Polski system partyjny 1944 - 1950.
Można go podzielić na trzy strefy: PPR i partie z nią związane, legalna opozycja i antykomunistyczna konspiracja.
Gomułka podzielił je na: 1. robotnicze: PPR, 2. Liberalno - ludowe: PPS, PSL, SD, SP - zdolne do resocjalizacji 3. reakcyjno faszystowslie : SN nie można ich dopuścić do władzy.
PPR- POLSKA PARTIA ROBOTNICZA (PPR), partia komunist. utworzona I 1942, po przerzuceniu do Polski z ZSRR grupy inicjatywnej, z połączenia organizacji i grup komunistów w kraju w deklaracjach programowych PPR wysuwała hasła: powszechnej walki zbrojnej w celu wyzwolenia kraju spod okupacji niem., odbudowy niepodległego i demokr. państwa pol. w nowych granicach wsch., sojuszu z ZSRR, przeprowadzenia umiarkowanych reform społ. i gosp.; 1942 PPR liczyła kilka tys. członków, a VII 1944 — ok. 20 tys.; działała gł. na obszarze GG; 1942 utworzyła organizację zbrojną Gwardię Ludową (1944 przemianowaną na Armię Ludową); 1943 prowadziła rozmowy z przedstawicielami władz Pol. Państwa Podziemnego, po ich niepowodzeniu w 2 poł. 1943 z niewielkimi grupami polit. utworzyła Krajową Radę Narodową; Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Polski przejęła władzę państw. PKWN utworzyła system polit., w którym zajmowała dominującą pozycję wysuwała hasło tzw. demokracji lud. łączące cele ogólnonar. (walka z III Rzeszą, odbudowa kraju ze zniszczeń wojennych, zagospodarowanie Ziem Zach. i Pn.) z programem początkowo umiarkowanych reform społ.-gosp. (reforma rolna, likwidacja własności niem., upaństwowienie wielkiej własności prywatnej w przemyśle i instytucjach finansowych); jednocześnie pacyfikowała społeczeństwo, terroryzowała opozycję polit. i zwalczała podziemie niepodległościowe, wykorzystując instytucje zorganizowanej wspierana przez działające w Polsce organy bezpieczeństwa państw. ZSRR (NKWD i in.); po umocnieniu władzy 1947-48 kierownictwo PPR rozpoczęło radykalne przekształcenia polit., społ.-gosp. oparte na wzorach sowieckich, m.in. likwidację własności prywatnej i upaństwowienie gospodarki (kolektywizację rolnictwa), podporządkowanie partii komunist. wszystkich instytucji i organizacji społ.; VIII 1945 liczyła ok. 200 tys. czł., XII 1948 — ponad 1 mln; organy prasowe: „Trybuna Wolności”, „Głos Ludu”, „Chłopska Droga”; XII 1948 po połączeniu z Polską Partią Socjalistyczną na swoich warunkach zmieniła nazwę na PZPR
PPS - PPS-WRN wchodziła w skład koalicji popierającej rząd RP na uchodźstwie oraz instytucje Pol. Państwa Podziemnego; V 1944 WRN formalnie powróciła do nazwy PPS, na terenach wyzwolonych spod okupacji niem. podjęła próbę jawnej działalności; po jej uniemożliwieniu przez władze państw. część działaczy pozostała w konspiracji. 1946-48 wielu czł. PPS-WRN opuściło kraj lub zostało aresztowanych i skazanych w procesach politycznych. Działacze socjalist. współpracujący z PPR i popierający PKWN utworzyli IX 1944 Odrodzoną PPS, do której jesienią przystąpiła część działaczy PPS-WRN; czł. partii wchodzili w skład KRN, PKWN, Rządu Tymczasowego RP oraz Tymczasowego Rządu Jedności Nar.; 1944 PPS liczyła kilka tys. członków, w poł. 1947 ponad 500 tys.; trwały spory o program i politykę partii zachowanie jej samodzielności; zwycięstwo grupy zwolenników ścisłej współpracy z PPR (Bierut naciskał na Cyrankiewicza że jedyna szansą dla partii jest połaczenie z PPR) oraz usunięcie przeciwników (wyrzucono 30% członków którzy przeszli w większości do PSL) podporządkowana PPR (ponad 900 tys. czł.) doprowadziło XII 1948 do połączenia obu partii na warunkach PPR. Byłego lidera Kazimierza Puźaka skazano na karę więzienia (zagrażał zjednoczeniu) , a wkrótce doprowadzono do śmierci w Rawiczu.
