ROZDZIAL 1

1) Wymień i omów zwięźle klasyczne koncepcje integracji europejskiej

Koncepcja federalizmu - (ruch paneuropejski) w myśl, której proces integracji europejskiej miałby prowadzić do ustanowienia federacji europejskiej (Stanów Zjednoczonych Europy) wobec zakładanej utraty przez państwa zdolności do efektywnych działań (Coudenhove-Kaleri)

Koncepcja konfederacyjna - zakładająca, że proces integracji miałby być stosunkowo słabym związkiem samodzielnych państw (de Gaulle)

Teoria komunikacyjna - integracja jako wspólnota państw określona wysokim poziomem współpracy w różnych dziedzinach a jej znaczenie warunkowane byłoby zdolnością do wpływania na komunikację między państwami (Deutsch).

Koncepcja funkcjonalizmu - integracja powinna koncentrować się na konkretnych zdarzeniach potrzebach lub funkcjach natomiast powinna abstrahować od wszelkich ideologii i dogmatów (Mitrany).

Koncepcja neofunkcjonalizmu - koncentruje się nie na potrzebach funkcjonalnych tylko na procedurach rozstrzygania sporów i podejmowaniu decyzji. (Haas)

Ekonomiczne:

Integracja negatywna - eliminowanie przez państwa barier utrudniających współpracę ekonomiczną.

Integracja pozytywna - budowanie wspólnych instytucji i wprowadzanie wspólnych rozwiązań, ujmując ingerencję jako stan i proces wyodrębniano następujące etapy integracji - strefa wolnego handlu -> unia celna -> wspólny rynek -> unia gospodarcza -> pełna integracja gospodarcza.

2) Omów pojęcie organizacji międzynarodowej typu międzypaństwowego i poddaj analizie w świetle tego pojęcia charakter Wspólnot i Unii Europejskiej

Organizacje międzypaństwowe zwane często organizacjami rządowymi zrzeszają państwa i inne podmioty prawa międzynarodowego. Zasadniczymi cechami tego rodzaju organizacji są: fakt, iż działa ona na podstawie umowy międzynarodowej zawartej przez państwa członkowskie i ma podmiotowość prawną. Umowa taka nazywana jest: statutem, konstytucją, traktatem konstytucyjnym, układem podstawowym organizacji. Określa kompetencje, instytucje oraz relacje z państwami członkowskimi. Wspólnoty europejskie są organizacjami międzynarodowymi typu międzypaństwowego: ustanowione na mocy umów międzynarodowych między państwami członkowskimi, mają stałą strukturę istotny zakres kompetencji oraz podmiotowość w rozumieniu prawa międzynarodowego i prawa krajowego państw członkowskich. Unia Europejska na obecnym etapie jest specyficzną strukturą międzynarodową o charakterze sui generis, niemającą podmiotowości prawnej, działającą na podstawie umowy międzynarodowej (TUE) i znajdującą się w rozwoju, - przy czym jej rozwój zmierza jednoznacznie w kierunku przekształcenia w organizację międzynarodową.

3) Na czym polegają obecnie zasadnicze dylematy związane z charakterem prawym Unii Europejskiej?

Ramy prawne dla rozważań o charakterze modelu prawnego procesu integracji europejskiej oraz dla określenia relacji między UE a jej państwami członkowskimi tworzą dwa założenia:zxtyt3

1. Suwerenne państwo pozostaje kreatorem procesu integracji a jego udział w takim procesie jest nie ograniczeniem lecz wykonywaniem kompetencji wynikających z suwerenności; udział w powiązaniach międzynarodowych oraz w procesach integracyjnych ma wpływ na zakres kompetencji państwa, lecz nie prowadzi do osłabienia państwa - wręcz przeciwnie wymaga budowania sprawnego państwa; pogłębianie procesu integracji europejskiej będzie możliwe jedynie pod warunkiem umacniania i podnoszenia sprawności państw członkowskich Unii.

2. Docelowym modelem procesu integracji europejskiej pozostaje organizacja międzynarodowa, która - nawet, jeżeli nabiera cech organizacji ponadnarodowej - nie zmienia swego zasadniczego charakteru prawnego. Tym samym to państwa członkowskie pozostają kreatorami takiej organizacji (określają najistotniejsze kwestie w umowie międzynarodowej - „konstytucji” organizacji międzynarodowej) a w ostateczności mogą z niej wystąpić.

4) Omów pojęcie organizacji ponadnarodowej

Jest to Najbardziej realny model docelowy rozwoju integracji europejskiej. Zakłada wiodącą rolę w tym procesie suwerennych państw natomiast klasyfikacja organizacji międzynarodowej obejmującej integracją europejską jako organizacji ponadnarodowej wskazuje na wielki potencjał elastyczności (zarówno w pojęciu horyzontalnym, jak i funkcjonalnym), jaki w tym modelu tkwi. Do szczególnych cech organizacji międzynarodowej typu ponadnarodowego można zaliczyć:

• Szczególną koncentrację kompetencji

• Uzyskanie znaczącej autonomii własnego porządku prawnego

• Szczególny proces decyzyjny odnoszący się do stanowienia aktów prawa pochodnego

• Zapewnianie jednolitości stosowania prawa przez własne organy sądowe oraz wykonywanie nadzoru nad zagwarantowaniem przez państwa członkowskie efektywności tego prawa w sferze wewnętrznej państw członkowskich

• Rozwój organizacji współzależności między organizacją a państwami członkowskimi (między sferą ponadnarodową a sferą państwową), fenomen kompleksowej współzależności integracyjnej stanowi główny wyróżnik organizacji ponadnarodowej

5) Przeanalizuj Wspólnoty i Unię Europejską w kategoriach konfederacji

Kwalifikację Wspólnot - jako związku państw - należy z góry wykluczyć (są one organizacjami międzynarodowymi) o tyle można ewentualnie rozważać w kategoriach związku państw współpracę państw członkowskich UE w ramach filarów I i II. Chodzi tu o pewne obszary, których podstawą współpracy jest umowa międzynarodowa; pewna samodzielna infrastruktura instytucjonalna; w końcu w obszarach objętych takim „związkiem” występowałaby ograniczona podmiotowość w rozumieniu prawa międzynarodowego (możliwość zawierania umów międzynarodowych w imieniu UE w filarach I i II). Jednak i takie podejście z prawnego punktu widzenia jest wątpliwe. Należy zauważyć, że obszary międzyrządowe filarów II i III są bardzo mocno powiązane z obszarem wspólnotowym zarówno instytucjonalnie - w ramach zasady jednolitych ram instytucjonalnych w filarach UE II i III działają instytucje wspólnotowe; jak i merytorycznie (zgodność działań podejmowanych przez państwa członkowskie w filarach I i II z acquis communautaire. Stopniowe rozszerzenia zasad wspólnotowych na III filar). Sprowadzenie obecnie formuły prawnej procesu integracji europejskiej do kategorii „związku państw” (konfederacji) byłoby równoznaczne z demontażem osiągniętego stanu organizacyjnego, zakładałoby wprowadzenie reżimu międzyrządowego (prawnomiędzynarodowego) do całego obszaru UE („umiędzyrządowienie”), a więc przeprowadzenie procesu odwrotnego do tego, co stopniowo uzgadniają państwa członkowskie.

6) Przeanalizuj Wspólnoty i Unię Europejską w kategoriach federacji

Spoglądając najpierw na obecną UE, biorąc za punkt wyjścia kryteria państwa federacyjnego łatwo zauważyć, że obecna Unia żadnego z podstawowych kryteriów prawnych państwa federalnego nie spełnia:

• W państwie federalnym całość (państwo federalne) jest suwerennym państwem w rozumieniu prawa międzynarodowego, natomiast Wspólnoty Europejskie, nie mówiąc już o UE jako takiej (nawet, jeżeli te pierwsze mają - jako organizacje międzynarodowe - ograniczoną funkcjonalnie podmiotowość międzynarodową), nie spełniają kryterium państwa; ich podmiotowość prawnomiędzynarodowa ma charakter pochodny, nadana jest przez państwa w umowach międzynarodowych stanowiących Unie; w przeciwieństwie do państwa federalnego nie mają, więc one przymiotu suwerenności

• W państwie federalnym podstawą prawną struktury i decentralizacji kompetencji jest konstytucja państwowa, wywodząca swą legitymację bezpośrednio z woli narodu; podstawą natomiast działania Wspólnot i UE jest umowa międzynarodowa, wyrażająca wolę polityczną państw członkowskich UE

• W końcu należy też zauważyć, że części składowe państwa federalnego nie są państwami w rozumieniu prawa międzynarodowego a ich status w ramach federacji reguluje konstytucja państwowa; natomiast we Wspólnotach i UE „częściami składowymi” są suwerenne państwa; one też określają zakres regulacyjny Wspólnot i Unii oraz ich los (są owymi „władcami traktatów”)

Jeżeli powyższe uwagi przeniesiemy na trzy zasadnicze kryteria służące określeniu istnienia państwa tj. wymóg posiadania terytorium, narodu i władzy to również łatwo stwierdzić, że Wspólnoty i UE takich kryteriów nie spełniają (zwłaszcza kryterium drugiego i trzeciego)

Władza zwierzchnia Wspólnot i UE pochodzi - w ramach procesu przekazania na mocy umowy międzynarodowej - od państw członkowskich, ma, więc charakter pochodny, ograniczony przedmiotowo (do zakresu działań WE) i podmiotowo (bezpośrednio do kręgu państw członkowskich); w ramach UE - wychodzących poza I filar - współpraca państw członkowskich zasadza się „jedynie” na prawie międzynarodowym (TUE); mimo procesu paralelizacji (wspólnotowe prawo pierwotne spełnia również funkcje „konstytucji” organizacji międzynarodowych) nie utraciło ono swojego zasadniczego przymiotu, jaki prawa traktatowego, stąd też prawa zwierzchnie Wspólnot nie „oderwały się” od umów międzynarodowych stanowiących Unię, nawet, jeżeli Wspólnoty tworzą pewien oryginalny porządek prawny

Również powoływanie „narodu europejskiego” ma charakter przede wszystkim symboliczny, a jego prawna konkretyzacja znajdująca wyraz w „obywatelstwie Unii” ma charakter pochodny - jest „uzupełnieniem” obywatelstwa państw członkowskich UE; nawet, jeżeli „obywatelstwo Unii” nabiera obecnie konkretnego, praktycznego wymiaru to odnosi się - za pośrednictwem obywatelstwa państw członkowskich - przede wszystkim do narodów tych państw; z drugiej zaś strony należy uwzględnić, że „obywatelstwo Unii” o ile przyczynia się bez wątpienia do umocnienia wspólnej europejskiej świadomości, to z pewnością nie stanowi o istnieniu „narodu europejskiego”, który mógłby legitymizować suwerenną europejską władzę.

Z powyższych wywodów wynika jednoznacznie, że ani WE ani tym bardziej UE jako taka nie spełniają podstawowych kryteriów państwa federalnego i w ogóle państwa jako takiego.

7) Scharakteryzuj zwięźle główne koncepcje objaśniające wspólne zarządzanie w ramach Unii Europejskiej

Koncepcja stopienia/połączenia - integracja europejska nie prowadzi do likwidacji państwa narodowego, lecz do jego umocnienia (rozwoju) w zmieniających się warunkach. W procesie integracji dochodzi do stopienia się państwowości na szczeblach narodowym i europejskim. Owe stapiania się jest warunkowane narodowym interesem zachowania państwowej wydolności działania. Następuje ono wewnątrz i poprzez WE i prowadzi poprzez specyficzne wzajemne formy uczestnictwa do powstania stopionego/połączonego państwa federalnego, które należy rozumieć jako nową fazę rozwoju państw europejskich. Nie chodzi w tym przypadku o likwidację państwa narodowego, wskazuje raczej na specyficzny, stały stan napięcia między procesem integracji a państwem narodowym. Główny sens tej idei wyraża się w uzasadnieniu formuły integracji europejskiej wykraczającej poza model współpracy międzypaństwowej.

Koncepcja systemu wielopoziomowego - wg. tej koncepcji w ramach „systemu wielopoziomowego” występują rodzaje polityk i systemy uzgodnieniowe zarówno o charakterze wertykalnym (tj. odnoszące się do określonego terytorium) jak i horyzontalnym (tj. mające charakter funkcjonalny). Typowe dla całościowego „systemu wielopoziomowego” jest występowanie różnorodnych powiązań: procesy decyzyjne nie są przeważnie ograniczone do jednego poziomu, lecz występują w nich różnorakie powiązania na różnych szczeblach oraz różne podmioty. Koncepcja ta prowadzi do opisania Unii jako kompleksowego, zintegrowanego systemu uzgodnieniowego obejmującego różnie określone i wzajemnie powiązane obszary polityk, obejmowałby trzy szczeble terytorialnego działania - regiony, narody i UE, przy czym należy podkreślić głębokie powiązania w ramach Unii. Charakterystyczny byłby brak hierarchicznego podporządkowania poszczególnych poziomów działania i decyzyjnych oraz asymetria w posiadanych kompetencjach. Kolejnymi cechami: szczególna dynamika, wynikająca z otwartości projektu integracji europejskiej, sprawiająca, że w jego ramach relacje między poszczególnymi poziomami działania są znacznie bardziej elastyczne w porównaniu z klasycznym systemem federalnym oraz szczególne znaczenie negocjacji sprawiające, że „europejski system wielopoziomowy” byłby przede wszystkim systemem uzgodnieniowym osiągającym wyniki nie w drodze władzy rozkazodawczej czy podejmowania decyzji większością, lecz w drodze uzgodnień.

Koncepcja zarządzania wielopoziomowego - jest uszczegółowieniem koncepcji systemu wielopoziomowego i wywodzi się z teorii polityki wewnętrznej. Ma się charakteryzować trzema zasadniczymi cechami: rządy państw nie mają monopolu na decyzje, są one, bowiem podejmowane na wielu szczeblach; decyzje podejmowane są wspólnie, co powoduje, że rządy tracą kontrolę nad procesem decyzyjnym; wreszcie zatarciu ulega tradycyjny podział na strefę wewnętrzną i zewnętrzną ze względu na wzrastające znaczenie aktorów transnarodowych. Z punktu widzenia dwóch zasadniczych typów rządzenia wielopoziomowego - policentrycznego (wielość podmiotów biorących udział w procesie decyzyjnym) i bardziej hierarchicznego (bliższego federalizmowi) - integrację europejską raczej należałoby rozpatrywać w kategorii tej drugiej, bowiem jest ona kwalifikowana jako ścisła i daleko idąca instytucjonalizacja współpracy między suwerennymi państwami, przy czym państwo traktowane jest jako zasadniczy, lecz już nie jedyny podmiot procesu decyzyjnego.

Koncepcja multicentryczności systemu prawa - dotyczy współzależności między prawem wspólnotowym a prawem krajowym państw członkowskich ma jednak jednoznacznie odniesienie szersze. Punktem wyjścia jest stwierdzenie możliwości „współistnienia” kilku centrów władzy a więc że możliwe jest dokonanie delimitacji sfer wpływów a w konsekwencji jednoczesne funkcjonowanie wielu ocen i podział władzy (kompetencji) prowadzącej do ich wyrażania w postaci stanowienia interpretacji i stosowania prawa. Stosownie do koncepcji miejsce modelu monocentrycznego (zbudowanego hierarchicznie) zajmuje model, multicentryczny z wielkością środków decyzyjnych, co do stanowienia prawa i określania kierunków jego wykładni. Multicentryczności wymaga przyjęcia za punkt wyjścia, że różne centra mogą w sposób wiążący wypełniać swoim działaniem tę samą przestrzeń prawną. W odniesieniu do relacji między prawem wspólnotowym a prawem krajowym państw członkowskich UE ujecie multicentryczne wskazuje, iż w relacji tej chodzi nie o problem hierarchicznego podporządkowanie, lecz o podział kompetencji w ramach systemu multicentrycznego. Wpływ na to ma zasada przyjaznej wykładni, która musi działać w obie strony: krajowe organy tak powinny interpretować prawo krajowe, aby zapewniona była efektywność prawa wspólnotowego natomiast po stronie wspólnotowej należałoby interpretować prawo wspólnotowe tak, aby nie tylko odgraniczać oba porządki prawne, lecz umożliwiać i chronić ich współoddziaływanie.

