych tłoczono zazwyczaj antykwą, dzieła zaś prawnicze i teologiczne oraz druki przeznaczone do użytku liturgii kościelnej składano przeważnie gotykiem.
Wprowadzono do książki ornamenty i rysunki, rozpowszechniono w inicjałach i ramkach charaktersystyczny roślinno-arabeskowy ornament biały na czarnym tle, wprowadzono ozdobną kartę tytułową, wykonywaną w drzeworycie, druk wielobarwny, a nawet złoto jako farbę drukarską, stosowaną czasem w dedykacjach
Nie można nie dostrzec wpływu na rozwój myśli renesansowej drukarza włoskiego jakim był Aldo Manucjusz. Był to najwybitniejszy drukarz tamtej epoki. Jego oficyna wniosła w dziedzinę drukarstwa wiele twórczych i nowatorskich elementów, które, stylu książki i zasad pracy wydawniczej. Aldus, jako uczony filolog, .opracował zasady poetyki, które wcielił do swych gramatyk języka łacińskiego i greckiego. Te prace były punktem wyjścia jego działalności wydawniczej. Jemu świat drukarski zawdzięcza utworzenie kursywy łacińskiej, używanej do dnia dzisiejszego prawie w nie zmienionym kształcie. Wielką też jego zasługą było wytworzenie powszechnienie w Europie czcionki greckiej.
Aldus podjął planowe wydawnictwo literatury starożytnej, a głównie klasyków greckich, opierając się na dobrych rękopisach, które opracowywał wnikliwie i krytycznie sam lub w kole uczonych filologów, Pierwszą jego książką była gramatyka grecka Konstantyna Lascarisa pt. Erotemata 1494. Kolejno następowały wspaniałe wydania dzieł Arystotelesa w pięciu tomach w oryginale greckim, grecki Lexicon Svidasa, dzieła Teokryta, Arystofanesa, Sofoklesa i innych. Aldus udostępnił ludziom odrodzenia filozofię, naukę i literaturę grecką. Całą energię skierował na sprawy wydawnicze. On pierwszy dbał nie tylko o doskonałe techniczne wykonanie druku, ale przede wszystkim zwracał uwagę na potrzebę selekcji tekstu idącego pod prasy oraz na znaczenie krytycznego opracowania rękopisów i ustalenie niezawodnej poprawności tekstu - stał się więc prekursorem naukowej metody wydawniczej.
5. Sztuka renesansu:
Sztuka Renesansu jest bardzo różnorodna i złożona. Można w niej jednak wskazać pewne elementy wspólne i typowe. Do najważniejszych nowości, jakie wprowadził Renesans, należy bezsprzecznie powrót do osiągnięć antycznej sztuki Greków i Rzymian. Wpływy te dotyczyły głównie architektury. Przedstawiciele sztuki Odrodzenia uważali się za spadkobierców sztuki antycznej. Mieli świadomość piękna starożytnych form i pragnęli je odrodzić zarówno w dziełach literackich, jak i malarstwie, rzeźbach i architekturze. Była to także świadomość wartości ludzkiego umysłu, ciała, wszystkich ziemskich spraw. To, co zakazywał Kościół w Średniowieczu, co nazywał godnym pogardy, stało się dla ludzi Renesansu wartością. Nowy światopogląd odrzucił ascezę i wyrzeczenia, zanegował zło świata ziemskiego, cielesnego. Miało to olbrzymi wpływ na rozwój sztuki w tamtym okresie
Architektura
Architektura renesansu narodziła się we Włoszech, na co początkowo miało wpływ głównie narodowe odrodzenie i przywołanie dziedzictwa cesarstwa. Renesans w architekturze stanowił odzwierciedlenie poglądów filozoficznych odrodzenia, poszukujących wzorców w świecie antycznym. sztuka oparta na zasadach klasycznych odpowiadała ideałom nowej epoki w większym stopniu niż sztuka gotyku. W miejsce wizji świata, w której dominowała wiara, wprowadzono rozum. Rozum i racjonalizm leżały u podstaw architektury antycznej, której formy przestrzegały ściśle schematów i rządzone były matematycznymi prawidłami.