SP - W VII 45. do kraju wrócił Karol Popiel lider SP na emigracji próbując stworzyć legalna partię w kraju. Na co zgodził się Bierut. za którego inspiracją Felczak i Widy-Wirski stworzyli Stronnictwo Zrywu Narodowego(w 1942 popierające PPR). Które po licznych aresztowaniach członków SP połaczyło się z nim w jedną partię w której większość mieli ludzie Felczaka (XI 1945). VII 1946 Popiel zawiesił działalność SP jak protest przeciw opanowaniu Stronnictwa przez grupę Felczaka i Widy-Wirskiego, przywódcy zostali 1948 aresztowani i 1951 skazani na kary wieloletniego więzienia. Działalność nowego SP stopniowo zamierała i VII 1950 Rada Nacz. podjęła decyzję (wbrew statutowi) o włączeniu do Stronnictwa Demokratycznego, do którego wstąpiła tylko niewielka część czł. SP
PSL - stworzona przez Mikołajczyka latem 1945 przekonanego że zdobędzie 90% głosów(mówił o tym abp. Adam Sapiecha) , miało być nie tyle partią chłopską co opozycja wobec PPR, był partią otwartą o szerokim poparciu intelektualistów. Na jej czele stanął Wincenty Witos. Do partii licznie wstępowali partyzanci AK - „rozładowanie lasów” (po ucieczce w 1947r. Mikołajczyka wszyscy zostali aresztowani.) PPR zdając sobie sprawę z siły PSL szybko podjęła z nim walkę. Przynależne partii chłopskiej miejsca w różnych instytucjach przyznawano głownie SL (związanemu z PPR), także w KRN. Ograniczano przydziały papieru dla wydawanej przez PSL „Gazety Ludowej”, a częśc jej nakładu konfiskowała cenzura. Stosowano również drastyczniejsze środki takie jak pobicia czy morderstwa. Mimo to PSL rosło w siłę czego zwieńczeniem był kongres partii w I 1946. Mimo zabiegów partii o jak najszybsze przeprowadzenie wyborów najpierw odbyło się referendum w którym PSL wzywał do głosowanie NIE na pierwsze pytanie (senat). PPR wyeliminowała ludowców z większości komisji wyborczych, wg. Danych PPR referendum oznaczało skończyło się zwycięstwem komunistów, faktyczne wyniki to druzgocące zwycięstwo PSL. PPR chciało powołać Blok Demokratyczny: PPR, PSl, PPS, SL, SD. Dokonując w nim procentowego podziału mandatów. PSL się nie zgodziło ogłaszając stworzenie własnej listy co nasiliło morderstwa i aresztowania jego członków, a także zawieszano działalność szeregu powiatowych organizacji PSL. W VI 1946 część działaczy, PSL po konflikcie dotyczącym porozumienia z PPR i głosowania w referendum odeszła tworząc PSL „Nowe Wyzwolenie” W wyborach z 1947 roku(Unieważniony listy wyborcze PSL w 10 z 52 okręgow wyborczych) wg. Oficjalnych danych PSL zdobyło 10 %,a BD 80 %. Represje wobec działaczy PSL doprowadziły do rozbicia Stronnictwa. Jego przywódca Stanisław Mikołajczyk, zagrożony aresztowaniem, musiał nielegalnie wyjechać z Polski. Pozostało 20 tys. Członków którzy XI 1949 w wyniku połączenia zależnego od PZPR Stronnictwa Ludowego utworzyli ZSL.