Koncepcja „ponadnarodowości deliberatywnej” - jako punkt wyjścia przyjmuje pojęcie procesu integracji europejskiej jako „systemu wielopoziomowego” konkludując ogólnie, iż polityczny proces decyzyjny w takim systemie powinien być ujęty w formie sieci w ramach, której zasoby i polityczne działania ulokowane są na różnych i relatywnie autonomicznych szczeblach. Zarządzanie zaś w takiej sytuacji wspólnymi problemami zależy przede wszystkim od komunikacji między tymi różnymi aktorami, którzy są relatywnie autonomiczni w swoich domenach. Polityczna efektywność UE miałaby opierać się na deliberatywnym sposobie komunikacji kierującym się ustalonymi regułami, w którym argumenty są akceptowalne jedynie, jeżeli wykazują zdolność do powszechnego zastosowania. Koncepcja ta skupia się na określaniu proceduralnych reguł współdziałania różnych obszarów prawa: na państwach członkowskich spoczywa obowiązek uwzględniania zewnętrznych spraw i interesów; na prawie wspólnotowym - zadanie zagwarantowania, aby prawo krajowe państw członkowskich było zgodne z regułami wspólnotowymi. Przy czym mechanizm ten działa nie tyle na podstawie założenia wyboru między równymi systemami prawa ile wymaga on od prawa krajowego osiągnięcia przez zmianę i rozwój zgodności z prawem wspólnotowym. Niezależnie od skutku bezpośredniego norm prawa wspólnotowego państwa członkowskie zobowiązane są w tym systemie do dokonywania odpowiednich zmian w swoim prawie krajowym, które efektywnie gwarantowałoby wpływ europejskiego wkładu innowacyjnego na ich prawo krajowe. Drugą zaś stroną tego procesu jest rozwój struktur europejskiego transnarodowego zarządzania i problem ich konstytucjonalizacji.

8) Omów zasadnicze dziedziny objęte kompleksową współzależnością integracyjną

Po stronie państw członkowskich:

- podnoszenie sprawności zarządzania sprawami UE na szczeblu rządowym (administracji państwowej) umacnianie tzw. pamięci instytucjonalnej, korpusu urzędników służby cywilnej

- umocnienie roli parlamentów narodowych w sprawach UE (w sferze wewnątrzkrajowej - wewnątrzkrajowej relacjach z własnym rządem oraz w dziedzinie współpracy z parlamentami narodowymi innych państw członkowskich w Parlamencie Europejskim)

- umocnienie roli samorządowych struktur regionalnych i lokalnych (w sferze wewnątrzkrajowej - w relacjach z własnym rządem oraz w dziedzinie współpracy ze strukturami unijnymi

- podniesienie efektywności parlamentu narodowego i agend rządowych do wymogów procesu decyzyjnego po stronie unijnej

- polepszanie warunków do pełnego korzystania przez jednostki (obywateli, podmioty gospodarcze) ze swobód gwarantowanych na szczeblu unijnym

Po stronie WE(UE):

- umacnianie legitymacji demokratycznej (pozycji PE, monitorującej roli parlamentów narodowych, pozycji reprezentacji struktur samorządów lokalnego i regionalnego)

- identyfikacja i rozbudowa katalogu wspólnych wartości (zasady państwa demokratycznego działającej gospodarki rynkowej)

- umacnianie ochrony praw podstawowych (Karta Praw Podstawowych, przystąpienie do EKPCZ)

- umacnianie tzw. reżimu wspólnotowego (rozbudowa procedury podejmowania decyzji w Radzie większością kwalifikowaną przy umocnieniu roli PE, podnoszenie efektywności instytucji wspólnotowych, w tym wspólnotowych organów sądowych, rozszerzenia reżimu wspólnotowego na obecne obszary międzyrządowe, ustanowienie jednolitej organizacji Unii)

W dziedzinie bezpośredniej współzależności:

- rozwój zasady pierwszeństwa prawa wspólnotowego przy zagwarantowaniu obopólnego „przyjaznego” nastawienia (ze strony państwa konieczność pełnego zagwarantowania efektywności prawa wspólnotowego w sferze wewnątrzkrajowej; po stronie wspólnotowej respektowanie postulatu „współfunkcjonowania” obu porządków)

- rozbudowa infrastruktury instytucjonalnej, zapewniającej wzajemne przenikanie się obu sfer oraz podnoszenie stopnia przejrzystości jej działania (postulat dobrego zarządzania)

- umacnianie systemu monitorowania procesu decyzyjnego w Unii przez parlamenty narodowe na linii: proces decyzyjny w UE - parlament narodowy - rząd państwa członkowskiego (traktat konstytucyjny i traktat z Lizbony wytyczają na przykład interesującą drogę efektywnego monitorowania przez parlamenty narodowe zasady subsydiarności)

Zjawisko kompleksowej współzależności integracyjnej oddaje nie tylko dynamikę i specyficzny charakter procesu integracji europejskiej, lecz również staje się głównym czynnikiem wyróżniającym organizacje ponadnarodowe spośród organizacji międzynarodowych.

9) Wykaż powiązanie między budową sprawnego państwa a możliwością pogłębiania (umacniania) integracji europejskiej

• Proces integracji europejskiej nie prowadzi do zaniku czy upadku państwa narodowego. Pozostaje ono głównym kreatorem procesu integracji w rozumieniu formalnym a modelem formalnym tego procesu pozostaje organizacja międzynarodowa

• W toku udziału w procesie integracji europejskiej zmienia się zakres wykonywanych przez państwo wynikających z jego suwerenności kompetencji, bowiem część z nich państwo przekazuje na rzecz organu organizacji międzynarodowej. Decyzja w tej sprawie podejmowana jest przez samo państwo a więc wynika z jego suwerenności

• Udział państwa w procesie integracji europejskiej stwarza nowe możliwości realizacji własnych interesów narodowych oraz interesów wspólnych dla wszystkich państw biorących udział w tym procesie. Udział ten nie stanowi w rozumieniu formalnym ograniczenia suwerennego państwa jest wyrazem wykonania prawa wynikającego z suwerenności. Natomiast w rozumieniu merytorycznym udział w procesie integracji europejskiej jest konieczną przesłanką umocnienia niezawisłości państwa i realizacji jego interesów - w konsekwencji - utrzymania suwerenności w znaczeniu formalnym

• Udział państwa w organizacji międzynarodowej o charakterze ponadnarodowym stwarza szczególne możliwości oddziaływania na proces integracji, bowiem do cech szczególnych takiej organizacji należy zwłaszcza obszerny mechanizm współzależności (współdziałania) państwa członkowskiego i organizacji (kompleksowa współzależność integracyjna)

• W procesie integracji europejskiej zmienia się zakres kompetencji państwa wynikający z suwerenności, jednocześnie jednak wzrastają oczekiwania, co do efektywności i wydolności państwa: dotyczy to zarówno obszarów, które pozostają w jego kompetencji własnej jak dziedzin władzy państwowej, które zostały przekazane na rzecz Wspólnot (organizacji ponadnarodowej). Sprawne państwo ma, bowiem możliwości efektywnego wpływania na proces decyzyjny na szczeblu wspólnotowym (unijnym).

• Wymóg państwa sprawnego odnosi się do całej struktury państwa - władz ustawodawczych, wykonawczych i sądownictwa. Na szczególną uwagę zasługuje wpływ udziału państwa w procesie integracji europejskiej na umacnianie się regionalnych i lokalnych struktur samorządu terytorialnego oraz na umocnienie statusu jednostek w tym podmiotów gospodarczych

• Udział państwa w procesie integracji europejskiej nie prowadzi do osłabienia czy demontażu państwa. Wręcz przeciwnie stwarza nowe i konieczne do zachowania suwerenności możliwości wykonywania kompetencji. Warunkiem tego jest natomiast stałe podnoszenie efektywności państwa - istnienie państwa sprawnego. Z drugiej zaś strony tylko sprawne państwa członkowskie mogą stanowić przesłankę zbudowania wydolnej organizacji integracyjnej, która będzie w tanie sprostać wymogom współczesnego świata.

ROZDZIAL 2

1) Wskaż najważniejsze traktaty rewizyjne i opisz zwięźle ich wpływ na kształtowanie się struktury Unii

Traktat o fuzji, podpisany w Brukseli 8 kwietnia 1965 (wszedł w życie 1 lipca 1967) był istotnym krokiem na drodze do unifikacji trzech Wspólnot (formalnie odrębnych organizacji) przez ustanowienie wspólnych instytucji (Rady i Komisji); uprzednio wspólnymi instytucjami były Trybunał Sprawiedliwości i PE oraz organ doradczy - Komitet Ekonomiczno-Społeczny; instytucje i organy powstające później były już wspólne dla trzech Wspólnot.

Jednolity Akt Europejski, podpisany 17 i 28 lutego 1986 (wszedł w życie 1 lipca 1987) spełnił istotną rolę w ustanowieniu rynku wewnętrznego, przyśpieszył prace nad ustanowieniem UGiW oraz WPZiB

Traktat o Unii Europejskiej (traktat z Maastricht), podpisany w Maastricht 7 lutego 1992 (wszedł w życie 1 listopada 1993) ustanowił Unię Europejską i dokonał ważnych zmian w TEWG zmieniając nazwę EWG na Wspólnotę Europejską oraz ustanawiając etapy tworzenia UGiW

Traktat z Amsterdamu podpisany 2 października 1997 (wszedł w życie 1 maja 1999) dokonał ważnych zmian w TUE i TWE - m.in. dokonał „uwspólnotowienia” (tj. przeniesienia z filaru III do filaru I) istotnych dziedzin III filara UE (tzw. acquis Schengen)

Traktat z Nicei podpisany 26 lutego 2001 (wszedł w życie 1 lutego 2003) głównym jego zadaniem było przygotowanie UE do przyjęcia dużych grup nowych państw członkowskich (łącznie 12 w toku rozszerzenia 1 maja 2004 i 1 stycznia 2007); paralelnie do prac nad tym traktatem ustalono również wygaśnięcie, TEWWiS co stało się 23 lipca 2002 (tym samym EWWiS przestała istnieć a objęte nią dziedziny przejęła Wspólnota Europejska)

Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy (traktat konstytucyjny) podpisany 29 października 2004 (nie wszedł w życie głownie za sprawą zablokowania procedury ratyfikacyjnej we Francji i Niderlandach w następstwie negatywnych wyników referendów), którego zadaniem miało być dokonanie radykalnej reformy ustrojowej Unii przez zastąpienie dotychczasowych traktatów stanowiących UE oraz przekształcenie Unii w jednolitą organizację międzynarodową (poza Unią miałby jednak pozostać Euratom

Traktat z Lizbony podpisany 13 grudnia 2007 (ma wejść w życie 1 stycznia 2009, jeżeli do tego czasu zostanie ratyfikowany przez wszystkie państwa członkowskie), co do zasady przejmuje pakiet reform ustrojowych Unii zaproponowanych w Traktacie konstytucyjnym (z pewnymi modyfikacjami) dokonuje jednak jedynie rewizji TUE i TWE (w ostatnim przypadku następuje zmiana nazwy na Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej - TFUE) nie zastępując ich.

2) Omów zasadnicze obszary (filary) struktury Unii oraz istotniejsze elementy tych filarów

W skład I filaru wchodzą obecnie dwie Wspólnoty Europejskie stanowiące podstawę Unii. Z prawnego punktu widzenia Wspólnoty są dwiema odrębnymi organizacjami międzynarodowymi, choć mają wspólne instytucje. Wspólnoty te rządzą się specyficznym reżimem wspólnotowym, który wyraża się przede wszystkim w: charakterze wspólnotowego prawa (ma ono, - jeśli tak wynika z przepisów wspólnotowych - wspólnotowych sferze wewnętrznej państw członkowskich skutek bezpośredni i pierwszeństwo wobec prawa krajowego) procedurze jego uchwalania oraz nadzorze, co do jego przestrzegania przez sądy wspólnotowe. Filary II i III mieszczą się w ramach polityk i form współpracy ustanowionych przez TUE. II filar ustanawia Wspólna Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa. Jej zasadniczym zadaniem jest umocnienie tożsamości europejskiej w stosunkach międzynarodowych w tym również w dziedzinie polityki bezpieczeństwa i obrony. III filar obejmuje obecnie Współpracę Policji i Sądową w Sprawach Karnych. Na mocy traktatu z Amsterdamu część materii pierwotnego III filaru została uwspólnotowiona (przeniesiona do I filaru - włączona do TWE) dodano nowe problemy. Dalsze niewielkie zmiany wprowadził Traktat z Nicei. Obecnie obszar III filaru UE wraz z niektórymi obszarami TWE obejmowany jest wspólnym terminem - Przestrzeń Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości

3) Na czym polega najistotniejsza różnica w charakterze prawnym między filarem I a filarem II i III Unii?

Z prawnego punktu widzenia zasadniczym kryterium odróżniającym I filar od II i III jest to, że w ramach filarów II i III państwa współpracują na podstawie prawa międzynarodowego tj. wyłącznie TUE. Nie obowiązuje w tych filarach reżim wspólnotowy - głównymi podmiotami działającymi w tych obszarach są państwa członkowskie UE choć mogą posługiwać się instytucjami wspólnotowymi oraz zobowiązane są do zachowania spójności ciągłości działań we wszystkich filarach oraz do szczególnego szanowania wspólnotowego zasobu prawnego. Interesującym i ważnym zjawiskiem służącym umocnieniu spójności działania Unii jest coraz mocniejsze wkraczanie reżimu wspólnotowego do III filara UE. Jest to możliwe, ponieważ w III filarze istotne kompetencje ma Trybunał Sprawiedliwości WE. W III filarze, UE tworzy się swoista hybryda prawa międzynarodowego i prawa wspólnotowego

4) Omów zwięźle zakres kompetencji Wspólnot działających w I filarze Unii, zwłaszcza zakres regulacyjny TWE

Dwie Wspólnoty działające w I filarze to:

Wspólnota Europejska (WE) - uprzednio Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG). Ze względu na zakres kompetencji jest to najważniejsza Wspólnota. Jej zasadniczym zadaniem jest ustanowienie rynku wewnętrznego przez liberalizację w ramach czterech swobód przepływu: towarów, pracowników i przedsiębiorczości, świadczenia usług i przepływu kapitału oraz prowadzenie wspólnych polityk (np. Wspólnych Polityk: Handlowej, Rolnej, Transportowej). W ramach WE jest również realizowana Unia Gospodarcza i Walutowa (UGiW) oraz działają reguły konkurencji.

Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EWEA) - Euratom, która zajmuje się kontrolą i koordynacją w dziedzinie pokojowego wykorzystania energii jądrowej.

Do niedawna w I filarze UE działała również Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS), która zajmowała się gospodarką w dziedzinach sektora węglowego i stalowego. Traktat ją ustanawiający - jako jedyny spośród traktatów ustanawiających Wspólnoty - został zawarty na czas określony (50 lat). Wygasł on 23 lipca 2002 a regulowane nim obszary zostały włączone do TWE. Tym samym organizacja ta przestała istnieć. Polska uzyskując członkostwo w UE przystąpiła do TUE i traktatów ustanawiających dwie Wspólnoty

5) Dlaczego propozycja zawarta w Traktacie konstytucyjnym i w Traktacie z Lizbony, aby przekształcić Unię w jednolitą organizację międzynarodową, ma zasadnicze znaczenie dla ustroju Unii?

Skutkowałoby to ujednoliceniem: struktury Unii, źródeł prawa pochodnego, mechanizmu decyzyjnego oraz umocnieniem spójności Unii. Ten główny kierunek reformy ustrojowej Unii ma być obecnie przeprowadzony na mocy Traktatu z Lizbony.

6) Jakie są zasadnicze możliwości zmiany traktatów stanowiących Unię?

Traktaty stanowiące UE mogą być zmieniane przez państwa członkowskie. Zmiany takie mogą mieć charakter rewizji postanowień traktatów. Zmiana przeprowadzana jest na podstawie odrębnych traktatów rewizyjnych (takimi traktatami były na przykład Traktat z Amsterdamu czy z Nicei). Zmiana może mieć również charakter modyfikacji traktatów. Modyfikacja może być przeprowadzona na mocy specjalnych postanowień traktatów stanowiących Unię, które upoważniają instytucje (Radę) do dokonania stosownej zmiany traktatów w ściśle określonym przedmiocie. Czasami taka decyzja Rady będzie wymagała dodatkowej zgody państw członkowskich. Procedura taka określana jest mianem procedury kładki.

7) Czy państwo członkowskie może wystąpić z Unii?

Postanowienia traktatów nie przewidują wyraźnie możliwości wystąpienia z UE. Nie istnieje też w tej mierze praktyka abstrahując od przypadku, który w istocie oznaczał ograniczenie terytorialnego obowiązywania traktatów (kazus Grenlandii). Możliwość wystąpienia jednak istnieje na podstawie ogólnych zasad międzynarodowego prawa traktatów. Przede wszystkim możliwym jest wystąpienie jednego z państw członkowskich w drodze uzgodnienia z pozostałymi państwami członkowskimi warunków wystąpienia. W takim wypadku należałoby zastosować albo procedurę zmiany traktatów albo procedurę akcesyjną dotyczącą akcesu do UE. Dyskusyjna jest możliwość jednostronnego wystąpienia z UE z powołaniem na klauzulę zasadniczej zmiany okoliczności. Również w takim wypadku musiałoby w istocie dojść do porozumienia między państwem występującym a pozostałymi państwami członkowskimi w sprawie politycznych a przede wszystkim ekonomicznych następstw wystąpienia. Trudno wyobrażalne jest faktyczne samowolne wystąpienie z Unii. W takim wypadku państwo samowolnie opuszczające Unię naruszyłoby traktaty stanowiące Unie a tym samym popełniłoby delikt międzynarodowy. Spowodowałoby to daleko idące konsekwencje polityczne ekonomiczne i finansowe dla takiego państwa. Ważną okolicznością wynikającą z istoty UE, którą musiałoby wziąć pod uwagę państwo występujące z Unii jest (podobnie jak przy przystępowaniu) fakt iż w grę wchodziłoby wystąpienie łączne z całej Unii. Ze względu na charakter strukturalny UE nie istniałaby możliwość wystąpienia z jednej ze Wspólnot z samej UE czy tylko z jednego z jej filarów. Traktat konstytucyjny zaproponował, - aby położyć kres niejednoznacznościom - wyraźną klauzulę dotyczącą dobrowolnego wystąpienia z Unii. Postanowienia te potwierdzają, że każde państwo członkowskie może notyfikować zamiar wystąpienia z Unii. Następnie w ciągu dwóch lat należałoby wynegocjować układ określający warunki wystąpienia (z możliwością przedłużenia takiego okresu za zgodą zainteresowanego państwa). Jeżeli w wyznaczonym czasie układ taki by nie został zawarty wystąpienie stawałoby się skuteczne. Traktat z Lizbony przejmuje tę propozycję.

