Temat: Człowiek mitologiczny i współczesny w labiryncie œwiata

Jak rozumieć stwierdzenie "labirynt œwiata"? To na pewno "starożytna budowla
o skomplikowanym układzie sal, korytarzy i przejœć, z której osoba niewtajemniczona nie może znaleŸć wyjœcia", jak można przeczytać w słownikach Kopalińskiego. Po-wszechnie używamy dziœ tego okreœlenia, na opisanie sytuacji bez wyjœcia, sytuacji niezwykle zagmatwanej - często nie wiedzšc nawet nic o mitycznym miejscu ukrycia potwora
o ludzkim ciele i głowie byka, Minotaura, które na polecenie króla Minosa wybudował Dedal. A labirynt œwiata?

Moim zdaniem chodzi tu o całe życie człowieka, które nie zawsze jest usłane różami, o jego podróż do celu, na której musi dokonywać wyborów między różnymi drogami. Pokonujemy tę plštaninę dróg bezwiednie, nieustannie spotykajšc innych ludzi. Czasem życzliwych nam, wskazujšcych najlepsze rozwišzanie, innym razem osoby negatywnie do nas nastawione, niekiedy nawet tak wrogo, że œwiadomie kieru-jš nas na złš drogę, zawracajš z właœciwej.

Człowiek mitologiczny po tym labiryncie kršżył w towarzystwie podobnych mu ludzi, ale także bogów, pół-bogów, herosów, centaurów, cyklopów i innych tworów starożytnej wyobraŸni. Ba, był z nimi za pan brat. Spotykał się z nimi na biesiadach, wspólnych zabawach, miewiał z nimi dzieci, rozmawiał, kłócił się, oszukiwał. Jak to człowiek. Różnie się to dla niego kończyło.

Tantal, syn Zeusa i Niobe, był częstym goœciem na ucztach na Olimpie, którzy zwierzali mu się ze swoich tajemnic. Niestety, nie potrafił ich zachować w sekrecie i skazany został na wieczne męki. Drugi gaduła, Syzyf nie tylko zdradzał, o czym bo-gowie szepcš między sobš, ale też wyjawił bogu rzeki Asopos, że Zeus jest sprawcš porwania jego córki, Eginy. I jego ukarano srogo, tym bardziej, że także jako władca nie sprawował się najlepiej. Podobno ten bogaty król miasta Efyry napadał i rabował podróżnych. Syzyf jest też przykładem człowieka, który wchodzi z bogami w układy i ich nie dotrzymuje - poprosił Hadesa, gdy już był w podziemiu, by ten wypuœcił go na trochę, tylko na czas potrzebny do urzšdzenia mu godnego pogrzebu. Wyszedł i żył jeszcze wiele lat, dopóki Hadesowi nie udało się go sprowadzić z powrotem. Za to wszystko toczył głaz, który wiecznie spadał.

Kradzież ognia Zeusowi, skończyłaby się niewštpliwie dla Prometeusza œmier-ciš, gdyby nie Herakles, który zabił z łuku orła wyszarpujšcego mu wštrobę. Z drugiej jednak strony, ten syn giganta był dobroczyńcš ludzkoœci - skradł ogień ale dał go ludziom. Uczył ich, jak przestać być „œlepcem” i nie błšdzić w mroku. Więc może gniew Zeusa był chwilowy, skoro zezwolił - jako szef miał chyba na to jakiœ wpływ - na ratunek?

Człowiek współczesny nie widzi na Ziemi Boga, choć bardzo często mówimy „Bóg nad nim czuwał”, „Taka była wola Boga” czy „Kara Boska go spotkała”. Jeœli człowiek jest wierzšcy, ufa, że Bóg tak istotnie chciał; jeœli jest ateistš - widzi w tym rękę Losu, przeznaczenie lub przypadek. Jeœli wybiera jakšœ drogę, jakieœ rozwišza-nie w trudnej sytuacji radzi się drugiego, modli albo idzie do wróżki. Można się tego œmiać, ale wielu ludzi bardzo wierzy w przepowiednie Tarota czy innych kart. Podob-no, przeczytałam o tym w jakiejœ gazecie, obecnie działa w Polsce 17 tysięcy osób, które zarabiajš na przepowiadaniu przyszłoœci a na Uniwersytecie Warszawskim, na wydziale psychologii jest nawet wykład z astrologii!

Człowiekowi mitologicznemu w wyborze drogi pomagały zwykle wyrocznie, bóstwa lub sami bogowie. Często mógł się zwrócić do jakichœ transcendentnych istot
o pomoc we wskazaniu œcieżki, którš ma się udać. Na przykład do Pytii, „urzędujšcej”
w Delfach. Wieszczkę kšpano, sadzano na trójnogu i odurzano dymem z palonych ziół. Biedaczka - niczym po narkotyku - bredziła, a z jej pojedynczych zdań i słów ka-płan składał odpowiedŸ. Czy się jej słuchano? Czy w ogóle mityczni ludzie wierzyli w wyrocznie? Tak, chociaż często usiłowali umknšć czekajšcemu ich losowi.