O ile sztuka i architektura epoki gotyku (tak jak i średniowieczna filozofia) negowały świat doczesny i dążyła do wyzwolenia się od niego, poprzez wzniesienie ku niebu, tak w renesansie starano się ukazywać doskonałość świata ziemskiego. Stąd pochodziło zamiłowanie do form absolutnych i idealnych, przede wszystkim zaś budowli centralnej.
Renesansowa architektura nawiązywała do form antycznych nie tylko w zastosowaniu detalu i zdobień (porządek, belkowanie), przywoływała też starożytną teorię komponowania przestrzeni i trwała też w nieustannym poszukiwaniu nowych proporcji i środków wyrazu.
Budynki cechuje zwartość planu, prostota, czytelność i harmonia bryły wyraźnie opartej na ziemi. Architekturę renesansu cechowało uproszczenie konstrukcyjne. Całkowicie zrezygnowano wtedy z eksperymentów w budownictwie jeśli chodzi o strukturę budowli. To związanie budowli z ziemią podkreśla kompozycja, w której przeważają linie poziome.
Podstawowymi budowlami epoki był kościół i pałac. W przypadku pałaców cztery skrzydła budowli rozmieszczano wokół centralnego dziedzińca, w środku pozostawał pusty sześcian. Układ ten łączył potrzebę odizolowania oraz reprezentacyjności. Szczególnym zainteresowaniem cieszyły się fasady pałaców. Fasada od strony dziedzińca zawierała zazwyczaj loggię, arkady i łuki wsparte na kolumnach.
Drugą budowlą epoki był kościół. Zgodnie z tradycją budynki kościelne budowano na planie krzyża. Miało to znaczenie głównie symboliczne - schemat ten był uzasadniony liturgicznie i strukturalnie. W początkowej fazie Renesansu, w XV wieku, pozwalano sobie jedynie na niewielkie modyfikacje wystroju kościołów. Zniesiono olbrzymie romańskie i gotyckie sklepienia, zastąpiono je płaskim stropem. Mury stały się zwykłymi ścianami, opartymi na kolumnach połączonych pełnymi łukami
W Renesansie, obok pałacu i kościoła, budowano również podmiejskie wille, mające służyć wypoczynkowi mieszczaństwa. Budowano również twierdze, które koszarowały wojsko poza miastem. Były to budynki o charakterze obronnym.
Najsłynniejsi architekci epoki odrodzenia to: Leon Battista Alberti, Michelangelo Buonarroti, (Michał Anioł), Donato Bramante, Filippo Brunelleschi, Rafael Santi, Leonardo da Vinci.
Rzeźba renesansu
Najważniejszą zasadą renesansowej rzeźby było dążenie do realizmu, w myśl którego chciano jak najwierniej naśladować naturę, człowieka i jego ciało, a także możliwie najwierniej ukazać uczucia. Stąd też rzeźbiarze stale doskonalili technikę i warsztat pracy. Skłaniali się ku monumentalizmowi i schematom kompozycyjnym, opartym na prostych formach geometrycznych.
Wykonywano rzeźby w marmurze, kamieniu i brązie. Posągi i malowidła zaczęto umieszczać na specjalnie do tego przeznaczonych miejscach, najczęściej w niszach. Cechujący rzeźby realizm nadawał im najwierniejszy i najbardziej zbliżony do natury kształt.
Dzięki zainteresowaniu się sztuką antyku, powszechne stały się tematy mitologiczne. Rzeźbiono postacie bogów, nimfy, amorki i wykorzystywano je jako motywy rzeźby dekoracyjnej.
Najbardziej znani rzeźbiarze epoki to Donatello, Andrea del Verrocchio, Michelangelo Buonarroti, Lorenzo Ghiberti, Antonio Pollaiuolo.