8) Jakie sankcje mogą spotkać państwo członkowskie, które narusza podstawowe zasady działania Unii?

Art. 7 TUE przewiduje możliwość zastosowania sankcji w przypadku poważnego i stałego naruszania przez państwo członkowskie zasad określonych w art. 6 ust. 1 TUE (stwierdza to Rada zebrana w składzie szefów państw lub rządów stanowiąc jednomyślnie - bez udziału wchodzącego w grę państwa - na wniosek 1/3 państw członkowskich lub Komisji Europejskiej i po uzyskaniu zgody PE). Artykuł ten został wprowadzony do TUE na podstawie Traktatu z Amsterdamu i ustanowił bardzo dolegliwą sankcję tj. możliwość zawieszenia danego państwa w prawach państwa członkowskiego „łącznie z prawem do głosowania w Radzie”. Na mocy Traktatu z Nicei uelastyczniono możliwe działania. Zachowano dotychczasową sankcję, ale jej zastosowanie może być poprzedzone innymi działaniami. Po stwierdzeniu przez Radę (większością 4/5 państw członkowskich) wyraźnego ryzyka naruszenia przez jedno z państw członkowskich zasad TUE może ona do takiego państwa kierować stosowne zalecenia; uprzednio Rada musi wysłuchać takie państwo oraz może zwrócić się do osób niezależnych o sporządzenie sprawozdania o sytuacji w tym państwie.

9) Opisz zwięźle przebieg prac nad Traktatem konstytucyjnym, a następnie nad Traktatem z Lizbony

Traktat konstytucyjny - podczas spotkania Rady Europejskiej w Laeken (14-15 grudnia 2001) postanowiono zwołać Konferencję Międzyrządową w celu uzgodnienia Traktatu ustanawiającego konstytucję dla Europy), przy czym Konferencja została poprzedzona Konwentem UE. Konwent obradował od lutego 2002 do czerwca 2003 i zakończył się przedłożeniem projektu Traktatu konstytucyjnego. Projekt ten był następnie przedmiotem obrad Konferencji Międzyrządowej (od października 2003 do czerwca 2004). Obrady były bardzo trudne. Za sprawą m.in. Polski zostały one zablokowane w grudniu 2003. Niemniej jednak kompromis udało się osiągnąć i Traktat konstytucyjny został podpisany w Rzymie 29 października 2004. Nie wszedł jednak w życie.

Traktat z Lizbony - po dwuletnim okresie refleksji (2005 - 2006) - podczas spotkania Rady Europejskiej 21 - 22 czerwca 2007 (na zakończenie Prezydencji niemieckiej) - podjęto decyzje o zwołaniu Konferencji Międzyrządowej i uzgodniono jej mandat. Stosownie do rysującego się kompromisu w mandacie uzgodniono odejście od formuły dużego traktatu rewizyjnego, który miałby zastąpić obecne traktaty stanowiące Unię i powrócono do tradycyjnego traktatu rewizyjnego, który dokona zmiany obowiązujących obecnie Traktatu o UE i Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Ów traktat rewizyjny nosi nazwę Traktatu z Lizbony (Konferencja Międzyrządowa obradowała podczas Prezydencji portugalskiej a Traktat został podpisany 13 grudnia 2007 w Lizbonie). Wbrew wcześniejszym zapowiedziom Traktat o UE ma zachować swoją nazwę. Natomiast TWE miałby otrzymać nową nazwę - Traktat o funkcjonowaniu UE (TFUE).

ROZDZIAŁ 3

1) Na czym polega zasada kompetencji powierzonych/przyznania i jakie są jej konsekwencje?

Zasada kompetencji powierzonych oznacza, że Unia Europejska ma tylko tyle kompetencji, ile powierzyły jej państwa członkowskie (na podstawie art. 5 TWE „Wspólnota działa w granicach kompetencji powierzonych jej niniejszym Traktatem oraz celów w nim wyznaczonych”). Oznacza to, że UE/WE nie przysługuje kompetencja do decydowania o swoich uprawnieniach ani przyznawaniu sobie nowych kompetencji. Komisja ma wszelkie dorozumiane kompetencje niezbędne do zrealizowania zadań wyraźnie nałożonych na nią Traktatem. Kompetencje WE mogą mieć charakter kompetencji: wyraźnych, domniemanych oraz dodatkowych.

2) Co to są kompetencje dodatkowe WE?

Są one przewidziane w art. 308 TWE dla osiągnięcia celów WE związanych z funkcjonowaniem wspólnego rynku:, „Jeżeli działanie = Wspólnoty okaże się niezbędne do osiągnięcia, w ramach funkcjonowania wspólnego rynku, jednego z celów Wspólnoty, a niniejszy Traktat nie przewidział kompetencji do działania wymaganego w tym celu, stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, podejmując właściwe działania.”

3) Jaka jest różnica między kompetencjami wyłącznymi i dzielonymi?

Pewne kompetencje wykonywane mogą być wyłącznie na poziomie wspólnotowym, pewne zaś na poziomie krajowym. Inne mogą być wykonywane przez Wspólnotę lub przez państwa członkowskie. Podział kompetencji wynika z Traktatu i orzecznictwa ETS.

Kompetencje wyłączne (dotyczą między innymi unii celnej, polityki pieniężnej w strefie euro):

1. W określonych obszarach jedynie WE może przyjmować akty prawnie wiążące

2. Państwa członkowskie mogą działać jedynie z upoważnienia WE lub w celu wykonania aktów WE

3. Wyłączność kompetencji WE polega na wyłączności dysponowania nimi

4. WE ma także wyłączą kompetencję do zawierania umów międzynarodowych

5. Kompetencje dzielone (dotyczą między innymi rynku wewnętrznego, polityki społecznej):

6. W odpowiednich obszarach zarówno WE jak i państwa członkowskie mogą przyjmować akty prawnie wiążące

7. Państwa członkowskie mogą wykonywać swoją kompetencję w zakresie w jakim WE nie wykonała swojej kompetencji

4) Jak działa zasada subsydiarności?

Zasada subsydiarności (pomocniczości) oznacza, że na szczeblu wspólnotowym powinny być podejmowane tylko te działania, których przeniesienie na wyższy szczebel oznacza większą skuteczność i efektywność niż w przypadku, gdyby prowadzenie stosownych akcji pozostawić w wyłącznej kompetencji rządów poszczególnych państw członkowskich.

5) Jaki test stosuje ETS do badania proporcjonalności środka?

ETS bada czy zastosowany środek prawny jest:

Odpowiedni i konieczny do osiągnięcia określonego celu, - jeśli istnieje wybór między kilkoma odpowiednimi środkami, należy zastosować ten najmniej uciążliwy

Współmierny (proporcjonalny) w stosunku do nakładanych ograniczeń - „zakaz stosowania działań władczych ponad potrzebę”

6) Do kogo odnosi się zasada wyprowadzona z art. 10 TWE?

Zasada wyprowadzona z art. 10 TWE to zasada lojalnej współpracy. Wskazuje ona na dwa obowiązki pozytywne (wypełnianie zobowiązań, ułatwianie realizacji celów WE) oraz jeden negatywny (zakaz przyjmowania środków sprzecznych z celami WE). Zasada ta odnosi się do: Państw członkowskich, Instytucji wspólnotowych, Relacji instytucje wspólnotowe-państwa członkowskie, Całego prawa UE

7) W jaki sposób zasada równowagi instytucjonalnej zastępuje zasadę trójpodziału władzy?

Wynikająca z orzecznictwa ETS zasada równowagi instytucjonalnej składa się z wielu szczegółowych postulatów:

• Każda instytucja Wspólnoty działa jedynie na podstawie upoważnienia wynikającego z traktatów

• Żadna instytucja nie może zastępować innych w wykonywaniu ich kompetencji

• Wszystkie instytucje muszą przestrzegać przewidzianych prawem procedur

• Każda instytucja sama ustala swój wewnętrzny regulamin postępowania i żaden inny organ nie ma wpływu na kształt tego regulaminu

• Istnieje obowiązek współpracy w celu realizacji celów wynikających z Traktatów

8) Jakie zasady składają się na zasadę rządów prawa?

• Zasada pewności prawa - podmioty prawa, zachowując się w określony sposób, podejmując decyzje, muszą być w stanie przewidzieć, jakie prawo będzie miało zastosowanie w danej sytuacji, jakie będą prawne skutki ich zachowań

• Zasada nieretroakcji [lex retro non agit] - prawo nie działa wstecz

• Zasada ochrony uprawnionego oczekiwania (ochrony zaufania) - środki podejmowane przez WE nie mogą naruszać uprawnionego oczekiwania danego podmiotu, jeśli nie jest to uzasadnione względami nadrzędnego interesu publicznego

• Zasada proporcjonalności - proporcjonalność stosowanego środka

9) Na czym polega i jak działa zasada ochrony uprawnionego oczekiwania?

Zasada ochrony uprawnionego oczekiwania (ochrony zaufania) polega na tym, że środki podejmowane przez WE nie mogą naruszać uprawnionego oczekiwania danego podmiotu, jeśli nie jest to uzasadnione względami nadrzędnego interesu publicznego. Aby móc powołać się na zasadę, podmiot powinien wykazać istnienie uprawnionego oczekiwania, oraz że poniósł stratę lub znalazł się w niekorzystnej dla siebie sytuacji, ponieważ na tym oczekiwaniu polegał. Zasada ta może być stosowana:

• Jako reguła interpretacji przepisów

• Dla unieważnienia aktu

• Jako podstawa skargi o odszkodowanie w ramach odpowiedzialności pozaumownej WE

10) Co to znaczy, że zasada niedyskryminacji jest ogólną zasadą prawa UE?

ETS uznał zasadę niedyskryminacji za ogólną zasadę prawa UE stwierdzając, że postanowienia traktatowe odnoszą się tylko do niektórych, szczególnych jej aspektów.

11) Co jest treścią zasady niedyskryminacji?

Treścią zasady niedyskryminacji jest zakaz zróżnicowanego traktowania podmiotów znajdujących się w takiej samej (lub podobnej) sytuacji, jeśli to zróżnicowanie jest arbitralne lub nieuzasadnione. Zatem zasada ta nie ma zastosowania w przypadkach, gdy różne traktowanie jest uzasadnione ze względu na obiektywne kryteria.

12) W jaki sposób i dlaczego skutkują w prawie WE prawa zawarte w EKPCZ?

Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka z 1950 r. stanowi „konstytucyjny instrument europejskiego porządku prawnego”. Wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej są obecnie jej stronami.

Prawa podstawowe zagwarantowane w EKPC są przestrzegane przez UE na podstawie art. 6. ust. 2 TUE, ponieważ stanowią zasady ogólne prawa wspólnotowego.

13) W jakich sytuacjach ETS kontroluje przestrzeganie praw podstawowych przez państwa członkowskie?

Europejski Trybunał Sprawiedliwości ocenia, czy interwencja instytucji wspólnotowej lub państwa członkowskiego stanowi niedopuszczalną ingerencję w prawo podstawowe jednostki. ETS ocenia czy ingerencja władzy publicznej w prawa podstawowe:

• Była określona przez prawo lub zgodna z prawem

• Jej cel był uprawniony

• Była „niezbędna w społeczeństwie demokratycznym” do realizacji tego celu

14) Jakiego rodzaju aktem jest Karta Praw Podstawowych UE i jak skutkuje?

Karta Praw Podstawowych jest dokumentem nieformalnym, jej postanowienia nie mają charakteru prawnie wiążącego; w płaszczyźnie prawnej nie skutkują powstaniem konkretnych uprawnień po stronie jednostek; innymi słowy jednostki nie mogą jako wyłącznej podstawy swoich roszczeń powoływać praw w niej zapisanych.

15) Dlaczego aktami wspólnotowymi może zajmować się Trybunał w Strasburgu?

Skargi dotyczące naruszenia przez WE/UE praw człowieka sformułowanych w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności mogą trafić do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu na podstawie i w zakresie obowiązujących obecnie przepisów. Zgodnie z opinią Trybunału w Strasburgu państwa członkowskie ponoszą odpowiedzialność za działania stworzonej przez siebie organizacji międzynarodowej, o ile organizacja ta nie zapewnia ekwiwalentnej ochrony.

ROZDZIAŁ 4

1) Jaki jest skład i funkcje Rady Europejskiej?

W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw, lub rządów państw członkowskich oraz przewodniczący Komisji. Towarzyszą im ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich i członek Komisji. Radzie Europejskiej przewodzi szef państwa lub rządu państwa członkowskiego, które przewodniczy Radzie (rotacyjny system prezydencji). Według art. 4 TUE Rada Europejska nadaje Unii impulsy niezbędne do jej rozwoju i określa w tej mierze ogólne kierunki polityczne.

W filarze wspólnotowym:

• Bada sytuację zatrudnienia we Wspólnocie i przyjmuje konkluzje w tym przedmiocie

• Może jej być przedłożona kwestia ustanowienia wzmocnionej współpracy w ramach tego filaru (bez prawa podjęcia ostatecznej decyzji)

• Na podstawie sprawozdania Rady debatuje nad konkluzją w sprawie ogólnych kierunków polityk gospodarczych państw członkowskich i Wspólnoty

W ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa:

• Określa zasady i ogólne wytyczne wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa

• Decyduje o wspólnych strategiach wprowadzanych w życie przez Unię w dziedzinach, w których państwa członkowskie mają ważne wspólne interesy

• Może pełnić funkcje arbitra, kiedy decyzje, jakie Rada ma podjąć w tym zakresie, napotykają na sprzeciw państwa

2) Omów główne funkcje PE

Funkcja prawodawcza: Parlament Europejski nie jest samodzielnym prawodawcą, gdyż dzieli uprawnienia prawodawcze z Radą Unii Europejskiej. Parlament Europejski uczestniczy w procesie prowadzącym do przyjęcia aktów wspólnotowych przez wykonywanie uprawnień w ramach procedur współdecyzji i współpracy, zgody i konsultacji.

Funkcja budżetowa: Parlament Europejski wraz z Radą Unii Europejskiej tworzą razem tzw. władzę budżetową. Nie można uchwalić budżetu w części dotyczącej tzw. wydatków nieobowiązkowych bez akceptacji Parlamentu.

Funkcja kontrolna:

• Prawo petycji - obywatele UE mają prawo do kierowania petycji do Parlamentu w sprawach objętych zakresem działalności Unii Europejskiej, które dotyczą ich bezpośrednio

• Komisje śledcze - Parlament może ustanowić tymczasową komisję śledczą do zbadania zarzutów naruszenia lub niewłaściwego administrowania w stosowaniu prawa wspólnotowego

• Pytania pisemne i ustne - posłowie mogą kierować pytania do Komisji i Rady, a także do EBC.

• Sprawozdania - liczne instytucje mają obowiązek sprawozdawczy wobec Parlamentu:

 Rada Europejska po każdym swym spotkaniu, oraz roczne sprawozdanie pisemne o postępach dokonywanych przez Unię

 Trybunał Obrachunkowy składa roczne sprawozdanie; Komisja sprawozdanie roczne z wykonania budżetu

 Komisja, co trzy lata w sprawie stosowania postanowień Traktatu dotyczących praw obywatelskich

 EBC sprawozdanie roczne z działalności ESBC

 Rzecznik Praw Obywatelskich roczne sprawozdanie z wyników swych dochodzeń

Funkcja kreacyjna:

• Parlament powołuje Rzecznika Praw Obywatelskich

• Zatwierdza nominację przewodniczącego Komisji Europejskiej oraz całego składu Komisji

• Jest konsultowany przez Radę w sprawie mianowania członków Trybunału Obrachunkowego

• Jest konsultowany przez państwa członkowskie w sprawie mianowania prezesa, wiceprezesa i pozostałych członków Zarządu EBC

Funkcja międzynarodowa: Parlament uczestniczy w zawieraniu umów międzynarodowych przez Wspólnotę z państwami trzecimi oraz umów akcesyjnych.

3) Jaka jest organizacja wewnętrzna PE?