Król Argos, Akrizjos, dowiedział się od wyroczni, że jego wnuk, syn Danae po-zbawi go życia. Na wszelki wypadek zamknšł dziewczynę w wieży, liczšc na to, że nie zostanie nigdy matkš. Nic z tego - Zeus, pod postaciš złotego deszczu przedostał się do Danae i sprawił, iż zaszła w cišżę. Urodził się Perseusz. Przerażony król kazał matkę
z niemowlęciem wsadzić do skrzyni i utopić. Nie udało się - Danae wyłowiono na wy-spie Serifos, uratowano i po latach wrócili do Agros - Perseusz niechcšcy podczas igrzysk ugodził œmiertelnie dziadka rzucajšc dyskiem.

Tenże Perseusz, może dlatego, by przepowiednia mogła się spełnić, doœwiad-czył w życiu wyjštkowej łaski bogów. Gdy, mieszkajšc na wyspie Serifos, został wy-słany po głowę okropnej Meduzy, opiekowali się nim Atena i Hermes. Trzy staruszki Graje (pod przymusem, bo ukradł im oko i zšb) , zdradziły mu, gdzie znajdzie Gorgo-ny. Nimfy dały mu skrzydlate sandały, Hades podarował hełm, który uczynił go niewi-dzialnym, a Hermes wręczył stalowy sierp, którym Perseusz œcišł głowę Meduzy. Wracajšc - też dzięki przychylnoœci Bogów, zdobył pięknš żonę Andromedę. Trzeba przyznać, że potrafił się im odwdzięczyć - to od niego Hermes ma skrzydlate sandały i hełm, a Atena głowę Meduzy, którš od tego czasu nosi na swej tarczy.

Gorzej powiodło się Edypowi, który wedle wyroczni miał stać się nie tylko za-bójcš ojca, ale też utrzymywać kazirodczy stosunek z własnš matkš. Lajos, ojciec Edypa, usłyszawszy ostrzeżenie wyroczni kazał przebić synowi stopy i porzucić w górach. Edypa uratowano, oddano na dwór króla Koryntu, gdzie wychowywał się jak następca tronu.
I choć sam od Pytii delfickiej usłyszał, co ma się wydarzyć - nie potrafił temu zapobiec. Lajosa zabił podczas bójki z nieznajomymi, Jokastę, swš matkę otrzymał za żonę wraz
z tronem Teb, które uratował przed porywajšcym mieszkańców potworem. Gdy wreszcie dowiedział się, co się stało, oœlepił się z rozpaczy i wyruszył w œwiat na wy-gnanie.

Więcej szczęœcia miał Kadmos zmuszony przez ojca do poszukiwania siostry, Europy. Posłuchał wyroczni, podšżał za jałówkš, zbudował w Beocji zamek, który stał się zalšżkiem wspaniałych Teb. No cóż, ale jemu bogowie sprzyjali...
Wydaje się, że w naszym realnym œwiecie sš ludzie, którym szczęœcie sprzyja i tacy, którzy majš wiecznego pecha. Czasem jest to tak bardzo niesprawiedliwe, że wierzyć się nie chce, by działo się tak z przyzwoleniem Boga. Ale prawdš jest, że w labiryncie, po którym się poruszamy, kierujemy się czymœ, co w pewnym stopniu zastępuje bez-poœredniš ingerencje Bogów - poczuciem obowišzku, lojalnoœciš wobec przyjaciół, kodeksami, zasadami moralnymi, które nie pozwalajš większoœci z nas pójœć złš dro-gš.
Sš oczywiœcie tacy, którzy brnš przez labirynt œwiata „na œlepo”, nie baczšc na prze-szkody lub w ogóle nie myœlšc, jak idš. Wtedy zdarza się, ze błšdzš po œcieżkach, na których nie spotkajš nikogo, kto powstrzymałby ich, wskazał właœciwš drogę. Ci prze-grywajš, ginš w labiryncie œwiata.

W dokonywaniu wyborów, tych właœciwych i œwiadomych, pomagajš nam o-sišgnięcia cywilizacji - medycyna, technika, nauki społeczne. Gdy lekarz wysłucha w płucach zapalenie, zapisze lek - możemy go nie brać, zlekceważyć inne zalecenia medyka. Wtedy choroba będzie trwać dłużej, a nawet może skończyć się œmierciš. Ale to nasz wybór. Gdy decydujemy się na studiowanie jakiegoœ obleganego kierunku studiów, który jest modny, ale nie ma pracy dla absolwentów - ryzykujemy bezrobocie. Badania wskazujš, jakie zawody za pięć czy dziesięć lat będš „miały wzięcie”. Rozsšdny człowiek, myœlšcy o swej przyszłoœci serio, bierze te badania pod uwagę.
Takich problemów nie miał człowiek mitologiczny. Ale jego œwiat był mniejszy, ograni-czony morzami i górami nie do przebycia, ograniczony ówczesnym stanem wiedzy
i techniki. Był też chyba mniej barwny i ciekawy, mniej zaskakujšcy i pocišgajšcy, niż nasz współczesny. Mimo. Mimo wszystko.

---