STOSUNKI PAŃSTWO_KOŚCIÓŁ
Cały okres wojny dla religii był niekorzystny, ziemie zostały podzielone przez dwóch agresorów. Najeźdźcy wprowadzili swoja administracje, część Polski została włączona do III Rzeszy na mocy dekretu Hitlera z X39 r. Republiki Białorusi i Zachodniej Ukrainy we XI39r. wystąpił do ZSRR o włączenie.
W III Rzeszy polscy biskupi zostali zniesieni ze stanowisk i na ich miejsce episkopat niemiecki z porozumieniem z Watykanem ustanowili swoich zarządców. Te zmiany spotkały się z protestem rządu RP na uchodźstwie. Natomiast Rosjanie przystąpili do eksterminacji, dla Stalina kościół był niepotrzebny. Do 41r. niszczono zarówno prawosławie jak i religię katolicką, kościoły zmieniano w magazyny.
Wrogiem dla ZSRR była religia katolicka i także osoba papieża Piusa XII, propaganda sowiecka wykorzystała fakt, że Pius XII był nuncjuszem apostolskim w III Rzeszy, który często pokazywał się z funkcjonariuszami Hitlera.
Państwa katolickie jak IX 45r. jak Polska, Węgry i Czechosłowacja zrywają konkordaty ze stolica apostolska, jako argument podano tych ustanowionych biskupów na ziemiach podbitych przez agresorów.
W 45i 46 r. Bierut szedł w pielgrzymce Bożego Ciała co oznaczało że władzy kościół był bardzo potrzebny, ponieważ jak wiadomo w kościele spotykało się duża liczba ludności, która władza chciała zdobyć poparcie dla siebie. Po wojnie Polska otrzymała duże połacie ziemi, niemieccy biskupi zostali wyrzuceni i Pius XII powołuje tymczasowych ordynariuszy.
Skład biskupstw (olsztyński, gdański, wrocławskim, opolskim i gorzowskim) nie podobał się Bierutowi, ponieważ podkreślał ten skład tymczasowy charakter tych ziem. Bierut naciska na Hlondt'a aby ten u papieża wymógł ustanowienie nowych hierarchów, trwało to według Kościoła do 1970 roku.
Władze powoli zmieniają swój pogląd na religie w 1947 roku zniszczony zostaje Mikołajczyk a w 1948 roku zniszczony zostaje PPS. Stąd od 48r. rozpoczyna się pierwszy okres uderzenia w hierarchie kościelną. Pius XII wystosował list do biskupów niemieckich w którym brał pod ochronę 11mln Niemców wypędzonych ze swoich ziem.
Umiera prymas Hlondt i nowym prymasem zostaje Stefan Wyszyński, ten wybór zdenerwował komunistów którzy nie wiedzieli z kim maja do czynienia. Władza w 48r. zlikwidowała czasopisma katolickie, uderzają także w zarządy organizacji nad których kościół miał kontrole np..(Caritas), odebrano kościołowi majątki jednym dekretem które zostały upaństwowione na rzecz kołchozów czy gorzelni.
Utworzono ZBOWiD to pomysł by księża tez byli więźniami i utworzono koło księży , odziały księży kto przystępował ten otrzymał pensje, ale miał świadczyć usługi państwu, zadaniem tych księży było rozbicie środowiska księży.
W 53r. władze powoli okrążają hierarchie kościelna, władza zamierza wprowadzić decyzje, że państwo będzie decydować kto ma być duchownym na stanowiskach kościelnych. Wystąpienie prymasa Wyszyńskiego „Non pasumus” czyli „nie pozwalamy”. To powoduje że władze aresztują prymasa jego zastępca zostaje Klepacz.