Na czele Parlamentu stoi przewodniczący wraz z Prezydium, w skład, którego wchodzą 14 wiceprzewodniczących oraz 6 kwestorów z głosem doradczym. Prezydium kieruje wewnętrznym funkcjonowaniem Parlamentu oraz odpowiada za organizacje administracyjną, finansową, sekretariat oraz jego sekcje. Konferencja Przewodniczących - przewodniczący Parlamentu Europejskiego wraz z przewodniczącymi grupy politycznych. Określa organizację prac Parlamentu oraz kwestie związane z ustalaniem programu prac legislacyjnych. Odgrywa ważną rolę w stosunkach Parlamentu z innymi instytucjami wspólnotowymi, państwami trzecimi oraz organizacjami pozawspólnotowymi. Konferencja Przewodniczących Komisji - przewodniczący wszystkich komisji stałych i tymczasowych. Może ona przekazywać zalecenia Konferencji Przewodniczących dotyczące prac komisji oraz ustalania porządku dziennego sesji miesięcznych. Parlament Europejski jest wspomagany przez Sekretariat Generalny, na którego czele stoi sekretarz generalny. Posłowie (obecnie jest ich 785) mogą łączyć się, w tzw. grupy polityczne według kryterium podobieństwa poglądów politycznych. Prace w Parlamencie toczą się w komisjach parlamentarnych (komisje stałe oraz tymczasowe komisje śledcze).

4) Jakie są zadania Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich?

Rzecznik Praw Obywatelskich przeprowadza dochodzenie z inicjatywy własnej, lub na podstawie skarg przedstawionych mu bezpośrednio lub pośrednictwem członka Parlamentu Europejskiego. Kiedy Rzecznik stwierdzi przypadek niewłaściwego administrowania, przekazuje sprawę do danej instytucji, która ma trzy miesiące, aby poinformować go o swoim stanowisku. Następnie przesyła on sprawozdanie Parlamentowi Europejskiemu oraz danej instytucji.

5) Jaki jest skład Rady UE? Jaka jest organizacja wewnętrzna?

W skład Rady wchodzi jeden przedstawiciel szczebla ministerialnego każdego państwa członkowskiego. Nie ma jednego składu Rady, w zależności od tematyki obrad wyróżnia się różne składy (m. In. ds. Ogólnych i Stosunków Wewnętrznych, Gospodarczy i Finansowych, Wymiaru Sprawiedliwości i Wewnętrznych).Rada może obradować i podejmować decyzję w składzie kwalifikowanym (w skład, którego wchodzą szefowie państw i rządów). Na czele Rady stoi przewodniczący, którym jest przedstawiciel państwa sprawującego tzw., prezydencję (prezydencję sprawuje kolejno przez okres sześciu miesięcy każde państwo członkowskie reprezentowane w Radzie). Radę wspomaga Sekretariat Generalny, działający pod kierunkiem sekretarza generalnego.

6) Omów główne funkcje Rady UE

Funkcja prawodawcze: dzieli uprawnienia prawodawcze z Parlamentem Europejskim. Przyznaje Komisji w aktach przez siebie przyjmowanych uprawnienia do wydawania aktów wykonawczych. Posiada pośrednie prawo inicjatywy legislacyjnej oraz ma prawo modyfikowania niektórych przepisów prawa pierwotnego (zmiany w statucie ETS, ESBC, EBC oraz EBI)

Funkcja kreacyjna:

• Powołała do życia Sąd Pierwszej Instancji

• Ma prawo powoływania tzw. izb sądowych przy Sądzie Pierwszej Instancji

• Utworzyła kilkanaście agencji oraz urzędów (np. Europejską Agencję ds. Leków)

• Może zmieniać liczbę komisarzy i zwiększyć liczbę rzeczników generalnych w Trybunale Sprawiedliwości

• Mianuje członków: Komisji Europejskiej, Trybunału Obrachunkowego, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, Komitetu Regionów

Funkcja kontrolna:

• W zakresie przestrzegania w państwach członkowskich zasad wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności (przy naruszeniu Rada może zdecydować o zawieszeniu niektórych praw wynikających z Traktatu dla tego państwa członkowskiego)

• W dziedzinie pomocy publicznej w wyjątkowych okolicznościach Rada ma uprawnienie zalegalizowania pomocy udzielanej przez państwo

• W dziedzinie unii walutowej ma uprawnienia, jeśli stwierdzi istnienie nadmiernego deficytu budżetowego w danym państwie

Funkcja międzynarodowa: Rada posiada uprawnienie do zawierania w imieniu Wspólnoty umów międzynarodowych z państwami trzecimi oraz organizacjami międzynarodowymi. Rada odgrywa również rolę w procedurze prowadzącej do rewizji traktatów założycielskich

7) Co to jest COREPER i jaka jest jego funkcja?

COREPER (tzw. Komitet Stałych Przedstawicieli) odpowiada za przygotowanie prac Rady. Składa się on ze stałych przedstawicieli (ambasadorów) państw członkowskich przy Unii Europejskich. Wykonuje też zadania powierzone przez Radę. Jego zadaniem jest przygotowywanie posiedzeń Rady Unii Europejskiej. Może także podejmować pewne decyzje proceduralne oraz powoływać grupy robocze. Wszystkie punkty porządku obrad posiedzenia Rady podlegają uprzedniej dyskusji w COREPER, o ile nie zostanie postanowione inaczej. COREPER stara się wypracować kompromis, który zostanie przedstawiony do zatwierdzenia Radzie.

COREPER I - zajmuje się głównie sprawami socjalnymi i ekonomicznymi. W jego skład wchodzą zastępcy stałych przedstawicieli.

COREPER II - złożony jest ze stałych przedstawicieli i zajmuje się głównie sprawami dotyczącymi polityki unijnej, finansów i polityki zagranicznej.

8) Jak jest powoływana Komisja Europejska? Jak można ją odwołać?

Rada w składzie szefów państw lub rządów większością kwalifikowaną nominuje przewodniczącego Komisji. Nominację tą zatwierdza Parlament Europejski, następnie Rada większością kwalifikowaną w porozumieniu z nominowanym przewodniczącym przyjmuje listę osób, które zamierza mianować członkami Komisji. Wówczas nominowani w ten sposób przewodniczący i pozostali członkowie Komisji podlegają jako kolegium zatwierdzeniu przez Parlament Europejski. Po zatwierdzeniu, przewodniczący i pozostali członkowie Komisji są mianowani przez Radę (większością kwalifikowaną). Rezygnacja wymuszona kolektywna wiąże się z przegłosowaniem w Parlamencie Europejskim wotum nieufności wobec Komisji. Komisarze mogą również kolektywnie zrezygnować bez formalnego wotum nieufności

9) Omów główne funkcje KE

Funkcja kontrolna: Komisja zwana jest strażnikiem Traktatów (posiada uprawnienia zmierzające do zapewnienia przestrzegania prawa wspólnotowego przez państwa członkowskie). Komisja ma obowiązek monitorowania stanu przestrzegania prawa w państwach członkowskich, implementacji dyrektyw, działań władz ustawodawczych oraz władz sądowych. Komisja posiada również uprawnienia wobec podmiotów indywidualnych (szczególnie w dziedzinie konkurencji)

Funkcja decyzyjna: Komisja posiada wyłączną bezpośrednią inicjatywą legislacyjną w I filarze. Może także na podstawie upoważnienia traktatowego bądź na podstawie upoważnienia udzielonego w akcie prawa pochodnego przez Radę lub Parlament i Radę wydawać normatywne akty prawne.

Funkcja wykonawcza: Komisja wydaje akty administracyjne, odpowiada za wykonanie budżetu oraz realizowanie polityk wspólnotowych.

Funkcja międzynarodowa: Komisja na podstawie mandatu udzielonego przez Radę, prowadzi rokowania z państwami trzecimi oraz organizacjami międzynarodowymi mające na celu zawarcie z nimi przez Wspólnotę umowy. Ustanawia także swe przedstawicielstwa w innych państwach.

10) Omów skład i funkcje Trybunału Obrachunkowego

W skład Trybunału Obrachunkowego wchodzi jeden obywatel z każdego państwa członkowskiego (są oni mianowani na okres sześciu lat). Rada większością kwalifikowaną po konsultacji z Parlamentem Europejskim przyjmuje listę członków, sporządzoną zgodnie z propozycjami państw członkowskich.

Trybunał Obrachunkowy pełni funkcje organu kontroli finansowej (odpowiednik polskiej Najwyższej Izby Kontroli). W ramach pełnienia swych funkcji, Trybunał Obrachunkowy:

• Kontroluje rachunki wszystkich dochodów i wydatków Wspólnoty;

• Kontroluje rachunki dochodów i wydatków wszystkich organów utworzonych przez Wspólnotę (w zakresie, w jakim akt założycielski nie wyklucza takiej kontroli)

• Pomaga Parlamentowi Europejskiemu i Radzie w wykonywaniu ich funkcji kontrolnych w zakresie wykonywania budżetu

• Przedkłada Parlamentowi Europejskiemu i Radzie poświadczenie wiarygodności rachunków, jak również legalność i prawidłowość operacji leżących u ich podstaw

ROZDZIAŁ 5

1) Jaki jest skład i kto powołuje sędziów Trybunału Sprawiedliwości, Sądu Pierwszej Instancji i izb sądowych?

W skład Trybunału Sprawiedliwości wchodzi jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego (od rozszerzenia w 2007 r. jest 27 sędziów). Trybunał jest dodatkowo wspomagany przez ośmiu rzeczników generalnych (wśród rzeczników zawsze jest po jednym obywatelu Niemiec, Wielkiej Brytanii, Francji, Włoch i Hiszpanii; pozostałe trzy miejsca w trybie rotacyjnym obsadzają obywatele pozostałych państw członkowskich). Sędziowie i rzecznicy generalni Trybunału Sprawiedliwości są mianowani za wspólnym porozumieniem przez rządy państw członkowskich na sześć lat. W skład Sądu Pierwszej Instancji ma wchodzić co najmniej jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego (obecnie liczba ta wynosi 27). W składzie sądu nie ma rzeczników generalnych, (chociaż statut może przewidywać ich powołanie). Sędziowie są mianowani za wspólnym porozumieniem przez rządy państw członkowskich na okres sześciu lat. Członkowie izb sądowych mianowani są przez stanowiącą jednomyślnie Radę. W skład jedynej dotychczas powołanej izbie sądowej (Sąd do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej) wchodzi siedmiu sędziów.

2) Jakie sprawy mogą być rozpoznawane tylko przez Trybunał Sprawiedliwości?

Trybunał Sprawiedliwości jest wyłącznie właściwy:

• W sprawach skarg przeciwko państwom członkowskim za naruszenia prawa wspólnotowego wnoszonych przez Komisję, inne państwa członkowskie oraz Radę Dyrektorów EBI

• W sporach dotyczących wykonywania przez krajowe banki centralne zobowiązań wynikających z Traktatu i Statutu ESBC i EBC

• W zakresie pytań prejudycjalnych wnoszonych przez sądy krajowe państw członkowskich

• W sprawach o wydanie opinii o zgodności projektowanej umowy międzynarodowej, jaka ma zostać zawarta w imieniu Wspólnoty, z Traktatem

• W sporach między państwami członkowskimi, związanych z przedmiotem TWE, jeśli spory te są mu przedkładane na mocy kompromisu

• W sprawie skarg instytucji i EBC na nieważność aktów innych instytucji lub EBC oraz na zaniechania przez nie działania, a także w sprawie skarg kierowanych przez państwa członkowskie na akty przyjęte przez Radę, Parlament lub przez te obie instytucje łącznie

3) Jaka jest rola rzecznika generalnego?

Ich zadaniem jest publiczne przedstawianie, przy zachowaniu całkowitej bezstronności i niezależności, uzasadnionych wniosków w niektórych rozpatrywanych przez Trybunał sprawach. Wnioski przyjmują postać propozycji rozstrzygnięcia danej sprawy i stanowią część opinii wydawanej przez rzecznika. Propozycje rzecznika, co do rozstrzygnięcia nie są wiążące dla Trybunału.

4) Opisz strukturę wewnętrzną Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji

Trybunał Sprawiedliwości: Sędziowie wybierają spośród siebie na okres trzech lat prezesa Trybunału Sprawiedliwości. Spośród rzeczników generalnych powołuje pierwszego rzecznika na okres roku.

Trybunał powołuje izby składające się z trzech lub pięciu sędziów, może on również obradować w wielkiej izbie lub pełnym składzie. W wielkiej izbie (trzynastu sędziów) Trybunał obraduje na żądanie państwa członkowskiego lub instytucji Wspólnot, które są stroną w postępowaniu. W pełnym składzie obraduje w sprawach wniosków o zdymisjonowanie lub o pozbawienie prawa do emerytury lub innych podobnych korzyści komisarza. Jeśli Trybunał uzna, że sprawa ma wyjątkowe znaczenie, może skierować ją do pełnego składu.

Trybunał mianuje sekretarza, który nadzoruje prace sekretariatu. Sąd Pierwszej Instancji: Sędziowie wybierają spośród siebie na okres trzech lat prezesa Sądu Pierwszej Instancji. Sąd Pierwszej Instancji obraduje w izbach złożonych z trzech lub pięciu sędziów, przy rozpatrywaniu niektórych spraw może obradować w składzie pełnym lub w składzie jednoosobowym. Przewidziana w regulaminie jest również możliwość obradowania w wielkiej izbie (trzynastu sędziów). Podobnie jak w przypadku Trybunału Sprawiedliwości, Sąd Pierwszej Instancji również mianuje swojego sekretarza, który jest wspierany przez służby Trybunału Sprawiedliwości.

5) Jaki jest skład Sądu do spraw Służby Publicznej UE i jakie pełni on funkcje?

W skład Sądu do spraw Służby Publicznej wchodzi siedmiu sędziów. Są oni mianowani przez Radę stanowiącą jednomyślnie na okres sześciu lat. Sąd ten jest właściwy do rozpoznawania w pierwszej instancji sporów między Wspólnotami a jej pracownikami.

6) Jakie są przesłanki odwołania się od wyroku Sądu Pierwszej Instancji do Trybunału Sprawiedliwości? Na czym polega procedura poddania orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji kontroli Trybunału Sprawiedliwości?

Podstawami odwołania się od orzeczenia Sądu Pierwszej Instancji do Trybunału Sprawiedliwości są:

• Brak właściwości Sądu

• Naruszenie procedury w postępowaniu przed Sądem wpływające niekorzystne na interesy wnoszącego odwołanie

• Naruszenie prawa wspólnotowego przez Sąd

W stosunku do orzeczeń, jakie Sąd Pierwszej Instancji wydał w drugiej instancji, jak również w stosunku do wyroków prejudycjalnych obowiązuje szczególna procedura kontroli. Jeśli pierwszy rzecznik generalny uzna, że zachodzi poważne ryzyko naruszenia jedności lub spójności prawa wspólnotowego, może wystąpić do Trybunału Sprawiedliwości z wnioskiem o poddanie orzecznictwa Sądu Pierwszej Instancji kontroli.

7) Kto może być uczestnikiem postępowania przed sądami wspólnotowymi i jakie są zasady reprezentacji?

Państwa członkowskie i instytucje Wspólnot reprezentuje przed Trybunałem pełnomocnik, ustanawiany dla każdej sprawy; pełnomocnika może wspomagać doradca, adwokat albo radca prawny. Inne strony muszą być reprezentowane przez adwokatów lub radców prawnych

ROZDZIAŁ 6

1)Wymień funkcje EBC

Do głównych funkcji Europejskiego Banku Centralnego należą:

Funkcja doradcza:

• Jest konsultowany w sprawie każdego projektowanego aktu wspólnotowego w dziedzinie podlegających mu kompetencji

• Jest konsultowany przez władze krajowe w sprawie każdego projektu regulacji w dziedzinach podlegających jego kompetencji

EBC ma wyłączne prawo upoważnienia do emisji banknotów we Wspólnocie

EBC uchwala rozporządzenia i podejmuje decyzje niezbędne do wykonania zadań powierzonych ESBC oraz wydaje zalecenia i opinie

2) Jaka jest struktura wewnętrzna EBC?

Organami wewnętrznymi Europejskiego Banku Centralnego są:

Rada Prezesów (składa się z członków Zarządu oraz prezesów krajowych banków centralnych państw należących do strefy euro) - ustala politykę pieniężną Wspólnoty; uchwala wytyczne i podejmuje decyzje niezbędne do zapewnienia wykonania zadań powierzonych przez ESBC;

Zarząd (składa się z prezesa, wiceprezesa i czterech innych członków) - realizuje politykę pieniężną, udziela instrukcji krajowym bankom centralnym; Rada Ogólna (składa się z prezesa i wiceprezesa EBC oraz prezesów krajowych banków centralnych, także państw nienależących do strefy euro) - przede wszystkim wykonuje zadania przejściowe

3) Kto powołuje członków poszczególnych organów wewnętrznych EBC? Kto może ich odwoływać i w jakiej procedurze?

