Wykład nr 1

Ekonomia pochodzi z starożytności .

` Oikosnomikos ` - nauka o gospodarstwie domowym

Ojkos - dom

Nomos - nauka

Mikroekonomia bada gospodarstwo domowe , nauka społeczna pokrewna filozofii .

EKONOMIA - nauka o gospodarowaniu dobrami rzadkimi ( McKenzy )

Ekonomia była nazywana społeczną , polityczną ale od czasu Marshalla mamy samą

ekonomię .

Funkcje ekonomii :

1. Teoriopoznawcza - wyjaśnienie , określenie różnych zjawisk i ich przebiegu .

2. Aplikacyjna - próba formułowania wskazówek dla gospodarki .

MIKROEKONOMIA - ta część badań ekonomicznych , która skupia się na badaniu

poszczególnych podmiotów gospodarczych lub poszczególnych rynków .

Narzędzia : cena , popyt podaż , zysk .

MAKROEKONOMIA - badanie i interpretacja zjawisk zachodzących między podmiotami .

Badanie zależności całej gospodarki .

EKONOMIA POZYTYWNA - wypracowanie uniwersalnych narzędzi , polega na dokony -

waniu bezstronnych uogólnień systemów , obiektywizm , brak wartościowania .

EKONOMIA NORMATYWNA - sądy wartościujące , umożliwiające budowę ideologii .

Kierunki ekonomii :

1. Merkantylizm - ( Montchretien ) utożsamiała gromadzenie bogactwa z gromadzeniem

pieniądza pełnowartościowego .

2. Fizjokratyzm - ( Quesnay , Keney ) podstawową dziedziną gospodarki jest rolnictwo .

3. Ekonomia klasyczna - ( Ricardo , Smith , Say ) - apologezja prywatnej własności

i rynku .

Prawo rynków Saya - każdy popyt rodzi swoją podaż , a każda podaż rodzi swój popyt ,

4. Leseferyzm - okres nie ingerencji państwa w gospodarkę .

5. Keynesizm - ( twórcą Keynes - twórca interwencjonalizmu państwowego ) ekonomia

popytowa , prawo Saya jest niesłuszne gdyż zdarzają się takie okresy , że

państwo musi pomóc gospodarce , mikroekonomiczna polityka państwa .

Keynes - 1936 -

6. Neoklasyczna ekonomia - poprawienie klasycznej , synteza neoklasyczna Marshalla .

7. Ekonomia marksistowska - ( czyli gospodarka rynkowa jest zła ) kładzie nacisk na

sprawiedliwość społeczną , naczelną kategorią jest człowiek i jego potrzeby .

8. Ekonomia podażowa - co robić aby pobudzać podaż :

• Monetaryzm - Milton Friedman

• Teoria racjonalnych oczekiwań

Problem ograniczoności zasobów - RZADKOŚĆ

Zjawisko a ) powszechne Luka między potrzebami a

b ) pozytywne możliwościami ich realizacji

wynikającymi z ilości dóbr jakimi

dysponujemy w danym czasie .

Subiektywizm odzwierciedla rzadkość .

POTRZEBA - uczucie braku połączone z chęcią jego zaspokojenia .

POTRZEBA

podstawowe jednorazowe wyższego rzędu powtarzalne

fizyczne duchowe społeczne egzystencjonalne

Trójczłonowa koncepcja podziału człowieka .

CZŁOWIEK

Biosystem Socjosystem Psychosystem

( nie jest sam ) ( człowiek istota

myśląca , podejmuje

samodzielne decyzje )

Geneza powstania potrzeb :

• pierwotne ( instynktowne )

• społeczne ( nabyte , wyuczone w procesie rozwoju )

Prawo powtarzania potrzeb ( Jevons )

1. Powietrze ( oddychanie )

2. Pożywienie

3. Ubranie

4. Mieszkanie

5. Szeroko pojmowana rozrywka

6. Przedmioty zbytku luksus

Zasady Marshalla :

1. Pożywienie

2. Ubranie

3. Mieszkanie

4. Zaspakajanie wszelkiej działalności

Cech potrzeb :

1. Obiektywizm

2. Subiektywizm i indywidualizm

3. Konkurencyjność

4. Substytucyjność

5. Nieograniczoność co do liczby ( teoria wyboru konsumenta )

6. Ograniczoność co do pojemności

7. Odnawialność

8. Społeczny charakter ( miejsce w strukturze społecznej )

9. Komplementarność

10. Historycznie zmienny charakter - wraz ze zmianą ustroju potrzeby ulegają modyfikacji .

PIRAMIDA POTRZEB

potrzeby

samorealizacji

( praca nad sobą )

potrzeby szacunku i poważania wg . Maslowa

( poczucie własnej wartości )

potrzeby społeczne ( poczucie przynależności )

potrzeby bezpieczeństwa ( pewność ochrona )

potrzeby fizjologiczne ( głód , pragnienie , seks )

Nienasyconość człowieka przewyższa tempo możliwości .

DOBRA - wszystkie rzeczy służące do zaspokajania potrzeb .

Dobra gospodarcze - wytworzone przez człowieka .

Dobra konsumpcyjne - służą zaspokajaniu potrzeb bieżących .

Dobra inwestycyjne - konsumpcja na przyszłość .

PRODUKCJA oddziaływanie człowieka na przyrodę w celu uzyskania dobra gospodarczego

W aspekcie ekonomicznym proces produkcji polega na zastosowaniu czynników produkcji

i przetwarzaniu ich w produkt .

Czynniki produkcji - są to wszystkie środki użyte w produkcji .

Czynniki produkcji :

1. Dobra pierwotne - surowce mineralne , wody , lasy , ziemia ( renta gruntowa ,

czynsz dzierżawny ) , rośliny , zwierzęta .

2. Praca człowieka

3. Ekonomiczne dobra produkcyjne ( dobra kapitałowe ) - maszyny , budynki , licencje

znaki firmowe , kapitał pieniężny ( gotówka , akcje , obligacje i należności ) .

4. Technologia - sposób wytwarzania

5. Talent przedsiębiorczości - umiejętność łączenia wszystkich czynników produkcji w

jednym procesie wytwarzania dóbr i usług , przynosi maksymalne efekty .

Podstawowe czynniki produkcji - ziemia , kapitał , praca ( zdolności fizyczne i umysłowe

człowieka które może on dać ) .

Krzywa możliwości produkcyjnych

Dobra A

A

C

Dobro B

B

OGRANICZONOŚĆ ZASOBU - dynamiczna teoria zasobów mówi o tym , że zasobów w

gospodarce nie brakuje , brakuje naszych zdolności do ich wykorzystania .

Rzadkość jest czasowa , a zasoby dynamiczne się odnawiają .

Wykład nr 2

ALOKACJA - rozdysponowanie rzadkich zasobów między konkurencyjne cele .

KOSZT ALTERNATYWNY - koszt zaniechanych możliwości , korzyści wynikających z

najlepszego niezastosowanego zasobu .

Aspekt gospodarowania :

• pozytywny - osiąganie korzyści

• negatywny - ( konieczność ) - straty

KOSZTY :

• alternatywne - to co utraciliśmy

• rzeczywiste - wyłożenie pewnej ilości kapitału po to aby uzyskać korzyści

Cel naszej pracy - realizacja ma być najlepsza , racjonalna - najlepsze rozwiązanie w

danych warunkach , z punktu widzenie celu ekonomicznego .

GOSPODAROWANIE - jest procesem w którym wykorzystujemy w sposób racjonalny

ograniczone zasoby .

Dwie zasady racjonalnego gospodarowania :

1. Zasada największego efektu ( wydajności ) - przy danych środkach maksymalizujemy

efekt .

2. Zasada najmniejszego nakładu ( oszczędność środków ) - osiągnąć cel przy użyciu jak

najmniejszych środków .

RACJONALNOŚĆ :

• rzeczywista - jest to wybór maksymalizujący wynik ( korzyści ) - jedno rozwiązanie

• proceduralna - dochodzenie do najlepszego rozwiązania , każde lepsze od poprze -

dniego jest racjonalne ( wiele rozwiązań )

RACHUNEK EKONOMICZNY - zespół rachunków symulacyjnych pozwalających nam na

wybór rozwiązania optymalnego czyli najlepszego w danych warunkach .