W 56r. władze chcąc polepszyć stosunek społeczeństwa do władzy ludowej powołuje do życia Komisje Wspólną (morawski, kliszko, Klepacz), jednak to nie poprawia złej opinii w kraju dla władzy ludowej. Dlatego władza po wyborach w 20.I.57r. zaczęła wprowadzać dekrucyfikacje, wprowadzono:1.religie do szkół,2. likwidacja krzyży i innych symboli,3. wyeliminowanie modlitwy i pieśni ze szkoły.
Przygotowania państwa do obchodów 1000-lecia państwa Polskiego, kościół ogłosił ze główne obchody odbędą się w Gnieźnie i Częstochowie a konkurencyjne obchody przygotowane przez władze w Katowicach i Poznaniu. Odrzucona prośba Wyszyńskiego o zaproszenie na obchody papieża
19.IX.65r. list biskupów polskich do biskupów niemieckich(bs.Dąbrowski, Wojtyła,),zaznaczenie w liście że Polskie społeczeństwo zostało zniszczone w czasie wojny przez Niemców, nie zwalniają ich od odpowiedzialności wskazując że po drugiej strony również były ofiary 6-7 mln Niemców wysiedlonych do NDR. Kiedy orędzie zostało upublicznione Gomułka wpadł w szał.
Po licznych strajkach w latach 66-69r. następuje usuniecie od władzy Gomułki na czele rządu staje Gierek, który zmienia politykę wobec kościoła, chce prowadzić politykę na wzór zachodni, wszystko się zmienia gdy w X78r. na głowę stolicy apostolskiej zostaje wybrany Polak Karol Wojtyła. Władze były tak zaskoczone tym wyborem ze nie wiedziały jak zareagować, próbowano tą wiadomość zbagatelizować. Pierwszą informacje o papieżu przekazało Radio Wolna Europa. Episkopat zwrócił się do władz o pierwsza pielgrzymkę do ojczyzny.
Pierwsza pielgrzymka w VI79r. spowodowała odrodzenie się religijne i narodowościowo-wolnościowy w społeczeństwie, wzmocniła się rola opozycji w kraju. Po drugiej pielgrzymce w 83r. w solidarności wzrasta liczba członków do 10 mln, po śmierci Wyszyńskiego prymasem zostaje Glemp, który jednak nie miał już takiego autorytetu jak Wyszyński. Władza coraz bardziej obawia się kościoła ich roli w tworzeniu się podziemia, popełnia władza straszliwą zbrodnie jaką było zabójstwo ks. Popiełuszki, który był duszpasterzem solidarności Na jego pogrzebie 8.XI.84r. pokazała się cała solidarność. Do końca lat 80-tych władza nie szukała konfliktu z kościołem
Władze po koniec 88r. poprosiły kościół o mediacje z opozycja, debata Wałęsa -Miodowicz w 88r. spowodowała ze władza zaczęła liczyć się z opozycja. Jednym z orędowników „Okrągłego stołu” był bs. Dąbrowski, po wygraniu pierwszych wolnych wyborów w 91r. zmienia się stosunek do kościoła, rozpoczynają się prace nad konkordatem który zostaje podpisany za rządów Buzka w 97r.