Zarząd - prezes, wiceprezesi oraz pozostali członkowie są mianowani za wspólnym porozumieniem przez rządy państw członkowskich na szczeblu szefów państw lub rządów, na zlecenie Rady i po konsultacji z Parlamentem Europejskim oraz Radą Prezesów EBC na osiem lat. Jeżeli członek Zarządu nie spełnia już warunków koniecznych do wykonywania swych funkcji lub dopuścił się poważnego uchybienia, Trybunał Sprawiedliwości może go zdymisjonować na wniosek Rady Prezesów lub Zarządu. Rada Prezesów - nie jest organem kadencyjnym, jej skład zależy od tego, kto aktualnie zajmuje stanowisko prezesa banku centralnego w każdym z państw członkowskich należących do strefy euro oraz stanowisko w Zarządzie EBC. Rada Ogólna - jej skład zależy od tego, kto aktualnie zajmuje stanowisko prezesa banku centralnego w każdym z państw członkowskich, także z państw nienależących do strefy euro oraz stanowisko w Zarządzie EBC.

4)Jakie są zadania ESBC?

Głównym celem Europejskiego Systemu Banków Centralnych jest utrzymywanie stabilności cen i wsparcie ogólnych polityk gospodarczych we Wspólnocie. Podstawowe zadania ESBC polegają na:

• Definiowaniu i urzeczywistnianiu polityki pieniężnej Wspólnoty

• Przeprowadzaniu operacji walutowych

• Utrzymywaniu i zarządzaniu oficjalnymi rezerwami walutowymi państw członkowskich

• Popieraniu sprawnego funkcjonowania systemów płatniczych

5)Jaki jest skład KEF?

Państwa członkowskie, Komisja i Europejski Bank Centralny mianują po dwóch członków Komitetu Ekonomiczno-Finansowego. Mogą również mianować po dwóch zastępców członków Komitetu. Członkowie oraz zastępcy wybierani są spośród ekspertów mających wybitne kompetencje w dziedzinie gospodarki i finansów. Dwaj członkowie mianowani przez państwa członkowskie wybierani są odpowiednio spośród wyższych urzędników administracji i krajowego banku centralnego.

6)Jakie są funkcje KEF?

Art. 114 TWE przewidział utworzenie Komitetu Ekonomiczno-Finansowego jako organu doradczego w sprawach związanych z polityką gospodarczą i finansową. Zadaniem KEF jest:

• Wydawanie opinii na żądanie Rady lub Komisji bądź z własnej inicjatywy dla tych instytucji

• Śledzenie sytuacji gospodarczej i finansowej państw członkowskich oraz Wspólnoty, oraz składanie Radzie i Komisji sprawozdań na ten temat

• Badanie sytuacji w dziedzinie przepływów kapitału i swobody płatności wynikających ze stosowania Traktatu i środków przyjętych przez Radę

7) Jakie są cele i funkcje EBI?

Celem Europejskiego Banku Inwestycyjnego jest przyczyniania się do zrównoważonego i stałego rozwoju wspólnego rynku w interesie Wspólnoty. W tym celu Bak udziela pożyczek i gwarancji, które sprzyjają finansowaniu we wszystkich sektorach gospodarki następujących projektów:

• Zmierzających do rozwoju regionów mniej rozwiniętych

• Modernizacji lub przekształcenia przedsiębiorstw lub tworzenia nowych dziedzin działalności

• Stanowiących przedmiot wspólnego zainteresowania kilku państw członkowskich

8) Jaka jest struktura wewnętrzna EBI?

Bankiem kierują i zarządzają: Rada Gubernatorów, Rada Dyrektorów oraz Komitet Zarządzający.

Rada Gubernatorów - składa się z ministrów wyznaczonych przez państwa członkowskie (zwykle są to ministrowie finansów); jej zadaniem jest ustalanie ogólnych wytycznych polityki kredytowej Banku oraz zapewnienia wykonania tych wytycznych. Rada Dyrektorów - składa się z dwudziestu ośmiu dyrektorów i osiemnastu następców mianowanych przez Radę Gubernatorów na 5 lat. Rada Dyrektorów ma wyłączne prawo podejmowania decyzji dotyczących udzielania pożyczek i związanych z nimi gwarancji, a także nadzoruje właściwe zarządzanie Bankiem. Komitet Zarządzający - składa się z przewodniczącego i ośmiu wiceprzewodniczących mianowanych na 6 lat przez Radę Gubernatorów na wniosek Rady Dyrektorów. Komitet Zarządzający jest odpowiedzialny za bieżące działania Banku, a także opracowuje decyzje Rady Dyrektorów (przede wszystkim dotyczące zaciągania i udzielania pożyczek oraz gwarancji)

ROZDZIAŁ 7

1) Jaki jest skład KES i KR?

Komitet Ekonomiczno-Społeczny - składa się z przedstawicieli różnych gospodarczych i społecznych grup zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego (m.in. przedstawiciele producentów, rolników, przewoźników, pracowników, kupców, rzemieślników, wolnych zawodów, konsumentów i przedstawicieli interesu ogólnego). Obecnie w skład Komitetu wchodzi 344 członków.

Komitet Regionów - składa się z przedstawicieli wspólnot regionalnych i lokalnych, posiadających mandat wyborczy społeczności regionalnej lub lokalnej, bądź odpowiedzialnych politycznie przed wybranym zgromadzeniem. Obecnie w skład Komitetu wchodzi 344 członków.

2) Kto i w jakim trybie mianuje członków KES i KR?

Komitet Ekonomiczno-Społeczny - członkowie Komitetu są mianowani na cztery lata, na wniosek państw członkowskich. Rada, większością kwalifikowaną, przyjmuje listę członków sporządzoną zgodnie z propozycjami każdego z państw członkowskich. Rada konsultuje się z Komisją. Może zasięgnąć opinii organizacji europejskich reprezentujących różne sektory gospodarcze i społeczne zainteresowane działalnością Wspólnoty. Członkowie Komitetu są mianowani na cztery lata.

Komitet Regionów - Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną, przyjmuje listę członków oraz zastępców członków, sporządzoną zgodnie z propozycjami każdego z państw członkowskich. Członkowie Komitetu są mianowani na cztery lata.

3) Jakie są funkcje KES i KR?

Komitet Ekonomiczno-Społeczny - Komitet jest organem pomocniczym o charakterze doradczym. Konsultacja może mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny. Komitet może wydawać opinii z własnej inicjatywy. Komitet jest obligatoryjnie konsultowany przez Radę lub Komisję w przypadkach przewidzianych w Traktacie.

Komitet Regionów - Komitet jest organem o charakterze doradczym. Zasięganie jego opinii może mieć charakter zarówno obligatoryjny, jak i fakultatywny. Jego opinie nie mają charakteru wiążącego.

Komitet jest konsultowany przez Radę lub Komisję w przypadkach przewidzianych w Traktacie oraz we wszelkich innych przypadkach, w szczególności, gdy mają związek ze współpracą trans graniczną, jeżeli jedna z tych dwóch instytucji uzna to za stosowne.

4) Podaj definicję agencji wspólnotowej

Agencja - wyodrębnione strukturalnie ciała, niebędące formalnie częścią instytucji lub organów traktatowych, tworzone na podstawie aktu prawa pochodnego, mające osobowość prawną, dysponujące własną administracją i wyposażone we własne kompetencje oraz niezależne finansowo (mające własny budżet), którym powierza się wykonywanie pewnych zadań objętych wspólnotową kompetencją.

5) Jakie agencje można wyróżnić pod względem funkcjonalnym?

Pod względem funkcjonalnym agencje mogą być sklasyfikowane jako:

• Agencje, które jako swoje główne funkcje mają dostarczać informacji i zapewniać koordynację ich przepływu

• Agencje, których usługi (informacje i ekspertyzy) są niezbędne do wydania decyzji, lecz same nie mają uprawnień decyzyjnych

• Agencje, które mają świadczyć określone usługi oraz mają uprawnienia decyzyjne w celu wdrażania polityk wspólnotowych

6) Wymień co najmniej pięć wspólnotowych agencji

Europejska Agencja Leków

Europejska Agencja Kolejowa

Europejska Agencja Kształcenia

Europejska Agencja Odbudowy

Europejska Agencja Praw Podstawowych

7) Jakie warunki musi spełniać delegowanie uprawnień instytucji na rzecz agencji?

Główną zasadą dotyczącą transferu kompetencji jest “nemo plus Iuris transferre potest quam ipse habet” - nikt nie może przekazać więcej kompetencji niż sam posiada. Trybunał sformułował następujące warunki delegowania uprawnień innemu organowi:

• Można delegować wyłącznie ściśle określone uprawnienia wykonawcze

• Nie mogą to być uprawnienia dyskrecjonalne

• Delegowanie nie może skutkować wyłączeniem wykonywanych uprawnień spod warunków i procedur, jakim normalnie podlegałyby, gdyby były wykonywane przez instytucję delegującą (muszą mieć podstawę prawną i podlegać kontroli sądowej)

8) Wymień wewnętrzne organy w strukturze agencji

Każdą agencją kieruje zarząd, który ustala ogólne wytyczne, zatwierdza programy prac danej agencji zgodnie z jej podstawową misją, dostępnymi środkami i priorytetami politycznymi. Dyrektor wykonawczy, mianowany przez zarząd lub przez Radę, odpowiada za wszystkie działania agencji i prawidłową realizację programów jej prac. Ponadto występują również jeden lub kilka komitetów technicznych lub naukowych, składających się z ekspertów specjalizujących się w danej dziedzinie. Mogą one wspierać pozostałe organy agencji.

ROZDZIAŁ 8

1)Jaki wpływ będzie miał Traktat z Lizbony na status WPZiB i PWBiS w ramach Unii?

Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa - do zasadniczych elementów reformy instytucjonalnej WPZiB należą:

• Ustanowienie Wysokiego Przedstawiciela do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa, który będzie łączył funkcje Wysokiego Przedstawiciela ds. WPZiB oraz komisarza ds. stosunków zewnętrznych (ma jednocześnie pełnić funkcję wiceprzewodniczącego Komisji Europejskiej i przewodniczyć Radzie ds. Zagranicznych)

• Utworzenie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych - rodzaj służby dyplomatycznej wspomagającej Wysokiego Przedstawiciela do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa; składającej się z urzędników Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji Europejskiej oraz dyplomatów delegowanych przez ministerstwa spraw zagranicznych państw członkowskich

• Potwierdzenie porozumienia, co do ustanowienia Agencji do spraw rozwoju zdolności obronnych, badań, zakupów i uzbrojenia (Europejska Agencja Obrony)

Przestrzeń Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości - zasadniczą zmianą, która będzie dotyczyła obszaru PWBiS będzie zastąpienie obecnej, trójfilarowej struktury UE jedną organizacją. Istotną reformą będzie ujęcie obszarów PWBiS jednolitym reżimem prawnym przyszłej organizacji międzynarodowej - Unii.

2) Porównaj proces podejmowania decyzji w filarach II i III

Filar II - podstawową zasadą od początku była jednomyślność. Istnieje wyjątek tzw. konstruktywne wstrzymanie się od głosu oznaczające, że wstrzymanie się przez państwo od głosu nie stoi zasadniczo na przeszkodzie jednomyślnemu podjęciu decyzji. W pewnych przypadkach Rada, działając w WPZiB, może decydować większością kwalifikowaną - nie mogą być w tym trybie podejmowane żadne decyzje Rady UE mające wpływ na kwestie wojskowe lub polityczno-obronne. Państwa mogą się również przeciwstawić podjęciu decyzji w tym trybie ze względu na ważny aspekt polityki krajowej.

Filar III - Rada, przyjmując instrumenty prawne III filara (tj. wspólne stanowiska, decyzje ramowe oraz decyzje) działa jednogłośnie z inicjatywy państwa członkowskiego lub Komisji. Na przyjęcie powyższych instrumentów prawnych muszą, więc wyrazić zgodę wszystkie państwa członkowskie.

3) Na czym będzie polegała zmiana statusu Wysokiego Przedstawiciela do Spraw WPZiB na mocy traktatu z Lizbony?

Obecnie zadaniem Wysokiego Przedstawiciela jest wspieranie Prezydencji oraz Rady UE w sprawach WPZiB oraz utrzymywanie kontaktów ze „stronami trzecimi” w imieniu Rady i na zlecenie Prezydencji. Wysoki Przedstawiciel do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa, będzie łączył funkcje Wysokiego Przedstawiciela ds. WPZiB oraz komisarza ds. stosunków zewnętrznych (ma jednocześnie pełnić funkcję wiceprzewodniczącego Komisji Europejskiej i przewodniczyć Radzie ds. Zagranicznych)

4) Jakie agendy UE powiązane są z II filarem UE?

Europejska Agencja Obrony - działa ona na rzecz: rozwoju zdolności obronnych, współpracy zbrojeniowej, rozwoju technologii obronnej i rynku przemysłu zbrojeniowego oraz badań i technologii

Centrum Satelitarne UE - jego ustanowienie jest istotnym elementem rozwoju Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony; udziela ono wsparcia operacjom i misjom UE, współdziała również z ONZ

Instytut UE Studiów na Bezpieczeństwem - jest on centrum wymiany naukowej związanej z bezpieczeństwem, współtworzy sieć współpracy i monitorowania europejskiej agendy bezpieczeństwa, zapewnia różnym ośrodkom UE analizy i doradztwo w dziedzinie polityki bezpieczeństwa.

5) Omów status i zadania Komitetu Politycznego i Bezpieczeństwa

Został on utworzony na mocy traktatu z Nicei. W skład Komitetu Politycznego i Bezpieczeństwa wchodzą dyrektorzy polityki ministerstw spraw zagranicznych państw członkowskich. Do zadań Komitetu należy śledzenie sytuacji międzynarodowej w dziedzinie WPZiB, dostarczanie Radzie UE ocen, czuwanie nad uzgodnionymi stanowiskami, w tym nad operacjami zarządzania kryzysowego.

6) Omów zróżnicowany charakter prawny w ramach PWBiS

PWBiS w ramach UE obejmuje dwa obszary o zróżnicowanym charakterze prawnym:

• Postanowienia zawarte w Tytule IV TWE: wizy, azyl, imigracja i Inne polityki związane ze swobodnym przepływem osób: został włączony do TWE na mocy Traktatu z Amsterdamu (przeniesiony z III filaru UE). Obszar ten jest regulowany prawem wspólnotowym, a po części umowami międzynarodowymi

• Postanowienia zawarte w Tytule VI TUE: postanowienia o współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych, które co do zasady mają charakter międzyrządowy

W obu tych obszarach działają instytucje wspólnotowe i różnego rodzaju struktury sui generis, w pierwszym przypadku w ramach wspólnotowego reżimu prawnego, w drugim zaś w ramach reżimu międzyrządowego

7) Porównaj zakres kompetencji w postępowaniu prejudycjalnym w III filarze UE i w IV Tytule TWE

W III filarze, Trybunał Sprawiedliwości może orzekać o ważności i interpretacji decyzji ramowych i decyzji oraz o interpretacji konwencji w drodze postępowania prejudycjalnego (o ile państwo wyrazi na to zgodę w odpowiedniej deklaracji). Procedura prejudycjalna w IV Tytule TWE (postanowienia zawarte w Tytule IV TWE podlegają reżimowi wspólnotowemu) została zmodyfikowana w trzech aspektach:

• Z pytaniem prawnym może zwracać się do sądu wspólnotowego jedynie sąd krajowy orzekający w danej sprawie prawomocnie

• Sąd wspólnotowy nie może orzekać w tym trybie w odniesieniu do środków wspólnotowych dotyczących przekraczania granic wewnętrznych (o ile chodzi o sprawy objęte utrzymaniem porządku publicznego i ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego)

• Sąd wspólnotowy może w tym obszarze prowadzić działalność opiniodawczą na wniosek Rady UE, Komisji lub państwa członkowskiego w odniesieniu do wykładni postanowień Tytułu IV TWE lub aktów prawnych przyjętych przez instytucje wspólnotowe na ich podstawie

8) Omów organy sui generis w filarach II i III

Organy sui generis w II filarze:

Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa - w skład Komitetu Politycznego i Bezpieczeństwa wchodzą dyrektorzy polityki ministerstw spraw zagranicznych państw członkowskich. Do zadań Komitetu należy śledzenie sytuacji międzynarodowej w dziedzinie WPZiB, dostarczanie Radzie UE ocen, czuwanie nad uzgodnionymi stanowiskami, w tym nad operacjami zarządzania kryzysowego

Specjalny przedstawiciel - może ich powoływać Rada UE w przypadkach koniecznych dla poszczególnych „spraw politycznych”

Komitet Wojskowy - przygotowania zaleceń dla Komitetu Politycznego i Bezpieczeństwa dotyczących wojskowych aspektów operacji UE

Sztab Wojskowy - organ o charakterze eksperckim działający pod kierownictwem Wysokiego Przedstawiciela ds. WPZiB

Organy sui generis w III filarze:

Komitet Koordynacyjny - skupia wysokich urzędników państw członkowskich, zajmujących się odnośnymi sprawami. Sprawuje on funkcje koordynacyjne i opiniodawcze.

