SPRP skrypt


  1. ZASADY NACZELNE

Preambuła - jest częścią konstytucji, ale nie ma charakteru normatywnego, może ją ew. wykorzystać TK lub SN, ale czynią to rzadko, kompromisowe odniesienie do Boga (razem z definicją - „źródło prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna”)

Rozdział I - „Rzeczpospolita” - najwięcej artykułów, bo 29, w projekcie było 17 w rozdziale „Zasady ustrojowe”, ale potem się rozszaleli

Art. 1-6 - cytując Chruściaka „poezja konstytucyjna”, jest ładnie, ale w sumie nie wiadomo, o co tam chodzi

Art. 1 - definicja Rzeczypospolitej - „dobro wspólne wszystkich obywateli” (miało być „wspólne dobro”, jak w kwietniowej, ale skojarzyło się kolektywistycznie)

Art. 2 - zasada demokratycznego państwa prawnego + sprawiedliwość społeczna

Art. 3 - jednolitość państwa

Art. 4 - zasada suwerenności narodu i przedstawicielstwa

Art. 5 - co ma robić RP - strzec niepodległości i nienaruszalności terytorium, zapewnić prawa i wolności człowieka i obywatela, dbać o bezpieczeństwo swoich obywateli, strzec dziedzictwa narodowego oraz chronić środowisko poprzez zasadę zrównoważonego rozwoju

Art. 6 - działalność kulturalna - stworzenie warunków upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury oraz pomoc Polakom za granicą w zachowaniu więzi z narodowym dziedzictwem kulturalnym

Art. 7-9 - artykuły „prawne”

Art. 7 - legalizm - organy władzy publicznej mają działać na podstawie i w granicach prawa

Art. 8 - bezpośrednie stosowanie konstytucji, gdzie się da (chyba, że ona sama stanowi inaczej)

Art. 9 - przestrzeganie wiążącego prawa międzynarodowego (w kontekście integracji z UE)

Art. 10 - zasada trójpodziału władzy

Art. 11-14 - artykuły tworzące społeczeństwo obywatelskie

Art. 11 - zasada pluralizmu politycznego

Definicja partii - dobrowolna organizacja, występująca pod określoną nazwą, stawiająca sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wpływanie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej (art.1.1)

Członkostwo - obywatele RP, którzy ukończyli 18 lat, zakaz przynależności określają odrębne ustawy (art.2), pracują dla partii społecznie (art.3 - choć partia ma także prawo zatrudniać pracowników do prowadzenia swych spraw), mają prawo do wystąpienia (art. 10)

Prawa i zakazy - obowiązek równego traktowania przez państwo (art.4) i prawo do dostępu do publicznej radiofonii i telewizji na zasadach określonych w odrębnych ustawach (art.5), z drugiej strony partie nie mogą wykonywać zadań zastrzeżonych dla organów władzy publicznej, ani tych organów zastępować (art.6) oraz nie mogą tworzyć jednostek organizacyjnych w zakładach pracy (art.7)

Struktury - oparte na zasadzie demokracji: jawne, powoływane w wyborach i podejmujące uchwały większością głosów (art. 8)

Statut - uchwała podejmowana przez zgromadzenie ogólne członków lub ich organ przedstawicielski, określająca cele, strukturę i zasady działania partii, a w szczególności:

  1. nazwę, skrót nazwy (różne od nazw i skrótów już istniejących) i siedzibę partii

  2. sposób nabywania i utraty członkostwa

  3. prawa i obowiązki członków

  4. organy partii

  5. wybór organów

  6. finansowanie

  7. tworzenie i znoszenie jednostek terenowych

  8. sposób zmiany samego statutu

  9. sposób rozwiązania partii lub połączenia jej z inna (art. 9)

Ewidencja partii - prowadzona przez Sąd Okręgowy w Warszawie, zgłoszenie jest dokonywane przez 3 osoby wchodzące w skład organów, które wg statutu mogą reprezentować partię na zewnątrz lub zaciągać zobowiązania majątkowe, zawiera ono:

  1. statut partii

  2. 1000 podpisów

  3. nieobowiązkowo - wzorzec symbolu graficznego (różny od symboli już istniejących) (art.11)

Finansowanie partii - pochodzi z: (art.24.1)

  1. składek

  2. darowizn

  3. spadków

  4. zapisów

  5. dochodów z majątku (oprocentowanie z rachunków bankowych, obrót bonami i obligacjami Skarbu Państwa, zbycie należącego do niej majątku, sprzedaż materiałów programowych i gadżetów - art. 24.4 i art. 27)

  6. dotacji i subwencji od państwa - patrz niżej

Przeznaczenie majątku - wyłącznie na działalność statutową lub charytatywną (art.24.2)

Ograniczenia w zdobywaniu majątku - zakaz prowadzenia działalności gospodarczej (art. 24.3) oraz zbiórek publicznych (art. 24.6), użyczanie nieruchomości i lokali tylko na biura parlamentarzystów lub radnych (art. 24.5), trzymanie środków tylko na rachunku bankowym (art. 24.8), dozwolony za to jest kredyt (art. 24.7)

Finansowanie indywidualne - maksymalna wysokość 15x wynagrodzenie minimalnego/rok (nie licząc sumy składek niższej niż wynagrodzenie minimalne i wpłat na fundusz wyborczy), wpłata wyższa niż minimalne wynagrodzenie musi być dokonana wyłącznie bezgotówkowo, zakazane jest przyjmowanie pieniędzy i czegokolwiek innego od cudzoziemców (zarówno zamieszkałych za granicą, jak i w Polsce) (art. 25)

Subwencja - przysługuje partii lub koalicji (wtedy w umowie ją zawiązującej muszą być określone proporcje), która w wyborach do Sejm uzyskała co najmniej 3% głosów (6% przy koalicji), wypłacana przez ministra finansów co 3 miesiące od początku pierwszego roku po wyborach do końca roku po następnych wyborach (chyba, że Sejm skróci kadencję - wtedy do końca kwartału - art.32), warunkiem jest złożenie przez partię do 31 III każdego roku wniosku o jej przyznanie, potwierdzonego przez PKW, wypłacana według przelicznika:

głosy od 0 do 5% - 10 zł/głos

głosy od 5 do 10% - 8 zł/głos

głosy od 10 do 20% - 7 zł/głos

głosy od 20 do 30% - 4 zł/głos

głosy powyżej 30% - 1,30 zł/głos (w przypadku wzrostu wskaźnika cen o ponad 5% kwoty te mogą zostać zwiększone) (art.28-29)

Postępowanie w sprawie stwierdzenia zgodności działalności partii z konstytucją - toczy się przed TK, w trybie określonym przez ustawę o TK, w przypadku stwierdzenia niekonstytucyjności celów lub działalności partii następuje wykreślenie jej z ewidencji, wyrok jest ostateczny (art.42-44)

Likwidacja partii - samorozwiązanie lub wykreślenie z ewidencji wskutek:

  1. niepoinformowania o zmianie statutu, siedziby lub zmian w składzie organów reprezentujących partię oraz zaciągających zobowiązania

  2. orzeczenia TK (art.45)

Art. 12 - swoboda zrzeszania się

Art. 13 - zakaz działania partii i organizacji nazistowskich, faszystowskich, komunistycznych, kierujących się nienawiścią rasową i narodowościową, zakładających stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę oraz o utajnionych strukturach i członkostwie

Art. 14 - wolność informacji

Art. 15-17 - artykuły samorządowe

Art. 15 - decentralizacja władzy

Art. 16 - samorząd terytorialny

Art. 17 - samorządy zawodowe i inne

Art. 18 - ochrona rodziny

Art. 19 - opieka nad kombatantami

Art. 20-24 - artykuły gospodarcze

Art. 20 - definicja ustroju gospodarczego: „społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych”

Definicja - „forum dialogu społecznego prowadzonego dla pogodzenia interesów pracowników, interesów pracodawców oraz dobra publicznego” (art.1.1)

Cel - dążenie do osiągnięcia i zachowania pokoju społecznego poprzez prowadzenie dialogu społecznego w sprawie wynagrodzeń, świadczeń socjalnych oraz w innych sprawach społecznych i gospodarczych, a także realizacja zadań zapisanych w odrębnych ustawach (art. 1.2-1.3)

Zakres działania - obrady nad szczególnie ważnymi sprawami społecznymi i gospodarczymi, wyrażanie stanowiska przez poszczególne strony oraz zawieranie ponadzakładowych układów zbiorowych przez strony reprezentujące pracowników i pracodawców (art.4)

Skład - przedstawiciele strony rządowej, pracowników i pracodawców oraz z głosem doradczym: przedstawiciel prezesa NBP, przedstawiciel prezesa GUS oraz przedstawiciele samorządu (tylko w sprawach samorządowych) (art.4)

Komisje wojewódzkie - złożone z przedstawicieli: wojewody, pracowników, pracodawców oraz marszałka województwa (w posiedzeniach mogą też brać udział zaproszeni przedstawiciele powiatów i gmin), przewodniczącym jest wojewoda, który powołuje i odwołuje członków, obsługę organizacyjną zapewnia biuro komisji, które wchodzi w skład urzędu wojewódzkiego, szczegółowe zasady określa premier drogą rozporządzenia po zasięgnięciu opinii organizacji pracowników i pracodawców oraz strony samorządowej w Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego (art. 18)

Art. 21 - zasada ochrony własności i prawa dziedziczenia

Art. 22 - zasada wolności gospodarczej

Art. 23 - gospodarstwo rodzinne na wsi (oczywiście pomysł PSL)

Art. 24 - państwowa opieka i nadzór nad pracą (bo było już od marcowej i nikt nie chciał ruszyć)

Art. 25 - kwestie religijne:

Reguły uniwersalne - równouprawnienie, bezstronność, niezależność (ust. 1-3)

Reguły dla Kościoła katolickiego - źródłami prawa umowa zawarta ze Stolicą Apostolską (niekoniecznie konkordat) i ustawy

Reguły dla pozostałych wyznań - źródłami prawa umowy między RM a odpowiednimi przedstawicielami

Art. 26 - wojsko - neutralność polityczna, kontrola cywilna i demokratyczna

Art. 27 - język urzędowy - polski

Art. 28 - symbole - godło, barwy i hymn

Art. 29 - stolica

Garlicki formułuje zasady nieco inaczej, wg niego są to:

  1. Zasada suwerenności narodu - art. 4

  2. Zasada niepodległości i suwerenności państwa - art. 5

  3. Zasada demokratycznego państwa prawnego - art. 2

  4. Zasada społeczeństwa obywatelskiego - nie jest dosłownie sformułowana, ale wiele przepisów na niej bazuje

  5. Zasada podziału władz - art.10

  6. Zasada społecznej gospodarki rynkowej - art. 20

  7. Zasada przyrodzonej godności człowieka - art. 30

  1. WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI

Rozdział II - „Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela” - nowość, wcześniej było tylko o obywatelskich (patrz art. 37)

Struktura - 3 grupy wolności i praw: osobiste, polityczne, ekonomiczne - społeczne - kulturalne.

Zasady ogólne:

Art. 30 - godność (też po raz pierwszy) - wartość podstawowa, z której wynika reszta, definicji nie ma i raczej nie będzie, bo nie ma takiej potrzeby, artykuł przeznaczony w zasadzie tylko do interpretacji przez SN i TK jako metanorma, ale na razie niestosowana

Art. 31 - wolność (też po raz pierwszy) - podlega ochronie prawnej (31.1), ma uwzględniać prawa i wolności innych (31.2), korzystanie z niej może być ograniczone (ale już nie ona sama, bo to niemożliwe) wyłącznie na drodze ustawowej (czyli np. przepisy wojewodów nie wchodzą w grę) i ze ściśle określonych powodów (bezpieczeństwo, porządek publiczny, ochrona środowiska, zdrowie, moralność publiczna, prawa i wolności innych) i nie może naruszać jej istoty (31.3)

Art. 32 - równość (a ona już była) - wobec prawa (32.1) i niedyskryminacja (32.2) - katalogu nie ma, bo lewica wrzuciła tam orientację seksualną, a referendum się zbliżało

Art. 33 - równość płci

Art. 34 - obywatelstwo - ius sanguinis +ustawa, jedynym przypadkiem utraty zrzeczenie się (czyli nikogo nie można pozbawić obywatelstwa)

Art. 35 - prawa mniejszości: język, obyczaje, tradycja, kultura, instytucje, decydowanie o własnych sprawach

Art. 36 - opieka nad obywatelami polskimi za granicą

Art. 37 - zakres praw i wolności - wszyscy znajdujący się pod władzą RP (a więc i cudzoziemcy, wcześniej tylko obywatele), wyjątki odnoszące się do cudzoziemców w ustawie

Osobiste:

Art. 38 - prawo do życia (też nie było), ale nic z niego w sumie nie wynika, więc szczegóły w ustawach

Art. 39 - zakaz eksperymentów na ludziach bez ich zgody

Art. 40 - zakaz tortur i kar cielesnych - pytanie, czy konstytucja działa wertykalnie (państwo-jednostka), czy horyzontalnie (jednostka-jednostka), bo to jest niejasne, więc szczegóły także w ustawie, w efekcie przyjmuje się, że kary cielesne konstytucyjnie zakazane są w sektorze publicznym (szkoły, więzienia, itp.), a sektor prywatny (rodzina) określa ustawa

Art. 41 - nietykalność i wolność osobista, pozbawienie lub ograniczenie takowej tylko na zasadach i w trybie ustawowym (41.1), obowiązek humanitarnego traktowania (41.4), poinformowania rodziny o zatrzymaniu, a zatrzymanego o przyczynach zatrzymania i przekazania sądowi w ciągu 48 h, jeśli sąd w ciągu następnych 24 h nie dostarczy wniosku o tymczasowe aresztowanie, obowiązek wypuszczenia (41.3), prawo do odwołania się do sądu w sprawie legalności zatrzymania (41.2) i do odszkodowania w razie nielegalności (41.5)

Art. 42 - odpowiedzialność karna - wyłącznie wobec czynów zabronionych ustawowo lub przez prawo międzynarodowe (42.1), prawo do obrony, domniemanie niewinności

Art. 43 - nieprzedawnianie - zbrodni wojennych i przeciwko ludzkości

Art. 44 - zawieszenie przedawnienia - przestępstw nieściganych z przyczyn politycznych i popełnionych przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich zlecenie - do czasu ustania tych przyczyn

Art. 45 - prawo do sądu: właściwego, bezstronnego, niezależnego, niezawisłego i działającego bez uzasadnionej zwłoki (45.1), jawność rozprawy (chyba że zachodzi potrzeba ochrony moralności, bezpieczeństwa, porządku publicznego lub interesów stron) i wyroku (45.2)

Art. 46 - przepadek rzeczy - wyłącznie w przypadkach określonych ustawowo i na mocy prawomocnego orzeczenia sądu

Art. 47 - ochrona życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz wolność życia osobistego

Art. 48 - rodzice-dzieci - prawo do wychowania (uwzględniającego stopień dojrzałości dziecka i wolność jego sumienia i przekonań), ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich wyłącznie w przypadkach określonych ustawowo i na mocy prawomocnego orzeczenia sądu

Art. 49 - swoboda i tajemnica komunikacji, ograniczenie tylko w przypadkach i na sposób określony ustawowo

Art. 50 - ochrona mieszkania i pojazdu, przeszukanie tylko w przypadkach i na sposób określony ustawowo

Art. 51 - ochrona danych osobowych (czego też nie było i dlatego takie długie): obowiązek ich ujawniania tylko ustawowy (51.1), władze mogą gromadzić tylko niezbędne informacje (51.2), prawo do dostępu do dotyczących dokumentów i zbiorów (ale może być ograniczone ustawowo) (51.3), prawo do żądania poprawienia lub usunięcia informacji błędnych lub zdobytych nielegalnie (51.4), a w ogóle i tak szczegóły w ustawie (51.5)

Art. 52 - swoboda poruszania się po kraju, wyboru miejsca zamieszkania (52.1) i opuszczania kraju (52.2), ale może to być ograniczone ustawowo (52.3), zakaz wydalania lub zakazu powrotu w stosunku do obywateli polskich (52.4), prawo do osiedlania się osób pochodzenia polskiego (52.5)

Art. 53 - wolność wyznania (wg Chruściaka zdecydowanie za długa i połowa co najmniej jest niepotrzebna) - swoboda wyznawania, przyjmowania, uzewnętrzniania, posiadania świątyń, prawo do pomocy religijnej (53.2) i prawo rodziców do wychowania dzieci we własnej religii (53.3), religia może być nauczana w szkołach, przy czym nie może dojść do naruszenia wolności sumienia i wyznania innych (53.4), nie można zmuszać do uczestniczenia lub nieuczestniczenia w praktykach religijnych (53.6) ani zobowiązywać do ujawnienia swoich przekonań (53.7), wolność może być ograniczona wyłącznie ustawowo, jeśli zachodzi potrzeba ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności oraz wolności i praw innych osób (53.5)

Art. 54 - wolność poglądów i rozpowszechniania informacji (54.1), zakaz cenzury prewencyjnej i koncesjonowania prasy, choć koncesjonowanie radia i telewizji może być ustawowo dopuszczalne (54.2)

Art. 55 - ekstradycja - o jej dopuszczalności orzeka sąd, zakazana jest ekstradycja obywateli polskich i osób podejrzanych o bezkrwawe przestępstwa polityczne

Art. 56 - prawo do azylu (na zasadach ustawowych) i przyznania statusu uchodźcy

Polityczne:

Art. 57 - wolność zgromadzeń (ale może być ograniczana ustawowo)

Art. 58 - wolność zrzeszania się (z wyjątkiem zrzeszeń o celach i działaniach sprzecznych z prawem), rejestrację i nadzór nad niektórymi zrzeszeniami mogą wykonywać sądy, szczegóły w ustawie

Art. 59 - wolność do zrzeszania się w związkach, organizacjach rolniczych i organizacjach pracodawców, prawo do rokowań, układów zbiorowych i strajków (ale może być ograniczane ustawowo) - wszelkie ograniczenia tylko w zakresie dopuszczalnym przez wiążące umowy międzynarodowe

Art. 60 - prawo do dostępu do służby publicznej

Art. 61 - prawo do informacji o działaniach organów publicznych (dokumenty, wstęp na obrady i ich rejestracja), ograniczenie tylko ze względu na ochronę: praw i wolności innych osób i podmiotów, bezpieczeństwa, porządku publicznego lub ważnego interesu gospodarczego państwa, szczegóły w ustawach lub regulaminach Sejmu i Senatu

Art. 62 - prawo do udziału w wyborach i referendach - przysługuje wyłącznie obywatelom polskim (więc jest problem co z cudzoziemcami w wyborach lokalnych, ale chyba można to rozszerzyć przez ustawę) cenzus wiekowy 18 lat, nie przysługuje osobom ubezwłasnowolnionym (przez sąd cywilny), pozbawionym praw publicznych (przez sąd karny) lub wyborczych (przez TS)

Art. 63 - prawo do petycji, skarg i wniosków, szczegóły w ustawie

E-S-K:

Art. 64 - prawo do własności, majątku i dziedziczenia, którym jest przyznana ochrona prawna, ograniczenie tylko ustawowe i nienaruszające istoty własności

Art. 65 - prawo do wyboru zawodu i miejsca pracy (wyjątki tylko w ustawie) (65.1), obowiązek pracy tylko na drodze ustawowej (65.2), zatrudnienie dzieci do lat 16 nie może być stałe i tylko w zgodzie z regulacjami ustawowymi (65.3), minimalna płaca również określana ustawowo (65.4), a w ogóle państwo powinno działać na rzecz pełnego zatrudnienia przez m.in. szkolenie zawodowe i roboty publiczne (65.5)

Art. 66 - prawo do BHP (szczegóły w ustawie), dni wolnych i płatnych urlopów (szczegóły też w ustawie)

Art. 67 - prawo do zabezpieczenia społecznego (niezdolność do pracy, wiek emerytalny, bezrobocie), szczegóły w ustawie

Art. 68 - prawo do ochrony zdrowia i równego dostępu do publicznej opieki zdrowotnej (szczegóły w ustawie), szczególna opieka kobiet ciężarnych, osób niepełnosprawnych i ludzi w podeszłym wieku, a państwo powinno zwalczać choroby epidemiczne, zapobiegać skutkom degradacji środowiska i popierać rozwój kultury fizycznej (Matko Boska, co za pierdoły...)