• tylko w jednostkach wartościowych

• musi być celowy

• musi być dualny ( tylko jedna z zasad racjonalnego działania )

• musi być wariantowy - im więcej symulacji tym większe prawdopodobieństwo że

wybierzemy najlepiej

• kompletność -musimy uwzględnić jak najwięcej czynników wpływających na dane

zjawisko ( nigdy nie mamy wszystkich czynników )

EKONOMIA to nauka statyczna . Próby prowadzące do wyników , musi być wiele prób ,

im więcej prób tym lepszy wynik przy założeniu błędu statystycznego .

Przedmiot badań ekonomii - proces gospodarowania wszelkie działania w sferze produkcji

dóbr i usług , w sferze podziału i konsumpcji . Motywem działania jest:

• zaspokojenie potrzeb ludzkich

• uzyskiwanie korzyści z produkcji ( dla producenta )

Sposobem będzie podejmowanie racjonalnych wyborów co , gdzie , kiedy .

METODY BADAWCZE ekonomii :

• obserwowanie procesu gospodarczego ( empiria )

• dokonujemy uogólnień ( abstrakcja) pomijanie elementów o marginalnym znaczeniu

dla przebiegu zjawiska ekonomicznego , wyodrębnienie podstawowych wiadomości

dla danego zjawiska .

ZJAWISKA GOSPODARCZE , cechy :

1. Sprężenie zwrotne , skutek - przyczyna

2. Zjawiska mające miejsce w mikroskali nie zawsze sumują się w makro , po dogłębnym

zbadaniu okazuje się , że zależność nie występuje .

3. Złudność zależności ekonomicznych .

4. Jest subiektywna .

5. Dobór technik i metod badawczych wpływa na wyniki badań ( mogą się różnić )

KONKRETYZACJA - zbliżenie teoretycznej formuły do rzeczywistości .

WERYFIKACJA - sprawdzanie czy formuła jest prawdziwa czy nie .

1. statystyczna ( badania )

2. historyczne odnoszenie się do przeszłości

FALSYFIKACJA - ( odwrotna do weryfikacji ) - obalenie hipotezy poprzez wykazanie że w

jakimś przypadku ona nie zachodzi .

Narzędzia pomocnicze w badaniu ekonomii :

1. logiczne myślenie : indukcja , redukcja , dedukcja .

TEORIA EKONOMICZNA - zbiór twierdzeń wyjaśniających zjawiska i procesy ekonomiczne ,

musi być odpowiednio skomponowana , interpretuje , daje diagnozę gospodarki .

Podstawy do prognozowania przyszłości .

NARZĘDZIA EKONOMICZNE :

1. Model ekonomiczny - uproszczenie które zawiera wszystkie ważne elementy dla

danego zjawiska , pomija te które nie mają wpływu na dane zjawisko . ( Badania

modelowe są niezbędne , korzystne , bo to jedyny sposób badania rzeczywistości

gospodarczej .

2. Eksperyment - ( jest wykorzystywany ale wymaga ostrożności ) - stworzenie pewnych

warunków nie występujących w rzeczywistości gospodarczej .

• Eksperyment kontrolowany - polega na stworzeniu kilku kontrolowanych prób , w

każdej próbie zmiana jednego czynnika .

SYSTEM SPOŁECZNY - całość związków i zależności występujących w społeczeństwie .

Wszelkie działania w ramach systemu to układ społeczny .

SYSTEM SPOŁECZNY

system polityczny system kulturalny system ekonomiczny -

- bezpieczeństwo - nawyki gospodarczy

zewn. i wewn. - tradycje - całokształt związków

- instytucje - oczekiwania członków i zależności między

społeczeństwa członkami społeczeństwa

wynikających z działania ich

na płaszczyźnie ekonomicznej

decyzyjny motywacyjny

kontrolny koordynacyjny

PRAWA EKONOMICZNE - istotne , konieczne i stale powtarzające się związki zależności

między kategoriami ekonomicznymi . Charakteryzują się statystycznością ,

sprawdzają się w wielu przypadkach , są obiektywne , są historyczne - pojawiają

się tam gdzie mogą i znikają tam nie mają miejsca bycia . Są niezmienne .

Wykład nr 3

Reforma - pewien cykl zmian

TRANSFORMACJA - cykl zmian powodujących przejście systemu od systemu mniej do

bardziej efektywnych

TRANSFORMACJA

modyfikacyjna systemowa

modyfikacje , zmiany rewolucyjne dotyczy systemu ekonomicznego ,

ewolucyjne w systemie ekonomicznym politycznego , kulturowego

( kraje Europy środkowej )

1. od centralnie planowanej do

rynkowej

2. od socjalizmu do demokracji rynkowej

Jak wyglądała gospodarcza organizacja człowieka

1. GOSPODARKA NATURALNA - podstawowym podmiotem jest gospodarstwo domowe

( jego cel to produkcja i konsumpcja ) , to taki typ organizacji , w której każdy

podmiot wytwarza dobro na zaspokajanie własnych potrzeb .

Nadwyżka była przyczyną do zmiany typu gospodarowania - społeczny PODZIAŁ

PRACY ( grupy - zawody - specyficzne zawody )

SPECJALIZACJA - ukierunkowanie swoich predyspozycji , doskonalenie ich .

Wolność osobista niezbędna do zmian formy gospodarczej , własność prywatna również .

2. GOSPODARKA RYNKOWA - typ organizacji ekonomicznych człowieka , gdzie podsta -

wową instytucją jest rynek na której dokonuje się wymiana , a motywem

działania jest efektywność , korzyść ( zysk , konsumpcja ) . Pojawił się

producent i wymiana .

Typy wymiany :

• Towar za towar - gospodarka towarowa

• Towar - ekwiwalent ( pieniądz ) - towar - Gospodarka towarowo - pieniężna

Współczesna gospodarka rynkowa to gospodarka mieszana - dominuje własność prywatna

ale dopuszczalne są inne własności . Głównym narzędziem jest rynek ale dopuszczamy

interwencje państwa .

WŁASNOŚĆ

prywatna publiczna

indywidualna zbiorowa państwowa lokalna ( komunalna )

spółka

spółka akcyjna

Model gospodarki rynkowej

• Gospodarka zamknięta - nie ma powiązań z innymi gospodarkami narodowymi bądź

z jakimkolwiek podmiotem pochodzenia zagranicznego .

• Gospodarka otwarta - odwrotność , jest eksport i import , jest opcja wejścia i wyjścia .

RYNEK - ( podstawowy mechanizm gospodarki rynkowej )

1. Miejsce na którym dokonuje się wymiana .

2. Całokształt procesów odbywających się między jego uczestnikami czyli podmiotami

gospodarczymi .

3. Na rynku zachodzą transakcje - proces gdzie spotykają się dwie strony .

TRANZAKCJA

ma procesy negocjacyjne może dotyczyć czasowego jako forma działalności to

dysponowania własnością zmiana formy własności

kredyty

4. To zespół rynków gdzie zachodzą transakcje

Rodzaje rynków :

• lokalne

• krajowe

• międzynarodowe

• światowe ( ostateczny weryfikator )

Rynek dóbr

konsumpcyjnych - nabywca nabywa inwestycyjnych - kupuje dobro by

coś do skonsumowania poddać je obróbce i stworzyć

dobro finalne

RYNEK

otwarty ( raczej ograniczony ) zamknięty

przetarg

formalny - instytucjonalny nieformalny

w ramach swojego rozwoju doprowadziły sprzedawcy na targu gdzie nie ma

do tego , że mają swoją siedzibę ( giełda ) legalizacji ( czarny rynek )

biały szary czarny

RYNEK KONKURENCJI

doskonałej niedoskonałej

pełny monopol oligopol

duopol monopol

PIENIĄDZ - wyłonienie się ekwiwalentu jako pojęcia

• Ekwiwalent - muszelki bydło itp. kruszce szlachetne metale ( była ich odpowiednia

ilość , trwałe , łatwe do podzielenia , powszechne ) - monety - prawo bicia pieniądza .