Europejska Sieć Sądowa - jej zadaniem jest zacieśnianie współpracy i regularna wymiana aktualnych informacji

Eurojust - służy koordynacji prowadzonych postępowań karnych w odniesieniu do przestępstw będących przedmiotem zainteresowania III filara

9) Czym zajmuje się Komitet Artykułu 36, a czym SCIFA?

Komitet Artykułu 36 (tzw. Komitet Koordynacyjny) jest organem przygotowawczym Rady. W jego ramach obserwowana jest sytuacja w państwach w dziedzinie III filara UE, sporządzane są stosowane opinie dla Rady. Komitet również czuwa nad wykonaniem aktów prawnych III filara UE, koordynuje i nadzoruje prace grup roboczych Rady do spraw wspólnoty policyjnej, Europolu, terroryzmu, współpracy celnej, współpracy sądowej w sprawach karnych i wielodyscyplinarnej grupy do spraw przestępczości zorganizowanej.

SCIFA, (Strategic Committee on Immigration, Frontiers and Asylum) czyli Strategiczny Komitet do spraw Migracji, Granic i Azylu jest organem przygotowawczym Rady w obszarze PWBiS. SCIFA między innymi: uczestniczy w przygotowaniu aktów prawnych, analizuje sytuację w państwach członkowskich w dziedzinie polityki wizowej, azylowej, imigracyjnej i swobody przepływu osób, sporządza dla Rady opinie, czuwa nad wykonywaniem prawa unijnego w tych dziedzinach, koordynuje i nadzoruje prace grup roboczych Rady dotyczących wiz, azylu, migracji, wydaleń oraz granic.

10) Na czym będzie polegała zmiana w formule podejmowania decyzji w obszarze III filara UE po wejściu w życie Traktatu z Lizbony?

Reformy w dziedzinie instytucjonalnej będą następstwem ujednolicenia reżimu prawnego w ramach przyszłej Unii. W całym obszarze III filara tj. PWBiS zacznie obowiązywać procedura prawodawcza, w której Rada stanowi większością kwalifikowaną (liczba państw potrzebna do jej osiągnięcia będzie wynosić, co najmniej 72%), a w dziedzinach szczególnie wrażliwych zachowana zostanie jednomyślność. W całym obszarze PWBiS stosowane będą jednolite instrumenty prawne, odpowiadające obecnym rozporządzeniom, dyrektywom i decyzjom.

ROZDZIAŁ 9

1) Na czym polegają metody wspólnotowa i międzyrządowa?

Metoda wspólnotowa:

• Inicjatywa prawodawcza należy zasadniczo do Komisji

• Tryb przyjmowania aktów przez instytucje ustala TWE

Akty instytucji:

• Tworzą część porządku wewnętrznego państw członkowskich, mogą być bezpośrednio stosowane i wywoływać skutek bezpośredni

• Korzystają z pierwszeństwa stosowania w stosunku do prawa krajowego

• Interpretuje je i kontroluje ich legalność ETS

Metoda międzyrządowa:

• Inicjatywa prawodawcza należy zarówno do państw członkowskich, jak i do Komisji

• Tryb przyjmowania aktów przez instytucje ustala TUE

Akty instytucji:

• Nie tworzą automatycznie porządku prawnego państw członkowskich wprowadzane są do prawa krajowego zgodnie z prawem i praktykami poszczególnych państw członkowskich

• Adresowane są do państw członkowskich: niektóre z nich wręcz nie mogą być bezpośrednio stosowane. Inne akty w niektórych państwach mogą być bezpośrednio stosowane i wywoływać skutek bezpośredni, zależy to jednak od prawa krajowego a nie od prawa UE

• Nie korzystają z wynikającego z prawa UE pierwszeństwa stosowania w stosunku do prawa krajowego

• W II filarze nie podlegają kompetencji ETS, w III filarze ta kompetencja jest ograniczona

2) Jaką metodę - monistyczną czy dualistyczną zastosował ETS w stosunku do prawa wspólnotowego?

ETS zastosował metodę monistyczną w stosunku do prawa wspólnotowego (prawo międzynarodowe i prawo krajowe są częściami jednego systemu prawnego; ratyfikowane traktaty mogą być powoływane przed sądem krajowym, pierwszeństwo prawa międzynarodowego).

3) Na czym polega autonomiczny charakter prawa wspólnotowego?

Traktat stworzył własny (autonomiczny) porządek prawny. W porządku tym stosowane są autonomiczne zasady, jednolite dla wszystkich członków Wspólnoty, m. In. zasada bezpośredniego stosowania prawa wspólnotowego oraz zasadzie pierwszeństwa prawa wspólnotowego w stosunku do prawa krajowego.

4) Co to znaczy bezpośrednie i pośrednie stosowanie prawa wspólnotowego w prawie państw członkowskich?

Bezpośredniość stosowania prawa wspólnotowego oznacza, że nie wymaga się żadnej ingerencji ze strony władzy wykonawczej czy ustawodawczej państw członkowskich, aby stać się prawem obowiązującym w krajowym porządku prawnym.

Pośrednie stosowanie prawa wspólnotowego - obowiązek dokonania prowspólnotowej wykładni prawa krajowego. Przez wykładnię prowspólnotową należy rozumieć wykładnię mającą zapewnić efektywność prawu wspólnotowemu nie wykraczając poza ramy wyznaczone przez prawo krajowe (nie może prowadzić do interpretacji contra legem);

5) Jakie są kryteria skutku bezpośredniego?

Norma prawa wspólnotowego musi być:

• Wystarczająco jasna i precyzyjna, aby nadawała się do stosowania przez sąd lub inny organ

• Bezwarunkowa - jej stosowanie nie może być uzależnione od swobodnego uznania organu ją stosującego

• Zupełna/kompletna (prawie perfekcyjna) - jej wykonanie nie może zależeć od późniejszych środków wykonawczych przyjmowanych przez państwa członkowskie lub instytucje wspólnotowe

6) Na czym polega znaczenie orzeczenia w sprawie Simmenthal?

W sprawie Simmenthal ETS stwierdził, że bezpośrednio skuteczne normy prawa wspólnotowego muszą być w pełni i jednolicie stosowane we wszystkich państwach członkowskich. Zasada pierwszeństwa zobowiązuje sądy do stosowania prawa wspólnotowego do prawa krajowego, a każdy sąd ma obowiązek niezastosowania prawa krajowego, zarówno wcześniejszego, jak i późniejszego, sprzecznego z prawem wspólnotowym, bez czekania na jego uchylenie.

7) Na czym polega bezpośrednie stosowanie rozporządzenia?

Rozporządzenie ustanawia prawo powszechnie obowiązujące, a zatem z rozporządzeń mogą wynikać prawa i obowiązki jednostek. Transpozycja rozporządzeń nie jest co do zasady dopuszczalna, ponieważ ukrywa wspólnotowy charakter prawa. Jeśli nie istnieją postanowienia wspólnotowe dotyczące sankcji za naruszenie rozporządzenia, państwo może przyjąć odpowiednie przepisy, które je określają.

8) Jaki jest zakres bezpośredniego skutku dyrektywy?

Dyrektywa wywołuje skutki bezpośrednie w przypadku złej transpozycji lub jej braku, ale dopiero po upływie okresu transpozycji, i o ile postanowienie dyrektywy nadaje się do wywołania takiego skutku, tzn. zobowiązanie państwa jest bezwarunkowe i wystarczająco precyzyjne.

9) Z czego wynika brak skutku horyzontalnego dyrektywy?

Ponieważ dyrektywa nie wiążą jednostek - nie może nałożyć na nią obowiązków (wiąże państwa członkowskie), nie może zostać przeciwko nim powołana.

10) Czym różnią się kryteria bezpośredniego stosowania TWE i umów międzynarodowych zawieranych przez WE?

Umowy międzynarodowe zawierane przez WE są częścią prawa wspólnotowego. Zastosowanie do nich ma w związku z tym zasada skutku bezpośredniego. Mogą być one stosowane bezpośrednio, jeżeli normy ich spełniają kryteria bezpośredniej skuteczności. Postanowienie umowy zawartej przez Wspólnotę z państwem trzecim musi być uważane za bezpośrednio skuteczne, kiedy uwzględniając jego brzmienie oraz cel umowy, zawiera ono jednoznaczne i precyzyjne zobowiązanie, którego wykonanie nie wymaga przyjmowania dodatkowych środków prawnych.

11) Jaki jest zakres wymogu zgodnej wykładni prawa krajowego?

Sądy krajowe, mają obowiązek interpretowania prawa krajowego zgodnie z treścią i celem prawa wspólnotowego. Obowiązek zgodnej wykładni:

• Dotyczy wszystkich krajowych przepisów prawnych, zarówno wcześniejszych jak i późniejszych w stosunku do rozpatrywanej dyrektywy

• Jest nieodłączną cechą systemu traktatowego, który umożliwia sądom krajowym zapewnienia w ramach ich właściwości pełnej skuteczności prawa wspólnotowego przy rozstrzyganiu wniesionych przed nie sporów

• Jest ograniczony przez ogólne zasady prawa, w szczególności przez zasadę pewności prawa i braku retroaktywności prawa, i nie może służyć jako podstawa do dokonywania wykładni prawa krajowego contra legem

• Wymaga, aby sądy krajowe czyniły wszystko, co leży w zakresie ich kompetencji, uwzględniając wszystkie przepisy prawa krajowego i stosując uznane w porządku krajowym metody wykładni, by zapewnić pełną skuteczność rozpatrywanej dyrektywy i dokonać rozstrzygnięcia zgodnego z realizowanymi przez nią celami

12) Na czym polega incydentalny horyzontalny skutek dyrektyw?

Dyrektywy mogą wywoływać skutki incydentalne w stosunkach między jednostkami. Dyrektywa nie tworzy w takich sytuacjach ani praw, ani obowiązków dla jednostek. Prawo krajowe nie może być zastosowane, ponieważ państwo członkowskie nie spełniło wymogów proceduralnych dyrektywy - jednostka nie może naruszyć przepisów, które same są bezprawne. Jednostka może się powołać na nieimplementowaną dyrektywę w stosunkach horyzontalnych. Wówczas nie powołuje dyrektywy, aby z niej wywieść konkretne prawo czy obowiązek innej jednostki, ale po to, żeby kwestionować skuteczność prawa, które miałoby zostać wobec niej zastosowane.

13) Na czym polega skutek obiektywny dyrektyw?

Jest to rozszerzona koncepcja skutku bezpośredniego wyniesiona z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości. W orzeczeniach formułowany jest wyraźny wymóg uwzględniania przez sądy krajowe z urzędu prawa wspólnotowego w celu zapewnienia mu pełnej efektywności. Wymóg ten wiąże się z badaniem zgodności prawa krajowego z prawem wspólnotowym. Sąd w pewnych przypadkach ma też obowiązek badać z urzędu czy państwo właściwie zaimplementowało dyrektywę.

14) Czego dotyczą i czym się różnią kryteria Francovich i Brasserie du Pecheur?

Kryteria Francovich dotyczą odpowiedzialności odszkodowawczej państwa członkowskiego z tytułu braku transpozycji dyrektywy. Dyrektywa taka musi mieć na celu nadanie jednostkom uprawnień a ich treść musi wynikać z postanowień tej dyrektywy. Dodatkowo musi występować związek przyczynowo-skutkowy między naruszeniem ciążącego na państwie zobowiązania a poniesioną przez jednostkę szkodą. Kryteria Brasserie du Pecheur dotyczą odpowiedzialności odszkodowawczej państwa członkowskiego z tytułu bezprawności legislacji. Norma, na którą powołuje się jednostka, musi mieć na celu nadanie jednostce uprawnienia. Naruszenie musi być wystarczająco poważne (władze państwa w sposób oczywisty i rażący przekroczyły granice swobody oceny). Musi również istnieć związek przyczynowo-skutkowy między naruszeniem ciążącego na państwie członkowskim zobowiązania a poniesioną szkodą.

15) Na czym polega znaczenia sprawy Köbler?

W orzeczeniu w sprawie Köbler, Trybunał potwierdził, że państwo ponosi odpowiedzialność na tych samych ogólnych zasadach za działania i zaniechania wszystkich swoich organów, w tym sądów. Sprawa Köbler dotyczyła odpowiedzialności państwa za naruszenie prawa WE przez wyrok sądu ostatniej instancji. Trybunał orzekł m.in. że decyzja sądu w sposób oczywisty nie respektuje orzecznictwa Trybunału w danej dziedzinie.

16) Co to jest autonomia proceduralna i jakie są jej granice?

Prawo wspólnotowe reguluje tylko niektóre kwestie dochodzenia roszczeń opartych na prawie wspólnotowym - pewne prawa oraz warunki przyznawania środków ochrony prawnej. W pozostałych obszarach państwo korzysta z tzw. autonomii proceduralnej. Rola Trybunału ogranicza się tylko do formułowania pewnych wskazówek ogólnych dla sądów krajowych.

Zasadę autonomii ograniczają:

• Zasada niedyskryminacji - warunki proceduralne dochodzenia roszczeń wspólnotowych nie mogą być mniej korzystne niż te, które dotyczą podobnych roszczeń prawa krajowego

• Zasada efektywności - norma nie może prowadzić do uniemożliwienia wykonywania w praktyce praw uzyskanych przez jednostki na mocy prawa wspólnotowego lub nadmiernie je utrudniać

17) W których postępowaniach ETS może kontrolować legalność aktów instytucji WE?

• Skarga o stwierdzenie nieważności aktu wspólnotowego

• Skarga odszkodowawcza (legalność może być kontrolowana, ponieważ skarga może opierać się na zarzucie bezprawności aktu instytucji)

18) Jakie sprawy może wnieść do ETS jednostka?

Jednostka może wnieść do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości skargę odszkodowawczą. Dotyczy ona szkód spowodowanych przez instytucje lub funkcjonariuszy wspólnotowych podczas wykonywania ich obowiązków.

19) Jakie kryteria muszą spełniać krajowe normy nakładające sankcje z tytułu naruszenia prawa wspólnotowego?

Środki krajowe przeciwko naruszeniom prawa wspólnotowego muszą być:

• Proporcjonalne do charakteru naruszenia

• Adekwatne

• Efektywne

20) Czy zasada bezpośredniego stosowania ma zastosowanie do środków filarów II i III?

Zasada skutku bezpośredniego nie ma zastosowania do filarów II i III ze względu na szczególny charakter współpracy w ich zakresie. Państwa współpracują na podstawie prawa międzynarodowego (współpraca międzyrządowa), a nie obowiązuje tu reżim wspólnotowy.

21) Czy zasada pośredniego stosowania ma zastosowanie do środków filarów II i III?

Najczęściej środki przyjmowane w II filarze wymagają wykonania w innych filarach lub przez państwa członkowskie w prawie krajowym. Sposób ich wykonania zależy od konstytucyjnych wymogów państw członkowskich. Mamy do czynienia z pośrednim stosowaniem prawa. Zasada zgodnej wykładni (pośrednie stosowanie/skutek pośredni) znajduje pełne zastosowanie w III filarze.

22) Czy środki filarów II i III muszą być zgodne z prawami podstawowymi chronionymi jako ogólne zasady prawa UE?

Prawa podstawowe mają zastosowanie do filarów II i III, ponieważ zasady chronione Europejską Konwencją Praw Człowieka oraz wynikające z konstytucyjnych tradycji państw członkowskich wspólnych państwom członkowskim są chronione przez UE na podstawie art. 6 ust. 2 TUE jako zasady ogólne prawa.

Rozdział 10

1. Jaka jest różnica między wspólnotowym prawem pierwotnym a prawem wtórnym?

Pierwotne prawo wspólnotowe to:

• traktaty założycielskie

• akty o charakterze konstytucyjnym/organiczne

• ogólne zasady prawa wspólnotowego

Prawo pierwotne wspólnotowe zawarte jest przede wszystkim w Traktatach.

Określa cele i główne zasady funkcjonowania Wspólnoty.

Stanowi podstawę prawną działań instytucji WE.

Stanowione jest przez państwa członkowskie i oparte jest na wzajemnej zgodzie.

Prawo pierwotne jest hierarchicznie wyższe w stosunku do prawa stanowionego przez instytucje UE. Prawo stanowione przez instytucje musi opierać się na normie kompetencyjnej zawartej w prawie pierwotnym. Przypadku braku normy kompetencyjnej mogą być uznane za nieważne.

Prawo pierwotne ;

• oparte jest na wspólnej zgodzie państw członkowskich

• stanowi podstawę prawną działań instytucji UE/WE

• ma pierwszeństwo w stosunku prawa wtórnego i prawa krajowego

• może określać prawa i obowiązki jednostek

• może być zmienione tylko w określony sposób (art.48 TUE)

• interpretuje je ETS, ale nie może kontrolować jego legalności.

Prawo wtórne:

• stanowione jest przez instytucje WE/UE

• wywodzi się z Traktatów

• jego zakres określa traktat

• interpretuje i kontroluje jego legalność ETS

2. W jaki sposób działają w prawie wspólnotowym ogólne zasady prawa wspólnotowego

Źródłami zasad ogólnych prawa WE są:

• Traktaty

• Prawo międzynarodowe

• Prawo wewnętrzne państw członkowskich

Ogólne zasady prawa

1. stanowią prawo pierwotne

2. stosowane są do interpretacji i oceny legalności:

1. aktów instytucji

2. aktów państw członkowskich

3. Kogo i dlaczego wiążą umowy międzynarodowe zawarte przez WE?

Wiążą instytucje Wspólnoty oraz państwa członkowskie.