Art. 69 - opieka nad niepełnosprawnymi

Art. 70 - prawo do nauki, obowiązek szkolny do 18 roku życia (szczegóły jak zwykle w ustawie), nauka w szkołach publicznych bezpłatna, acz ustawa może dopuścić świadczenie niektórych usług przez szkoły wyższe za odpłatnością (i dlatego studia dzienne to nauka, a zaoczne to usługa), wolność działania szkolnictwa prywatnego (s.w.u.), prawo do pomocy finansowej i organizacyjnej (s.w.u.), autonomia wyższych uczelni (s.w.u.)

Art. 71 - opieka nad rodziną i matką z dzieckiem

Art. 72 - prawa dziecka - oczywiście ochrona przed przemocą, wyzyskiem, okrucieństwem i demoralizacją, a w szczególności wobec dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej, dziecko ma swoje zdanie przy ustalaniu praw do niego, a tym wszystkim zajmuje się rzecznik

Kim się zajmuje - każdą istotą ludzką od poczęcia do pełnoletności (art.2)

Co ma robić - stać na straży praw określonych w konstytucji, KPD i innych przepisach, kierować się jego dobrem, szanować prawa, obowiązki i odpowiedzialność rodziców, uznawać rodzinę za naturalne środowisku rozwoju (art.1), zapewniać mu pełny i harmonijny rozwój z poszanowaniem jego godności i podmiotowości, chronić jego prawo do życia, ochrony zdrowia, godziwych warunków socjalnych, życia w rodzinie i nauki, ratować przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem, demoralizacją, zaniedbaniem i każdym innym złym traktowaniem, a w szczególności opiekować się dziećmi niepełnosprawnymi (art.3)

Powoływany - na wniosek marszałka Sejmu, marszałka Senatu, 35 posłów lub 15 senatorów przez Sejm, w ciągu miesiąca musi to zatwierdzić Senat (art.4)

Kadencja - 5 lat, maksymalnie 2 kolejne (art.6)

Odwołanie - wskutek zrzeczenia się, trwałej niezdolności lub sprzeniewierzenia się przysiędze, tryb analogiczny (art.8)

Przywileje i ograniczenia - niezależny od innych organów, odpowiada jedynie przed Sejmem, ma immunitet (analogiczny do parlamentarnego), nie może zajmować innego stanowiska ale po zakończeniu rzecznikowania ma prawo do powrotu na stanowisko poprzednie lub równorzędne (art.7)

Co robi - zwraca się do odpowiednich organów o złożenie wyjaśnień i udostępnienie informacji, do innych organów (w tym RPO) o działanie (art.10), przedstawia oceny i wnioski (w tym o wydanie lub zmianę aktów prawnych) i w ciągu 30 dni ma otrzymać odpowiedź (art.11), corocznie przedstawia Sejmowi i Senatowi sprawozdanie z działalności (art.12), działa z własnej inicjatywy (art.9) i do pomocy ma biuro (art. 13)

Finansowanie - z budżetu, według ustaleń zasady budżetowej (art.14)

Art. 73 - wolność tworzenia, badań naukowych, nauczania i korzystania z dóbr kultury

Art. 74 - ochrona środowiska - obowiązek państwa, które ma wspierać działania obywateli i dostarczać odpowiednich informacji

Art. 75 - mieszkalnictwo - państwo ma sprzyjać zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, walczyć z bezdomnością, budować socjalnie i popierać działania obywateli, lokatorzy też mają swoje prawa, ale określone w ustawie

Art. 76 - ochrona konsumenta, szczegóły w ustawie

Środki ochrony:

Art. 77 - prawo do wynagrodzenia szkody i dochodzenia swoich praw

Art. 78 - prawo do apelacji (szczegóły i ewentualne wyjątki w ustawie)

Art. 79 - prawo do skargi konstytucyjnej (z wyjątkiem spraw azylu i uchodźstwa)

Art. 80 - prawo do wystąpienia do RPO

Art. 81 - prawa, których dochodzenie jest ograniczone ustawowo: płaca minimalna, do pełne zatrudnienie, do BHP i dni wolne, opieka nad niepełnosprawnymi, rodziną i matką z dzieckiem, ochrona środowiska, mieszkalnictwo i ochrona konsumenta

Obowiązki:

Art. 82 - wierność RP i troska o dobro wspólne - tylko obywatele

Art. 83 - przestrzeganie prawa - wszyscy

Art. 84 - ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych określonych ustawowo - wszyscy

Art. 85 - obrona Ojczyzny (szczegóły w ustawie, możliwa jest służba zastępcza) - tylko obywatele

Art. 86 - ochrona środowiska - wszyscy

  1. SYSTEM WYBORCZY

Wybory - nie ma osobnego rozdziału, przepisy wyborcze porozrzucane przy odpowiednich przepisach

Art. 96 - wybory do Sejmu - powszechne, tajne, bezpośrednie, równe i proporcjonalne

Art. 97 - wybory do Senatu - powszechne, tajne i bezpośrednie - nie są równe, bo w starym podziale administracyjnym każde województwo, niezależnie od ludności, miało 2 senatorów (tylko Warszawa i Katowice 3), więc głosy z różnych województw miały różną wartość i nie są proporcjonalne, bo kwestia rodzaju wyborów (proporcjonalne/bezpośrednie) wg ustawodawcy nie była aż tak ważna, by ją zapisać w konstytucji, określa ją ordynacja

Art. 98 - kto zarządza wybory - prezydent

termin - zarządzenie najpóźniej 90 dni przed końcem 4-letniej kadencji, same wybory w dzień wolny od pracy wypadający w ciągu ostatnich 30 dni kadencji; w razie skrócenia kadencji wybory mają się odbyć w ciągu następnych 45 dni

Art. 99 - bierne prawo wyborcze - każdy z czynnym + cenzus wiekowy (21 lub 30 lat)

Art. 100 - kto zgłasza kandydatów (osobnych do każdej izby) - partie polityczne i wyborcy, a szczegóły dotyczące samych wyborów w ustawie

Państwowa Komisja Wyborcza - to właśnie ona przeprowadza wybory, składa się z 9 sędziów (po 3 z TK, SN i NSA, powoływanych przez prezydenta na wniosek prezesów), na czele przewodniczący i 2 zastępców (art. 36)

Krajowe Biuro Wyborcze - organ wykonawczy PKW, zajmuje się wyborami od strony organizacyjno-technicznej, przewodniczący pełni funkcję sekretarza PKW z głosem doradczym (art. 54)

Kampania wyborcza - trwa od momentu zarządzenia wyborów do przedostatniego dnia przed wyborami (art.85), ostatnie 24 godziny i dzień głosowania to „cisza wyborcza” i wtedy prowadzenie kampanii i ogłaszanie sondaży jest zabronione (art.86)

Czego nie wolno - prowadzić kampanii w jednostkach wojskowych, szkołach podstawowych i gimnazjach, w sposób zakłócający normalne funkcjonowanie zakładów pracy i instytucji publicznych, organizować konkursów z wysokimi nagrodami, ani poić darmowym lub tańszym niż normalnie alkoholem (art. 88)

Kto tak naprawdę zgłasza - komitety wyborcze:

Gdzie się zgłasza - do PKW w terminie do 50 dni przed wyborami, razem z danymi pełnomocnika wyborczego i finansowego (art.95-98)

Finanse komitetów - wyłącznie na rachunku bankowym, wpłaty tylko bezgotówkowo, jedna osoba nie może wpłacić więcej niż 15-krotność minimalnego wynagrodzenia (art. 113)

Dotacje - zwrot pieniędzy za kampanię tym komitetom, które zdobyły mandaty (wydatki na kampanię/560 * ilość zdobytych mandatów), wypłacany przez ministra finansów w ciągu 6 miesięcy od stwierdzenia ważności wyborów (art. 128)

Wybory do Sejmu:

Próg wyborczy - 5% dla partii, 8% dla koalicji (art. 133)

Okręgi wyborcze - wielomandatowe (max 7 posłów), jeden mandat ma przypadać na jak najbardziej zbliżoną liczbę wyborców, nie mogą przecinać powiatów (art. 136-137), dzielą się na mniejsze jednostki - obwody

Listy okręgowe - zgłaszane przez komitety, jak ktoś jest na jednej liście, nie może startować z innej (art.139), do zgłoszenia w okręgu niezbędnych jest 5000 podpisów, z tym, że jeśli komitet zgłosił listy w co najmniej połowie okręgów, w pozostałych nie musi już zbierać podpisów, by wystartować (art. 142)

Karta do głosowania - w praktyce kilka-kilkanaście stron, listy w kolejności numerów (a numery przyznawane losowo - z tym, że komitety ogólnopolskie mają identyczne numery we wszystkich okręgach), pod oznaczeniem każdej listy nazwiska kandydatów (art.156), ważna jest tylko urzędowego wzoru i z pieczęcią obwodowej komisji (art. 72)

Sposób głosowania - postawienie X obok jednego kandydata, ale:

Co wyborca dopisze (ZŁODZIEJE, BALCEROWICZ MUSI ODEJŚĆ, itp.), to już jego sprawa. (art. 160-161)

Ustalenie wyników głosowania:

  1. Komisja obwodowa - obwód wyborczy, ustala liczbę osób uprawnionych do głosowania, liczbę osób, które głosowały, pieczętuje karty niewykorzystane, liczy nieprzedarte karty wykorzystane, sporządza protokół z rozbieżności (art.71) i liczy głosy (art. 162)

  2. Komisja okręgowa - okręg wyborczy, sprawdza prawidłowość postępowania, zbiera wyniki ze wszystkich obwodów (art.164)

  3. PKW - zbiera wszystkie wyniki z okręgów do kupy i ustala, które listy kwalifikują się do podziału mandatów (czyli które przekroczyły próg wyborczy) (art.165)

  4. Komisja okręgowa - dokonuje podziału mandatów w okręgu (lecimy d'Hondtem, czyli dzielimy przez 1,2,3,4,5..., mandaty przypadające na konkretną listę są rozdzielane w kolejności zdobytych głosów) (art.166-167)

  5. PKW - ogłasza wyniki (art.173)

Wygaśnięcie mandatu - wskutek śmierci, zrzeczenia się (w tym odmowy złożenia ślubowania), utraty prawa wybieralności, pozbawienia wyrokiem TS, zajmowania stanowiska konstytucyjnie niekompatybilnego, powołania na takowe (a także na stanowisko w samorządzie - w poprzedniej ordynacji tego nie było, więc samorządowcy mogli też być posłami, teraz już nie - lub wybór do PE) i złożenia fałszywego oświadczenia lustracyjnego (art. 177), wtedy mandat przejmuje następny kandydat z listy (art. 179)

Wybory do Senatu:

Okręgi wyborcze - od 2 do 4 senatorów (art.191), przy tym województwa mają ściśle określoną liczbę senatorów (art.192), co znacznie ogranicza swobodę ich tworzenia

Zgłaszanie kandydatów - nie ma list, maksymalna lista kandydatów komitetu równa ilości mandatów w okręgu (art.195), każdy kandydat musi zdobyć 3000 podpisów (art.196)

Karta do głosowania - nazwiska kandydatów w porządku alfabetycznym (art.200)

Głosowanie - tyle X, ile jest mandatów do obsadzenia (art.201), jeśli X nie postawiono w ogóle, postawiono więcej razy, albo postawiono obok skreślonego nazwiska, karta ważna z głosami nieważnymi (art.202)

Ustalenie wyników - z okręgu wchodzi tylu kandydatów, ile jest miejsc, w kolejności ilości zdobytych głosów (art. 206)

Wygaśnięcie mandatu - w terminie 3 miesięcy (z wyjątkiem 6 miesięcy przed zarządzeniem terminu nowych wyborów) wybory uzupełniające w okręgu (art. 215)

Art. 101 - ważność wyborów i rozpatrywanie protestów - zajmuje się tym SN (uchwałę wydaje konkretnie Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych na posiedzeniu z udziałem PG i szefa PKW w ciągu 90 dni od wyborów - art. 82),w razie stwierdzenia nieważności następuje powtórzenie wyborów (w całości lub w części) na tych samych zasadach - art.83)

Przymiotniki wyborcze - wolne, powszechne, bezpośrednie, tajne i proporcjonalne - nie są równe (art.2)

Ilość i kadencja - 54 posłów na 5 lat (art.3)

Rodzaj mandatu - wolny (art.4)

Incompatibilia - to, czego zabrania Unia (art.5), konstytucja + pełnienie funkcji członka Rady Ministrów lub sekretarza stanu (ministrowie i sekretarze mogą być posłami do Sejmu, ale nie do PE) (art.6)

Czynne prawo wyborcze - obywatele polscy, tak jak w wyborach krajowych (art. 7) oraz obywatele UE powyżej 18 lat, zamieszkali na terenie RP i ujęci w rejestrze wyborców (art. 8)

Bierne prawo wyborcze - ci, którzy spełniają czynne + cenzus wieku (21 lat), niekaralność (za przestępstwo umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego) i domicyl (zamieszkanie od co najmniej 5 lat na terenie Polski lub Unii - np. Marek Torzewski startował, a mieszka w Brukseli) (art.9)

Kto zarządza - prezydent, najwcześniej 90 dni wcześniej, na dzień wolny od pracy i mieszczący się w okresie wyborczym Unii (art.10)

Spis wyborców - tworzony przez gminę na podstawie rejestru, dzieli się na część A - Polacy i część B - obywatele Unii (art.33)

Komitety wyborcze - partyjne lub obywatelskie (art. 47-48)

Listy okręgowe - od 5 do 10 kandydatów, można być tylko na jednej, do rejestracji wymagane 10000 podpisów (ale jak komitet zbierze podpisy w połowie okręgów, dalej już nie musi) (art. 59-60)

Dotacja - analogiczna do wyborów krajowych (z tym, że nie dzieli się przez 560, a przez 54) (art. 100)

Głosowanie - jednodniowe, od 6 do 22 (art. 106), poprzez postawienie X obok kandydata, analogicznie jak przy wyborach do Sejmu (art. 107)

Próg wyborczy - 5% (125.2)

Ustalenie wyników:

  1. Komisja obwodowa - obwód wyborczy

  2. Komisja okręgowa - okręg wyborczy

  3. PKW - zbiera wyniki do kupy, ustala, które listy kwalifikują się do podziału i dokonuje podziału mandatów d'Hondtem (już tego nie robią komisje okręgowe) (art. 125 - 130)

Wygaśnięcie i utrata mandatu - wskutek śmierci, zrzeczenia się (wygaśnięcie - art., 141), utraty prawa wybieralności, unieważnienia wyboru, zajmowania stanowiska niekompatybilnego lub powołania na to stanowisko oraz wyboru do Sejmu lub Senatu (utrata - art. 142), w takim przypadku mandat obejmuje kolejny kandydat z listy (a jeśli takiego nie ma - kandydat z innej listy okręgowej, który uzyskał największą ilość głosów) (art. 144)

IV. SEJM I SENAT

Rozdział IV - „Sejm i Senat” - potwierdzenie 2-izbowości parlamentu (który nawet nie ma osobnej nazwy), w konstytucji nie ma też pojęcia „izba” i nie ma gradacji tych izb, są sobie równe, ale 2-izbowość jest asymetryczna:

Art. 95 - czyli co tak właściwie robi - sprawuje władzę ustawodawczą i kontroluje działalność RM

Art. 96 - Sejm - 460 posłów

Art. 97 - Senat - 100 senatorów

Art. 98 - kadencja - 4 lata, od pierwszego posiedzenia do dnia poprzedzającego pierwsze posiedzenie Sejmu następnej kadencji (więc nie ma przerwy międzykadencyjnej), może być skrócona przez Sejm większością 2/3 lub prezydenta, jeśli Sejm nie wybierze rządu (obowiązkowo) lub nie uchwali budżetu (nieobowiązkowo), przedłużenie jest możliwe tylko automatycznie w razie stanu wyjątkowego.