• Pełnowartościowy - taki w którym wartość kruszcu odpowiada nominałowi : złoto

i srebro , później tylko złoto .

• Banknot - nota bankowa zaświadczenie o złożeniu w banku odpowiedniej ilości kruszcu

• Od I wojny światowej przejście do systemu sztabowozłotowego i dewizowozłotowego .

Zaczęto odchodzić od pieniądza pełnowartościowego .

• Papierowy - symboliczny ( symbol wartości ) - umowa społeczna , gwarancją wartości

pieniądza jest stabilność gospodarki państwa ( kryzys w Rosji ) .

Funkcje pieniądza :

1. Miernik wartości

2. Środek wymiany

• cyrkulacji

• środka płatniczego ( rozbieżność w czasie między strumieniem pieniądza

a strumieniem towaru - kredyt )

3. Środek tezauryzacji ( gromadzenie skarbu )

4. Pieniądz światowy ( SDR - 42% $ + 19% DM + 15% J + 12% Ł + 12% F )

Wykład nr 4

CENA - informuje nas o relacji między produktami

1. relatywna , informacyjna mówi nam o rzadkości produktu

2. żywiołowa , administrowana

3. funkcja agregacyjna - pozwala nam na przejście od systemu ilościowego do

jakościowego

4. ma zdolność równoważenia popytu i podaży

5. funkcja kosztowa - wchodzi w skład produktów jako koszt

6. nie jest wielkością jednorodną :

• elementem ceny są koszty nabywania czynników produkcji np. maszyny , surowce

• zawiera obciążenia prawne - podatki

• zysk

7. funkcja dochodowa - pokazuje ona wartość naszego dochodu ( możemy za jej pomocą

wyliczyć siłę nabywczą pieniądza - wartość realna - ilość dóbr i usług

które możemy za nią nabyć )

Cena sprawiedliwa - św. Tomasz z Akwinu - powinna być ustalana zgodnie z wartościami

chrześcijańskimi .

Milton Friedman - monetaryzm - Cena jest czynnikiem motywującym do aktywności

gospodarczej . Po to aby można było posiadać pewne produkty -

motywuje do działania .

POPYT - zapotrzebowanie zgłoszone na dobra i usługi na rynek przez nabywców ( rynek

konsumpcji , rynek czynników produkcji )

NABYWCY

KONSUMENCI PRODUCENCI

dobra finalne czynniki produkcji

Rodzaje popytu :

• popyt efektywny - popyt poparty siłą nabywczą pieniądza

• popyt potencjalny - ( co by było gdyby ) preferencje

• popyt na dobra komplementarne - popyt na jedno dobro jest ograniczony popytem

na drugie dobro

• popyt na dobra substytucyjne - potrzebę zaspokaja dobro A lub dobro B

• popyt złożony - popyt na opony zależy od popytu na samochody

POPYT - elementy regulujące :

1. Cena dobra

• cena substytutów

• ceny dóbr komplementarnych

• przewidywania co do kształtowania się cen w przyszłości

• zjawisko antypacji popytu - wyprzedzanie faktycznego popytu

2. Dochód - ile mamy i ile możemy wziąć na kredyt - ujęcie statystyczne i dynamiczne

3. Preferencje popytowe - upodobania indywidualne , tradycje , religia , moda

4. warunki geograficzne - demograficzne

PODAŻ - ilość dóbr i usług zaoferowanych na rynek w danym czasie określonemu lub

nieokreślonemu nabywcy ( występuje dzisiaj częściej )

Czynniki motywujące podaż :

1. Cena produktu

• cena dóbr substytucyjnych

• cena dóbr komplementarnych

• statystyczne i dynamiczne badania - kształtowanie się cen

• cena czynników produkcji

• technologia

• ilość przedsiębiorstw w gałęzi - warunki konkurencji

• warunki prawne

• pomoc państwa ( dotacje , subwencje )

PRAWO POPYTU ( Zależności na rynku konkurencyjnym , produkt jest jednorodny , ilość

produktu jest ograniczona , konsumenci i producenci decydują na

podstawie swoich korzyści . Nabywcy podejmują decyzję niezależnie

od siebie . Rynek dotyczy dóbr konsumpcyjnych , ceteris paribus . )

- mówi ono że , wraz ze wzrostem ceny danego dobra lub usługi w

sytuacji ceteris paribus spada zapotrzebowanie na to dobro lub usługę .

Funkcja jednoczynnikowa

cena

wg Marshalla

popyt

POPYT :

• potencjalny , efektywny

• komplementarny

• substytucyjny

• złożony , ograniczony

Dobra substytucyjne - cena B spada popyt A spada

Dobra komplementarne - cena B rośnie popyt A i B spada

PRAWO PODAŻY ( Celem producentów jest maksymalizacja zysków . Producenci są

niezależni od siebie - rynek konkurencyjny . Producenci są sprzedawcami

ceteris paribus . )

- wraz ze wzrostem ceny wzrasta ilość produktu czy usługi oferowana

przez producentów na rynek .

cena

wg Marshalla

podaż

Mechanizm równoważenia rynku - cena , popyt , podaż .

CENA RÓWNOWAGI RYNKOWEJ - cena czyszcząca rynek , pozwala ona na uwolnienie

rynku z nadmiernej ilości popytu lub podaży .

RÓWNOWAGA RYNKOWA

cena

C 3 - niedobór popytu , nadwyżka podaży

C 2 - cena równowagi ( punkt przecięcia

E krzywej popytu i podaży )

C 1 - nadwyżka popytu , niedobór podaży

podaż , popyt

Cena równowagi - sytuacja modelowa

Flubturencje - ruch wokół ceny równowagi

Procesy dostosowawcze - krótko lub długo okresowe

Krótki okres czasu - przynajmniej jeden czynnik constans ( technologia ) - podaż jest

mało elastyczna - limituje nas wielkość produkcji

Długi okres czasu - wszystkie czynniki produkcji są zmienne

Bardzo krótki okres czasu - tylko cena się zmienia

Ex - ante -działanie wyprzedzające

Ex - post - działanie po wystąpieniu jakiegoś czynnika

MODEL PAJĘCZYNY - opisuje opóźnione dostosowanie podaży w stosunku do zmian

popytu na rynku ( rolnictwo - opóźnienie jednoroczne )

Dostosowanie ekstrapolacyjne - dostosowanie z opóźnieniem , podaż w danym okresie

dostosowuje się do podaży bazowej ( rok poprzedni ) .

Wykład nr 5

Pieniądz światowy - ( pieniądz kruszcowy , pieniądz narodowy $ )

Pieniądz kreowany SDR ( Special Drawing Rights ) , MFW , ECU , EURO ( wąż walutowy )

Cena absolutna - ilość jednostek pieniężnych przypisywanych danemu przedmiotowi .

Cena relatywna - ilość jednostek dobra A z konsumpcji której musi zrezygnować aby

nabyć jedną jednostkę dobra B ( niezbędna do analizy ekonomicznej )

Dwa mechanizmy cen :

• ceny żywiołowe , rynkowe - cena tworzona tylko w oparciu o rynek jako mechanizm

alokacji ( raczej model )

• cena administrowana

1. Podmiot gospodarczy który ma silną pozycję na rynku ( monopol ) .

2. Państwo jako podmiot gospodarczy może administrować ceną .

Cena administracyjna - socjalizm , cena ustalana nakazowo , od góry .

Gospodarka rynkowa - oddziaływanie na cenę za pomocą podatków , ceł ,oprocentowanie

kredytów , ulgi , subwencje .

ELASTYCZNOŚĆ - miara zmian względnych ( pokazuje nam jak zmienia się dana wielkość

pod wpływem danego czynnika .

Elastyczność POPYTU :

E= % zmiana wielkości popytu / % zmiana wielkości czynnika wpływającego na popyt

1. 
   Cenowa

2. 
   Dochodowa ( + dobra normalne , - dobra niższego rzędu )

3. Mieszana ( krzyżowa ) ( + dobra substytucyjne , - dobra komplementarne )

Krzywe popytu przy różnych poziomach elastyczności cenowej .

elastyczny E > 1 jednostkowy E = 1 nieelastyczny E < 1

sztywny E = 0 doskonale elastyczny

AD 1 . Jak zmieni się popyt na dobro A przy zmianie ceny dobra A o jednostkę .