Umowy podlegają kontroli ETS. Wyrok ETS ma znaczenie tylko dla WE i ich państw członkowskich,w żaden sposób nie wiąże pozostałych stron umowy.

4. Jaka jest różnica między rozporządzenie a dyrektywą?

Rozporządzenie - instrument ujednolicania prawa wspólnotowego na całym terytorium WE/UE.

• Rozporządzenie ma zasięg ogólny - jest aktem powszechnie obowiązującym

• Wiąże w całości

• Jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich

Rozporządzenie:

-nie może być przez państwo zmienione ani uzupełnione, zastępuje prawo krajowe

- wprowadza jednolite prawo we wszystkich państwach członkowskich

- tworzy prawa i obowiązki dla jednostek ( bezpośrednie stosowanie)

Dyrektywa- instrument harmonizacji prawa

Jej adresatami są państwa członkowskie. Co do zasady dyrektywa ustanawia prawa i obowiązki dla państw członkowskich.

Dyrektywa może szczegółowo określać kompetencje organów państwa czy prawa lub obowiązki jednostek. Może też pozostawiać państwom członkowskim swobodę wyboru form i środków.

Dyrektywa pozwala osiągnąć na poziomie wspólnotowym pewien wspólny standard, pozostawiając państwom możliwość zachowania odrębności.

Dyrektywa:

• nie wiąże jako całość

• wymaga transpozycji

• służy zbliżaniu prawa

• wchodzi w życie w dacie określonej w dyrektywie lub 20 dni od publikacji w Dzienniku Urzędowym UE lub notyfikacji adresatowi - okres do transpozycji zaczyna biec !

• skierowana jest do państw członkowskich

• nie może być skierowana do jednostek

• może być powołana przeciwko państwu

5. Jakie konsekwencje związane są z niewykonaniem dyrektywy przez państwo członkowskie?

Państwo ma obowiązek wykonania dyrektywy do końca okresu transpozycji.

Po jego upływie, jeśli dyrektywa jest prawidłowo wykonana, sądy i organy administracyjne państwa stosują prawo krajowe implementujące dyrektywę, a nie dyrektywę.

6. Co to znaczy, że decyzja wspólnotowa jest aktem indywidualno-konkretnym?

Dotyczy indywidualnego adresata i ma zastosowanie do konkretnego przypadku ( jednostkowej sprawy). Decyzja wiąże tylko adresatów, którymi mogą być instytucje wspólnotowe, państwa członkowskie, przedsiębiorstwa lub jednostki.

7. Jakie skutki prawne mogą wywoływać instrumenty niewiążące prawnie?

Np. w procedurze konsultacji opinia PE nie musi być uwzględniona przez Radę w przyjmowanym przez nią akcie prawnym, ale brak opinii ( niezwrócenie się przez Radę o opinię lub niepoczekanie na opinię PE) stanowi naruszenie istotnego wymogu proceduralnego konsekwencji może powodować nieważność aktu.

8. Na czym polega powiązane z prawem wspólnotowym umów zawartych przez państwa członkowskie na podstawie art. 293 TWE oraz aktów przedstawicieli rządów państw członkowskich zebranych w Radzie?

Nie mogą one zmienić prawa wspólnotowego, ale wchodzą w skład acquis communautaire (dorobek wspólnotowy)

9. Jakie skutki prawne wywołują wspólne stanowiska przyjmowane w filarach UE II i III?

Wspólne stanowiska w II filarze

Określają podejście UE do danego problemu o charakterze geograficznym lub przedmiotowym. Wiążą one państwa członkowskie w ten sposób, że muszą one zapewnić zgodność swych polityk krajowych ze wspólnymi stanowiskami.

Często w formie wspólnego stanowiska przyjmowana jest decyzja w sprawie zastosowania przez UE sankcji ekonomicznych w stosunku do państw trzecich lub wykonania sankcji wprowadzonych przez Radę Bezpieczeństwa ONZ.

Wspólne stanowiska w III filarze

Ustalają sposób postępowania UE w danej sprawie.

Wiążą państwa członkowskie. Same w sobie nie wywierają skutków prawnych wobec osób trzecich. Nie mogą być przedmiotem skargi o stwierdzenie nieważności ani pytania prejudycjalnego,

chyba , że „w przypadku wspólnego stanowiska , którego zasięg , z uwagi na jego treść przekracza zasięg przewidziany w traktacie dla tego rodzaju aktu.”

10. Jak działają decyzje ramowe?

• Służą zbliżaniu prawa krajowego państw członkowskich

• Wiążą państwa członkowskie w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawiają jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków - wymagają transpozycji (tak jak dyrektywy w I filarze)

• Nie wywołują skutku bezpośredniego

• Jednostki mają prawo powoływania się na nie przed sądami krajowymi celem doprowadzenia do wykładni prawa krajowego zgodnej z decyzjami ramowymi.

• Mogą być m.in. przedmiotem skargi o stwierdzenie nie ważności oraz pytania prejudycjalnego, na warunkach określonych w art.35 TUE

ROZDZIAŁ 11

1. Omów procedurę zawierania traktatu rewizyjnego; podaj przykłady.

Zmiany w traktatach stanowiących Unię mogą być wprowadzane na mocy odrębnych traktatów rewizyjnych (np.: Traktat z Amsterdamu, Traktat z Nicei).

Procedura rewizji określona jest w art. 48 TUE i składa się z następujących etapów:

• Propozycja dotycząca zmiany traktatu może być przedłożona Radzie przez rząd każdego z państw członkowskich lub przez Komisję Europejską.

• Rada po zasięgnięciu opinii Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej zwołuje Konferencję przedstawicieli państw członkowskich (tzw. Konferencję Międzyrządową).

• W ramach Konferencji Międzyrządowej przygotowywane są propozycje zmiany traktatów.

• Propozycje przyjmowane są na szczeblu politycznym jednomyślnie przez Radę.

• Po zaakceptowaniu przez Radę projekt staje się przedmiotem pracy służb prawnych Rady w celu przygotowania ostatecznego projektu traktatu rewizyjnego.

• Przygotowany w ten sposób traktat rewizyjny podpisywany jest przez przedstawicieli wszystkich państw członkowskich, a następnie poddawany procedurze ratyfikacyjnej w tych państwach zgodnie z ich odpowiednimi wymogami konstytucyjnymi.

• Traktat rewizyjny wchodzi w życie po ratyfikowaniu we wszystkich państwach członkowskich.

2. Omów procedurę zawierania traktatu akcesyjnego.

Traktaty akcesyjne zawierane są na podstawie art. 49 TUE. Procedura jest następująca:

• Wniosek o członkowstwo w UE państwo kieruje do Rady

• Rada zwraca się o opinię wstępną do Komisji Europejskiej i decyduje o wszczęciu procedury

• Komisja Europejska wydaje opinię wstępną (avis)

• Rada decyduje o wszczęciu negocjacji akcesyjnych

• Po zakończeniu negocjacji ich wyniki ujmowane są przez komitet redakcyjny w formę traktatu akcesyjnego

• Tekst traktatu przedkładany jest Parlamentowi Europejskiemu, który wyraża zgodę bezwzględną większością głosów

• Komisja Europejska zajmuje stanowisko, którym Rada nie jest formalnie związana

• Rada decyduje jednomyślnie o przyjęciu projektu traktatu

• Następuje podpisanie traktatu akcesyjnego przez przedstawicieli państw członkowskich i państw kandydujących

• Następuje ratyfikacja przez wszystkie umawiające się państwa zgodnie z krajowymi wymaganiami konstytucyjnymi.

3. Na czym polegają procedura „zwykła” i procedura „uproszczona” zmiany traktatów, zawarte w traktacie z Lizbony?

Procedura zwykła to uzupełnienie procedury rewizji traktatów stanowiących UE. Wg Traktatu z Lizbony nowe elementy tej procedury to:

• Wniosek o rewizję traktatów może przedstawić również Parlament Europejski; musi zostać notyfikowany parlamentom narodowym państw członkowskich.

• Może (nie musi) zostać zwołany Konwent poprzedzający Konferencję Międzyrządową, który w drodze konsensusu przyjmuje zalecenia dla Konferencji.

• Jeżeli po upływie 2 lat 4/5 państw ratyfikowałoby traktat, a jedno lub więcej miałoby trudności w tej mierze, sprawę kieruje się do Rady Europejskiej.

Uproszczona procedura zmiany zapewnia większą elastyczność ustrojowi Unii. Można dokonać modyfikacji postanowień traktatów bez uruchamiania skomplikowanej procedury rewizji.

4. Na czym polega tzw. procedura kładki? Jaka jest relacja tej procedury do procedury „uproszczonej zmiany” traktatów, zawartej w Traktacie z Lizbony?

Procedura kładki polega na tym, że Rada może być upoważniona do dokonania zmiany traktatów w ściśle określonym przedmiocie bez wszczynania procedury rewizji. Występuje w dwóch postaciach:

• Sensu stricto - umożliwia zmianę postanowień traktatów wyłącznie na mocy decyzji Rady (Rada stanowi jednomyślnie, na wniosek Komisji po konsultacji z Parlamentem Europejskim).

• Procedura kładki zaopatrzona zastrzeżeniem ratyfikacji - decyzja Rady o zmianie postanowień traktatów wymaga ratyfikacji przez państwa członkowskie.

Zmiany wprowadzane przez Traktat Lizboński dotyczą części III TFUE, jednomyślności w Radzie na podejmowanie decyzji większością kwalifikowaną i specjalnej procedury prawodawczej na zwykłą procedurę prawodawczą.

5. Omów główne rodzaje procedury stanowienia pochodnego prawa wspólnotowego.

1. Procedura konsultacji - polega na tym, że akt prawny przyjmowany jest przez Radę po przeprowadzeniu konsultacji z Parlamentem Europejskim. Opinia Parlamentu nie jest dla Rady wiążąca, ale jej brak prowadzi do nieważności aktu prawnego. Procedura ta jest stosowana, gdy tak stanowi przepis TWE.

2. Procedura współpracy - została ustanowiona na podstawie Jednolitego Aktu Europejskiego. Umacnia rolę Parlamentu Europejskiego w procesie legislacyjnym. Składa się z trzech etapów:

• Rada UE przyjmuje wspólne stanowisko w stosunku do projektu aktu prawnego.

• Parlament Europejski w ciągu trzech miesięcy może zatwierdzić wspólne stanowisko, nie zająć stanowiska, wnieść poprawki lub odrzucić wspólne stanowisko. Wynik głosowania w Parlamencie przedkładany jest Radzie UE i Komisji Europejskiej.

• Rada UE może przyjąć akt prawny zgodny z nowym wnioskiem KE, przyjąć lub odrzucić poprawki Parlamentu Europejskiego, zmienić wniosek KE.

3. Procedura współdecydowania - ustanowiona na mocy Traktatu z Maastricht, a zmiany do niej wprowadził Traktat z Amsterdamu. Parlament Europejski staje się na równi z Radą UE prawodawcą, a w szczególności może zablokować przyjęcie aktu prawnego. Składa się z czterech etapów (długi opis str. 301/302 w książce)

4. Procedura zgody - założenie uzależnienia decyzji podejmowanej przez Radę UE od zgody Parlamentu Europejskiego. Niewiele jest obszarów objętych tą procedurą i dotyczą one szczególnie istotnych spraw (np.: ustalenie tekstu traktatów akcesyjnych). Składa się z kilku etapów:

• Komisja Europejska przekazuje Radzie i PE projekt aktu prawnego

• Parlament wyraża lub nie zgodę

• KES i KR wyrażają opinię

• Rada podejmuje decyzję

5. Procedura samodzielnej (autonomicznej) decyzji Rady - wchodzi ona w grę wówczas gdy TWE nie przewiduje innej procedury. Etapy:

• KE przekazuje Radzie projekt aktu prawnego

• Przed podjęciem niektórych decyzji przez Radę w niektórych przypadkach obowiązkowe są konsultacje. Mogą to być opinie KE, KES, EBC

• Podjęcie decyzji przez Radę

• Udział PE - Rada jest zobowiązana do poinformowania PE o przyjęciu aktu prawnego, wydanego na podstawie niektórych artykułów.

6. Dlaczego procedura współdecydowania ma istotne znaczenie dla pogłębienia procesu integracji europejskiej?

Procedura ta ma istotne znaczenie dla pogłębienia procesu integracji europejskiej ponieważ służy ona skłonieniu państw do wypracowania kompromisu w danej dziedzinie. Jest to szczególnie ważne w świetle radykalnego wzrostu liczby państw członkowskich. Konieczne jest rozszerzanie działania tej procedury.

7. Porównaj procedurę współpracy z procedurą współdecydowania. Na czym polegają zasadnicze różnice?

Różnicą jest 4 etap procedury współdecydowania w przypadku gdy Rada UE nie zatwierdzi poprawek PE. Wówczas zwoływany jest Komitet Pojednawczy, którego zadaniem jest wypracowanie porozumienia.

8. Omów ewolucję formuły podejmowania w Radzie decyzji większością kwalifikowaną.

Do wejścia w życie Traktatu z Nicei (2003r) decyzje w tym trybie podejmowane były głosami ważonymi. Czyli każde z państw otrzymywało z ustalonej puli głosów pewną liczbę głosów „ważonych” wg zasady degresywnej proporcjonalności. Następnie ustalano progi głosów (ilość głosów potrzebna aby podjąć albo zablokować decyzję). Problemem było takie ich uzgodnienie, aby zrównoważone były głosy państw „małych” i „dużych”. Istotą podejmowania decyzji większością kwalifikowaną ma być „zmuszenie” państw do wypracowania kompromisu. Obecnie na mocy Traktatu z Nicei decyzja w Radzie zostaje podjęta kwalifikowaną większością głosów przy spełnieniu dwóch testów i trzeciego fakultatywnie:

• Głosy ważone

• Liczba państw: więcej niż połowa, jeśli projekt aktu pochodzi od KE i co najmniej 2/3 jeśli od państw członkowskich

• Fakultatywnie - co najmniej 62% potencjału demograficznego UE.

9. Jakie zasadnicze rodzaje komitetów działają w ramach komitologii? Na czym polega znaczenie komitologii?

W ramach komitologii działają trzy rodzaje komitetów:

• Doradcze - zobowiązane są do wydania opinii o projekcie aktu wykonawczego przedłożonego przez KE.

• Zarządzające - zobowiązane są do wydania opinii o projekcie aktu wykonawczego przedłożonego przez KE.

• Regulacyjne - zajmują się projektami aktów wykonawczych KE dotyczących implementacji istotnych przepisów aktu podstawowego o znaczeniu generalnym oraz dokonujących implementacji względnie aktualizacji mniej istotnych postanowień aktów wykonawczych.

Komitologia to procedura w znacznym stopniu ograniczająca kompetencje KE do wydania aktu wykonawczego. Jest ono uzależnione od pozytywnej opinii komitetu. Jeżeli jest negatywna, to projekt aktu wykonawczego przekazywany jest Radzie, która może projekt przyjąć, zmienić lub odrzucić.

10. Co oznacza pojęcie „formuła z Joaniny”? Omów znaczenie tej formuły w świetle regulacji przejściowych zastosowanych w Traktacie z Lizbony w odniesieniu do przejścia z systemu nicejskiego do tzw. podwójnej większości.

Formuła z Joaniny polega na tym, że jeżeli państwa niezgadzające się na podjęcie decyzji zebrałyby co najmniej trzy czwarte potencjału demograficznego niezbędnego do stworzenia tzw. mniejszości blokującej, to Rada musiałby nadal omawiać sprawę z rozsądnym czasie, aż do osiągnięcia satysfakcjonującego rozwiązania.

W okresie przejściowym każde państwo będzie mogło żądać „powrotu” do systemu nicejskiego i przeprowadzenia głosowania wg formuły ustanowionej na mocy Traktatu z Nicei (tj. łącznie z głosami ważonymi).

Od 1 kwietnia 2017 zacznie działać podwójna większość, ale nadal będzie można się odwołać do formuły z Joaniny z tym, że w zmodyfikowanym kształcie - do jej uruchomienia wystarczy zgromadzenie co najmniej 55% jednego z testów mniejszości blokującej. Decyzja Rady Europejskiej ustalająca tą formułę będzie mogła być zmieniona jedynie jednomyślnie.

ROZDZIAŁ 12

1) W jaki sposób Polska związana jest TWE i TUE?

Polska jest związana prawem UE od 1 maja 2004 r. na mocy traktatu akcesyjnego z 16 kwietnia 1993 r. Zgodnie z art. 1 Traktatu stała się jednocześnie członkiem UE oraz stroną Traktatów stanowiących podstawę Unii (wszystkich Traktatów założycielskich TWE, TEWEA oraz TUE)

2)Na czym polega pluralizm konstytucyjny?