Art. 102 - zakaz zasiadania w 2 izbach naraz

Art. 103 - incompatibilia, czyli nie można być:

Art. 104 - mandat wolny

Art. 105 - immunitet:

materialny - wyłączenie karalności za czyny wchodzące w zakres sprawowania mandatu ( Ustawa o wykonywaniu mandatu - zgłaszanie wniosków, wystąpienia, głosowania i inne - art.6.2), poseł odpowiada za nie tylko przed Sejmem ( dyscyplinarnie i finansowo - art. 6.3), w razie naruszenia praw osób trzecich pociągnięcie do odpowiedzialności sądowej wymaga zgody Sejmu

formalny - wyłączenie normalnego biegu procedury karnej (chyba, że się na nią Sejm zgodzi sąd musi przekazać wniosek o uchylenie immunitetu marszałkowi Sejmu lub Senatu, który kieruje go do Komisji Etyki Poselskiej / Senackiej, ta przedstawia sprawozdanie z propozycją przyjęcia lub odrzucenia wniosku, decyzję podejmuje Sejm / Senat bezwzględną większością ustawowej liczby - art. 7c) na okres od ogłoszenia wyników do wygaśnięcia mandatu, Sejm może zażądać od sądu zawieszenia toczącego się już postępowania karnego wobec posła do czasu wygaśnięcia mandatu (ale w praktyce tego nie robi), poseł może się tego immunitetu zrzec, co jest wyłomem w doktrynie

zakaz aresztowania / zatrzymania - chyba, że na gorącym uczynku i jeśli zatrzymanie jest potrzebne do prawidłowego toku postępowania, musi być o tym powiadomiony marszałek, który może nakazać zwolnienie, w pozostałych przypadkach musi być zgoda Sejmu (niezależnie od zgody na uchylenie immunitetu, ale często się je wydaje równocześnie) wniosek musi złożyć PG, droga analogiczna jak przy immunitecie formalnym (art.10)

Art. 106 - szczegóły dotyczące sprawowania mandatu - w ustawie

Uposażenie - przyznawane posłom, którzy nie mają innego źródła utrzymania (urlop bezpłatny, działalność gospodarcza, emerytura, renta - ale w uzasadnionych przypadkach Prezydium Sejmu może im także przyznać), w wysokości wynagrodzenia podsekretarza stanu, za naruszanie regulaminów i nieobecności może być obniżane, szczegóły w regulaminach (art.25)

Dieta - środki finansowe na pokrycie kosztów sprawowania mandatu, w wysokości 25% uposażenia, jest wolna od podatków, nie może być zajęta, ale można ją uchylić tak jak uposażenie (art.42)

Art. 107 - ograniczenie działalności gospodarczej posłów pod karą postawienia przed TS, szczegóły w ustawie

Art. 108 - senatorów dotyczy to samo

Art. 109 - permanencja obrad - Sejm obraduje na posiedzeniach, pierwsze w ciągu 30 dni od wyborów (chyba, że poprzednia kadencja była skrócona - wtedy w ciągu 15 dni)

Art. 110 - organy Sejmu: marszałek (przewodniczy obradom, strzeże praw Sejmu i reprezentuje go na zewnątrz), wicemarszałkowie i komisje (stałe i nadzwyczajne)

Art. 111 - Sejm może powołać komisję śledczą, szczegóły w ustawie:

Powołanie - większością bezwzgledną w drodze uchwały, która reguluje zakres jej działania (art.2), inicjatywę mają Prezydium Sejmu, inna komisja lub 15 posłów

Skład - maksimum 11 członków w proporcji do siły poszczególnych ugrupowań w Sejmie (art.2.2), jej pracami kieruje prezydium złożone z przewodniczącego (reprezentuje komisję na zewnątrz i działa w jej imieniu) i zastępców

Wykluczenie ze składu - jeżeli poseł jest bezpośrednio zamieszany, brał udział w sprawie w innym organie publicznym lub gdy są podejrzenia co do jego bezstronności (art. 4), inicjatywę ma inny poseł lub osoba wezwana, decyzję podejmuje komisja lub (jeśli wniosek dotyczy większej ilości posłów lub posłów kandydujących do komisji) Prezydium Sejmu), w razie wykluczenia wybór uzupełniający (art. 5)

Zawieszenie pracy - za zgodą marszałka Sejmu, do zakończenia części lub całości postępowania przed innym organem publicznym, w szczególności, gdy rozstrzygnięcie jest korzystne dla dalszych prac komisji (art.8)

Co może komisja:

Efekt końcowy - sprawozdanie, przedstawiane marszałkowi i rozpatrywane przez Sejm (art. 19)

Koniec kadencji - prace komisji i wszelkie czynności przez nią zlecone zostają zakończone (art. 20), ale sprawozdanie nie podlega dyskontynuacji i może zostać rozpatrzone przez Sejm następnej kadencji (art.21)

Art. 112 - szczegóły pracy Sejmu określone w regulaminie:

Kluby i koła - klub liczy co najmniej 15 posłów, koło 3 posłów, mogą mieć wspólną reprezentację w Konwencie Seniorów, posłowie mogą też tworzyć inne zespoły i porozumienia (art.8)

Organy Sejmu - marszałek, Prezydium Sejmu (marszałek i wicemarszałkowie - art. 11), Konwent Seniorów (marszałek, wicemarszałkowie, przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów i kół startujących z własnej listy wyborczej oraz z głosem doradczym szef Kancelarii Sejmu - art. 15) i komisje (art. 9)

Komisje stałe:


Komisje nadzwyczajne - powoływane przez Sejm uchwałami określającymi ich cel, zasady i tryb działania (art.19)

Kogo wybiera / powołuje Sejm - wniosek może zgłosić marszałek lub 35 posłów, wybór większością bezwzględną (wyjątki poniżej)

Art. 113 - jawność posiedzeń (ale z uwagi na dobro państwa Sejm większością bezwględną może je utajnić

Art. 114 - Zgromadzenie Narodowe - Sejm i Senat obradujące wspólnie w przypadkach określonych w konstytucji (zaprzysiężenie prezydenta, wysłuchanie jego orędzia, stwierdzenie stałej niezdolności do sprawowania urzędu, postawienie przed TS), obradom przewodniczy Marszałek Sejmu (Marszałek Senatu w zastępstwie), ma swój własny regulamin

Art. 115 - funkcja kontrolna: interpelacje i zapytania (odpowiedź w ciągu 21 dni) i pytania w sprawach bieżących (odpowiedź na każdym posiedzeniu Sejmu)

Art. 116 - stan wojny (gdzieś to musieli dać, więc dali tutaj) - możliwy tylko w razie zbrojnej napaści lub konieczności wypełnienia zobowiązań sojuszniczych, decyzję podejmuje Sejm lub, gdy nie może się zebrać, prezydent, o zawarciu pokoju decyduje tylko Sejm

Art. 117 - nowy (bo wcześniej nie było potrzeby), znalazł się tu, bo pierwotnie o użyciu WP za granicą lub pobycie obcych sił w kraju miał decydować Sejm, ale okazało się to zbyt mało NATOwskie i teraz mamy tylko odwołanie do ustawy:

Użycie sił zbrojnych - udział w konflikcie zbrojnym, misji pokojowej, pomoc sojusznikom, zapobieganie aktom terroryzmu - decyduje o tym prezydent na wniosek RM (konflikt, misja, pomoc) lub premiera (terroryzm) i niezwłocznie informuje marszałków Sejmu i Senatu

Pobyt sił zbrojnych - szkolenia, ćwiczenia, akcje ratunkowe, poszukiwawcze i humanitarne, przedsięwzięcia reprezentacyjne - decyduje o tym RM (szkolenia i ćwiczenia nieprzewidziane w budżetach ministerstw) lub właściwy minister (reszta), premier powiadamia o tym prezydenta (art.2-4)

Pobyt - decyzję wydaje MON (wojska NATO do 3 miesięcy, inne wojska do 3 miesięcy, w liczebności do 1000 osób, w celach ćwiczeniowych, i po konsultacji z innymi ministrami), RM (powyżej 3 miesięcy) i z upoważnienia MON: szef Sztabu Generalnego (w wypadku akcji ratunkowej, humanitarnej lub ćwiczeń, do 2 miesięcy, w liczebności do 500 osób) i dowódca rodzaju sił zbrojnych (odpowiednik rodzaju swoich sił zbrojnych, dalej tak samo), i bezzwłocznie informuje prezydenta, marszałków i inne zainteresowane organy (art.3)

Przemieszczanie - decyzję podejmuje MON lub z jego upoważnienia szef SG lub dowódca rodzaju sił zbrojnych (przy mniejszych grupach), przy grupie powyżej 1000 osób jest zobowiązany poinformować RM (art.4)

Art. 118 - inicjatywa ustawodawcza - posłowie (15 posłów lub komisja - art. 32), Senat, RM, prezydent lub 100 000 obywateli, na ręce Marszałka Sejmu (art. 34.1) z uzasadnieniem (cel i potrzeba, dotychczasowy stan prawny, różnica między nim a projektem, skutki finansowe, gospodarcze, społeczne, i prawne, źródła finansowania, założenia projektów podstawowych aktów wykonawczych (lub same akty przy inicjatywie RM), kwestia zgodności z prawem unijnym, wyniki konsultacji), marszałek może zwrócić projekt wnioskodawcom, jeśli uzasadnienie nie spełnia wymogów, a przy wątpliwościach w razie zgodności z prawem UE skierować do Komisji Ustawodawczej, która większością 3/5 może go zaopiniować jako niedopuszczalny (art. 34), szczegóły inicjatywy obywatelskiej w ustawie:

Kto tak naprawdę ma inicjatywę - komitet inicjatywy ustawodawczej, tworzy go min. 15 osób (art.4), zyskuje osobowość prawną po zdobyciu pierwszych 1000 podpisów i dostarczeniu ich wraz z projektem marszałkowi Sejmu (art. 6-7), po zdobyciu kolejnych 99 000 podpisów podczas kampanii promocyjnej (art. 8-9) w ciągu 3 miesięcy musi ponownie przedłożyć projekt w niezmienionej treści (art. 10), w razie wątpliwości głosy liczy PKW, w razie braku wystarczającej ilości głosów lub zmiany projektu (w tym uzasadnienia) marszałek musi projekt odrzucić, komitet może od tej decyzji odwołać się do SN (art. 11-12)

Finansowanie komitetu - jawne, zakazane jest finansowanie przez państwo i cudzoziemców, nadwyżka musi być przekazana na cele charytatywne (art. 16-17)

Postępowanie w Sejmie - projekt nie podlega dyskontynuacji, przechodzi na kolejne kadencje (art.4.3), pierwsze czytanie w terminie 3 miesięcy od wniesienia lub 6 miesięcy od pierwszego posiedzenia Sejmu nowej kadencji

Art. 119 - procedura ustawodawcza - 3 czytania:

Art. 120 - uchwalenie - zwykłą większością w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (chyba, że konstytucja stanowi inaczej), od tej chwili projekt staje się ustawą

Art. 121 - rola Senatu - marszałek Sejmu wysyła ustawę marszałkowi Senatu, Senat w ciągu 30 dni musi ogłosić uchwałę: przyjmującą ustawę w całości, przyjmującą ustawę z poprawkami lub odrzucającą ustawę, w dwóch ostatnich przypadkach idzie to znowu do Sejmu (a konkretnie przez marszałka do tych samych komisji, które przedstawiają kolejne sprawozdanie z wnioskiem o przyjęcie / odrzucenie poszczególnych poprawek lub przyjęcie / odrzucenie senackiego weta - art. 54), by odrzucić weto lub poprawkę Senatu, Sejm musi osiągnąć większość bezwzględną w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, jeśli Senat w wyznaczonym terminie nie podejmie uchwały, ustawę uznaje się za przyjętą

Art. 122 - rola prezydenta - po wypełnieniu roli przez Senat, jeśli ustawa nie została odrzucona, marszałek Sejmu wysyła ją prezydentowi, który w ciągu 21 dni może: podpisać i zarządzić ogłoszenie w DU, skierować do TK lub zawetować

TK - decyzja ostateczna, jeśli orzeknie o zgodności, prezydent musi podpisać, jeśli o niezgodności, ustawa przepada - z tym, że jeśli fragmenty niezgodne z konstytucją nie są nierozerwalnie związane z resztą, prezydent może podpisać ustawę z pominięciem tych przepisów lub odesłać do Sejmu (z powrotem przez marszałka do komisji, które przygotowują sprawozdanie z propozycjami poprawek, potem debata i głosowanie, poprawiona ustawa wędruje z powrotem do prezydenta - art. 56-63) - ale zdarza się to bardzo rzadko

Weto - formalnie „przekazanie ustawy z umotywowanym wnioskiem Sejmowi do ponownego rozpatrzenia” (tak samo: marszałek => komisje => sprawozdanie (z wnioskiem o ponowne uchwalenie ustawy lub o odrzucenie) => debata => głosowanie - art. 64), wymagana większość do ponownego uchwalenia 3/5 w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, w takim przypadku prezydent musi w ciągu 7 dni podpisać, jeśli nie ma większości, ustawa przepada

Art. 123 - tryb pilny - może być stosowany tylko wobec projektów RM (na jej wniosek), nie może dotyczyć: podatków, ordynacji wyborczej, spraw ustrojowych i kodeksów, Senat musi rozpatrzyć ustawę w 14 dni, a prezydent w 7 dni

Termin wejścia w życie - standardowo 14 dni w wypadku aktów normatywnych 3 dni w wypadku przepisów porządkowych, ale mogą one stanowić inaczej (art.4), a nawet działać wstecz, jeśli nie jest to sprzeczne z zasadami demokratycznego państwa prawnego (art.5), dniem ogłoszenia jest dzień wydania odpowiedniego dziennika urzędowego (art. 20.3)

Dziennik Ustaw RP - konstytucja, ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy, rozporządzenia prezydenta, premiera, ministrów działowych, szefów komitetów ustawowych i KRRiTV, teksty jednolite tego, co wyżej, orzeczenia TK dotyczące tekstów ogłoszonych w DU, uchwały RM uchylające rozporządzenie ministra, akty prawne dotyczące: wojny i pokoju, mobilizacji, stanów nadzwyczajnych, skrócenia kadencji Sejmu, wyborów parlamentarnych i prezydenckich, referendum, ważności wyborów i referendum i inne, jeżeli ustawy tak stanowią (art. 9)

Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski” - zarządzenia prezydenta, premiera i uchwały RM na podstawie ustawy, teksty jednolite tego, co wyżej, orzeczenia TK dotyczące tekstów ogłoszonych w MP lub nieogłoszonych w ogóle, uchwały ZN, uchwały Sejmu (regulamin, wotum zaufania / nieufności, absolutorium, powołanie / odwołanie, postawienie przed TS, rozwiązanie organu samorządu terytorialnego), uchwały Senatu (regulamin, powołanie / odwołanie), akty urzędowe prezydenta, postanowienia TK w sprawie sporów kompetencyjnych i stwierdzenia niezdolności prezydenta do piastowania urzędu i inne, jeśli same akty lub odrębne ustawy tak stanowią (art. 10)

Kto wydaje - premier przy pomocy swojej kancelarii i Rządowego Centrum Legislacji, są dostępne w prenumeracie i w stałych punktach sprzedaży (art.21)

Forma wydania - kolejność numerów, pozycji i stron ciągła w roku kalendarzowym (art.20.1), istnieje również forma elektroniczna, szczegółami z tym związanymi zajmuje się minister właściwy ds. informatyzacji (art.20a)

Co RM ma przekazywać - informację o udziale RP w strukturach UE (nie rzadziej niż raz na 6 miesięcy), informację o sprawach związanych z członkostwem RP w UE (na żądanie Sejmu lub Senatu), dokumenty UE wymagające konsultacji w krajach członkowskich oraz ich oceny, plany pracy RUE, plany legislacyjne KE, ich oceny sporządzone przez PE i RUE, projekty aktów prawnych UE, projekty własnych stanowisk wraz z uzasadnieniem, projekty umów międzynarodowych, których stroną ma być UE, WE lub państwa członkowskie, projekty decyzji RUE, projekty aktów UE niemających mocy prawnej, akty UE mające znaczenie dla wykładni lub stosowania prawa UE, informację o przebiegu procedur stanowienia tego prawa i o własnym stanowisku (art. 2-8)

Tworzenie prawa krajowego - RM ma składać projekty ustaw nie później niż 3 miesiące przed upływem terminu wyznaczonego przez UE (chyba że jest dłuższy niż 6 miesięcy - wtedy 5 miesięcy przed terminem), ale w uzasadnionych przypadkach może termin przeciągnąć (art.11)

Opiniowanie kandydatów - dokonywane przez Sejm w ciągu 21 dni od przedłożenia kandydatur przez RM wobec kandydatów na: członka KE, członka Trybunału Obrachunkowego, sędziów Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji, rzecznika generalnego Trybunału Sprawiedliwości, członków Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, dyrektora w EBI i przedstawiciela RP w Komitecie Stałych Przedstawicieli przy UE (art. 12-13)

Art. 124 - odpowiednie przepisy (organy, własny regulamin, jawność obrad, uchwały większością głosów) stosuje się też do Senatu

Art. 125 - referendum ogólnokrajowe - zarządza je Sejm (z inicjatywy własnej, Senatu, RM lub obywatelskiej - art. 61) większością bezwzględną w obecności połowy ustawowej liczby posłów lub prezydent za zgodą Senatu (wyrażoną tą samą większością), by było wiążące (nie ważne! - o ważności rozstrzyga SN), frekwencja musi przekroczyć 50%, szczegóły w ustawie:

Prawo udziału - takie samo jak czynne wyborcze (art.3)