AD 2 . Jak zmieni się popyt na dobro A pod wpływem zmiany dochodu konsumenta

o jednostkę .

AD 3 . Jak zmieni się popyt na dobro X pod wpływem zmiany ceny dobra Y .

Produkty spożywcze - niska elastyczność , mniej niż jednostka

Produkty przemysłowe - wyższa elastyczność , prawie jednostkowa

Usługi - wysoka elastyczność , więcej niż jednostkowa

Elastyczność PODAŻY

Ec = % zmiana wielkości podaży / % zmiana wielkości ceny

cena

ec < 1

ec = 1

ec > 1

podaż

Wzdłuż całej krzywej popytu i podaży nie ma elastyczności takiej samej , może ona się

zmieniać .

Elastyczność :

• punktowa

• łukowa ( konkretny odcinek krzywej )

Ekspansybilność ceny - jak zmieni się cena jeżeli podaż zmieni się o jednostkę .

Fleksybilność cenowa - jak zmieni się cena jeżeli popyt zmieni się o jednostkę .

PODMIOTY W GOSPODARCE RYNKOWEJ

Struktura gospodarki rynkowej .

PODMIOTEM GOSPODARCZYM - nazywamy każdą formę organizacji , każdego aktywnego

uczestnika gry rynkowej podejmującego samodzielne decyzje , kierującego się

własnym interesem i związanym z tym ryzykiem .

JANOS KORNAI - wyodrębnił w gospodarce dwa procesy :

1. Procesy realne ( materialne ) - są tom wszelkie działania w ramach tych procesów

powodujące zmiany czynników produkcji mające na celu wytworzenie dóbr ,

produktów , ich wymianę jak również konsumpcję np. : wytwarzanie ,

przetwarzanie, transportowanie , pakowanie .

2. Procesy regulacyjne ( myślowe ) są to wszelkie procesy związane z przetwarzaniem

i przekazywaniem informacji jak również z przygotowaniem i podejmowaniem

decyzji ekonomicznych .

Podział gospodarki na sferę realną i regulacyjną .

Sfera realna - przedsiębiorstwa ( producent ) , konsumenci ( gospodarstwa domowe )

BANK komercyjny - podmiot gospodarczy powołany w celu przyjmowania z rynku wolnych

środków pieniężnych i zarządzania nimi ( sfera realna )

NBP , banki narodowe , centralne -podmiot sfery regulacyjnej , obsługuje państwo ,

zarządza budżetem państwa , jest bankiem banków , jest bankiem emisyjnym ,

określa rezerwy obowiązkowe .

Parametry NBP :

1. Stopa redyskontowa

2. Stopa lombardowa

3. Stopa refinansowa

INSTYTUCJE UBEZPIECZENIOWE - są powołane do życia w celu przejmowania ryzyka z

podmiotów mniej zdolnych do jego ponoszenia . Są podmiotem rynku kapitałowego

gromadzą duże środki kapitałowe .

GIEŁDA - rynek kapitałowy , ` barometr gospodarki `

PODMIOTY DEMOKRACJI PRZEMYSŁOWEJ - związki zawodowe , zrzeszenia pracodawców

zrzeszenia konsumentów - zadaniem ich jest obrona interesów grup które zrzeszają .

PAŃSTWO - podmiot specyficzny ( superpodmiot ) , podmiot o charakterze władczym ,

może regulować , sterować podmiotami , przestrzega zasad gospodarki rynkowej .

PRZEDSIEBIORSTWO ( producent ) - jest podmiotem gospodarczym realizującym swoje

cele , działa samodzielnie , podejmuje decyzje i ryzyko .

Cechy przedsiębiorstwa :

1. Odrębność ekonomiczna ( własność )

2. Odrębność organizacyjna ( np. spółka )

3. Odrębność prawna ( strona prawna , pełna osobowość prawna )

PRZEBSIĘBIORSTWO

publiczne prywatne

państwowe lokalne indywidualne zbiorowe ( spółki )

GOSPODARSTWO DOMOWE - grupa ludzi , wspólnie zamieszkujący i wspólnie podej -

mujących decyzje co do rozdysponowania posiadanych środków . przynajmniej jedna

z osób musi prowadzić działalność zarobkową .

Funkcje gosp . domowego :

1. Funkcja konsumpcyjna ( zaspokajanie potrzeb )

2. Funkcja produkcyjna ( uczestnictwo w rynku czynników produkcji - rynek pracy )

WYBORY konsumenta :

1. Wybory konsumenta odbywają się zgodnie z jego preferencjami , interesem ( główny

cel - zaspokajanie potrzeb )

2. Wybory dokonywane są w oparciu o dane informacje ( modelowe - pełna informacja )

3. Wybiera między dobrami substytucyjnymi

4. Jest podmiotem racjonalnym

Celem konsumenta jest maksymalizacja zadowolenia z konsumpcji

Ograniczenia :

1. Dochody ( dochód realny )

2. Ceny dóbr i usług ( dochód realny )

Uporządkowany system preferencji konsumenta :

1. Założenie kompletności preferencji .

2. Założenie przechodniości preferencji .

3. Nienasyconość zadowolenia konsumenta .

Wykład nr 6

Dobra :

• preferowane - najważniejsze dla konsumenta

• obojętne - między dobrami można szukać najlepszej kombinacji dóbr ( możliwość

wymiany)

UŻYTECZNOŚĆ - miara zadowolenia konsumenta , pokazuje ile zadowolenia z konsumpcji

jednego dobra bądź usługi ma konsument

Użyteczność jest więc miarą porządkową , coś jest ważniejsze a coś mniej - subiektywizm.

UŻYTECZNOŚĆ CAŁKOWITA - suma użyteczności konsumowanej ilości dobra.

UC

Ilość dobra Q

Funkcja rosnąca ale o zmiennym tempie przyrostu ( trzeba badać tempo przyrostu ) .

UŻYTECZNOŚĆ MARGINALNA - zadowolenie konsumenta ze zwiększenia ( zmniejszenia )

konsumpcji o jedną jednostkę dobra Q .

UM

nasycenie Ilość dobra Q

Funkcja malejąca przecinająca układ współrzędnych , najcenniejsza dla konsumenta jest

pierwsza jednostka dobra ( bo wtedy najbardziej odczuwa rzadkość , potem wzrasta

uczucie nasycenia danym dobrem ) .

W przypadku konkretnego dobra może dojść do nasycenia - dane dobro nie ma już dla

nas znaczenia .

Ostatnia jednostka przypada na moment gdy UM przecina układ - nasycenie , gdy ilość

dobra jest maksymalna .

UC = max

UM = 0

punkt nasycenia ( odnosi się do jednego dobra )

PRAWO malejącej użyteczności marginalnej - każda następna jednostka danego dobra

daje coraz mniejsze zadowolenie konsumenta .

TEORIA nadwyżki konsumenta ( Marshall ) - z dodatniej różnicy pomiędzy indywidualną

użytecznością jakiegoś dobra dla danego konsumenta a jego ceną rynkową .

KRZYWA OBOJĘTNOŚCI - pokazuje wszystkie kombinacje dwóch dóbr dających

konsumentowi ten sam poziom zadowolenia.

Dobro A

Dobro B

Dla konsumenta jest obojętne czy tyle danego dobra czy tyle innego - dobra wymienne .

Relacja wymienności jest zmienna ( bo przydatność danych dóbr może się zmieniać )

Różna jest substytucyjność dóbr .

PRAWO malejącej marginalnej substytucyjności dóbr - określa jaką ilość dobra A należy

poświęcić w celu zwiększenia konsumpcji o 1 jednostkę dobra B .

Zależy od ogólnej ilości A i B ( rzadkość )

MAPA OBOJĘTNOŚCI

Dobro A

Każda wyżej położona krzywa symbolizuje

wyższe zadowolenie z konsumpcji .

Dobro B

Krzywe wzajemnie równoległe , nie przecinają układu .