Konstytucyjny pluralizm jest to pluralizm prawny zgodny z prawem międzynarodowym i podporządkowany prawu międzynarodowemu. Ma do niego zastosowanie norma pacta sunt servanda. Pluralizm konstytucyjny polega na tym, że konflikty miedzy prawem krajowym a prawem WE mogą być rozwiązywane nie na zasadzie hierarchicznego podporządkowania, ale na zasadzie wzajemnego poszanowania i współpracy.

3) Jakie znaczenie ma art. 90 Konstytucji RP?

Art. 90 stanowi, że Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.

4) Na podstawie których przepisów Konstytucji jest w Polsce bezpośrednio stosowane pierwotne prawo wspólnotowe?

Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana na podstawie art. 91 ust. 1 Konstytucji.

5) Na podstawie, których przepisów Konstytucji jest w Polsce bezpośrednio stosowane pochodne prawo wspólnotowe?

Wspólnotowe prawo pochodne stosowane jest w Polsce bezpośrednio na podstawie art. 91 ust. 3 Konstytucji:

„Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.”

6) Z jakiego przepisu Konstytucji RP można wyprowadzić obowiązek zgodnej interpretacji prawa polskiego z prawem wspólnotowym/ lub szerzej prawem UE?

Na podstawie Art. 9. Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego.

7) Jakie znaczenie ma orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego w sprawie podatku akcyzowego?

Trybunał Konstytucyjny w tym orzeczeniu potwierdził:

• Obowiązek sądu bezpośredniego stosowania prawa wspólnotowego

• Brak konieczności zwracania się do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniami prawnymi dotyczącymi zgodności prawa krajowego z prawem wspólnotowym, czy czekania na uchylenie bądź zmianę ustawy przez ustawodawcę

• Prymat prawa wspólnotowego w stosunku do ustawy

8) Czym różni się stanowisko niemieckiego FSK dotyczące prymatu prawa wspólnotowego od stanowiska polskiego Trybunału Konstytucyjnego?

Polski TK zajął bardziej radykalne stanowisko, niż niemiecki FSK uznając w zasadzie bezwzględny prymat konstytucji wobec prawa UE i odrzucając w przypadku kolizji możliwość niezastosowania normy konstytucji, a zastosowania prawa wspólnotowego. Polski TK podkreślił, że pierwszeństwo prawa wspólnotowego w stosunku do prawa krajowego nie budzi wątpliwości. Uznał jednak, że w przypadku kolizji miedzy podsystemami, której nie da się wykluczyć Konstytucja RP ma status najwyższego prawa RP. Jest to, więc wizja wieloskładnikowego systemu prawnego opartego na prymacie Konstytucji RP. FSK wyznaczył pewne warunki akceptacji prymatu prawa wspólnotowego. FSK, w orzeczeniu Solonge I stwierdził, że pierwszeństwo wspólnotowych aktów prawa pochodnego nie będzie uznawane bezwarunkowo. Najpierw akty te podlegają kontroli FSK, co do ich zgodności z prawami podstawowymi gwarantowanymi przez niemiecką konstytucję. Będzie to miało miejsce dopóty, dopóki Wspólnota europejska nie wypracuje własnych gwarancji ochrony praw podstawowych. Ponadto Niemiecki Federalny Sąd Konstytucyjny przyznał sobie prawo do kontrolowania tego, czy instytucje wspólnotowe przekraczają swoje kompetencje. Uznał on tym samym, że akty instytucji WE lub orzeczenia ETS wykraczające poza kompetencje WE nie będą miały w RFN mocy wiążącej. FSK podkreślił, że sądy niemieckie akceptują prymat norm prawa WE nie na podstawie prawa wspólnotowego, ale na podstawie art. 24 konstytucji niemieckiej.

9) W jaki sposób stosowane są w Polsce prawo pierwotne w filarach II i III oraz akty filarów II i III?

Konstytucja nie wyklucza możliwości bezpośredniego stosowania aktów filarów II i III UE. Akty te mogą być stosowane bezpośrednio jako źródła prawa polskiego ale na innej podstawie prawnej niż art. 91 ust. 3 konstytucji.

10) Jakie znaczenie dla stosowania prawa UE w Polsce ma orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego w sprawie Europejskiego Nakazu Aresztowania?

TK ukazał poprzez to orzeczenie przychylność wobec prawa UE i chęć zapewnienia efektywności zobowiązaniom wynikającym z UE przez zastosowanie instytucji odroczenia uchylenia niekonstytucyjnej normy krajowej implementującej normę UE. W świetle m.in. tego orzeczenia sądem ostatniego słowa jest więc polski TK a nie ETS.

11) Czy Traktat z Lizbony zmieni zasadę prymatu prawa UE w Polsce?

ROZDZIAŁ 14

1) Jakie specjalne organy zostały powołane do realizowania obowiązków wynikających z członkostwa Polski w UE?

W celu prowadzenia i zapewnienia sprawnej koordynacji polityki europejskiej Pada Ministrów powołała trzy podstawowe ciała:

- Komitet Integracji Europejskiej (KIE)

- Urząd Komitetu Integracji Europejskiej (UKIE)

- Komitet Europejski Rady Ministrów (KERM)

2) Jaka jest rola wyżej wspomnianych organów?

KIE jest naczelnym organem administracji rządowej do spraw programowania i koordynowania polityki w sprawach związanych z integracja Polski z UE oraz programowania i koordynowania działań dostosowawczych Polski do standardów europejskich, jak również koordynowania działań administracji państwowej w zakresie otrzymywanej pomocy zagranicznej. Podstawowym zadaniem UKIE jest zapewnienie realizacji zadań KIE. Pełni tez funkcje koordynacyjne wobec wszystkich resortów i instytucji bezpośrednio zaangażowanych w proces integracji Polski z UE. KERM jest stałym komitetem Rady Ministrów i organem opiniodawczo-doradczym oraz pomocniczym Rady Ministrów i Prezesa Rady Ministrów w sprawach związanych z członkowstwem Polski w UE.

3) Jakie decyzje może podejmować KERM?

KERM został wyposażony w uprawnienia decyzyjne w sprawach związanych z kształtowaniem polityki europejskiej wszędzie tam, gdzie kompetencje nie są zastrzeżone wyłącznie dla Rady Ministrów. KERM kieruje pod obrady rządu projekty dokumentów i propozycje rozstrzygnięć w sprawach należących do zakresu działania Rady Ministrów lub, w których nie zdołał dokonać ostatecznych rozstrzygnięć.

4) Jakie sprawy związane z członkostwem w UE- przykładowo- zostały zastrzeżone do kompetencji Rady Ministrów?

Rząd uczestniczy w procesie legislacyjnym w UE, reprezentuje państwo członkowskie w Radzie Europejskiej, wnosi skargi i uczestniczy w postępowaniach w ETS, spoczywa na nim także główny ciężar wykonywania prawa UE w prawie krajowym.

5) Jakie znaczenie ma fakt, że premier stoi na czele KIE i KERM?

Premier stoi na czele KIE, bo od czasu do czasu potrzebne jest jego bezpośrednie zaangażowanie w sporach zasadniczych, czy w dyskusjach o charakterze strategicznym. Np. w sprawie polskiej postawy wobec polityki spójności, polskiego stanowiska wobec nowej perspektywy finansowej UE, czy nawet stanowiska wobec unijnej konstytucji - wszędzie tam, gdzie premier chciałby z głównymi ministrami porozmawiać o strategicznych wyborach w zakresie polityki europejskiej.

6) Jaką rolę pełnią instrukcje na posiedzenia organów UE i sprawozdania z tych posiedzeń?

Główny element instrukcji to stanowisko Polski wraz z jego uzasadnieniem. Na każdym etapie prac nad projektem aktu prawnego w Radzie polska administracja rządowa opracowuje stanowisko wobec projektu aktu prawnego i prezentuje je w organach UE. Jednolity wzór instrukcji opracował UKIE. Po każdym posiedzeniu uczestniczący w nim przedstawiciel Polski zobowiązany jest przygotować sprawozdanie z jego przebiegu. W przypadku posiedzeń COREPER oraz Rady sprawozdania w praktyce przygotowywane są na podstawie jednolitego wzoru wypracowanego przez UKIE, przez pracowników Stałego Przedstawicielstwa lub resortu, wchodzących w skład delegacji towarzyszącej odpowiednio ambasadorowi( jego zastępcy) lub ministrowi, a następnie przedkładane do akceptacji przewodniczącemu delegacji.

7) Jak wypracowywane jest polskie stanowisko reprezentowane w Radzie w procesie legislacyjnym?

W wypracowywaniu polskiego stanowiska uczestniczy Parlament w zakresie określonym ustawą z 11 marca 2004 r. o współpracy Rady Ministrów z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkostwem RP w Unii Europejskiej. W tym celu art. 6 ustawy zobowiązuje rząd do przedstawiania projektów stanowisk wraz z uzasadnieniem Sejmowi i Senatowi nie później niż w ciągu 14 dni od formalnego otrzymania przez Polskę projektów aktów, tak by Sejm i Senat mogli wyrazić opinię o projekcie aktu prawnego w terminie 21 dni od daty przekazania im projektu stanowiska Rady Ministrów.

8) Jaki zakres ma obowiązek informowania o sprawach europejskich Sejmu i Senatu?

Zgodnie z art. 6 ust 3 ustawy o współpracy Sejmem i Senatem:

1. Rada Ministrów przekazuje Sejmowi i Senatowi:

- projekty aktów prawnych UE niezwłocznie po ich otrzymaniu,

- projekty swoich stanowisk w sprawie projektów, biorąc pod uwagę terminy wynikające z prawa UE, nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania projektów,

2. do projektu stanowiska Rada Ministrów dołącza:

- uzasadnienie obejmujące ocenę przewidywanych skutków prawnych aktu prawnego UE dla polskiego systemu prawa oraz skutków społecznych, gospodarczych i finansowych dla RP.

Ustawa przewiduje także inne obowiązki rządu związane z członkostwem w UE, m.in. obowiązek rządu informowania Sejmu i Senatu polegający na:

-przekazywaniu niezwłocznie po otrzymaniu dokumentów UE,

-udzielaniu informacji o udziale Polski w pracach UE nie rzadziej niż raz na 6 m-cy,

-udzielaniu informacji o konkretnej sprawie związanej z członkostwem w UE,

-przedstawianiu do opinii kandydatur na określone stanowiska w instytucjach europejskich.

ROZDZIAŁ 15

1) Na czym polega model wielopoziomowego zarządzania w UE?

Zarządzanie wielopoziomowe w UE polega na realizowaniu polityk jednocześnie na kilku poziomach władzy: Unii Europejskiej, administracji rządowej( państwa narodowego) oraz władz regionalnych i lokalnych (regionu), przy czym na każdym z tych poziomów realizowane są inne funkcje. Wymaga to koordynacji i współpracy. W modelu tym wzrasta także znaczenie różnego typu stowarzyszeń gospodarczo-społecznych, które stają się partnerami w rozwiązywaniu problemów.

2) Czy władze regionalne i lokalne mają obowiązek bezpośredniego i pośredniego stosowania prawa WE? Dlaczego?

Do organów samorządowych stosuje się wszelkie zasady odnoszące się do innych organów państwa. Organy regionalne i lokalne związane są obowiązkiem lojalnej współpracy (art. 10 TWE). Stosuje się do nich wymóg zarówno bezpośredniego jak i pośredniego stosowania prawa wspólnotowego, w całym zakresie ukształtowanym przez orzecznictwo ETS. Są one zobowiązane np. do zapewniania zgodności wydawanych przez siebie aktów prawa lokalnego z aktami prawa wspólnotowego, rozporządzeniami, dyrektywami, decyzjami itp.

3) W jaki sposób władze regionalne i lokalne mogą uczestniczyć w implementowaniu i stanowieniu prawa UE?

Władze samorządowe państw członkowskich nie biorą bezpośredniego udziału w podejmowaniu decyzji w UE, ale ich opinia jest brana pod uwagę i nie jest dla tego procesu obojętna. Rozsądne zatem było utworzenie w 1994 r. na podstawie Traktatu z Maastricht Komitetu Regionów- jednego z najważniejszych ciał opiniodawcz0-doradczych w UE, reprezentującego władze samorządu terytorialnego państw członkowskich. Członkowie Komitetu Regionów ( i ich zastępcy) muszą mieć demokratyczny mandat do sprawowania władzy na szczeblu regionalnym bądź lokalnym.

4) Co to jest integracja terytorialna i jaki instrument został ostatnio w tej dziedzinie wprowadzony?

Komitet Regionów odegrał istotną rolę w opracowywaniu założeń, a następnie szczegółowych rozwiązań jednego z najbardziej rewolucyjnych aktów prawnych UE, tj rozporządzenia (WE) nr 1082/2006 Parlamentu Europejskiego oraz Rady z 5 lipca 2006r w sprawie europejskiego ugrupowania współpracy terytorialnej (EUWT). Rozporządzenie to ustanawia przepisy ramowe dla współpracy transgranicznej, ponadnarodowej i międzyregionalnej, nie tylko miedzy samorządowymi władzami publicznymi poniżej szczebla krajowego na obszarze UE, ale także poza jej granicami. Jest to rewolucyjne podejście do współpracy terytorialnej, ponieważ daje podstawę prawną do podjęcia takiej współpracy oraz w przeciwieństwie do obecnej praktyki, przewiduje udział państw- obok samorządów ter.- w roli pełnoprawnych podmiotów współpracy terytorialnej.

5) W jaki sposób może być wykonywany lobbing wobec instytucji UE?

Lobbing polega przede wszystkim na wykorzystywaniu środków nieformalnych: informacji, opinii, ekspertyz, tak by wpłynąć na formalny proces podejmowania decyzji- głównie prze Parlament i Komisję - dotyczących spraw istotnych z punktu widzenia regionów(tj. polskich województw, powiatów i gmin). Przejawem działalności lobbingowej jest zakładanie specjalnych biur przez pojedyncze regiony ( w przyp. Polski województwa) w Brukseli lub zrzeszanie się władz regionalnych i lokalnych w celu realizowania wspólnych interesów w Brukseli). W celu lepszej identyfikacji wspólnych interesów i koordynacji pracy tworzone są również związki celowe działające na rzecz promocji regionu.

6) Jaką rolę w sprawach europejskich odgrywa Komisja Wspólna Rzadu i Samorządu Terytorialnego?

Podstawową instytucją w relacji rząd-samorząd jest w Polsce Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego, stanowiąca forum wypracowania wspólnego stanowiska rządu i samorządu w kwestiach związanych z członkostwem Polski w UE. Komisja składa się z przedstawicieli strony rządowej i strony samorządowej w równej liczbie. Odpowiada za problemy związane z funkcjonowaniem samorządu terytorialnego i z polityką państwa wobec samorządu ter. A także za sprawy dotyczące samorządu leżące w kompetencjach UE i organizacji międzynarodowych, których Polska jest członkiem.

7) Jaką rolę odgrywają w UE partnerzy społeczni? Kto może być partnerem społecznym?

Wielopoziomowy system zarządzania w UE przewiduje udział w procesie decyzyjnym partnerów społecznych. Najbardziej widocznym przejawem tego udziału jest opiniodawczo-doradcza rola Komitetu Ekonomiczno-Społecznego. Komitet składa się z przedstawicieli różnych gospodarczych i społecznych grup zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego, zwłaszcza przedstawicieli producentów, rolników, przewoźników, pracowników, kupców, rzemieślników, wolnych zawodów, konsumentów i przedstawicieli interesu ogólnego. Komitet utrzymuje kontakty z regionalnymi i krajowymi radami ekonomiczno-społecznymi, kontakty z podobnymi organami i grupami interesu w różnych regionach świata.

8) Co to jest dialog społeczny?

Dialog społeczny, to szczególna forma debaty o interesach społecznych. Uczestniczą w nim różni i równi partnerzy, w której żadna strona nie dominuje statusem, żaden interes nie jest z mocy prawa ważniejszy od innych i w której nie działa prawo silniejszego, lecz różnice zdań niwelowane są w wyniku wzajemnych ustępstw. Od 1997 r. dialog społeczny jest − podobnie jak w części krajów Europy Zachodniej − zasadą ustrojową, dwukrotnie zapisaną Konstytucji.

9) Na czym polega zasada demokracji uczestniczącej?

Traktat z Lizbony zdecydowanie wzmacnia współpracę z partnerami społecznymi, wprowadzając tzw. zasadę demokracji uczestniczącej. Zgodnie z art. 8b TUE „1. Za pomocą odpowiednich środków instytucje umożliwiają obywatelom i stowarzyszeniom przedstawicielskim wypowiadanie się i publiczną wymianę poglądów we wszystkich dziedzinach działania Unii. 2. Instytucje utrzymują otwarty i przejrzysty dialog ze stowarzyszeniami przedstawicielskimi i społeczeństwem obywatelskim. […] „ W ten sposób instytucje zostają zobowiązane do promocji aktywności społecznej obywateli w każdej dziedzinie objętej integracją. Traktat nie wiąże jednak z art. 8b żadnej konkretnej normy kompetencyjnej, która pozwalałaby rozwinąć zasadę demokracji uczestniczącej jako taką.

---