Termin referendum - do 90 dni po ogłoszeniu uchwały (art. 65.4), 1 lub 2 dni, przynajmniej jeden z nich musi być wolny od pracy (przy 2 dniach ten drugi), głosowanie w 1 dniu od 6.00 do 22.00, w 2 dniach od 6.00 do 20.00 (art.5)

Forma głosowania - X w odpowiedniej kratce, tylko w jednej, inaczej głos nieważny (art. 21)

Co zawiera uchwała - wskazanie podstawy prawnej, treść pytania i odpowiedzi, termin przeprowadzenia, kalendarz czynności z tym związanych (art. 65)

Kampania referendalna - mogą ją prowadzić: partia, która dostała 3% głosów (lub 6% w koalicji), obywatelskie kluby parlamentarne (ponad połowa ich składu była zgłoszona przez komitety wyborcze wyborców), stowarzyszenia, fundacje i pełnomocnicy komitetów obywatelskich, niezbędne jest zaświadczenie PKW, w razie odmowy można się odwołać do SN (art.48)

Finansowanie kampanii - ze źródeł własnych podmiotów, ograniczenia ordynacji nie mają zastosowania (art.47)

Inicjatywa obywatelska - nie może dotyczyć budżetu, obronności, ani amnestii, do wniosku trzeba dołączyć 500 000 podpisów, w razie wątpliwości przeliczenia dokonuje PKW, w wypadku mniejszej ilości wnioskodawca ma 14 dni na ponowne przedłożenie, inaczej marszałek odmawia przyjęcia głosów (można to zaskarżyć do SN) (art.67)

Ważność referendum - ogłasza to SN w DU, w przeciągu 60 dni od ogłoszenia organy państwowe mają podjąć odpowiednie działania (art. 67)

Referendum ratyfikacyjne - zarządzane przez Sejm (tylko z własnej inicjatywy) lub prezydenta za zgodą Senatu na tych samych zasadach, wynik wiążący oznacza zgodę / brak zgody na ratyfikację umowy, wynik niewiążący sprawia, że sprawa wraca do Sejmu, który na nowo decyduje o trybie ratyfikacji (art. 68-75)

Referendum konstytucyjne - zarządza je marszałek Sejmu na wniosek 1/5 ustawowej liczby posłów, Senatu lub prezydenta (złożony w ciągu 45 dni od uchwalenia zmiany konstytucji przez Sejm), termin w czasie do 60 dni od zarządzenia, nie ma wymogu 50% frekwencji, jeśli większość wypowie się za zmianą, a SN uzna ważność, marszałek przekazuje zmianę prezydentowi, który ma ją podpisać w ciągu 21 dni (art. 76-79)

Rozdział XII - „Zmiana konstytucji”:

Art. 235 - zmiana konstytucji - projekt może zgłosić 1/5 posłów, Senat lub prezydent (RM już nie), uchwalany większością 2/3 ustawowej liczby posłów w Sejmie i w ciągu 60 dni bezwzględną większością w obecności połowy ustawowej liczby senatorów w Senacie, Senat nie może zgłaszać poprawek, w przypadku zmian w rozdziałach I, II lub XII posłowie, Senat lub prezydent mogą zażądać referendum, wtedy frekwencja się nie liczy, prezydent może tylko podpisać

W sumie - 3 rodzaje referendum

Rozdział X - „Finanse publiczne” (też nowość):

Art. 216-218 - ustawa musi określić:

Art. 219 - budżet państwa - uchwalany w drodze ustawowej przez Sejm, powinien być uchwalony w roku poprzednim na rok następny, ale w wyjątkowych przypadkach można uchwalić prowizorium budżetowe na okres krótszy niż rok, jeśli Sejm nie zdąży uchwalić ustawy, działa się na podstawie jej projektu (przed wojną obowiązywał budżet zeszłoroczny)

Art. 220 - deficyt - nie może być zwiększany przez Sejm ani pokrywany przez pożyczki z banku centralnego

Art. 221 - inicjatywa ustawodawcza - wyłączność RM

Art. 222 - termin przełożenia projektu Sejmowi - najpóźniej 3 miesiące przed początkiem roku budżetowego, później tylko w wyjątkowych przypadkach (czyli w praktyce zawsze)

Art. 223 - Senat - 20 dni na poprawki, nie może odrzucić

Art. 224 - prezydent - 7 dni na podpisanie, nie może zawetować, w razie odesłania do TK są 2 miesiące na orzeczenie

Art. 226 - jeśli Sejm i Senat nie wyrobią się w ciągu 4 miesięcy od przedstawienia projektu ustawy, prezydent może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji (ale nie musi)

Art. 226 - RM w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego musi przedłożyć Sejmowi sprawozdanie z wykonania budżetu i informację o zadłużeniu państwa, Sejm po zasięgnięciu opinii NIK w ciągu 90 dni głosuje nad absolutorium

Art. 227 - NBP - bank centralny, ma wyłączne prawo do emisji pieniądza i realizowania polityki pieniężnej, odpowiada za wartość pieniądza, organami są: prezes (powoływany przez Sejm na wniosek prezydenta na 6 lat - nie może należeć do partii, związku, ani sprawować innej funkcji niedającej się pogodzić z godnością urzędu) i RPP (prezes NBP + członkowie powoływani w równej liczbie na 6 lat przez Sejm, Senat i prezydenta), która ustala założenia polityki pieniężnej, przedkłada je do wiadomości razem z budżetem i równocześnie z RM składa sprawozdanie z ich wykonania, a szczegóły w ustawie:

Prezes NBP - powoływany przez Sejm na wniosek prezydenta na 6-letnią kadencję (maksymalnie dwie kolejne), odwoływany analogicznie w razie długotrwałej choroby, skazania prawomocnym wyrokiem sądu lub wyroku TS (art.9), jest przełożonym wszystkich pracowników NBP, szefem zarządu, RPP i Komisji Nadzoru Bankowego, reprezentuje NBP na zewnątrz i Polskę w międzynarodowych instytucjach bankowych i finansowych (jeśli RM nie zdecyduje inaczej) (art. 11)

Wiceprezesi - kierują wyznaczonymi przez prezesa działami pracy NBP, pierwszy wiceprezes zastępuje prezesa w czasie jego nieobecności (art. 10)

RPP - prezes NBP jako przewodniczący i 9 członków powoływanych po równo przez Sejm, Senat i prezydenta na 6 lat i tylko na 1 kadencję, mogą być odwołani w razie zrzeczenia się, choroby, skazania prawomocnym wyrokiem lub niezawieszenia swojego członkostwa w partii lub związku, wtedy w przeciągu 3 miesięcy wybór uzupełniający (art. 13), nie mogą sprawować innej funkcji i pełnić innej działalności, z wyjątkiem naukowej, dydaktycznej, twórczej lub członkostwa w organizacjach międzynarodowych - za zgodą samej Rady (art. 14), sama Rada konkretnie: ustala wysokość stóp procentowych NBP i stopy rezerwy obowiązkowej banków, określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania kredytów za granicą, ustala zasady operacji wolnego rynku, przyjmuje roczne sprawozdania finansowe NBP, zatwierdza plan finansowy i sprawozdanie z działalności NBP i dokonuje oceny działalności zarządu (art. 12)

Zarząd NBP - prezes NBP jako przewodniczący i 6-8 członków (w tym 2 wiceprezesów) powoływanych przez prezydenta na wniosek prezesa na 6 lat, kieruje działalnością NBP, realizuje uchwały Rady i podejmuje uchwały niezastrzeżone kompetencyjnie dla innych organów (art. 17)

  1. ŹRÓDŁA PRAWA

Rozdział III - „Źródła prawa” - pierwsze wyodrębnienie (niepełne, ale zawsze)

Art. 87 - prawo powszechnie obowiązujące (dotyczy wszystkich), katalog prawie zamknięty (bo nie ma rozporządzeń z mocą ustawy, które stanowią jednak wyjątek, nie regułę): konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia (prawo ogólnokrajowe) i akty prawa miejscowego (na obszarze działania stanowiących je organów)

Art. 88 - warunek wejścia w życie - ogłoszenie, zasady i tryb określa ustawa (która już była wyżej, patrz „Sejm”)

Ustawa - brak osobnego artykułu (bo ustawa, jaka jest, każdy widzi), były projekty wyodrębnienia ustaw organicznych (regulujących ważne sprawy, o podwyższonym progu uchwalania), ale nie przeszedł

Art. 89 - ratyfikacja umów międzynarodowych, dokonuje jej prezydent (z kontrasygnatą premiera), może być „duża” albo „mała”

Art. 89.1 - „duża” ratyfikacja, za zgodą wyrażoną w ustawie (Sejm =>Senat=>prezydent), projekt ustawy zgodnie z niepisanym zwyczajem składa RM (2-3 artykuły, uzasadnienie, tekst umowy i opinię o zgodności z prawem UE), prezydent nie jest związany zgodą Sejmu, więc w teorii może ją podpisać, ale odmówić samej ratyfikacji, wypowiadanie umów analogiczne, ten tryb występuje przy zawieraniu umów dotyczących:

Art. 89.2 - „mała ratyfikacja”, bez zgody ustawowej, Sejm jest jedynie informowany przez premiera o zamiarze przedłożenia umowy prezydentowi i wyraża swoją opinię (marszałek kieruje zawiadomienie do Komisji Spraw Zagranicznych, która przygotowuje sprawozdanie z wnioskiem - przyjąć zawiadomienie albo wyrazić negatywną opinię, potem Sejm głosuje nad uchwałą - reg. Sejmu, art. 118-120; co się stanie, jeśli wyrazi opinię negatywną - nie jest jasne, RM ma zająć „ponowne stanowisko”, cokolwiek by to miało znaczyć), a szczegóły w ustawie:

Zawieranie - negocjacje prowadzi organ wyznaczony przez RM na wniosek odpowiedniego ministra, zgody na podpisanie udziela w drodze uchwały RM na wniosek tego organu (art. 5-8)

Pełnomocnictwa - do negocjacji udziela MSZ na wniosek organu negocjującego, do podpisania udziela premier na wniosek ministra (art. 9-11)

Ratyfikacja - RM na wniosek organu negocjującego lub właściwego ministra za pośrednictwem MSZ podejmuje uchwałę o przedłożeniu umowy prezydentowi do ratyfikacji (przedkłada MSZ po uzyskaniu zgody lub opinii Sejmu)

Zatwierdzenie - stosowane wobec umów, które nie wymagają ratyfikacji, dokonuje go RM w formie uchwały (procedura analogiczna, jak przy ratyfikacji) (art. 12-17)

Ogłoszenie - umowy ratyfikowane lub związane z ratyfikowanymi publikowane są w DU (umowy ratyfikowane „dużą” ratyfikację automatycznie, druk pozostałych zarząda prezydent na wniosek MSZ, inne umowy w MP, druk zarządza premier na wniosek odpowiedniego ministra (może odstąpić od ogłoszenia ze względu na ważne powody - obronność, bezpieczeństwo, itp.) (art. 18)

Wykonywanie - nad prawidłowością wykonywania czuwa odpowiedni minister (art. 20)o sposobie rozwiązywania sporów decyduje RM na wniosek właściwego ministra uzgodniony z MSZ (art. 21)

Wypowiedzenie - analogicznie jak ratyfikacja lub zatwierdzenie (art. 22)

Zmiana zakresu umowy - w przypadku umów ratyfikowanych decyzję podejmuje prezydent na wniosek RM (i za zgodą Sejmu, jeśli była „duża” ratyfikacja), który zawiadamia o tym Sejm i Senat, w przypadku innych umów RM (art. 25)

Art. 90 - tryb szczególny - przy umowach przekazujących część kompetencji organizacji lub organowi międzynarodowemu (artykuł pisany pod Unię, ale odwoływano się do niego też przy sporach o konkordat i MTK), zgoda na ratyfikację może być uchwalona przez parlament większością 2/3 w Sejmie i Senacie przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów / senatorów (poprzeczka wyżej niż przy zmianie konstytucji) lub w referendum, decyzję o trybie wyrażenia zgody podejmuje Sejm większością bezwzględną w obecności co najmniej połowy posłów

Art. 91 - skutki ratyfikacji:

Art. 91.1 - umowa ratyfikowana i ogłoszona w DU stanowi część krajowego porządku prawnego i jest stosowana bezpośrednio (chyba, że jej stosowanie zależy od wydania ustawy)

Art. 91.2 - umowa ratyfikowana w trybie „dużym” (i przez domniemanie w szczególnym) w razie kolizji ma pierwszeństwo nad zwykłą ustawą, ale nie jest jasne, co w razie kolizji umowy z konstytucją

Art. 91.3 - prawo stanowione przez organizację międzynarodową utworzoną na podstawie umowy ratyfikowanej przez Polskę (czyli w praktyce unijne) jest stosowane bezpośrednio i ma w razie kolizji pierwszeństwo nad ustawami

Art. 92 - rozporządzenia - wydawane tylko przez organy wskazane w konstytucji (prezydent, RM, premier, ministrowie działowi, szefowie komitetów ustawowych, KRRiTV), na podstawie ustawowego upoważnienia, określającego organ, zakres i wytyczne (które wg TK można wywnioskować z całej ustawy, co nie jest głupie, ale z konstytucją nie za bardzo zgodne), kompetencji nie można przekazać na inny organ

Art. 93 - prawo wewnętrzne - uchwały RM i zarządzenia premiera i ministrów (ale tego jest więcej, katalog niepełny, bo wszystkiego się po prostu nie da), obowiązują tylko jednostki podległe, wydawane tylko na podstawie ustawy, nie może działać na obywateli, osoby prawne lub inne podmioty, podlega kontroli co do zgodności z prawem powszechnym

Art. 94 - prawo miejscowe - wydawane przez organy samorządu terytorialnego i terenowe organy administracji rządowej na podstawie ustawy, obowiązuje tylko na obszarze działania tych organów

  1. PREZYDENT

Rozdział V - „Prezydent RP”:

Art. 126 - dowód teorii dwoistości norm: normy kompetencyjne (ścisłe, dające władzę) i opisowe (niekonkretne, ogólne), tutaj są opisowe, czyli co ma robić prezydent: gwarantować ciągłość władzy państwowej, czuwać nad przestrzeganiem konstytucji, stać na straży suwerenności i bezpieczeństwa RP oraz nienaruszalności i niepodzielności jej terytorium (a na tej straży zapewne z honorem lec) i jest najwyższym przedstawicielem RP

Art. 127 - wybory: powszechne, równe, tajne i bezpośrednie, wybierany na 5 lat (maksymalnie 2 kadencje), kandydat musi mieć bierne prawo wyborcze, 35 lat i 100 000 podpisów, wygrywa ten, który uzyskał więcej niż połowę głosów, jeśli nikt nie uzyskał 14 dni później druga tura, do której przechodzi 2 kandydatów z największą liczbą głosów, jeśli jednemu z nich coś się stanie (umrze, zrezygnuje z kandydowania, zostanie pozbawiony prawa wyborczego), jego miejsce zajmuje kolejny kandydat, a głosowanie się odracza o kolejne 14 dni, szczegóły w ustawie

Zgłaszanie kandydatów - komitet wyborczy (15 osób), wymagana jest pisemna zgoda kandydata na kandydowanie i na utworzenie komitetu i złożenie oświadczenia lustracyjnego, kandydatów można zgłaszać w terminie do 45 dni przed wyborami (art. 40-40a)

Finansowanie - zakazane jest finansowanie przez państwo i cudzoziemców (art. 86), środki gromadzi się na koncie bankowym (środki pochodzące ze zbiórek publicznych i od osób prawnych na osobnych subkontach), środki od osób prawnych mogą pochodzić wyłącznie z zysku, maksymalna wysokość od osoby fizycznej - 15-krotność wynagrodzenia minimalnego, od reszty 100-krotność wynagrodzenia minimalnego, kwoty większe niż 2-krotność wynagrodzenia muszą być wpłacane bezgotówkowo (art. 85), maksymalna suma - 12 000 000 zł (art. 84d)

Karta do głosowania - wszyscy kandydaci w kolejności alfabetycznej (art. 47)

Głosowanie - X obok jednego nazwiska (art. 52), więcej niż jedno X, brak X lub X na karcie wzoru innego niż ustalony lub bez pieczęci powoduje nieważność głosu, kart przedartych nie bierze się pod uwagę (art. 62)

Art. 128 - zarządzenie wyborów - robi to marszałek Sejmu nie wcześniej niż 7 miesięcy i nie później niż 6 miesięcy przed upływem kadencji urzędującego prezydenta (ustawa o wyborze prezydenta - art. 7), wyznaczając wybory między 100 a 75 dniem przed upływem kadencji, w razie opróżnienia urzędu zarządza w ciągu 14 dni od opróżnienia na dzień przypadający w ciągu 60 dni od zarządzenia

Art. 129 - ważność wyboru - stwierdza SN (Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych, na podstawie sprawozdania PKW i po rozpatrzeniu protestów wyborczych, na posiedzeniu z udziałem PG i szefa PKW, w ciągu 30 dni po wyborach - art. 76), wyborcom przysługuje prawo wniesienia protestów wyborczych, w razie stwierdzenia nieważności nowe wybory zarządzone jak przy opróżnieniu urzędu (14 i 60 dni)

Art. 130 - objęcie urzędu - poprzez złożenie przysięgi przed ZN (w ostatnim dniu kadencji starego prezydenta - wcześniej było następnego dnia po upływie kadencji, ale przez ciągłe przesuwanie kiedyś padłoby na Wigilię więc zmienili - art. 8a), od tego momentu liczy się kadencja (art. 128)

Art. 131 - zastępstwo prezydenta:

Art. 131.1 (nowy) - zastępstwo wskutek przejściowej niemożności - prezydent powiadamia marszałka Sejmu i przekazuje mu obowiązki, jeśli nie jest w stanie tego uczynić, o przekazaniu obowiązków decyduje TK na wniosek marszałka (trochę niezręczne, bo marszałek sam wnioskuje o przyznaniu sobie uprawnień, ale trudno)