Kombinacja na zasadzie zmniejszania się jednego i

drugiego dobra. Konsumentowi jest wszystko

jedno . Taka krzywa jest niemożliwa ,

ograniczenia finansowe .

DUDŻET KONSUMENTA :

1. Dochody :

• płacowe

• pozapłacowe

• stałe ( regularne )

• sporadyczne ( nieregularne )

2. Wydatki

• konsumpcja bieżąca

• oszczędności

Płaca jest najpowszechniejszym dochodem ale nie jest jedynym źródłem .

Źródła pozapłacowe :

• działalność państwa : stypendia , renty ,zasiłki , pomoc społeczna

• wygrane - gry liczbowe , spadki

• oszczędności

Dochody:

• regularne - podstawowe : płaca , stypendium , renta , wyniki z ubezpieczeń społ.

• sporadyczne - wygrane , spadki

Dochód z okresu T = konsumpcja z okresu T ale istnieje też ograniczenie z konsumpcji

bieżącej na korzyść konsumpcji przyszłej ( oszczędności ) .

Rentier - osoba żyjąca z kapitału , ma dosyć środków na życie .

Transfery rzeczowe - pieniądze trafiające z pomocy społecznej ( Begg ) .

LINIA BUDŻETOWA KONSUMENTA

Dobro A

Pokazuje wszystkie kombinacje dóbr , które wymagają

zaangażowania takich samych środków ( takiej samej

ilości środków ) .

Dobro B

Zakreśla obszar możliwości finansowych konsumenta , ale nie wszystkie kombinacje są

jednakowo ważne dla konsumenta ze względu na indywidualne preferencje .

Optimum konsumenta

Krzywa obojętności jest styczna do linii budżetowej .

Najlepsze wykorzystanie dochodu zgodne z rzeczywistością .

Konsument dąży do maksymalizacji , będzie więc dążył do wzrostu dochodu , żeby był

realny ( nie tylko zgodny z inflacją )

Wykład 10

Decyzje mikroekonomiczne producenta

• co do zasobów

• co do czynników produkcji

• co do planowania itd.

Podstawową funkcją produkcji jest analiza ekonomiczna , która musi być dwusektorowa :

• technologiczna ( jakie technologie wytwarzania są możliwe do wyboru ), każde przedsiębiorstwo opracowuje współczynniki technologiczne , czyli dokonuje tzw. optymalizacji technologicznej która polega na poszukiwaniu najlepszej technologii , czyli lepszej bardziej efektywnej , pozwalającej na zaoszczędzenie przynajmniej jednego czynnika produkcji , jednak zazwyczaj zmieniają się proporcje co do wykorzystania pewnych czynników produkcji

• przedsiębiorstwo jest ograniczone finansowo , czyli musi prowadzić analizę finansową , jest to optymalizacja ekonomiczna , czyli ile kosztują te czynniki produkcji ( nowe produkcje mogą być bardzo kapitałochłonne )

Przedsiębiorstwo komponuje funkcje produkcji

1. Jednoczynnikową - mówimy o wpływie jednego czynnika na wielkość produkcji

2. Wieloczynnikową - badamy wpływ wielu czynników na wielkość produkcji

a = f ( F₁ , F₂ , ... , F_n ) - ogólna postać funkcji produkcji

a - wielkość produkcji F = czynnik produkcji

a = f₁ /L/ a = f₂ /K/ - jednoczynnikowa postać produkcji

L - siła robocza K - kapitał

a = f /L , K - wieloczynnikowa postać produkcji

Analiza może być - krótkookresowa

- długookresowa

Krótkookresowa analiza to taki okres , gdzie przynajmniej jeden czynnik produkcji jest stały ( np. czynnik technologii ) i niezmienny .

Czynnik technologiczny w krótkim okresie nie jest możliwy do zmiany , zmienia się on tylko w długim okresie .

Dlatego inaczej dany czynnik wygląda w analizie krótkookresowej , a inaczej w długookresowej . W każdym przedsiębiorstwie dokonuje się obu naraz .

Funkcja produkcji typu Cobba - Douglasa

Y - wielkość produkcji K - wielkość zaangażowanego kapitału

L - wielkość nakładu pracy A , alfa , beta - szacowane statystycznie parametry

Jest to zależność przyczynowo skutkowa , czyli jaki będzie efekt w zależności od nakładu .

1. Nieproporcjonalne przychody z czynnika - gdy mamy doczynienia z

czynnikami stałymi i zmiennymi .

Ricardo badał jak wpływa zmiana jednego czynnika na wielkość produkcji ( zrobił to w oparciu o rolnictwo ) . Zjawisko to polega na tym , iż gdy wykorzystamy zmienny nakład tylko jednego czynnika to trafimy na barierę efektywności przychodów z tego czynnika . Została wykorzystana fizyczna zdolność produkcji , czyli barierą efektywności działania jest wielkość czynników stałych ( np. pracownicy pracują 8h oraz maszyny pracują 8h - jest o.k. , można przez pozostały czas remontować maszyny i pracownicy odpoczywają , ale gdy pracuje się więcej to powstaje bariera fizyczna wykorzystania tego czynnika co powoduje mniejsze przyrosty , a nawet ujemne )

2. W długim okresie możemy zmieniać kilka czynników :

• ilość maszyn , urządzeń

• jakość aparatury

• ilość zatrudnionych pracowników

• wielkość zasobów itd.

Możemy kształtować wielkość produkcji i wielkość proporcji .

Proporcjonalne przychody z czynnika - aby zmienić kilka czynników , aby zmieniały się proporcjonalne nakłady danych czynników . Jest to sytuacja gdy powołujemy do życia nowe przedsiębiorstwo to wtedy możemy wykorzystać różne kombinacje danych czynników . Otwierając nowe przedsiębiorstwo wprowadzamy to co chcemy , natomiast stare przedsiębiorstwo jest ograniczone pewnym stanem posiadania , nie można go całkowicie zmienić ( np. nie stać go na wyrzucenie wszystkich starych maszyn i zakup nowych , gdy maszyny nie zużyły się , nie możemy ich wyrzucić ) .

GRAFICZNA ANALIZA PRODUCENTA

A ) Wybór ilościowy - czyli ile czynników produkcji zaangażować

IZOKWANTA - Krzywa jednakowego produktu

Kapitał

A

B

L - praca

A - technologia kapitałochłonna

B - technologia pracochłonna

Krzywe te mogą mieć różne nachylenie , zależy to od sybstytucyjności czynników produkcji . Nie są one doskonale substytucyjne , gdyż nie można całkowicie wyeliminować jednego czynnika ( krzywa nigdy nie styka i nie przecina się z

układem ) np. nie można pracować bez odpowiednich narzędzi , co z tego że mamy robotników jeśli nie posiadamy zasobów lub kapitału oraz odwrotnie - nie można nic zrobić bez robotników choćbyśmy mieli bardzo dużo kapitału - nic się nie zrobi samo.

Czyli , im mniej jakiegoś czynnika angażujemy tym trudniej jest go wyeliminować . Powstaje pytanie ile trzeba zaangażować danego czynnika aby otrzymać daną wielkość produkcji .

Produkt przeciętny / PP /

L - czynnik pracy , czynnik zmienialny

Ilość produkcji przypadająca na jednostkę czynnika zmiennego w danym czasie .

Produkt marginalny / PM /

Przyrost produkcji osiągnięty z dodatkowej jednostki czynnika zmiennego .

Graficzny obraz produktu całkowitego

PC

• L

Graficzny obraz PM i PM

PP PM

PP

PM L

Nałożenie dwóch funkcji

PP PM PC

B

PC

A

PP

0 PM L

A - jest to sytuacja idealna , najkorzystniejsza , ale przedsiębiorstwo może dalej angażować czynnik , ponad punkt A , czyli efektywność wchodzi w fazę wzrostu produkcji , mamy przyrost efektu .

