PRZETWORNIKI PARAMETRYCZNE:
REZYSTANCYJNY - zasada działania to zmiana oporu obwodu elektrycznego wskutek przemieszczenia ruchomego styku wzdłuż drutu oporowego. Zastosowanie -pomiar. położenia, przesunięć liniowych i kątowych E=Rd/Rn b=β/βn;
1. β->R1; R1=Rd+Rn(β/βn)= Rn(E+b);
2. γ10=R1/(R1+R2)= E/(2E+1)+b/(2E+1)=(E+b)/(2E+1);
3.γ12=R1/R2=(E+b)/(1+E-b);
INDUKCYJNE
Działa na zasadzie zmiany swojego pola elektromagnetycznego wskutek przemieszczenia metalowego elementu. Zmienne pole magnetyczne wytwarzane przez czujnik wzbudza w przewodniku prądy wirowe oraz jeżeli jest ferromagnetykiem to magnesuje go. Oba zjawiska wpływają na zmianę parametrów drgań.
Zastosowanie: pomiar przesunięcia położenia, wymiarów, odkształceń, stosowany w układach wychyłowych różnicowych i zerowych.
L=f(d); L=Ls+Ld;
Ls=(z φs)/I=Z2(1/Rμs)=const; Ld=(z φs)/I=Z2(1/(Rμfe+2d/μ0 Ad);
L=(Z2/ Rμs)+(Z2 μ0 Ad/Rμfe μ0 Ad Zd);
POJEMNOŚCIOWE- działają w oparciu o podstawy teoretyczne dla kondensatora płaskiego. Można budować w oparciu o zmiany: odległości okładek -powierzchni okładzin -przenikalności materiału. Stosowanie: -pomiar ciśnienia w manometrach -miernik tolerancji. Można stosować kondensatory wielokrotne do zwiększenia zakresu
C=E0Ex(A/d); E0=(1/36π)1012[F/m]; ΔC=E0A[(1/d0-Δd)-(1/d0)]; C0=E0(A/d0)-poj. wyj.; Δd/d0=λ; ΔC/C0=(d0/d0-Δd)-1= λ/(1- λ)
POMIAR MOMENTÓW MECH. I MOCY NA WIRUJĄCYM WALE
Moment skręcający przenoszony przez wał powoduje jego sprężyste odkształcenie
Ip- biegunowy moment sprężystości ψ- kąt skręcenia
M=(GIp ψ)/4L; ψ=(ML/GIp); Ip=πd4/32;
Em=M(sinαcosα)/(GWp)=M(sin2α)/(2 GWp)
WP=Ip/r biegunowy wskaźnik oporu;
P=(1/kp)U0=GpU0 moc tracona na wale
Maksymalny kąt skręcania wału stalowego w zakresie odkształceń sprężystych nie powinien przekroczyć ψmaks<π/720
Do pomiaru momentu na wale można zastosować tensometry wtedy gdy znane są kierunki naprężeń
Tensometry naklejane są pod kątem +/- π/4 w stosunku do tworzącej wału tak by kierunki naprężeń pokrywały się odpowiednio kierunkami osi tensometru.
POMIARY pH
pH jest ujemnym dziesiętnym logarytmem określającym stężenie (mol/dm3) kationów wodorowych H+ pH=-log [H+] = - log (H -fH)0[fH wsp akt jonów]
W zależności od pH: do 7 kwaśne środowisko od 7 zasady =7 obojętne
Stopień dysocjacji zależy od: temperatury, stężenia roztworu, rodzaju kwasu lub zasady. Prędkość rozpadania cząstek V1=V2 V1=K1[AB] V2=K2[A+][B-]
K1[AB]=K2[A+][B-] K1/K2=K=A+B-/AB stała dysocjacji
Pomiar metodą szklanej elektrody jonoselektywnej - membrana wykonana z szkła przepuszcza tylko kationy H3O+ W membranie jest ciesz o charakterze aktywności jonów zanurza się próbkę, w cieczy tworzy się siła elektromotoryczna
Ogniwo posiada dwie elektrody platynowe omywane wodorem dwa naczynia z rożnymi elektrodami. Potencjał elektrody drugiej do pierwszej
E=(RI/nF)ln (C2/C1) +E0 R-stała gazowa I-temperatura bezwzględna
n-właściwość materiału F- stała Faradaja C2C1-stała elektrolitów
E0- potencjał normalny
E=Enlg(CH1/CH2) En=ln10 (RI/nF) - współczynnik Nernsta
pH2= - lg CH2 = (E/En) - lg Chq - wskaźnik roztworu
20o En=58mV