Art. 131.2 (powtórzony) - zastępstwo wskutek trwałej niemożności (śmierć, zrzeczenie się, stwierdzenie nieważności wyborów, nieobjęcie urzędu, orzeczenie TS o złożeniu z urzędu, stwierdzenie niezdolności sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia (ZN, większością 2/3), obowiązki do czasu nowych wyborów przejmuje marszałek Sejmu, w obu przypadkach jeśli marszałek Sejmu nie może przejąć obowiązków, robi to marszałek Senatu, kompetencje równe prezydenckim poza prawem do skrócenia kadencji Sejmu

Art. 132 - zakaz piastowania jakiegokolwiek innego urzędu ani funkcji (z wyjątkiem funkcji publicznych związanych ze sprawowaniem urzędu, cokolwiek by to miało znaczyć)

Art. 133 - kompetencje zagraniczne - ratyfikowanie i wypowiadanie umów (za wiedzą Sejmu i Senatu), mianowanie i odwoływanie przedstawicieli RP za granicą, przyjmowanie listów uwierzytelniających i odwołujących przedstawicieli innych krajów, przed ratyfikacją może zwrócić się do TK z pytaniem o zgodność umowy z konstytucją, a w szczegółach współpracuje z RM i właściwym ministrem

Art. 134 - kompetencje wojskowe - najwyższe zwierzchnictwo nad SZ, w czasie pokoju sprawowane za pośrednictwem MON, a w czasie wojny za pośrednictwem Naczelnego Dowódcy, mianuje szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów SZ, nadaje na wniosek MON stopnie wojskowe, szczegóły w ustawie

Art. 135 - Rada Bezpieczeństwa Narodowego - organ doradczy prezydenta w zakresie bezpieczeństwa państwa, w praktyce organ fachowców o bardzo małym znaczeniu

Art. 136 - mobilizacja i użycie SZ - prezydent na wniosek premiera w razie bezpośredniego i zewnętrznego zagrożenia

Co dokładnie robi prezydent - zatwierdza na wniosek premiera strategię bezpieczeństwa narodowego, wydaje na wniosek premiera dyrektywę obronną RP i inne dokumenty wykonawcze strategii, zatwierdza plany krajowych ćwiczeń systemu obronnego i kieruje ich przebiegiem, postanawia na wniosek premiera o zmianie stanu gotowości obronnej, może zwracać się do innych organów o informacje dotyczące obronności i ogólnie inicjuje i patronuje przedsięwzięciom mającym na celu umacnianie obronności (art. 4a), określa na wniosek MON główne kierunki rozwoju SZ i może uczestniczyć w odprawach kierownictwa MON i SZ (art. 5)

RM - zapewnia bezpieczeństwo kraju i kieruje obronnością kraju, czyli opracowuje projekty SBN, planuje i realizuje przygotowania obronne państwa, przygotowuje system kierowania bezpieczeństwem narodowym, utrzymuje stałą gotowość obronną państwa, określa i przygotowuje ochronę obiektów ważnych dla bezpieczeństwa państwa, przygotowuje system obserwacji, pomiarów, raportów, analiz, dyżurów, itp., określa zasady wykorzystywania służby zdrowia i infrastruktury państwa, zapewnia funkcjonowanie systemu szkolenia i kontroluje stan przygotowań (art. 6)

Biuro Bezpieczeństwa Narodowego - organ pomocniczy prezydenta w zakresie zwierzchnictwa nad SZ, finansowane ze środków kancelarii, na czele sekretarz stanu mianowany przez prezydenta (art. 11)

MON - naczelny organ administracji państwowej w dziedzinie obronności (art.1), kieruje w czasie pokoju działalnością SZ, przygotowuje założenia obronne państwa, wykonuje zalecenia i decyzje RM, nadzoruje wykonywanie zadań obronnych przez inne organy, zawiera umowy międzynarodowe w sprawie pobytu polskich wojsk za granicą, itp. (art.2), podlegają mu WSI, ŻW, AON, Agencja Mienia Wojskowego i Wojskowa Agencja Mieszkaniowa (art. 5), pomaga mu szef SG, którego opinii obowiązany jest zasięgnąć, jego decyzje w odniesieniu do żołnierzy (w tym do szefa SG) mają moc rozkazu (art. 9)

Szef SG - najwyższy funkcją żołnierz w czynnej służbie wojskowej, podległy bezpośrednio MON (art. 7) w jego imieniu dowodzi SZ w czasie pokoju (art.6), uczestniczy w planowaniu projektów rozwoju SZ, kieruje planowaniem projektów używania SZ, kieruje szkoleniem wojsk i szkolnictwem wojskowym, organizuje i przygotowuje do działań stanowisko Naczelnego Dowódcy, itp. (art. 8)

Ustawa o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy SZ i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom RP:

Stan wojenny - wprowadzany przez prezydenta na wniosek RM, wniosek musi zawierać przyczyny i obszar wprowadzenia oraz wyliczyć konieczne ograniczenia praw i wolności, prezydent musi w ciągu 48 godzin przyjąć albo odrzucić (art. 2-3), MSZ musi notyfikować SG ONZ i RE o wprowadzeniu stanu i jego przyczynach, a także o jego zniesieniu (art. 6)

Kogo dotyczy - wszystkich, zarówno obywateli, jak i cudzoziemców (jeśli inne ustawy lub umowy nie stanowią inaczej) (art. 7)

Co robi prezydent - kieruje razem z RM obroną kraju, czyli postanawia na wniosek RM o przejściu organów władzy publicznej na określone stanowiska kierowania i o stanach gotowości bojowej SZ, określa na wniosek RM zadania SZ, mianuje na wniosek premiera Naczelnego Dowódcę i na jego wniosek zatwierdza plany użycia SZ i uznaje wybrane obszary RP za strefy działań wojennych (art. 10)

Naczelny Dowódca SZ - dowodzi SZ (trudno było się domyślić) w celu odparcia zbrojnej napaści, zapewnia współdziałanie SZ z wojskami sojuszniczymi, określa zakres wsparcia SZ przez resztę systemu obronnego państwa i wyznacza organy wojskowe do realizacji zadań administracji rządowej i samorządowej w strefach działań wojennych, podlega tylko prezydentowi (art. 17)

Stan wyjątkowy - wprowadzany przez prezydenta na wniosek RM, zawierający przyczyny, obszar i konieczne ograniczenia, prezydent musi w ciągu 48 godzin przyjąć albo odrzucić (art. 2-3), MSZ musi notyfikować SG ONZ i RE o wprowadzeniu i zniesieniu stanu (art. 7)

Termin - we wniosku maksymalnie 90 dni (art.3), w razie konieczności prezydent może na kolejny wniosek RM przedłużyć, ale nie na dłużej niż 60 dni (art. 5)

Kto działa - premier (jeśli stan został wprowadzony na terenie więcej niż 1 województwa) lub wojewoda (jeśli stan został wprowadzony w jednym województwie) (art. 9)

SZ - mogą być użyte, jeśli wszystkie inne środki zawiodły, decyduje o tym prezydent na wniosek premiera, zadania wyznacza im MON w porównaniu z MSW, przysługują im uprawnienia analogiczne do policji (art. 11)

Art. 137 - obywatelstwo - prezydent je nadaje i wyraża zgodę na jego zrzeczenie się

Art. 138 - ordery i odznaczenia

Art. 139 - prawo łaski (nie dotyczy osób skazanych przez TS)

Art. 140 - orędzie - do Sejmu, Senatu lub ZN, nie może być przedmiotem debaty

Art. 141 - Rada Gabinetowa - spotkanie prezydenta i RM w sprawach szczególnej wagi, nie ma żadnych kompetencji (żeby prezydenta nie kusiło)

Art. 142 - co wydaje - rozporządzenia i zarządzenia (na zasadach określonych wcześniej) oraz postanowienia (w sprawie swoich pozostałych kompetencji)

Art. 143 - Kancelaria Prezydenta RP - organ pomocniczy, pełniący funkcje administracyjno-techniczne, szefa mianuje i statut nadaje prezydent, nie sprawuje żadnej władzy (wcześniej było inaczej, szef kancelarii był ministrem stanu - postanowiono tak przy Okrągłym Stole, by opozycja miała swojego człowieka przy Jaruzelskim, ale jak przyszli Kaczyńscy, to uznali się za półbogów, więc wycięto to w pień)

Art. 144 - kontrasygnata - akty urzędowe prezydenta wynikające z konstytucji i ustaw wymagają podpisu premiera, który ponosi za to odpowiedzialność przed Sejmem, z wyjątkiem 30 wyjątków - prerogatyw (które zresztą w większości i tak wymagają jakiegoś podpisu, więc prezydent tak naprawdę niewiele może):

Art. 145 - odpowiedzialność konstytucyjna i karna - jedynym sądem TS (przy cywilnej już mogą sądzić normalne sądy), postawić prezydenta w stan oskarżenia może tylko ZN większością 2/3 głosów ustawowej liczby na wniosek 140 członków, wtedy prezydent zawiesza pełnienie swoich obowiązków na rzecz marszałka Sejmu

  1. RADA MINISTRÓW

Rozdział VI - „Rada Ministrów i administracja rządowa”:

Art. 146 - funkcje RM: prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną państwa, kieruje i koordynuje pracami administracji rządowej (centralnej i terenowej - urzędami wojewódzkimi, zapewnia wykonanie ustaw, wydaje rozporządzenia, chroni interesy Skarbu Państwa, uchwala projekt budżetu i kieruje jego wykonaniem, zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne państwa, sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków zagranicznych i obronności kraju, zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne, decyduje corocznie o liczbie obywateli powołanych do czynnej służby wojskowej, itp., w sumie robi wszystko to, co nie jest zastrzeżone dla innych organów i samorządu, w razie sporów kompetencyjnych ma pierwszeństwo, wreszcie określa organizację i tryb swojej pracy (ustawa o RM, ustawa o działach i regulamin prac RM)

Art. 147 - skład RM: premier i ministrowie, fakultatywnie mogą też być powoływani wicepremierzy (którzy, jak nie kierują ministerstwem, jedynie zastępują premiera w razie potrzeby, więc jest to funkcja tylko prestiżowo - polityczna) i szefowie komitetów określonych w ustawie (KIE i kiedyś KBN), premier i wicepremierzy mogą też być ministrami, a w rządzie nie są: sekretarze i podsekretarze stanu, pracownicy Kancelarii Premiera (choć szef jest - ale jako minister powołany przez premiera, a nie z urzędu), szefowie urzędów centralnych (np. minister Jacek Dębski), rzecznik, itp.

Co robi Komitet - jest naczelnym organem administracji rządowej ds. planowania i koordynowania działań dostosowawczych do standardów europejskich i otrzymywania pomocy zagranicznej, współpracuje w tym zakresie z KE i samorządami, ocenia przebieg procesów dostosowawczych, przedstawia RM założenia programów, projekty aktów prawnych i rozstrzygnięć w zakresie rozdysponowania środków z pomocy zagranicznej, opinie co do zgodności projektów aktów prawnych z prawem UE i sprawozdania z wykonania tych projektów i programów (art. 1-3), wydaje swój dziennik urzędowy (art. 10)

Skład - przewodniczący (członek RM), sekretarz (powoływany przez premiera na wniosek przewodniczącego - z tym, że teraz przewodniczącym jest sam premier) i członkowie: ministrowie finansów, gospodarki, pracy, rolnictwa, Skarbu Państwa, środowiska, sprawiedliwości, spraw wewnętrznych, spraw zagranicznych i zdrowia oraz 3 osoby powoływane przez premiera (art. 4)

Posiedzenia - co najmniej w połowie składu osobowego, uchwały podejmowane są przez konsensus, a jak się go nie da osiągnąć, przez głosowanie, przy równej liczbie głosów rozstrzyga głos przewodniczącego posiedzenia, wykonanie uchwały może być wstrzymane przez premiera na wniosek przewodniczącego lub członka Komitetu i przekazane do rozpatrzenia RM (art. 5)

Przewodniczący - kieruje pracą Komitetu, reprezentuje go na zewnątrz, współdziała z innymi organami państwowymi i NGOsami, wydaje rozporządzenia na podstawie ustawowych upoważnień, zastępuje go MSZ lub inny członek Komitetu Wyznaczony przez premiera (art. 7)

UKIE - zajmuje się stroną administracyjno-techniczną działalności Komitetu (a także KERM - zarządzenie o KERM, § 4), kieruje nim przewodniczący Komitetu (lub sekretarz, jeśli przewodniczący jest premierem), statut nadaje mu w drodze zarządzenia premier (art. 8)

Art. 148 - premier - reprezentuje RM, kieruje jej pracami, wydaje rozporządzenia, zapewnia wykonywanie polityki RM i określa tego sposoby, koordynuje i kontroluje pracę członków RM, sprawuje nadzór nad samorządem, jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej (a bardziej szczegółowo może: wyznaczyć ministrowi zakres spraw, w których ten działa z jego upoważnienia, żądać informacji, dokumentów sprawozdań od ministra, szefa urzędu, wojewody i pracowników administracji, zarządzić przeprowadzenie korespondencyjnego uzgodnienia stanowisk RM, zwoływać i przewodniczyć obradom organów pomocniczych oraz posiedzeniom właściwych ministrów, kierowników lub wojewodów, rozwiązywać spory kompetencyjne między ministrami i przekazywać któremuś sprawę, jeśli leży w kompetencji kilku - w sumie jest czif i mastah, (ustawa o RM, art. 5) zastępuje go wyznaczony przez niego wicepremier lub minister - art.6)

Art. 149 - minister - może być działowy (kieruje określonym działem lub działami, przydzielonymi przez premiera) lub bezteczny (wypełnia zadania wyznaczone mu przez premiera, wtedy jest ministrem-członkiem RM bez swojego ministerstwa), prawo do wydawania rozporządzeń mają tylko działowi i szefowie komitetów, rozporządzenia może uchylać RM na wniosek premiera

Pełnomocnicy rządu - powoływani do załatwienia spraw, którymi ministrowie nie powinni, nie mogą lub nie chcą się zajmować przez premiera, mogą nimi być sekretarze, podsekretarze lub w szczególnie uzasadnionych wypadkach albo wobec spraw regionalnych wojewodowie, zakres kompetencji określa RM (art. 10)

Organy pomocnicze - stałe komitety RM w celu określenia decyzji albo stanowisk RM i premiera, komitety do rozpatrzenia określonej sprawy lub kategorii spraw oraz rady i zespoły opiniodawcze lub doradcze, powoływane przez premiera z własnej inicjatywy lub na wniosek ministra (art.12)

Skład - przewodniczący (powoływany przez premiera spośród członków RM), wiceprzewodniczący (powoływany przez premiera na wniosek przewodniczącego) i członkowie (sekretarze i podsekretarze ministerstw zajmujący się integracją europejską), jest też sekretarz, którego powołuje przewodniczący (§ 2-3)

Co robi - przygotowuje, opiniuje i uzgadnia projekty rozstrzygnięć lub stanowisk RM lub premiera w sprawach unijnych oraz sam je podejmuje w sytuacjach niezastrzeżonych dla innych organów, a także wyraża opinię lub udziela rekomendację względem projektów dokumentów rządowych przedstawionych RM do rozpatrzenia (§ 4)

Rada Legislacyjna - wydaje opinie w sprawie zasad techniki prawodawczej oraz rejestrowania i ogłaszania aktów prawnych wydanych przez organy administracji rządowej, członkowie powoływani przez premiera, który określa tryb jej działania (art.14)

Rządowe Centrum Legislacji - koordynuje działalność legislacyjną RM, premiera i administracji rządowej, zapewnia obsługę prawną RM (czyli pisze dla rządu ustawy - patrz afera Rywina i redaguje MP) (art. 14a-14c)

Rządowe Centrum Studiów Strategicznych - przygotowuje dla rządu prognozy gospodarcze, społeczne, rozwoju przestrzennego, spraw zagranicznych, itp., co tylko premier rozkaże (art. 14j-14k)

Kancelaria Prezesa RM - obsługuje premiera, wicepremierów, RM, Kolegium ds. Służb Specjalnych, Radę Legislacyjną, pełnomocników i organy pomocnicze, szef kancelarii, sekretarze i podsekretarze powoływani przez premiera, kontroluje realizację zadań wskazanych przez premiera i RM, wydaje DU i MP, itp. (art. 26-29)

Zakres działań ministra - ustalany przez premiera przez wskazanie mu działów lub określenie zakres uprawnień (w formie rozporządzenia imiennego) (art. 33)

Minister - kieruje, nadzoruje i kontroluje podległe mu jednostki, może je tworzyć, likwidować, powoływać i odwoływać kierowników, itp., w ogóle jest panem na włościach, przy nim RM może powołać komitet doradczy (art. 34), w razie nieobsadzenia stanowiska lub tymczasowej niemożności wykonywania funkcji zastępuje go premier lub wskazany przez niego minister (np. Hausner pełnił obowiązki ministra zdrowia, a Belka - środowiska - art. 36), pomagają mu sekretarz i podsekretarze stanu powoływani przez premiera na wniosek ministra, a także gabinet polityczny (art. 37)

Ministerstwo - tworzone lub likwidowane przez RM w drodze uchwały (art.39.1), przybiera przeważnie nazwę od działów, jakie obejmuje

Klasyfikacja działów:

Budżet, finanse i instytucje - muszą być skupione w rękach jednego ministra (art. 3)

Art. 150 - członek RM nie może prowadzić działalności sprzecznej z jego obowiązkami publicznymi, cokolwiek by to miało znaczyć (wg Chruściaka to są „michałki”)

Art. 151 - objęcie funkcji - poprzez złożenie przysięgi prezydentowi

Art. 152 - terenowa administracja rządowa - na czele wojewoda, jako przedstawiciel RM w województwie, szczegóły w ustawie (która będzie przy samorządzie)

Art. 153 - służba cywilna - korpus apolitycznych urzędników w administracji rządowej, jego zwierzchnikiem jest premier, szczegóły w ustawie:

Kto tworzy służbę cywilną - urzędnicy Kancelarii Premiera, ministerstw, komitetów, innych centralnych organów administracji, urzędów wojewódzkich, innych urzędów terenowych, RCSS, komend, inspektoratów i innych jednostek organizacyjnych i zakładów budżetowych oraz wojewódzcy, powiatowi i graniczni lekarze weterynarii (tak! ), służba zagraniczna nie wchodzi w to i jest regulowana odrębną ustawą, szczegółowy wykaz stanowisk i wymaganych kwalifikacji ustala w rozporządzeniu premier (art. 2)

Podział - członkowie korpusu SC - wszyscy

pracownicy SC - zatrudnieni na podstawie umowy o pracę

urzędnicy SC - zatrudnieni na podstawie mianowania (art. 3)

Wymogi zatrudnienia - obywatelstwo polskie, pełnia praw publicznych, niekaralność za przestępstwo umyślne, wymagane kwalifikacje i nieposzlakowana opinia (art. 4), każdy obywatel ma prawo do informacji o wolnych stanowiskach, a nabór jest otwarty i konkurencyjny (art. 5)

Szef Służby Cywilnej - centralny organ administracji rządowej w zakresie służby cywilnej, podlega premierowi (art. 8)

Kto tworzy służbę zagraniczną - pracownicy służby cywilnej w MSZ, osoby zatrudnione w służbie zagranicznej (z wyjątkiem osób zatrudnionych w placówce RP na podstawie umowy o pracę zawartej zgodnie z prawem państwa przyjmującego lub z powodu pokrewieństwa z personelem i konsulów honorowych) i przedstawiciele Polski w innych krajach lub przy organizacjach (art. 2)

Kto kieruje - MSZ (art. 5.1)

Zakres działania - MSZ i placówki (art. 5.2)

Ambasador - najwyższy stopień w służbie dyplomatycznej, mianowany przez prezydenta na wniosek MSZ zaakceptowany przez premiera, podlega służbowo MSZ oraz dyrektorowi generalnemu służby zagranicznej (w zakresie finansowym i przestrzegania przepisów), forma i tryb wydawania mu poleceń określana przez premiera na wniosek MSZ (art. 17)

Art. 154-155 - powoływanie rządu, 3 kroki (wcześniej było aż 5):

Pierwszy krok - prezydent desygnuje kandydata na premiera (może wyznaczyć, kogo chce, przeważnie jest to kandydat zwycięskiej partii, ale czasem prezydent może mieć pole do manewru - tak było z Belką), który proponuje skład RM, prezydent może go przyjąć lub odrzucić, ale przeważnie przyjmuje i w ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu lub dymisji poprzedniej RM powołuje premiera i członków RM, odbierając od nich przysięgę, od tej chwili rząd jest i rządzi, ale musi jeszcze potwierdzić swoje poparcie w parlamencie, w tym celu w ciągu kolejnych 14 dni premier ma wygłosić w Sejmie expose i złożyć wniosek o wotum zaufania, wymagana jest większość bezwzględna w obecności co najmniej połowy posłów, jeśli jej nie ma, rząd podaje się do dymisji, sprawując obowiązki do czasu powołania nowego (art. 154.1-154.2)

Drugi krok - premiera i proponowanych przez niego członków RM wybiera w ciągu następnych 14 dni Sejm większością bezwzględną w obecności połowy ustawowej liczby posłów, prezydent (ponieważ siłą rzeczy jest to rząd większościowy) musi go powołać (art. 154.3)

Trzeci krok - jeśli Sejm w ciągu 14 dni nie wybierze premiera to znaczy, że jest rozbity i nie ma większości, ale ktoś musi rządzić, dlatego prezydent w ciągu następnych 14 dni od razu powołuje premiera i rząd (bez desygnowania), a Sejm w ciągu kolejnych 14 dni udziela mu wotum zaufania większością zwykłą w obecności co najmniej połowy posłów (czyli wystarczy, by było więcej za niż przeciw, a wstrzymać się może nawet większość), jeśli nie ma większości, to prezydent skraca kadencję i zarządza nowe wybory (a rządzi powołany przez niego rząd)

Art. 156 - odpowiedzialność konstytucyjna - przed TS, za naruszenie konstytucji, ustaw oraz za przestępstwa popełnione w związku ze sprawowanym urzędem (ale może być problem, które się do tego wliczają - i czy za coś można sądzić tylko przed TS, czy normalnie), indywidualna, podpadająca pod prawo karne

Art. 157 - odpowiedzialność parlamentarna - przed Sejmem, za rozbieżność poglądów politycznych, karą tylko (albo i aż ) odwołanie, zarówno indywidualna, jak i zbiorowa

Art. 158 - wotum nieufności dla rządu - konstruktywne (we wniosku musi być nazwisko kandydata na nowego premiera), zgłoszone przez 46 posłów, głosowane najwcześniej 7 dni po wniosku (by ostudzić emocje), wymagana jest większość bezwzględna ustawowej liczby posłów (czyli 231 głosów, by nowy rząd był stabilny), jeśli przejdzie, prezydent przyjmuje dymisję RM i powołuje nowy rząd, powtórny wniosek może być zgłoszony co najmniej 3 miesiące później (chyba, że podpisze go 115 posłów)

Art. 159 - wotum nieufności dla ministra - niekonstruktywne, 69 podpisów, 231 głosów, jeśli przejdzie, prezydent musi ministra odwołać, powtórne nie wcześniej niż 3 miesiące później (chyba, że będzie 115 podpisów), dowcip polega na tym, że nigdy żadne nie przeszło

Art. 160 - wotum zaufania - na wniosek premiera (gdy rząd nie jest pewny, czy jeszcze ma poparcie lub czy zostanie uchwalona jakaś niepopularna ustawa), wystarczy zwykła większość, jeśli jej nie ma, to dymisja

Art. 161 - zmiany w rządzie - dokonuje prezydent na wniosek premiera i raczej nie powinien zgłaszać zastrzeżeń, musi być kontrasygnata

Art. 162 - dymisja RM - składana przez premiera na pierwszym posiedzeniu nowego Sejmu, a także w wypadku wyrażenia wotum nieufności lub nieuchwalenia wotum zaufania oraz własnej rezygnacji (w tym przypadku, i tylko w tym, prezydent może odmówić przyjęcia dymisji), zdymisjonowany rząd rządzi dalej, do czasu powołania nowego

Przyczyny wprowadzenia - katastrofy naturalne, awarie techniczne, atak terrorystyczny (art. 3)

Kto wprowadza - RM (z własnej inicjatywy lub na wniosek wojewody) przez rozporządzenie, w którym określa przyczyny, obszar, czas trwania i niezbędne ograniczenia praw i wolności (art. 5)

Termin - w rozporządzeniu nie dłużej niż 30 dni, przedłużenie na czas oznaczony w kolejnym rozporządzeniu za zgodą Sejmu (art. 6)

Kto walczy - wójt (w gminie), starosta (w powiecie), wojewoda (w województwie), MSW lub inny właściwy minister (jeśli stan wprowadzono w więcej niż 1 województwie) (art. 8)

  1. SYSTEM WŁADZY LOKALNEJ

Rozdział VII - „Samorząd terytorialny” (rozszerzony w porównaniu z małą konstytucją, ale wszystko przepisane z ustaw), zaraz po rządzie, by podkreślić ich podobieństwo - samorząd to zdecentralizowana forma administracji publicznej (ale pochodząca z wyborów, nie z mianowania):

Art. 163 - domniemanie kompetencji - przy lokalnych zadaniach publicznych samorząd robi to wszystko, czym się nie zajmują inne organy

Art. 164 - struktura samorządu - podstawową jednostką gmina, która robi wszystko, czym się nie zajmują inne szczeble, inne określa ustawa:

Czym się zajmuje gmina - zaspokajaniem potrzeb zbiorowych wspólnoty (drogi, wodociągi, prąd, gaz, ogrzewanie, transport, ochrona zdrowia i środowiska, pomoc społeczna, edukacja, kultura, polityka prorodzinna, itp.) (art. 7)

Organy gminy - działają jawnie (prawo dostępu do dokumentów, obserwowania o brad, itp. - art. 11b):

Rada gminy (lub rada miasta, jeśli ma siedzibę w mieście) - organ stanowiący i kontrolny, wybierany na 5-letnią kadencję, złożony z radnych (15 w gminach do 20 000 mieszkańców, 21 do 50 000, 23 do 100 000, 25 do 200 000, powyżej tej liczby 3 dodatkowych za każde 100 000, ale nie więcej niż 45), robi wszystko, czym się nie zajmują inne organy gminy (czyli mamy potrójne domniemanie kompetencji: samorząd =>gmina => rada gminy) (art. 15-18), powołuje ze swojego składu komisję rewizyjną pełniącą funkcje kontrolne (art. 18a), może też inne komisje (art. 21), na czele rady przewodniczący i 1-3 wiceprzewodniczących, wybieranych większością bezwzględną w obecności co najmniej połowy radnych, którzy organizują i prowadzą obrady rady, obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego nie rzadziej niż raz na kwartał (art. 20), incompatibilia to: mandat poselski lub senatorski, bycie wojewodą lub wicewojewodą oraz członkostwo w innej jednostce samorządowej (art. 25b)

Wójt / burmistrz / prezydent miasta - organ wykonawczy, o kadencji równej kadencji rady, musi być obywatelem polskim (art. 26), powołuje swoich zastępców (od 1 do 4, w zależności od liczby ludności - art. 26a), nie może pełnić innych funkcji samorządowych, administracyjnych, ani parlamentarnych (art. 27)

Akty prawa - wydawane przez radę w formie uchwały (a w sytuacjach nagłych przez wójta w formie zarządzenia, zatwierdzanego na najbliższej sesji rady), dotyczą ustroju gminy, organizacji urzędów i instytucji gminnych, zasad zarządu mieniem gminy i korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, mogą to być także przepisy porządkowe z sankcją w postaci grzywny (art. 40-41), są przedkładane przez wójta wojewodzie w ciągu 7 (uchwały) lub 2 dni (przepisy porządkowe) oraz izbie obrachunkowej (absolutorium, uchwała budżetowa, itp.) (art. 90)

Kontrola centralna - w razie powtarzającego się naruszania konstytucji lub ustaw radę może rozwiązać uchwałą Sejm na wniosek premiera, a wójta odwołać premier na wniosek wojewody, w takich wypadkach premier na wniosek MSW wyznacza osoby pełniące ich funkcje do czasu nowych wyborów (art. 96)

Zarząd komisaryczny - w razie braku skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez organy gminy premier może na wniosek MSW zawiesić organy i wprowadzić zarząd komisaryczny na okres do 2 lat lub nowych wyborów, władzę przejmuje komisarz rządowy, powoływany przez premiera na wniosek wojewody zgłoszony za pośrednictwem MSW (art. 97)

Co robi powiat - zadania ponadgminne w zakresie: ochrony zdrowia, edukacji, pomocy społecznej, transportu, dróg publicznych, kultury, obronności, polityki prorodzinnej, rolnictwa, porządku publicznego, itp. (art. 4)

Organy powiatu - również jawne (art. 8a):

Rada powiatu - organ stanowiący i kontrolny, wybierany na 4-letnią kadencję, składa się z radnych (15 w powiatach do 40 000, co każde 20 000 2 kolejnych, maksymalna liczba 29) (art. 9), może być odwołana w drodze referendum (art. 10), uchwala akty prawa miejscowego, powołuje zarząd oraz na wniosek starosty sekretarza i skarbnika powiatu, uchwala budżet (art. 12), uchwały zapadają większością głosów w obecności co najmniej połowy radnych (art. 13), na czele przewodniczący i wiceprzewodniczący wybierani przez samą radę, nie mogą należeć do zarządu (art. 14), powołuje komisję rewizyjną (art. 16) i inne (art. 17), od tego poziomu radni mogą się zrzeszać w klubach - wkracza polityka (art. 18), szczegóły pracy określa statut (art. 19)

Zarząd powiatu - organ wykonawczy, 3-5 osób, w tym starosta i wicestarosta, wybierany przez radę (starosta większością bezwzględną, reszta zwykłą) w ciągu 3 miesięcy od wyborów rady, jeśli rada tego nie zrobi, ulega rozwiązaniu i odbywają się nowe wybory (art. 26-29), podlega mu administracja zespolona: starostwo, powiatowy urząd pracy i jednostki stanowiące aparat pomocniczy kierowników służb, administracji i straży (art. 33b)

Starosta - organizuje pracę zarządu, reprezentuje powiat i w sytuacjach nadzwyczajnych przejmuje jego kompetencje (art. 34), jest zwierzchnikiem starostwa oraz powiatowych służb, inspekcji i straży (art. 35)

Komisja bezpieczeństwa i porządku - ocenia zagrożenia bezpieczeństwa i porządku i proponuje rozwiązania, na czele starosta, w jej skład wchodzi 2 radnych wybranych przez radę, 3 osoby powołane przez starostę i 2 przedstawicieli komendy policji i prokurator wyznaczony przez prokuratora okręgowego, kadencja trwa 3 lata (art. 38a)

Akty prawa - wydawane przez radę, a w nagłych przypadkach zarząd i podlegają potem zatwierdzeniu przez radę, dotyczą spraw określonych w statucie, porządkowych, zasad zarządzania mienia i korzystania z powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, może być grzywna (art. 40-41), starosta musi je przełożyć w ciągu 7 lub 2 dni wojewodzie i (jeśli trzeba) izbie obrachunkowej

Kontrola centralna i zarząd komisaryczny - analogicznie jak w gminie (art. 83-84)

Miasta na prawach powiatu - powyżej 100 000 lub dawne miasta wojewódzkie (art. 91)

Administracja samorządowa - zespolona w jednym urzędzie i pod jednym zwierzchnikiem (art. 3)

Województwo a reszta - reszta jest niezależna, organy wojewódzkie nie mogą jej nadzorować ani kontrolować (art. 4)

Co robi samorząd - określa strategię rozwoju województwa i prowadzi sprzyjającą temu politykę (rynek pracy, infrastruktura, wykształcenie, rozwój kultury, itp.), na co może występować o wsparcie z budżetu (art. 11) oraz zadania określone ustawami (edukacja, szkolnictwo wyższe, ochrona zdrowia, kultura, obronność, pomoc społeczne, polityka prorodzinna, organizacja wyborów, itp.- art. 14)

Organy samorządu - też jawne (art. 15a):

Sejmik województwa - organ stanowiący i kontrolny, wybierany na 4 lata, złożony z radnych (30 w województwach do 2 mln mieszkańców, po 3 na każde kolejne 500 000) (art.16), uchwala akty prawa miejscowego (statut, mienie, obiekty), strategię rozwoju, plan zagospodarowania przestrzennego, budżet, podatki i opłaty lokalne, priorytety współpracy zagranicznej, stypendia, powołuje na wniosek marszałka skarbnika województwa, itp. (art. 18), uchwały większością głosów w obesności połowy liczby radnych (art. 19), na czele przewodniczący i max 3 wiceprzewodniczących (art. 20), powołuje komisję rewizyjną (art. 30) i inne (art. 28), radni mogą tworzyć kluby (art. 29)

Zarząd województwa - organ wykonawczy, 5 osób, w tym marszałek i wicemarszałkowie, koniecznie obywatelstwa polskiego (art. 31), wybierany przez sejmik (marszałek bezwzględną, reszta zwykłą) najpóźniej 3 miesiące po wyborach (inaczej nowe - art. 32), podejmuje uchwały zwykłą większością w obecności przynajmniej połowy składu, przy remisie rozstrzyga głos marszałka (art. 31.4)

Marszałek województwa - kieruje zarządem, urzędem i bieżącymi sprawami województwa, reprezentuje je na zewnątrz, a w szczególnych okolicznościach może działać w imieniu zarządu (art. 43), przedstawia w ciągu 7 dni uchwały sejmiku i zarządu wojewodzie lub izbie obrachunkowej (art. 81)

Priorytety współpracy zagranicznej województwa - dokument uchwalany przez sejmik, zawiera główne cele współpracy zagranicznej, jej priorytety geograficzne i zamiary co do przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń (art. 75)

Kontrola centralna i zarząd komisaryczny - tak samo (art. 84-85)

Art. 165 - przywileje samorządu: osobowość prawna, prawo własności i inne prawa majątkowe, ochrona sądowa samodzielności

Art. 166 - zadania samorządu: własne - zadania publiczne zaspokajające potrzeby wspólnoty (czyli definicja samorządności) i zlecone - przekazane przez władzę centralną, wynikające z uzasadnionych potrzeb państwa (np. organizacja wyborów), spory kompetencyjne między władzą centralną a samorządami rozstrzygają sądy administracyjne (miał TK, ale uznano to za zbytnie obciążenie)

Art. 167 - finanse samorządu - dochody własne, subwencje i dotacje, źródła reguluje ustawa, zmiana zadań kompetencji musi łączyć się ze zmianami dochodów (czyli jak robimy więcej, to dostajemy więcej)

Art. 168 - decentralizacja podatkowa - samorządy mają prawo do pobierania i ustalania wysokości podatków lokalnych, szczegóły w ustawie

Art. 169 - organy samorządowe - dualizm władzy (organy samorządowe i wykonawcze), organy stanowiące pochodzą z wyborów (powszechnych, równych, bezpośrednich i tajnych), rodzaj wyboru organów wykonawczych określa ustawa

Czynne prawo wyborcze - takie samo jak w krajowych + cenzus zamieszkania, w wyborach do rady gminy mają je także obywatele UE zamieszkali na terenie tej gminy (art. 6-6a)

Bierne prawo wyborcze - czynne prawo + obywatelstwo + niekaralność (przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego, wyrok w zawieszeniu też się liczy - art. 7)

Komitety wyborcze - tworzone przez partie, koalicje i co najmniej 5 wyborców (art. 64a,f), zgłaszają listy kandydatów (art. 95)

Gmina:

Okręgi wyborcze - w gminie poniżej 20 000 mieszkańców w każdym 1-5 radnych, w gminie powyżej 20 000 w każdym 5-8 radnych (art. 90)

Mężowie zaufania - przedstawiciele komitetów reprezentujący ich interesy w trakcie głosowania i ogłaszania wyników, po 1 z każdego komitetu w każdym obwodzie (art. 111)