B - zaangażowanie ostatniego czynnika daje zerowy wzrost , zerową efektywność , dalej już przedsiębiorstwo musi dopłacać , nie mamy zysku ale możemy zapłacić za wszystkie czynniki produkcji

B ) Ograniczenia finansowe

K Izokoszta - krzywa jednakowego kosztu , zakreśla obraz

finansowych możliwości przedsiębiorstwa ,

ponad krzywą jest to niemożliwe ( bo przedsięb .

nie ma źródeł finansowania , dlatego sięga po

kredyty itp. ; aby zapewnić sobie możliwość

rozszerzenia działalności .

• L

C ) Nałożenie technologii ilościowej (A) i finansowej (B)

K

A

0 L

Pełny rachunek ekonomiczny musi być techniczno - finansowy , czyli wybieramy technologię , a potem szacujemy jej ewentualne koszty ( Nasiłowski )

Zanim powstanie jakakolwiek produkcja , to najpierw powstają koszty ( produkcja kosztów , dlatego koszty są bardzo ważne dla każdego przedsiębiorstwa .

Przedsiębiorstwo powinno wybrać punkt A , bo jest to optimum producenta ( styczność izokwanty z izokosztą ) - pojawia się tu zasada racjonalnego gospodarowania . Jest to sytuacja statyczna .

Przedsiębiorstwo maksymalizuje zysk , i nie usatysfakcjonowane , dąży wiec by osiągnąć coraz większe zyski , przy odpowiednio nowej kombinacji czynników , dąży by osiągnąć coraz wyższe punkty styczności ( przechodzi na wyższe izokwanty )

Ścieżka ekspansji przedsiębiorstwa

K

Krzywa łącząca punkty będące

optymalną kombinacją czynników

0 L

Ciągle jest to taki sam proporcjonalny nakład , jest to sytuacja umowna bo sytuacja dostępności pewnych czynników się zmienia np. gdy NBP ogłasza zmianę oprocentowania i wtedy zmieniają się nasza możliwość pozyskania kapitału jako czynnika i inaczej będzie wyglądać wybór czynników technologicznych , jest to inny koszt czynników produkcji .

Wykład nr 11

Koszty rzeczywiste - koszty które faktycznie ponosimy dla uzyskania korzyści .

Negatywny aspekt gospodarczy - utrata pewnych korzyści

Pozytywny aspekt gospodarczy - możliwość uzyskania pewnych korzyści .

Koszty ekonomiczne ( koszty rzeczywiste i koszty alternatywne )

Koszty alternatywne implicite + koszty rzeczywiste explicite = zysk ekonomiczny

Rachunek wyników - określa rachunek strat i zysków

Strata - nakłady przewyższają koszty - koszt ryzyka biznesowego

Koszty alternatywne i koszty rzeczywiste ponoszone są przez przedsiębiorstwo .

Koszty prywatne działalności ( indywidualne koszty działalności ) - koszty rzeczywiste i koszty alternatywne .

Praktyczny koszt wytworzenia jest wyższy od społecznego kosztu wytworzenia .

Koszty społeczne - koszty wytwarzania produktu ponoszone przez społeczeństwo np:

• Budowa infrastruktury

• Koszty zanieczyszczenia środowiska

Odpowiedzialność personalna - płaci ten kto doprowadził do straty .

Krótki okres - występowanie kosztów stałych i kosztów zmiennych

Długi okres - analiza dotyczy tylko kosztów zmiennych .

Koszty stałe - koszty , których wysokość ( wielkość ) nie ulega zmianie pod wpływem produkcji .

Koszty zmienne - koszty , których wysokość związana jest ze zmianą produkcji. Koszty te rosną wraz ze wzrostem produkcji .

Koszty produkcji

Koszty stałe Koszty zmienne

- Płace pracowników administracji i usług - Płace pracowników produkcyjnych

- Koszty użytkowania ziemi - Koszty surowców , materiałów ,

- Koszty zużywania środków półfabrykatów

- Kredyty - Koszty mediów ( energia elektryczna

- Niektóre podatki woda

Suma kosztów stałych i zmiennych = koszt całkowity ( w krótkim okresie )

Koszt całkowity

koszty

Kc(s+z)

funkcja kosztów całkowitych

Kz jako zależność kosztów stałych

i kosztów zmiennych .

Ks

produkcja

Koszt całkowity zależy od kształtowania się kosztu zmiennego .

Koszt stały przeciętny ma tendencję malejącą wraz ze wzrostem produkcji .

Wraz ze wzrostem produkcji koszty będą rosły - efektywność zastosowania czynnika maleje .

Koszt marginalny - jaki będzie przyrost kosztu całkowitego przy wzroście produkcji o jednostkę .

Koszt marginalny - mówi o efektywności działania przedsiębiorstwa .

Długookresowa krzywa kosztów przeciętnych .

koszty

K₃

spadek wzrost produkcja

( korzyści ) ( niekorzyści )

Korzyści skali rosnącej - nakłady czynników rosną wolniej niż produkt całkowity osiągany przy pomocy tego czynnika .

Korzyści skali malejącej - nakład czynników przyrasta szybciej niż produkt całkowity

Stałe korzyści skali - proporcjonalny przyrost nakładu czynników i przyrostu

Wewnętrzne korzyści skali produkcji - obniżenie przeciętnych nakładów na produkcję w wyniku korzyści związanych ze wzrostem produkcji . Wewnętrzne korzyści :

• Możliwość pogłębiania specjalizacji w danym przedsiębiorstwie

• Lepsza absorbcja nowych technologii

Zewnętrzne korzyści :

• Przedsiębiorstwo konkurencyjne

Analiza kosztów przedsiębiorstwa :

• Wskaźnik płynności przedsiębiorstwa

• Wskaźnik aktywności przedsiębiorstwa

• Wskaźnik zyskowności przedsiębiorstwa

• Wskaźnik zadłużenia przedsiębiorstwa

Wycena przedsiębiorstwa - wycena aktywów przedsiębiorstwa

Wycena dochodowa

Koszty

wartość sprzedaży

KC

zysk

Próba P

rentwn.

przed. strata

koszty stałe

0 A B produkcja sprzedana w sztukach

Wykład nr 12

KONKURENCJA

Konkurencja eliminuje grupy słabsze z rynku , objawia się obniżeniem poziomu życia grup , warstw i krajów najsłabszych . Konkurencja zapewnia postęp , ale nie zawsze daje efekty pożądane . Rynek jest narzędziem efektywnościowym , nie zapewnia stabilizacji , równowagi długookresowej .

Państwo musi działać ( ingerować ) bo mechanizmy rynkowe nie zawsze mogą

funkcjonować same , pewne problemy nie mogą być rozwiązane przez konkurencje .

Jakie to problemy :

• Demografia ( konieczność regulowania demografii )

• Bogactwo ( konieczność regulowania aby nie tworzyły się dwa bieguny - bieda i bogactwo )

• Opieka nad krajami słabszymi

Gospodarka dostarcza takich mechanizmów konkurencyjnych , które nie zawsze są uczciwe .

Konkurencja nieuczciwa - cena dobra niższa od kosztów ich wytworzenia ( urząd

ochronny konsumenta )

Konkurencja jest narzędziem pożądanym , bo jest narzędziem innowacyjnym , pobudzającym gospodarkę .

Warunki istnienia konkurencji :

• Muszą być co najmniej dwa podmioty w danej dziedzinie ( gałęzi )

• Cele tych podmiotów muszą być wykluczające się , antagonistyczne

• Między podmiotami musi istnieć wolna konkurencja

Jeżeli trzeci warunek nie jest spełniony ( nie ma konkurencji 0 to powstaje kooperacja , współpraca , firmy nie chcą ze sobą konkurować i zawierają porozumienia .

Zrzeszenia monopolistyczne nie zawsze są dopuszczalne .

Jeżeli drugi warunek nie jest spełniony , to powstaje sytuacja neutralności .

SYTUACJA KONKURENCJI

• Konkurencja cenowa ( narzędziem konkurencji jest cena )

• Konkurencja niecenowa - strategia marketingowa

• promocja

• reklama

• serwis

• usługi

Cenodawca - podmiot który dzięki swej sile ekonomicznej ustala cenę

Cenobiorca - podmiot , który musi akceptować cenę , dla niego cena jest wielkością zewnętrzną , dlatego musi ją przyjąć .