Grudzień'70-Podwyżka cen 12.12.1970 - Gł. Art. Spożywczych(mięsa, maki, makaronu, ryb) -14.12.1970 W Stoczni Gdańskiej masowy ruch protestu - mówiono o konieczności rekompensaty za podwyżkę oraz o fasadowości związków zawodowych, które w tej sprawie nic nie zrobiły. Wobec braku reakcji dyrekcji zakładu demonstranci ruszyli pod gmach KW - do lokacji wkroczyły oddziały MO i WP używając gazów łzawiących. Wieczorem w gdańskiej TV apelowano o rozwagę i „pomoc społeczeństwa w izolowaniu grupy niszczycieli. Utworzono lokalny sztab do walki z demonstrantami. -15.12.70 Do strajku przystąpiła gdyńska Stocznia im. Komuny Paryskiej. Komitet strajkowy zadał min. cofnięcia podwyżki, sprawiedliwego podziału premii i wyrównań dla najmniej zarabiających, a także wolności prasy i religii. Delegacja strajkujących została przyjęta przez przew. Miejskiej Rady Narodowej, który straszył interwencja radziecką, ale ostatecznie uznał postulaty strajkowe. Wśród powszechnego uniesienia przez Gdynie przeszła demonstracja-wybrano gdyński komitet strajkowy-aresztowao go w nocy. -W Gdańsku strajk rozpoczęły załogi Stoczni im Lenina, Stoczni Północnej Gdańskiej Stoczni remontowej itd. samorzutnie wyłoniono komitety strajkowe, zadano cofnięcia podwyżek i poprawy warunków pracy. Rano demonstracja pod budynkiem MO -starcia, podpalono gmach, ale nie zdobyto -15.12 Rano na posiedzeniu kierownictw PZPR zapadła dec zezwalająca na użycie broni w celu stłumienia demonstracji na wybrzeżu -dec podjął Gomółka w obecności, Spychalskiego i Cyrankiewicza, przez co uzyskała moc prawna - władze wprowadziły w tym mieście godz. policyjna, w TV uzasadniano użycie siły koniecznością przywrócenia normalnego życia - podjęto dec o obsadzeniu Trójmiasta wojskiem16.12 Wojsko obsadziło gł. drogi i gmachy publiczne nie uspokoiło to jednak nastrojów - stoczni gdańskiej 3/4załogi wiecowało domagając się od dyrekcji odpowiedzi npostulaty -gdy gr. demonstrantow wyszła za brame doszło do starcia z wojskiem -Stocznia Gdańska uchwaliła rozpoczęcie strajku okupacyjnego- postulaty strajkowe obejmowali ukaranie winnych złego stanu gospodarki podwyżkę plac i usunięci wojska z Trójmiasta, -Ponowne prośby o spokój i powrót do normalnej pracy - 17.12. Ludzie szli do pracy- zostali ostrzelani przez MO i WP - do dziś nie wiadomomo, kto ponosi odpowiedzialność za ta akcje. -W tym czasie w stoczni szczecińskiej zebrani na wiecu robotnicy wysłali przedstawicieli do sekretarza, KW Walaszka- odmówił przybycia na spotkanie-rozkazał otoczyć stocznie przez MO- w odpowiedzi załoga stoczni uchwaliła zadanie niezależnych związków zawodowych podwyżki plac obniżki cen i zwolnienia aresztowanych -zaatakowani przez MO -gmach KW został spalony
Przewrót w biurze politycznym: początkowo użycie siły zaakceptowali wszyscy członkowie biura politycznego-kiedy padły dziesiątki ofiar a nasileni akcji wojska groziło nieobliczalnymi konsekwencjami - kierownictwo PZPR uległo podziałowi, większość członków opowiadała się za politycznym rozwiązaniem konfliktu, którego cenę musiał zapłacić Gomółka, Moskwa kazała załatwić sprawę wewnętrznymi siłami PRL- w efekcie presji okoliczności Gomółka dostał zawału i znalazł się w szpitalu. Biuro obradowało nadal pod przewodnictwem Cyrankiewicza. 20.12. Gomółka złożył rezygnacje na piśmie. W trybie nadzwyczajnym powołano plenum KC -całe odium z kryzys spadło na Gomółkę i jego 4 współpracowników, którzy zostali usunięci z Biura -na ich miejsce powołano Jaroszewicza, Moczara i Szydlaka, do Sekretariatu KC weszli także Gierek, jaki I sekretarz, Edward Babiuch i Kazimierz Barcikowski. W tej sytuacji w kierownictwie istniały 3 gr. funkcjonariuszy: „gierkowcy”, „moczarowcy” i niezależni mający własne oparcie w Kremlu (Jaroszewicz i Jaruzelski)+kilku gomółkowców=układ bardzo nietrwały. -Po plenum Gierek w TV stwierdził ze „partii nie wolno utracić wspólnego języka z ludźmi pracy”, zapowiedział rozpatrzenie możliwości poprawy położenia materialnego najniżej uposażonych oraz zmiany założeń najbliższego planu 5letniego. Pochwalił robotników, którzy nie strajkowali i wybaczył tym ktorzy ”dali się ponieść emocjom” -Nowa czołowka partyjna na spotkaniu z kierownictwem ZSL i SD zakomunikowała ze poza zmianami personalnymi wszystko w systemie władzy pozostaje p staremu. Brezniew uznał nowego szefa PZPR nic nie mówiąc o wydarzeniach na Wybrzeżu. 23.12. Zebrał się Sejm by zatwierdzić zimny personalne, z funkcji przewodniczącego Rady Państwa usunięto Spychalskiego- zastąpił go Cyrankiewicz, nowym szefem rządu -Jaroszewicz. Na poprawę sytuacji rodzin najuboższych przeznaczono spore sumy, podniesiono najniższe płace i obiecano zamrozić ceny na najbliższe lata.