Karty do głosowania - listy komitetów według nadanych numerów, na każdej liście nazwiska kandydatów w kolejności wyznaczonej przez komitet (art. 114)

Głosowanie - w gminach poniżej 20 000 X przy tylu nazwiskach, ile jest mandatów do obsadzenia (gdy X jest więcej lub nie ma w ogóle, głos nieważny), w gminach powyżej 20 000 X przy jednym nazwisku (ważność głosu tak, jak przy Sejmie) (art. 118)

Obliczanie wyników - w gminach do 20 000 wybory większościowe - wchodzi tylu kandydatów, ile jest mandatów (czyli nawet jednomandatowe okręgi wyborcze mogą być), w gminach powyżej 20 000 wybory proporcjonalne d'Hondtem, podziału dokonuje gminna komisja wyborcza (art. 122-123)

Powiat:

Okręgi wyborcze - 3-10 radnych (art. 133)

Głosowanie - X przy jednym nazwisku, ważność jak przy Sejmie (art. 148)

Obliczanie wyników - powiatowa komisja wyborcza d'Hondtem (art. 151)

Województwo:

Próg wyborczy - 5% (art. 162)

Głosowanie - X przy nazwisku, ważność jak w Sejmie (art. 173-174)

Obliczanie wyników - wojewódzka komisja wyborcza d'Hondtem (art. 178.3)

Obsadzenie mandatów bez głosowania - jeśli liczba zgłoszonych kandydatów jest równa niż mniejsza od liczby mandatów, wtedy głosowania się nie przeprowadza, a ewentualne wolne miejsca uznaje się za mandaty nieobsadzone (art. 188)

Wygaśnięcie mandatu - wskutek śmierci, zrzeczenia się, odmowy złożenia ślubowania, utraty lub braku prawa wybieralności, naruszenia incompatibiliów lub wyboru na wójta/burmistrza/prezydenta (art. 190), w takim przypadku w gminie poniżej 20 000 mieszkańców wybory uzupełniające (art. 192), w gminie powyżej 20 000, powiecie lub województwie mandat obejmuje kolejny kandydat z listy (chyba, że mandaty wygasły więcej niż 1/5 radnych wtedy też wybory z wyjątkiem ostatnich 6 miesięcy kadencji rady (art. 194)

Wybory przedterminowe - są możliwe w przypadkach określonych ustawowo (art. 195)

Prawo czynne - takie samo jak przy radzie gminy (art. 3.1)

Prawo bierne - prawo czynne + cenzus 25 lat -cenzus zamieszkania (art.3.2)

Zwycięstwo - wygrywa kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnych głosów, jeśli żaden tego nie osiągnął 14 dni później druga tura (art. 4)

Zgłaszanie kandydatów - komitety wyborcze (partyjne, koalicyjne lub obywatelskie), które zgłosiły kandydatów do rady gminy w co najmniej połowie okręgów w ilości większej niż liczba mandatów (art. 7.1-7.2)

Tryb specjalny - jeśli został zgłoszony tylko 1 kandydat lub nie został zgłoszony żaden, rada gminy przedłuża termin o 5 dni, jeśli jest tylko 1 kandydat, zostaje wybrany, jeśli otrzyma więcej niż połowę głosów, jeśli nie otrzyma lub nie ma w ogóle kandydata, wyboru spośród kandydatów zgłoszonych przez co najmniej 1/3 radnych (czyli max 3) dokonuje rada gminy większością bezwzględną, jeśli nie uczyni tego w terminie 2 miesięcy od wyborów, obowiązki wójta przejmuje osoba powołana przez premiera na wniosek MSW (art. 11)

Głosowanie - X obok jednego z kandydatów (inaczej głos nieważny), w trybie specjalnym głosowanie na TAK/NIE (art. 15-17)

Wygaśnięcie mandatu - śmierć, zrzeczenie się, odmowa złożenia ślubowania, odwołanie w drodze referendum lub przez premiera, utraty lub braku prawa wybieralności, stwierdzenia stałej niezdolności do pracy, skazania prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne, naruszenia incompatibiliów lub zmiany podziału terytorialnego (art. 26.1)

Art. 170 - referendum - przejaw demokracji bezpośredniej, szczegóły w ustawie:

Inicjatywa - organ stanowiący lub mieszkańcy (10% gminy i powiatu, 5% województwa), mają wyłączność w sprawie odwołania organu wykonawczego, odwołanie i samoopodatkowanie się wyłącznie w taki sposób(art. 1-7), organ stanowiący zarządza referendum uchwałą podjętą bezwzględną większością ustawowej liczby radnych, zawierającą termin, pytania, czynności wyborcze (oraz cel i zasady samoopodatkowania, jeśli konieczne) (art. 9), z inicjatywą obywatelską może wystąpić 15 osób (powiat i województwo - w gminie wystarczy 5), komórka partii lub organizacja społeczna (art. 11)

Komisarz wyborczy - postanawia o przeprowadzeniu referendum, jeśli wniosek obywatelski spełnia wymogi (art. 23)

Głosowanie - X przy jednej kratce (wszystko inne nieważne), wymagana frekwencja 30%, referendum jest wiążące, jeśli za jednym wariantem oddano więcej niż połowę ważnych głosów (a przy samoopodatkowaniu 2/3) (art. 55-58)

Referendum odwoławcze - jeśli jest frekwencja i wynik pozytywny, oznacza zakończenie działalności organu, premier wtedy wyznacza osobę pełniącą funkcje organu i zarządza przedterminowe wybory (art. 67)

Art. 171 - nadzór z punktu widzenia legalności: premier, wojewodowie i regionalne izby obrachunkowe, w skrajnych wypadkach Sejm na wniosek premiera może rozwiązać organ stanowiący, ale nigdy jeszcze się to nie zdarzyło

Kto ją tworzy - wojewoda, administracja zespolona, administracja niezespolona i organy samorządu terytorialnego na mocy ustawy lub porozumienia (art. 2), działa na podstawie i w zakresie ustaw (art. 3)

Wojewoda - przedstawiciel RM w województwie, zwierzchnik zespolonej administracji rządowej, nadzoruje jednostki samorządu terytorialnego i reprezentuje Skarb Państwa (art. 5), powoływany przez premiera na wniosek MSW (art. 10), odpowiada za wykonywanie polityki rządu na obszarze województwa, zwalcza klęski żywiołowe, reprezentuje rząd przy wizytach zagranicznych, itp. (art. 15), jego działalność nadzorują premier (zgodność z polityką rządu) i MSW (legalność, rzetelność i gospodarność) (art. 11), spory między wojewodą a odpowiednim ministrem rozstrzyga premier (art. 12), który może też przekazać MSW swoje pełnomocnictwa dotyczące wojewody (z wyjątkiem powoływania i rozstrzygania sporów (art. 13)

Administracja zespolona - podlega pod wojewodę i jego urząd, jej strukturę i zakres działania określa wojewoda (art. 6)

Wicewojewodowie - powoływani przez premiera na wniosek wojewody, zakres kompetencji określa wojewoda (art. 28)

Urząd wojewódzki - organizuje zespoloną administrację rządową, statut nadaje wojewoda, a zatwierdza premier (art. 29)

Administracja niezespolona - podpada pod urzędy centralne, może być tworzona tylko ustawowo, w jej skład wchodzą: okręgi wojskowe, izby skarbowe, izby i urzędy celne, inspektorzy sanitarni, Straż Graniczna, urzędy statystyczne, probiercze, miar i wag, zarządy gospodarki wodnej, itp. (art. 5)

Akty prawa - uchwalane przez wojewodę (w tym przepisy porządkowe karzące grzywną, przekazuje informację o nich premierowi i samorządowi) lub administrację niezespoloną (art.39-40)

Art. 172 - prawo do zrzeszania się w organizacjach krajowych i międzynarodowych, szczegóły w ustawie:

Ograniczenia zrzeszenia - zakaz przekazywania kompetencji dotyczących wykonywania zadań publicznych, nieruchomości i praw na dobrach niematerialnych (art. 3)

Przystąpienie - poprzez uchwałę organu stanowiącego podjętą bezwzględną większością składu ustawowego, za opinią wojewody i zgodą MSZ (art. 4), w razie zmiany celów i zasad wymagana jest kolejna uchwała i zgoda, MSZ może cofnąć zgodę w wypadku rozbieżności między polityką zrzeszenia a interesem państwa (art. 10)

Rada miasta - 60 radnych (art. 2)

Zadania zlecone - utrzymywanie urzędów centralnych i przedstawicielstw dyplomatycznych, przyjmowanie delegacji zagranicznych i odpowiednia infrastruktura (art. 3)

Statut - uchwalany przez radę miasta po zasięgnięciu opinii rad dzielnic (jeśli nie wyrażą opinii w ciągu 14 dni, uznaje się, że nie mają zastrzeżeń), i zatwierdzeniu przez premiera (jeśli nic nie zrobi w ciągu 30 dni, uznaje się, że zatwierdził), jeśli zgłosi zastrzeżenia, projekt wędruje z powrotem do rady (art. 4)

Dzielnice - jednostki pomocnicze, wyliczone w ustawie (czyli przyłączenie czegoś więcej wymagałoby jej zmiany), działają na podstawie statutu nadanego przez radę miasta, organami są rada (na czele przewodniczący) i zarząd dzielnicy (na czele burmistrz), wybierane analogicznie jak organy gminy, jeśli w ciągu 30 dni po wyborach rady nie wybierze ona zarządu, dokonuje tego prezydent miasta, odwołanie burmistrza lub członka zarządu na wniosek prezydenta, burmistrza (przy członku zarządu) lub ¼ rady bezwzględną większością (art. 5-16)

  1. SĄDY I TRYBUNAŁY. PROKURATURA

Rozdział VIII - „Sądy i trybunały” - trybunałów wcześniej nie było, bo panował pogląd, że to nie jest władza sądownicza

Art. 173 - władza sądownicza odrębna i niezależna (ale bez autonomii budżetowej, jak było w projekcie - autonomia jest określona w ustawie, wydatków nie może obcinać ministerstwo, ale może (i robi to) Sejm

Art. 174 - wyroki w imieniu RP - wymiar symboliczny, historyczny i w ogóle, bo przepis w niezmienionej formie istnieje już od 1918

Art. 175 - struktura sądownictwa - SN, sądy powszechne, sądy administracyjne i sądy wojskowe (administracyjne i wojskowe są sądami szczególnymi, ale nie ma tej nazwy, bo wojskowi bali się, że ze względu na małą działalność sądy im zlikwidują), na czas wojny mogą być ponadto wprowadzone sądy wyjątkowe i tryby doraźne

Art. 176 - 2-instancyjność (której w administracyjnych nie było jednak aż do 2004, bo dopiero wtedy ustawa weszła, w międzyczasie substytutem była rewizja nadzwyczajna od orzeczenia NSA dokonywana przez SN)

Art. 177 - sądy powszechne - zajmują się wszystkim, co nie jest zastrzeżone dla innych sądów (czyli mają 11 mln spraw / rok)

Struktura - sądy rejonowe (min 2 gminy, ok. 300), okręgowe (dawne wojewódzkie, cięższe przestępstwa i apelacja od rejonowych i apelacyjne (10, apelacja od okręgowych) (art. 2)

Sądy grodzkie - wydzielone komórki rejonowych, zajmują się drobnymi sprawami (art. 13)

Zwierzchnictwo - MS osobiście i przez właściwą służbę nadzoru (art. 9)

Sędzia - wymagane jest obywatelstwo, wykształcenie, 29 lat, dobry stan zdrowia, praktyka (3 lata jako asesor, 5 jako referendarz), zdany egzamin i nieskazitelny charakter (art. 61.1)

Art. 178 - sędziowie - niezawiśli, mają mieć odpowiednie warunki pracy i wyposażenie, nie mogą należeć do partii, związku, itp.

Art. 179 - powoływanie - przez prezydenta na wniosek KRS na czas nieoznaczony

Art. 180 - gwarancje niezawisłości - nieusuwalność, ew. złożenie z urzędu, zawieszenie lub przeniesienie tylko na mocy orzeczenia sądowego wynikającego z ustawy (czyli to sędziowie siebie sądzą), w razie wieku (65 lat, przejście automatyczne, chyba, że KRS zdecyduje inaczej), choroby lub utraty sił mogą przejść w stan spoczynku (czyli nie sądzą, ale dostają pieniądze), w ramach reorganizacji nie wolno im obniżyć uposażenia

Art. 181 - immunitet, analogiczny do parlamentarnego (zamiast marszałka prezes sądu)

Art. 182 - czynnik społeczny, czyli ławnicy w sądach rejonowych:

Powoływanie - rady gminy w głosowaniu tajnym (art. 160.1), kandydatów w zakresie prawa pracy i ubezpieczeń społecznych zgłaszają w równej liczbie członkowie komisji 3-stronnych: administracja terenowa, związki i organizacja pracodawców (art. 162.2)

Art. 183 - SN - nadzoruje (ale już nie kieruje i nie jest organem naczelnym) orzecznictwo sądów naczelnych i wojskowych (czyli zajmuje się kasacjami), na czele pierwszy prezes, powoływany przez prezydenta na 6-letnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN (sędziów SN w stanie czynnym - art. 10)

Co jeszcze robi - rozpatruje protesty wyborcze, stwierdza ważność wyborów i referendów, opiniuje projekty aktów prawnych dotyczących sądownictwa (art. 1)

Struktura - 4 izby: Cywilna, Karna, Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych oraz Wojskowa, szczegóły w regulaminie uchwalanym przez ZO SN i ogłaszanym w MP (art. 3)

Pierwszy prezes - reprezentuje SN i kieruje jego pracami, powołuje przewodniczących wydziałów w izbach na wniosek prezesów, co roku składa prezydentowi i KRS sprawozdanie z działalności SN (art. 10)

Prezesi - stoją na czele każdej izby, powołuje ich na wniosek pierwszego prezesa prezydent spośród sędziów SN w stanie czynnym (art. 13)

Art. 184 - sądy administracyjne - NSA i inne sądy, kontrolują działalność administracji publicznej i orzekają o zgodności aktów prawa miejscowego z ustawami

Co jeszcze robią - rozstrzygają spory kompetencyjne między organami samorządowymi, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i między nimi a organami administracji rządowej (art. 1)

Struktura - sądy wojewódzkie (pierwsza instancja) i NSA (nadzór i apelacja) (art. 2-3)

NSA - 3 izby: Finansowa, Gospodarcza i Ogólnoadministracyjna (art. 39)

Art. 185 - prezes NSA - powoływany przez prezydenta na 6-letnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne NSA (konkretnie kandydatów jest dwóch, sędziowie NSA wybrani przez ZO NSA w tajnym głosowaniu, którzy uzyskali największą ilość głosów, w terminie do 3 miesięcy przed końcem kadencji starego prezesa lub w ciągu miesiąca od opróżnienia urzędu - art. 44)

Sądy wojskowe - sądzą żołnierzy i cywilnych pracowników wojska w sprawach karnych, sędzia obok przygotowania zawodowego musi mieć stopień oficerski

Struktura - sądy garnizonowe, sądy okręgowe (Poznań, Warszawa) i Izba Wojskowa SN

Art. 186 - KRS - stoi na straży niezawisłości sądów, może występować do TK o zbadanie pod tym kątem aktów normatywnych

Art. 187 - skład - pierwszy prezes SN, prezes NSA, MS, delegat prezydenta, 4 posłów, 2 senatorów i 15 sędziów ze wszystkich części struktury (SN, powszechne, administracyjne i wojskowe), kadencja posłów, senatorów i sędziów trwa 4 lata, na czele przewodniczący i 2 wiceprzewodniczących, szczegóły w ustawie:

Co jeszcze robi - rozpatruje i ocenia kandydatury na stanowiska sędziowskie, przedstawia prezydentowi wnioski o powołanie sędziów, rozpatruje wnioski sędziów o przeniesienie w stan spoczynku i powrót do czynnej służby, pozwala sędziom powyżej 65 lat dalej pełnić stanowisko, opiniuje powołania i odwołania prezesów i wiceprezesów sądów powszechnych i wojskowych, wybiera rzecznika dyscyplinarnego, ustala kryteria oceny kandydatów na stanowiska sędziowskie, opiniuje projekty aktów prawnych i zasady szkolenia sądowego i, co jest najpiękniejsze, czuwa nad przestrzeganiem zasad etyki zawodowej (art. 2)

Prokuratura - nie ma jej w konstytucji, tylko w zwykłej ustawie (co Chruściak uznaje za błąd, skoro taki rzecznik praw dziecka jest):

Co robi - prowadzi lub nadzoruje postępowania przygotowawcze, pełni funkcję oskarżyciela publicznego, wytacza powództwa w określonych przypadkach, nadzoruje postanowienia o pozbawieniu wolności, zaskarża do sądu niezgodne z prawem decyzje administracyjne, koordynuje ściganie przestępstw, itp. (art. 3)

Struktura - 3 piony: powszechny, wojskowy i IPN, na czele prokurator generalny, którym jest minister sprawiedliwości - więc formalnie podpada pod rząd, ale funkcyjnie jest władzą sądowniczą (art. 1)

Szczeble - prokuratura powszechna: rejonowa, okręgowa, apelacyjna, Prokuratura Krajowa

prokuratura wojskowa: garnizonowa, okręgowa, Naczelna Prokuratura Wojskowa

prokuratura IPN: przy komisjach oddziałowych i przy komisji głównej (art. 6, 17)

Prokurator Krajowy - zastępca PG, powoływany spośród prokuratorów PK przez premiera na wniosek PG (art. 12.1)

Naczelny Prokurator Wojskowy - również zastępca PG, powoływany spośród prokuratorów NPW przez premiera na wniosek PG uzgodniony z MON (art. 12.2)

Inni prokuratorzy - powoływani przez PG lub na mocy jego rozporządzenia przez PK, NPW i prokuratorów apelacyjnych (art. 13)

Zmiana struktury - wykonywana przez PG (prokuratura powszechna) lub MON w porozumieniu z PG (prokuratura wojskowa) (art. 17)

Art. 188 - TK - kontroluje konstytucyjność hierarchicznego porządku prawnego (zgodność ustaw i umów z konstytucją, ustaw z umowami i aktów prawnych organów centralnych z konstytucją, umowami i ustawami), legalność celów i działalności partii i rozpatruje skargi konstytucyjne

Art. 189 - kompetencji ciąg dalszy - ponadto rozstrzyga spory kompetencyjne między organami centralnymi (ale jeszcze żaden nie wpłynął)

Art. 190 - orzeczenia TK - ostateczne (wcześniej większością 2/3 mógł odrzucić Sejm), z mocą powszechnie obowiązującą, ogłaszane tam, gdzie odpowiedni akt (a jeśli nie był ogłoszony, to w MP), w razie uznania niekonstytucyjności utrata mocy prawnej, ale z okresem przejściowym (18 miesięcy przy ustawie, 12 przy rozporządzeniu), żeby był czas na uporządkowanie sytuacji, stanowią podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji, itp. (ze wszystkimi konsekwencjami, czyli kolejkami), orzeczenia zapadają zwykłą większością (był pomysł kwalifikowanej, ale nie przeszedł)

Art. 191 - kto może się zwracać - we wszystkich sprawach prezydent, marszałkowie Sejmu i Senatu, premier, 50 posłów, 30 senatorów, pierwszy prezes SN, prezes NSA, PG, prezes NIK i RPO, a w swoich: KRS, samorząd, związki, organizacje pracodawców, kościoły i zwykli obywatele

Art. 192 - wnioski kompetencyjne - prezydent, marszałkowie Sejmu i Senatu, pierwszy prezes SN, prezes NSA i prezes NIK

Art. 193 - pytanie prawne - może je złożyć każdy sąd, jeśli od odpowiedzi zależy rozstrzygnięcie sprawy (tak było z ENA), ale inaczej interpretuje to TK (każdy sąd), a inaczej SN (każdy, ale za jego zgodą - w ogóle wg Chruściaka TK i SN łączy bardzo szorstka przyjaźń)

Art. 194 - skład - 15 sędziów, wybieranych indywidualnie (kadencji nie ma Trybunał, ale poszczególni sędziowie) przez Sejm na 9 lat bez prawa ponownego wyboru, prezesa i wiceprezesa powołuje prezydent spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK (szalenie liczne, nieprawdaż?)