MONOPOL

• Naturalny ( związana np. z surowcami , czyli uwarunkowany czynnikami naturalnymi , geograficznymi , klimatycznymi )

• Państwowy ( państwowo - administracyjny ) związany z uwarunkowaniami prawnymi , uzasadniony prawem

• Techniczny , ekonomiczny lub techniczno - ekonomiczny ( wynika z działalności przedsiębiorstwa , dzięki szybszemu zdobyciu siły technicznej lub ekonomicznej )

Rynek od strony podaży ( sprzedający ) Rynek od strony popytu ( kupujący )

czysta konkurencja czysta konkurencja

konkurencja konkurencja monopolistyczna monopolistyczna

oligopol oligopson

monopol pełny monopson

( wyłączność sprzedawcy ) ( wyłączność nabywcy )

Monopol bilateralny - monopol natrafia na monopson , jedynym narzędziem

działania jest tu negocjacja między podmiotami .

A - konkurencja doskonała

B - konkurencja niedoskonała

• oligopol

• oligopson

• monopol

• monopson

Koncepcja ( zmienności ) intensywności konkurencji

• konkurencja potencjalna

• konkurencja efektywna

Potencjalna intensywność konkurencji , to rozpatrywanie konkurencji przy założeniu, że procesy konkurencji na rynku nie podlegają zakłóceniom , ani ograniczeniom ze strony uczestników tego rynku , ani innych podmiotów gospodarczych .

Efektywna intensywność konkurencji - w analizie bierze się pod uwagę zakłócenia występujące w procesach konkurencji , pochodzące od samych podmiotów bądź innych uczestników rynku .

Intensywność

konkurencji

duopol wąski szeroki polipol

oligopol oligopol

Polipol - jest to rynek doskonały

Wykład nr 13

KONKURENCJA DOSKONAŁA I MONOPOL PEŁNY

I Konkurencja doskonała

• Jednorodność produktu

• Pełna mobilność czynników

• Duża liczba sprzedających i kupujących

• Pełna , doskonała informacja o rynku

Siła wielu producentów jest wyrównana . Produkt nie różni się cechami jakościowymi wyrób jest standaryzowany , wybierany na podstawie ceny ( konkurencja cenowa )

Podmioty ( producent , sprzedawca ) pełnią role cenobiorcy , także kupujący pełni rolę cenobiorcy . Cenodawcą jest rynek . Każdy podmiot przyjmuje , akceptuje cenę która jest wynikiem gry rynkowej .

Nie każdy produkt może być spostrzegany jako jednorodny wówczas zmienia się model konkurencji .

Doskonała informacja o rynku jest założeniem modelowym , bo nigdy nie ma pełnej informacji . Gdy jest dużo podmiotów , to traci się możliwość dostania informacji o wszystkich produktach i podmiotach .

Dlaczego musi być konkurencja ?

Łączenie firm jest zbyt kosztowne , jest to mniej opłacalne .

Mniejsze koszty ponosi się przy działaniu samodzielnym , niezależnym , czyli przy pełnej mobilności , swobodzie przenoszenia kapitału .

Są to firmy , które nie wymagają dużych nakładów , nie są kapitałochłonne , niższe wymagania kwalifikacyjne pracowników . Dlatego decyzyjnym czynnikiem przenoszenia kapitału jest zysk , czyli rentowność .

Jeżeli cena się obniża , obniża się też rentowność , zmniejsza się opłacalność i następuje odpływ kapitału do innych gałęzi rynku . Alokacja dokonywana jest w zależności od efektywności działania kapitału .

Pełna konkurencja w ekonomii zapewnia najefektywniejsze wykorzystanie zysku .

Cena jest wielkością daną , dlatego aby zwiększyć zysk , przedsiębiorstwo nie zmienia ceny lecz zwiększa produkcję ( do wysokości swych możliwości )

Jeżeli zwiększymy cenę , ponad cenę rynkową to przedsiębiorstwo wypadnie z rynku bo wyprzedzi go konkurencja . Natomiast cena znacznie poniżej ceny rynkowej wskazuje na nieefektywne działanie .

Przedsiębiorstwo może zwiększać produkcje do chwili , gdy koszt marginalny równa się przychodowi marginalnemu .

PM = KM

Czyli koszty pokryły zyski ( jest to długoterminowy warunek efektywnego działania przedsiębiorstwa , minimalna akceptowana stopa zysku = 0 )

To była strategia maksymalizacji zysku .

Inna strategia - minimalizacja straty , jest to strategia naprawcza firmy

( krótkoterminowy warunek )

PUNKTY GRANICZNE RENTOWNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA

cena

koszt KCP

KM

KZP

E P max zysk

P

E' P' min strat

P'

zamknięcie przedsiębiorstwa

a

E - graniczny punkt opłacalności

E ` - punkt zamknięcia przedsiębiorstwa

Cena P zapewnia zysk zerowy . Każda cena powyżej ceny P zapewnia strategię maksymalizacji zysku . Każda cena poniżej ceny P zapewni strategię min strat .

Od P do P' możemy prowadzić strategię min strat . Poziom odtworzenia kosztów poniżej P' nie funkcjonuje , dotarcie do punkt E' powoduje tzw. zamknięcie przedsiębiorstwa .

Zamkniecie przedsiębiorstwa ( koszty likwidacji ) jest bardzo złożone , należy zatrudnić prawników , kosztorysantów , rzeczoznawców . Należy upłynnić majątek , sprzedać go , zazwyczaj po niskich cenach .

Wtedy przedsiębiorstwo musi dokonać decyzji czy opłaca mu się zamknąć przedsiębiorstwo czy może dalej prowadzić strategię naprawczą ( min strat ) .

RÓWNOWAGA PRZEDSIĘBIORSTWA WOLNOKONKURENCYJNEGO

koszty

utarg KM

KCP

A B

P P = PP = PN

C

A C B wielkość produkcji

A - zysk minimalny P - cena

B - optimum ekonomiczne

Z równowagi pojedynczego przedsiębiorstwa można wyprowadzić równowagę w gałęzi ( bo produkty są jednorodne , jest to konkurencja cenowa , inne czynniki nie mają wpływu )

RÓWNOWAGA GAŁEZI

W WARUNKACH WOLNEJ KONKURENCJI

koszty KM

utarg KCP

B

C = PP = PM

C - cena B - równowaga gałęzi / minimum KCP /

Ta sytuacja jest najkorzystniejsza ( najbardziej pożądana - niewystępująca ) na rynku z punktu widzenia makroekonomicznego .

Jest to równowaga idealna , czyli wszystkie czynniki zostały wykorzystane w sposób pełny . Nie ma kosztów monopolizacji .

Model konkurencji doskonałej został opisany przez ekonomie klasyczną ( Smith ) - opisy modelowe nie znajdują odzwierciedlenia w rzeczywistości gospodarczej .

II Monopol pełny

• Jeden sprzedawca , wielu kupujących

• Jednorodna lub zróżnicowana produkcja ale bez bliskich substytutów

• Brak możliwości wejścia na rynek opanowany przez monopol

• Doskonała informacja o rynku

Jest to odwrotność modelu konkurencji doskonałej . Brak tu koncepcji gałęzi . Jest jeden producent który stanowi gałąź .

Produkt zróżnicowany różni się cechami jakościowymi , czyli powstaje konkurencja pozacenowa ( możemy wprowadzić różne narzędzia konkurencyjne )

Producent jest pełnym cenodawcą ( narzuca cenę ) , nabywca może tylko przyjąć tę cenę lub zrezygnować z danego dobra .

Zdarzają się t.z.w. sytuacje pozorowane ( mimo że jest jeden producent pojawia się konkurencja )

Przy monopolu pełnym są bariery wejścia / wyjścia na rynek , mogą one miec charakter administracyjny .

Konkurencja pozacenowa :

• reklama

• promocja

• usługi dodatkowe

• serwis

Taka pozycja na rynku jest pożądana . Firma realizująca strategię maksymalizacji zysku może optymalizować swą sytuację posługując się kombinacją cena - wielkość produkcji . Te dwie wielkości nie są niezależne . Nie możemy dowolnie zmieniać jednej bez wpływu na drugą . Nie można zwiększyć np. tylko produkcji bo wtedy zmieni się krzywa popytu i zmieni się cena . Można wykorzystać te narzędzia ale trzeba pamiętać że są one ze sobą powiązane .