Kryzysy polityczne 1981-83 -(1.07.1980 Wprowadzenie podwyżki cen -strajki-władza niezdecydowana, co do użycia siły-próba gaszenia strajków za pomocą podwyżek płac tylko podsycały protesty-17.08.80 Międzyzakładowy Komitet Strajkowy z Wałęsą 21 postulatów: powołanie niezależnych od partii i pracodawców związków zawodowych, zagwarantowania prawo do strajku, przestrzegania wolności słowa i publikacji, przywrócenia do pracy osób zwolnionych po'70i'76, uwolnienia więźniów politycznych, podwyżek płac i poprawienia warunków pracy- wysłano komisje rządowe do rozmów ze strajkującymi pod presją Kremla władze powołały sztab w celu przygotowania planów zdławienia protestów siła-30.08 Porozumienia rządowe rozumienie ze strajkującymi. Na Vi plenum KC ostatecznie usunięto Gierka, nowym szefem partii Kania, stwierdził ze przyczyna fali strajków były poważne błędy w pilot. Ekonom i deformacje w życiu społecznym. W uchwale plenum znalazły się ogólnikowe zapowiedzi reform gospod, ponieważ Kreml nadal nalegał na zdławienie „kontrrewolucji” Jaruzelski wydał rozkaz opracowania planu wprowadzenia stanu wojennego - dla władz porozumienia sierpniowe były chwilowym zawieszenie by skonsolidować siły przed dalsza rozgrywką 17.09 Utworzono Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność”- złożyli wniosek o rejestracje. Postulaty realizowane opieszale- dalsze naciski Kremla na uspokojenie strojów siła) -W styczniu 1981 Moskwa zadecydowała om przeprowadzeniu na terenie Pl ćw. wojsk UW pod kryptonimem „Sojusz'81. W lutym premierem został Jaruzelski - wezwał do zaniechania akcji strajkowych prosił o „90 dni spokoju”. Tymczasem rozpoczęły się ćwiczenia sojuszu'81= prowokacja bydgoska; 16.03. MO pobiła działaczy „S” zaproszonych na sesje Wojewódzkiej Rady Narodowej- „S” zorganizowała strajk ostrzegawczy, rozmowy Rakowskiego z Wałęsą doprowadziły do zawieszenia strajku i nie sprowokowało wojsk UW do reakcji. -Mimo uspokojenia sytuacji Kreml naciskał na rozprawę z „S”. „S” nalegała na wyjaśnienie prowokacji bydgoskiej grożąc strajkiem ostrzegawczym, ale dzięki mediacja kościoła nie doszlo do tego. W partii coraz częściej pojawiały się glosy ze Kania nie poradzi sobie z uspokojeniem sytuacji droga polityczna, -W lipcu nastąpiło pogorszenie zaopatrzenia w sklepach, decyzja o obniżeniu przydziałów kartkowych -kolejne protesty nasilające się w następnych miesiącach. W październiku na IV plenum Kania zrezygnował z funkcji I sekretarza - został nim Jaruzelski oznaczało to zjednoczenie kierownictw partii, rządu i wojska w celu wprowadzenia stanu wojennego - w związku z narastająca fala strajków i zagrożeniem ze strony Kremla wprowadzony 13.12 - Blokada połączeń telefonicznych, internowano działaczy związkowych i politycznych, zawieszono działalność organizacji społ., ograniczono swobodę poruszania i wprowadzono godz. policyjna- zakazano strajków i manifestacji i wprowadzono militaryzacje zakładów