Art. 195 - niezależność i niezawisłość - standard, odpowiednie warunki pracy i wynagrodzenie, nie mogą należeć do partii, związku, itp.

Art. 196 - immunitet - standard (zamiast marszałka prezes TK)

Art. 197 - szczegóły w ustawie:

Co jeszcze robi - powtórka z konstytucji, rozstrzyga na wniosek prezydenta o zgodności ustawy z konstytucją i stwierdza o tymczasowej niemożności pełnienia przez niego urzędu (art. 2)

Skład orzekający - pełny skład (co najmniej 9 sędziów pod przewodnictwem prezesa) przy sporach kompetencyjnych, partiach, niemożności pełnienia urzędu przez prezydenta, rozstrzyganiu o konstytucyjności ustawy lub umowy na wniosek prezydenta i w sprawach szczególnie zawiłych, z inicjatywy przewodniczącego lub składu orzekającego (jako forma wyższej instancji), 5 sędziów przy zgodności ustaw i umów z konstytucją i umów z ustawami, 3 sędziów przy zgodności innych aktów z konstytucją, ustawami i umowami, rozpatrywaniu zażaleń na odrzucenie wniosku lub skargi konstytucyjnej i wyłączeniu sędziego (art. 25)

Skarga konstytucyjna - może być wniesiona po wyczerpaniu toku instancyjnego, w ciągu 2 miesięcy od ostatecznej decyzji, jest rozpatrywana w trybie i na zasadach rozpatrywania wniosków o zgodność ustaw z konstytucją lub innych aktów z konstytucją i ustawami, musi zawierać dokładne określenie zaskarżanego aktu normatywnego, wskazanie zakresu i sposobu naruszenia konstytucyjnych praw i wolności i uzasadnienie z dokładnym opisem stanu faktycznego, musi być do niej załączona ostateczna decyzja z podaną datą wydania, w imieniu skarżącego sporządza ją (jak również zażalenie) adwokat lub radca prawny (chyba, że skarżący sam jest prawnikiem, prywatny lub z urzędu (art. 46-48)

Art. 198 - TS - sąd konstytucyjny nad prezydentem, premierem, członkami RM, prezesem NBP, prezesem NIK, członkami KRRiTV, osobami kierującymi ministerstwem z upoważnienia premiera, Naczelnym Dowódcą oraz posłami i senatorami za osiąganie korzyści lub nabywanie majątków Skarbu Państwa lub samorządu, a w praktyce, sądząc po dotychczasowej działalności, stoi na straży trzeźwości Narodu

Art. 199 - skład - przewodniczący (pierwszy prezes SN), 2 zastępców i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas trwania kadencji (na pierwszym posiedzeniu i pełni swe funkcje do czasu wyboru nowego - art. 14, objęcie funkcji następuje przez złożenie przysięgi przed marszałkiem Sejmu - art. 15.2), zastępcy i co najmniej połowa członków muszą mieć sędziowskie kwalifikacje (a także muszą mieć obywatelstwo, być niekarani i nie pracować w administracji rządowej - art. 15.1), są niezawiśli

Art. 200 - immunitet - standard (zamiast marszałka przewodniczący TK)

Art. 201 - szczegóły w ustawie:

Co jeszcze sądzi - przestępstwa lub przestępstwa skarbowe popełnione przez prezydenta, osobę sprawującą jego obowiązki i członków RM, na czas sprawowania przez nich urzędu bieg przedawnienia ulega zawieszeniu (art. 2)

Odpowiedzialność konstytucyjna - za czyny wykonane w związku z pełnionym stanowiskiem, które, choćby nieumyślnie, naruszyły konstytucję lub ustawę (art. 3)

Prezydent - może być postawiony w stan oskarżenia wyłącznie przez ZN, wniosek marszałkowi może złożyć 140 członków (art. 4, 6.1), uchwała musi być podjęta większością 2/3 (art. 13.1)

Reszta - może być postawiona przed TS przez Sejm, wniosek marszałkowi może złożyć prezydent, 115 posłów lub komisja śledcza (bez premiera i ministrów), w sprawie posłów wniosek składa marszałek do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej) (art. 5)

Tryb postępowania - wniosek musi mieć formę analogiczną do aktu oskarżenia, jeżeli nie spełnia wymogów, marszałek w uzgodnieniu z Prezydium i zasięgnąwszy opinii Komisji przekazuje wniosek reprezentantowi wnioskodawców do uzupełnienia w ciągu 14 dni, jeśli tego nie zrobią, wniosek przepada (art. 6) jeśli wniosek jest dobry, marszałek przekazuje go Komisji, która wszczyna postępowanie (art. 7), po wysłuchaniu wyjaśnień i zebraniu materiałów składa sprawozdanie z propozycją pociągnięcia do odpowiedzialności lub umorzenia postępowania, decyzję podejmuje Sejm w drodze uchwały, podjętej większością bezwzględną lub 3/5 liczby ustawowej w przypadku rządu (art. 13), w razie postawienia przed TS następuje zawieszenie postawionej osoby w czynnościach lub uchylenie immunitetu parlamentarnego (art. 11)

Koniec kadencji - postępowanie nie ulega dyskontynuacji (z wyjątkiem posłów niewybranych ponownie) (art. 13a-13b)

Postępowanie - 2-instancyjność, zgodnie z przepisami KPK, powództwo cywilne jest niedopuszczalne, tajemnice służbowe i państwowe nie obowiązują, może zlecić postępowanie PG co do czynu wypełniającego znamiona przestępstwa (art. 18)

Skład orzekający - pierwsza instancja: przewodniczący i 4 członków, druga instancja: przewodniczący i 6 innych członków, pełny skład w razie potrzeby zasadniczej wykładni ustawy, poza rozprawą przewodniczący i 2 członków (art. 19)

Kary - przy odpowiedzialności konstytucyjnej utrata prawa wyborczego, zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk, utrata orderów, odznaczeń i tytułów honorowych - to wszystko na okres 2-10 lat, dalej utrata mandatu poselskiego, złożenie z urzędu prezydenta, utrata stanowiska, a w przypadku znikomej szkodliwości społecznej lub szczególnych okoliczności samo uznanie winy bez wymierzenia kary (art. 25), przy odpowiedzialności karnej kary lub środki karne przewidziane w KK (art. 26)

- a wg Chruściaka nawet jakby ktoś w nocy Trybunał ukradł, to i tak nikt by tego nie zauważył

KRRIT BUDOWA

W skład Krajowej Rady wchodzi dziewięciu członków powoływanych:

spośród osób wyróżniających się wiedzą i doświadczeniem w zakresie środków masowego przekazu.

Przewodniczącego Krajowej Rady wybierają członkowie Krajowej Rady ze swego grona, może go odwołać większością 2/3 głosów ustawowej liczby członków. Przewodniczący Krajowej Rady kieruje jej pracami, reprezentuje Krajową Radę oraz wykonuje zadania określone w ustawie.

Przewodniczący Krajowej Rady może:

Krajowa Rada wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Krajowej Rady.

Kadencja członków Krajowej Rady trwa 6 lat, licząc od dnia powołania, przy czym co dwa lata kończy się kadencja jednej trzeciej członków. Tylko 1 kadencja

Członek nie może być :

Członek może być odwolany wyłącznie w przypadku:

1) zrzeczenia się swej funkcji;

2) choroby trwale uniemożliwiającej sprawowanie funkcji;

3) skazania prawomocnym wyrokiem za popełnienie przestępstwa z winy umyślnej;

4) naruszenia przepisów ustawy stwierdzonego orzeczeniem Trybunału Stanu.

Krajowa Rada jest politycznie odpowiedzialna przed Sejem.

Przedstawia corocznie Sejmowi, Senatowi i Prezydentowi sprawozdanie ze swej działalności za rok poprzedzający oraz informację o podstawowych problemach radiofonii i telewizji.

ZADANIA KRRIT

Krajowa Radiofonii i Telewizji -organ państwowy właściwy w sprawach radiofonii i telewizji.

Szczególne kompetencje:

1) projektowanie w porozumieniu z Prezesem Rady Ministrów kierunków polityki państwa w dziedzinie radiofonii i telewizji;

2) określanie warunków prowadzenia działalności przez nadawców;

3) udzielanie i cofanie sprawach koncesji na rozpowszechnianie i rozprowadzanie programów;

4) sprawowanie w granicach określonych ustawą kontroli działalności nadawców;

6) określanie opłat abonamentowych, opłat za udzielenie koncesji oraz wpis do rejestru;

7) opiniowanie projektów aktów ustawodawczych oraz umów międzynarodowych dotyczących radiofonii i telewizji;

8) inicjowanie postępu naukowo-technicznego i kształcenia kadr w dziedzinie radiofonii i telewizji;

9) organizowanie i inicjowanie współpracy z zagranicą w dziedzinie radiofonii i telewizji;

10) współpraca z właściwymi organizacjami i instytucjami w zakresie ochrony praw autorskich, praw wykonawców, praw producentów oraz nadawców programów radiowych i telewizyjnych.

W wykonaniu tych kompetencji  Krajowa Rada, na podstawie upowaznienie ustawowego, może wydawac rozporządzenia i uchwały, bezwzględną większością głosów ustawowej liczby członków.

FORMY DZIALANIA RPO

Postępowanie w sprawach indywidualnych :

wiadomość wskazującą na naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela.

 Podjęcie czynności przez Rzecznika następuje:

1) na wniosek obywateli lub ich organizacji,

2) na wniosek organów samorządów,

3) na wniosek Rzecznika Praw Dziecka,

4) z własnej inicjatywy.

Wniosek kierowany do Rzecznika jest wolny od opłat, nie wymaga zachowania szczególnej formy, powinien zawierać:

- oznaczenie wnioskodawcy

- osoby, której wolności i praw sprawa dotyczy

- określać przedmiot sprawy.

 Rzecznik po zapoznaniu się z wnioskiem może:

1) podjąć sprawę,

2) poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania,

3) przekazać sprawę według właściwości,

4) nie podjąć sprawy

- zawiadamiając o tym wnioskodawcę i osobę, której sprawa dotyczy.

Gdy zdecyduje się podjąć sprawę może :

1) samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające,

2) zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów, w szczególności organów nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej,

3) zwrócić się do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli dla zbadania określonej sprawy lub jej części.

Prowadząc postępowanie samodzielnie Rzecznik ma bardzo szerokie uprawnienia :

1) prawo badania - każdej sprawy na miejscu,

  1. Prawo żądania złożenia wyjaśnień,

  2. Prawo żądania przedstawienia akt każdej sprawy

  3. Prawo żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, a także prokuraturę i inne organy ścigania

  4. Prawo zlecać sporządzanie ekspertyz i opinii.

 Rzecznik może odmówić ujawnienia nazwiska i innych danych osobowych skarżącego, wobec organów władzy publicznej, jeżeli uzna to za niezbędne dla ochrony jego wolności, praw i interesów..

Po zbadaniu sprawy Rzecznik może:

1) wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela,

2) podjąć interwencje dla załatwienia sprawy poprzez :

Nie ma natomiast uprawnień, które pozwalałby by mu na zmianę czy uchylenie wykonania kwestionowanego aktu .

Organ, organizacja lub instytucja, do których zostało skierowane wystąpienie, musi nie później jednak niż w terminie 30 dni, poinformować Rzecznika o podjętych działaniach lub zajętym stanowisku.

Rzecznik posiada również znaczne środki oddziaływania związane z postępowaniem sadowym, może :

Wystąpienia w kwestiach ogólnych :

    1. Rzecznik może przedstawiać właściwym organom, organizacjom i instytucjom oceny i wnioski zmierzające do zapewnienia skutecznej ochrony wolności i praw człowieka i obywatela i usprawnienia trybu załatwiania ich spraw, nie sa one wiążące, ale wynika z nich obowiązek zajęcia stanowiska!

    2. występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych w sprawach dotyczących wolności i praw człowieka i obywatela,

    3. występować do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami w sprawie badania zgodności z konstytucja

    4. występować z wnioskami do Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce

Rzecznik corocznie informuje Sejm i Senat o swojej działalności oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela, Informacja podawana jest do wiadomości publicznej, może on przedkładać Sejmowi i Senatowi określone sprawy wynikające z jego działalności, a na wniosek Marszałka Sejmu przedstawia informację lub podejmuje czynności w określonych sprawach.

NIK:

Art. 202 - naczelny organ kontroli państwowej (cokolwiek by to znaczyło, bo nic pod NIK nie podlega), kolegialny, podlegający Sejmowi

Art. 203 - co robi: - obowiązkowo kontroluje działalność organów państwowych (administracja rządowa, NBP, osoby prawne i inne) z punktu widzenia: legalności, gospodarności, rzetelności i celowości

- fakultatywnie kontroluje działalność organów samorządowych (administracja, osoby prawne i inne) z punktu widzenia: legalności, gospodarności i rzetelności

Art. 204 - co jeszcze robi - przedkłada Sejmowi analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej, opinię w kwestii absolutorium dla RM, informacje o wynikach kontroli i doroczne sprawozdanie ze swojej działalności

Art. 205 - prezes - powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 6 lat (maksimum 2 kadencje) (bezwzględną większością na wniosek marszałka lub 35 głosów, Senat wyraża zgodę w ciągu 30 dni - art. 14), nie może zajmować innego stanowiska (poza profesurą w szkole wyższej), ani należeć do partii, związku, itp.

Art. 206 - immunitet - taki jak sejmowy

Art. 207 - szczegóły w ustawie:

Kogo konkretnie kontroluje - Kancelarię Prezydenta, Sejmu i Senatu, TK, RPO, KRRiTV, GIODO, IPN, Krajowe Biuro Wyborcze, SN, NSA i Państwową Inspekcję Pracy, może na wniosek Sejmu (lub Senatu i prezydenta, jeśli dotyczy to ich kancelarii) przeprowadzić kontrolę (poza sądami) (art.4)

Prezes -kieruje NIK i odpowiada przed Sejmem za jej działalność (art. 13), bierze udział w jego posiedzeniach (art. 20)

Odwołanie prezesa - w razie zrzeczenia się urzędu, trwałej choroby, skazania prawomocnym wyrokiem lub zakazu pełnienia kierowniczych stanowisk wydanego przez TS, procedura analogiczna (art. 17)

Wiceprezesi - od 2 do 4, powołuje ich marszałek Sejmu na wniosek prezesa, apolityczni, nie mogą sprawować mandatu parlamentarnego

Dyrektor generalny - powoływany przez prezesa za zgodą wicemarszałka, również apolityczny (art. 21)

Kolegium NIK - prezes, wiceprezesi, dyrektor generalny i 14 członków powołanych przez marszałka na wniosek prezesa (7 ekspertów i 7 dyrektorów NIK lub doradców prezesa, spośród których prezes wyznacza sekretarza), kadencja członków 3 lata, mogą być odwołani przez marszałka na wniosek prezesa, jeśli zrzekną się stanowiska, przestaną pełnić funkcje w NIK, będą nieobecni na posiedzeniach przez ponad rok lub zostaną skazani prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne (art. 22)


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
SPRP-skrypt, Politologia, System polityczny RP
06 pamięć proceduralna schematy, skrypty, ramyid 6150 ppt
geodezja satelitarna skrypt 2 ppt
Mój skrypt 2011
Mechanika Techniczna I Skrypt 2 4 Kinematyka
MNK skrypt
bo mój skrypt zajebiaszczy
praktyka skrypt mikrobiologia id 384986
Leki przeciwbakteryjne skrypt
Patrologia Ćwiczenia Skrypt
Mechanika Techniczna I Skrypt 4 2 4 Układ belkowy złożony
Biochemia skrypt AGH
Prawo publiczne gospodarcze, Skrypt 2015
jezyk C skrypt cz 1
kontrola skrypt
eb1 zadania ze skryptu

więcej podobnych podstron