Malarstwo renesansu
Malarstwo zostało wyzwolone ze sztywnych schematów, wyswobodzone z ram architektonicznych, którym wcześniej podlegało. Postaci stanowiły teraz równoprawną część kompozycji, wprowadzono również rewolucyjną koncepcję perspektywy. Malarstwo zaczęto opierać na rysunku, który prowadził następnie do powstania projektu obrazu. W zakresie techniki wprowadzono malarstwo olejne zamiast dotychczas używanej tempery. Jako podłoża, zamiast deski zaczęto używać płótna. Doceniono rolę rysunku.
Podstawowym tematem podejmowanym przez malarstwo był człowiek i jego otoczenie. Otoczenie oddawano z maksymalnie dużym realizmem, dbając o szczegóły. Postaci malowane były żywiołowo, dynamicznie. Tematem niektórych kompozycji zaczął być pejzaż, już nie tylko przedstawiany w postaci tła, ale jako temat główny. W technice używano światłocienia, którym mistrzowsko posługiwał się da Vinci. Technika ta polegała na miękkim modelunku postaci, zacierającym wyrazistość konturów, łagodnym przenikaniu świateł i cieni. Tak stworzony obraz sprawiał wrażenie, jakby spowijała go mgła.
We Florencji, Rzymie, Wenecji i innych włoskich miastach artyści zaczęli na nowo odnajdywać piękno sztuki antyku. Zaczęto znów malować postacie w akcie, nawet postacie biblijne. Również tematyka mitologiczna stała się bardzo popularna (np. Szkoła Ateńska Rafaela). We Włoszech ukształtowało się malarstwo portretowe i powstał prototyp popularnego w późniejszej sztuce niderlandzkiego baroku pejzażu (np. Burza Giorgione).
Przedstawicielami malarstwa renesansowego są: Albrecht Dürer, Rafael Santi, Giorgione, Piero della, Antonello da Messina, Sandro Botticelli, Lucas Cranach, Michał Anioł.
Muzyka renesansu
W renesansie zaczęto uważać muzykę za sztukę - wynik wiedzy, umiejętności i talentu. Zwracano uwagę na wartość muzyki i na jej wpływ na człowieka. Tu kompozytor stał się mistrzem, teoretyk natomiast jedynie osobą zajmującą się zapisywaniem i porządkowaniem zdarzeń. W tym czasie pojawiają się muzycy, już nie anonimowi, ale zawodowi, dbający o swój wizerunek i styl.
Głównymi gatunkami muzyki religijnej pozostawały: msza, oficjum oraz motet. W muzyce świeckiej dominowały pieśni: francuska chanson, włoski madrygał oraz popularne utwory w prostej, akordowej technice i nierzadko w tanecznych rytmach. Chociaż nadal bezwzględnie dominowała muzyka wokalna, coraz większą rolę odgrywały instrumenty. Na czoło wysuwały się instrumenty umożliwiające grę akordową. Udoskonalono instrumenty klawiszowe: szpinet, klawikord, organy, wynaleziono podwójne klawiatury ręczne oraz klawiaturę nożną. Renesans był epoką wielkich odkryć i przewrotów. Dla kultury muzycznej brzemienne w skutki okazało się wynalezienie druku (Gutenberg) oraz reformacja. W wyniku zmian politycznych i gospodarczych nastąpiło przemieszczanie się głównych ośrodków kultury muzycznej. Zmianom podlegały wszystkie elementy języka muzycznego. Różnorodne, nierzadko jaskrawe "brzmienie gotyku" wypierała jednorodna polifonia wokalna o pełnym brzmieniu. Tercje i seksty stały się najważniejszymi interwałami w budowie akordów, zastępując w roli konsonantów kwinty i kwarty. Ideałem stała się śpiewna, płynna melodia. Pojawiło się dążenie do naturalności wyrazu, a nawet do naśladownictwa dźwiękowego
6. Bibliografia
Helena Szwejkowska- Książka Drukowana XV-XVIII wieku. PWN, Wrocław, Warszawa 1980
Renesans- sztuka i ideologia. PAN, Warszawa 1976
http://pl.wikipedia.org
http://renesans.klp.pl/
5