Kryzys 81-83 /CD/ Władze stanu wojennego: w 1982 formalnie rządziła partia komunistyczna, w praktyce władze przejęła jawna WRON i niejawny Komitet Obrony kraju. Na szczycie gen Jaruzelski, Kiszczak i Siwicki oraz wyżsi funkcjonariusze partyjni: Barcikowski, Milewski, Olszowski i Rakowski. W partii rozłam wielu członków wystąpiło lub przyjęło bierna postawę, odeszli głównie „ liberałowie” -„S” zeszła do podziemia - latem '82 została zdelegalizowana. -Pod koniec roku sytuacja zaczęła się normalizować - władze zwolniły kolejne gr. internowanych, zainicjowały tez utworzenie nowej organizacji ogólnopolskiej pozorującej dialog społeczny -Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego. Planując zawieszenie stanu wojennego władze oddały inicjatywę tej kwestii PRON by przyspożyć mu zaufania w społ. - zawieszony18.12.82 ale utrzymano przepisy wyjątkowe dające władzy ogromna swobodę łamania praw obywatelskich - utrzymano zawieszenie większości organizacji społ., zachowano surowe kary za strajki, -Wraz z zawieszeniem stanu wojennego władze poczęły odtwarzać kontrolowane przez siebie organizacje i instytucje. Przygotowując zniesienie stanu wojennego -ustawa o urzędzie ministra spraw wewnętrznych= ogromny zakres kontroli nad społeczeństwem, zmieniono konstytucje PRL wprowadzając d niej zapis o PRON. Stan wojenny zniesiono 22.07.1983,Zwolniono wszystkich internowanych poza 11 działaczami KORu i Komisji Krajowej „S”. Wyrazem usztywnienia polityki władz stało się XIII Plenum KC w październiku, na którym Jaruzelski ze partia nie musi być przymilna, mocny atak na Kościół. Wobec przygotowania kolejnej podwyżki cen władze przygotowały „konsultacje z masami”- ponowne protesty = podwyżki wprowadzone w lutym 1984 były mniejsze niż pierwotnie panowano.
Kryzys 56 - w 53r. zmarł Stalin. Przełomową rolę odegrał XX Zjazd Komunist. Partii Zw Radz. w 02.56r. poddał on krytyce wiele dogmatów stalinowskich i Stalina osobiście. Nowy sekretarz generalny partii Chruszczow wygłosił referat o kulcie Stalina i jego następstwach. Proces łagodzenia napięć wprowadzonych przez Stalina nazwano odwilżą. Wywierał on wpływ na sytuację w poszczególnych krajach uzależnionych od ZSRR. Żądano usunięcia z Polski narzuconych przez ZSRR doradców i oficerów radzieckich, usamodzielnienia gospodarczego, uznania dla byłych żołnierzy AK i PSZ na Zachodzie itp. Frakcja puławska - przedstawiciele to dotychczasowi prominentni politycy odpowiedzialni za wprowadzenie stalinizmu w Polsce, pragnęli uniknąć odpowiedzialności, którą przerzucali na Stalina i jego ludzi. Frakcja natolińska - żądała napiętnowania rodzimych stalinowców, stopniowego łagodzenia napięć spowodowanych przez represje stalinowskie, to politycy mniej odpowiedzialni za zbrodnie. 