CENA MONOPOLOWA

koszty

przychody KM

cena

cena

monopolowa

zerowy zysk

krzywa popytu

DD = P = PP

0 Q wielkość produkcji

Cena wyznaczona przez monopol jest ukształtowana przez kombinację

cena - wielkość produkcji ( poprzez popyt )

ZYSK DODATNI MONOPOLU

cena

koszty

KM

KCP

P C

B

A DD = P = PP

PM

0 Q _e Q

Skąd biorą się zyski przedsiębiorstwa monopolowego ?

Może ono stosować dyskryminację cenową - której istotą jest przejmowanie nadwyżki konsumenta przez producenta . nie zawsze ono może to robić . Może wtedy gdy konsument potrafi oddzielić na sztywno rynki ( czyli aby nie było przepływu miedzy rynkami ) , musi również wyodrębnić rynki o różnych elastycznościach .

Warianty dyskryminacji cenowej :

• Ten sam produkt sprzedawany różnym odbiorcom po różnych cenach ( bilety PKP i autobusowe )

• Temu samemu odbiorcy różne jednostki produktu sprzedawane po różnej cenie (taryfy - korzystanie z usług o różnych porach )

Dyskryminacja doskonała - producent przejmuje całą nadwyżkę konsumenta

( wynikającą z użyteczności ) , producent doskonale zna rynek

STRATA MONOPOLU

cena KM

koszty A C

KCP

P B

PM DD = P = PP

0 Q_e Q

Sytuacja wynika z ingerencji rządu na rynku monopolowym np. :

• Cena minimalna - skup żywca ( rolnictwo )

• Cena maksymalna - światło , prąd, gaz (aby było stać każdego na podstawowe dobra )

Wykład nr 14

KONKURENCJA NIEDOSKONAŁA

I MODELE KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ

• Wielu sprzedających i kupujących

• Produkty zróżnicowane i posiadające bliskie substytuty

• Swoboda wchodzenia na rynek i opuszczania go

• Pełna informacja

Produkty zróżnicowane - jest to znaczenie kardynalne gdyż każdy dąży do wyróżnienia swego produktu , chęć przyciągania klienta do danego produktu . Pojawia się konkurencja niecenowa , przejawem takie działania jest wszechobecność reklamy - duże znaczenie strategii marketingowej ( wykreowanie swego produktu )

Ograniczenia wejścia na rynek mają charakter ekonomiczny a nie administracyjny .

Są to rynki ukształtowane na zasadzie substytucyjności produktów , każdy producent stara się jednak odróżnić swój produkt od innych , nadaje mu pewne cechy , dlatego jest to daleko idąca substytucja bo jednak te produkty mogą zaspokoić różne potrzeby .

Są dwie sytuacje ruchu cen :

• Kiedy firma zmieni cenę może to spowodować zmianę ceny rynkowej (inne też zmienią)

• Firma zmienia ale inni nie

Jeżeli inna firma obniża cenę to my obawiając się , że przejmą naszych klientów też obniżamy cenę . Istnieje także przyzwolenie ( lojalność ) klienta do danej marki . Kupujemy coś bez względu na to czy cena rośnie czy spada . Nasza użyteczność indywidualna sprawia że przyzwyczajamy się do produktu . Ta lojalność zmienia elastyczność cenową - zmniejsza ją .

PROCESY DOSTOSOWAWCZE NA RYNKU KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ

P dd - krzywa popytu przedsiębiorstwa

D DD - krzywa popytu w sytuacji gdy wszyscy

d zmienią cenę

B - wielkość popytu po obniżeniu ceny

P₁ A

B C

P₂

D d

Q₁ Q₂ Q₃ Q

Obniżenie ceny zawsze przesunie krzywą popytu na prawo ( popyt rośnie ) i firma może sprzedać więcej . Klienci pozostają z nimi mimo że inni też obniżają cenę .

RÓWNOWAGA PRZEDSIEBIORSTWA W WARUNKACH KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ

P d D

KM

P_E A_E

D

C_E PM_E d

0 Q_E Q

RÓWNOWAGA DŁUGOOKRESOWA PRZEDSIĘBIORSTWA W KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ

P d D KCP

P₁

P₂

D d

0 Q₁ Q₂ Q

Długookresową sytuacją optimum jest sytuacja zerowego zysku ( minimalny akceptowany poziom zysku ) , czyli przedsiębiorstwo może zapłacić za wszystkie czynniki .

Krzywa popytu DD w długim okresie zmienia się pod wpływem zmiany ilości przedsiębiorstw w gałęzi .

Narzędzia konkurencji niecenowej - ( NKN ) różnicują produkt . Jest to różnicowanie pozorowane ( np. proszki - ten sam proszek w różnych opakowaniach ) lub rzeczywiste . W różnicowaniu pozorowanym używa się reklamy , a w rzeczywiste może doprowadzić do zmian jakościowych .

W każdej konkurencji niecenowej najpierw pojawiają się koszty . Graniczny warunek PM = PK , np . dzięki reklamie muszę przynajmniej tyle przychodów dostać ile poniosłem na nią nakładów . Jest to strategia krótkookresowa . NKN nie są bezpiecznymi narzędziami .

Racjonalny konsument powinien być skłonny ( przygotowany do zapłacenia wyższej za lepszy produkt , czy za lepszą jakość ) . Czasami konsument nie chce kupić produktu z wyższą jakością gdy jest wyższa cena , ale nawet jeśli jakość spada wraz z ceną to konsument też rezygnuje z kupna dobra ( dlatego pojawiają się problemy )

Na rynku konkurencji doskonałej producent może tylko zwiększać produkcję , a na rynku konkurencji monopolistycznej może narzucać cenę monopolistyczną

( produkuje mniej a ceny są wyższe ) , nie musi dochodzić do bariery wykorzystania zdolności produkcyjnej .

Wg Chamberliana powstają duże firmy , produkują lepiej , sprzedają więcej , monopolizacja nie przynosi kosztów społecznych .

II OLIGOPOL

• Produkty jednorodne lub zróżnicowane

• Niewielka liczba sprzedających ( ekstremalnie 2 - duopol ) duża liczba kupujących

• Ograniczony dostęp do rynku

• Pełna informacja

Na różnych rynkach jest różna liczba firm . Górną granicą nie jest liczba firm ale są to bardzo duże firmy ( istnieje daleko idąca przejrzystość rynku bo jest mało firm w gałęzi ) Zależność firm na rynku opiera się na zasadzie akcji - reakcji .

Istnieje tendencja do rezygnacji z konkurencji , mogą używać konkurencji niecenowej ale to kosztuje . Dlatego lepiej przejść z sytuacji konkurencji do kooperacji . Firmy współpracują aby dzielić korzyści .

Istnieją poważne bariery wejścia na rynek ( o charakterze ekonomicznym ) . Firmy istniejące już na rynku są duże , nowoczesne ( duży postęp techniczny ) , aby mała firma mogła wejść na rynek musi być lepsza od już istniejących . Jest to bardzo trudne . Ale istnieją sytuacje , że można wejść na rynek - teoria rynków spornych , czyli rynki działają tam na zasadzie swobodnej konkurencji .

Krzywa popytu na rynku oligopolu - Model Suiziego

P

D

d

P₀ E

PM₁

PM₂

Q

Q₁

Ceny nie reagują na zmianę kosztów

Maksymalizacja zysku

d KM₂

KM₁

P₀ E

Q₀

Model Suiziego obejmuje model produktów zróżnicowanych . Nie odnosi się do zachowań oligopolistów .

Modele przywództwa :

• Przywództwo firmy dominującej

Firmy muszą dostosować się do firmy lidera . Lider obniży cenę do momentu , kiedy kombinacja wielkość produkcji a cena będzie maksymalizować zysk .

• Przywództwo firmy efektywnej

Na rynku liderem zaczyna być firma , która ma najniższe koszty produkcji . Może ona zmieniać cenę .

23

---