12.03.56r zmarł sekretarz KC PZPR Bierut, zastąpił go E. Ochab, zajmował stanowisko konserwatywne i dogmatyczne. Popularność Gomułki rosła. W sytuacji gdy nadal nie było jasne czy można liczyć na oderwanie się od bloku radzieckiego stanowisko Gomułki wielu ludziom wydawało się racjonalne. Przez cały kraj przetaczały się wielkie demonstracje. W Poznaniu 28.06.56r doszło do strajku generalnego i demonstracji ulicznej. Zajęto szereg gmachów publicznych, wysunięto daleko idące żądania ekonom. Próba zajęcia gmachu Wojewódzkiego Komitetu Bezpieczeństwa doprowadziła do interwencji wojska 75 zabitych, wielu rannych). Wydarzenia wywołały szok. Czołowi przywódcy polit. nie potrafili znaleźć wytłumaczenia i nie umieli im zaradzić. Ochab przyłączył się do grupy uznających celowość odwołania się do Gomułki. Na przeszkodzie stała sprawa oskarżenia go o zdradę i odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne (pierwsze wycofane, drugie odroczone). Gomułka powrócił do pracy partyjnej. Do W-wy przybył niespodziewanie Chruszczow i musiano przerwać obrady VIII plenarnego posiedzenia KC PZPR. Stacjonujące w Polsce wojska radz. ruszyły na stolicę. Istniała obawa, że władze radz. nie dopuszcza do zmian w Polsce, rozmowa obu delegacji zakończyła się pomyślnie(delegacja radz. opuściła kraj, wojska radz. wycofano w rejon zakwaterowania, obrady dalej trwały). 15-18.11.56r w ZSRR przebywała polska delegacja rządowa i wynegocjowała nowe układy obejmujące sferę zagadnień gospod. i polit. Autorytet Gomułki rósł. Przywódcy radz. nie ingerowali w sprawy wew. Polski ale w sprawach zagr. Musieliśmy się liczyć ze stanowiskiem ZSRR (dalej członkostwo w RWPG i UW).
Kryzys 67 - w 64r Kuroń i Modzalewski związani z kołami prominentnymi w PZPR podjęli krytykę kierownictwa partyjnego z pozycji lewackich zarzucając mu odejście od zasad marksizmu-leninizmu. Opracowali manifest liczący 128 stron maszynopisu. Cezura partyjna uznała, że Manifest stanowi przeniesienie na grunt polski krytyki socjalizmu uprawianej przez tzw. troksistów. Autorów aresztowano i usunięto z partii i uniwersytetu. Po uwolnieniu z aresztu autorzy Manifestu opracowali drugi tekst: „List otwarty do członków POP PZPR i członków uczelnianej organizacji ZMS przy Uniwersytecie Warszawskim”. Autorów ponownie aresztowano i skazano na 3-3,5 lata więzienia. Do ostrych dyskusji doszło w 66r. z okazji obchodów 10lecia wydarzeń październikowych. Zwolennicy liberałów z Kołakowskim uznali, że kierownictwo PZPR z Gomułką na czele odeszło od ideałów demokratycznych, zdradziło hasła 56r i zajmuje stanowisko zdecydowanie oportunistyczne i biurokratyczne. KC PZPR poddał krytyce poglądy Kołakowskiego i wykluczył go z partii wielu członków PZPR wystąpiło z partii. Partię opuściło też wielu pisarzy i publicystów krytycznie odnoszących się do narastających w niej tendencji nacjonalistycznych, tendencje dały o sobie znać ze szczególną siłą w 67r gdy na tle dyskusji na temat wojny Izraela z krajami arabskimi ludzi sympatyzujących z Izraelem zaczęto masowo usuwać z partii a następnie z zajmowanych stanowisk. Wybuchła podsycana przez „partyzantów” fala nagonki antyżydowskiej. Proces ten zaostrzono w 68r po wydarzeniach marcowych.