Znany roztwór 1 mol/l względem którego dokonujemy pomiary drugiego roztworu
CZUJNIKI TENSOMETRYCZNE - wykorzystują efekt tensometryczny polegający na zmianie rezystancji przewodnika pod wpływem naprężenia
σ -naprężenie
E- wydłużenie względne
Liniowa część charakterystyki funkcji naprężenia od wydłużenia względnego opisana jest modułem Yanga
EL= ΔL/L0; σL=EEL; W tym zakresie deformacja ciała jest odwracalna
Jeżeli F=0 to L=L0, jeżeli F≠0 to L=L0+ΔL
Rezystancja przewodu przed przyłożeniem siły R0= ς0(L0/A0)
Wyniku działania siły F:
-długość przewodnika zwiększa się o ΔL
-Średnica (zakładając przekrój kołowy) zmniejszy się o 2 Δr
-rezystywność zwiększy się o Δς
ΔR/R= (ΔL/L)-(ΔS/S)+(Δς/ς)=(ΔL/L)-2 (Δr/r)+(Δς/ς)
Współczynnik czułości od kształceniowej określający zależność między względnymi zmianami rezystancji i długości przewodnika
kt=( ΔR/R)/(ΔL/L)=1+2v+(Δς/ς)/E
v - współczynnik Poissona
E = (ΔL/L)
ΔR=(L0/A0)Δς+(ς0/A0)ΔL- ς0(L/A02)ΔL;
ΔR/R0=(Δς/ς0)+( ΔL/L0)-(ΔA/A0);
naprężenie; E=ΔL/L wydłużenie względne, ELmax=1,5%
ΔA/A0=2(Δd/d0)
Δd/d0=-v( ΔL/L0)
ΔR/R0=(Δς/ς0)+( ΔL/L0)(1+2v)
EP=( Δς/ς0)+EL(1+2v)
EP/EL=km=( Δς/ς0 EL) +(1+2v) czułość materiałowa zależna od materiału z jakiego wykonany jest drut
Przewodnik poddany naprężeniu mechanicznemu zmienia opór elektryczny przyrost oporu jest funkcją wydłużenia
Metody tensometryczne są sposobem określania naprężeń w punktach na powierzchni konstrukcji. Opierają się na pomiarze przemieszczeń na wybranym odcinku zwanym bazą pomiarową. Baza powinna być jak najkrótsza
Tensometr wężykowy:
wada: odkształcenia poprzeczne zmieniają rezystancje
Tensometr kratowy i foliowy:
Typy tensometrów:
-mechaniczne
-elektrooporowe
-indukcyjne
-optyczne
Tensometry wykorzystuje się także pośrednio do pomiaru innych wielkości nieelektrycznych (siły ciśnienia, drgań) Najczęściej stosowane są tensometry oporowe zmieniające swoją rezystancje wraz ze zmianą wymiaru.
Zasada działania: siły wytwarza w metalowym pręcie naprężenie oraz wydłużenie co powoduje przyrost oporu pręta stała czułość tensometru definiujemy jako przyrost oporu do wydłużenia
POMIARY KONDUKTYWNOŚCI
O konduktywności decyduje zawartość soli w roztworze. Różne związki dają różne konduktywności w zależności od stężenia, przelicza się przewodność na stężenie chlorku potasu lub chlorku sodu. Przewodność wyznaczamy w innej temperaturze a przelicza się na 20o Roztwór chlorku potasu stosowany jest do wzorcowania. Stosuje się następujące metody pomiarowe.
-Pomiar bez elektrodowy
-Pomiar z 2 elektrodami
-Pomiar z 4 elektrodami
POMIARY CIŚNIEŃ
Ciśnienie -stosunek siły do powierzchni na którą działa ta siła. Jeżeli na dowolny element powierzchni działa parcie (wypadkowa sił powierzchni) to liczbowo ciśnienie możemy wyróżnić na następujący sposób
p=limΔA->0 (ΔF/ΔA)=dF/dA
Pomiary ciśnień w rurociągu
PS - pomiar ciś. Statycznego
Pd - pom ciś dynamicznego
PC- pom ciś całkowitego
Pc=Ps+Pd
Pd=h ς g h-wysokość słupa ς-gęstość cieczy g-przyśpieszenie Ziemskie
Manometry:
-hydrostatyczne „U-rurka”
Manometr cieczowy dwuramienny
P1-P2=(hp+h2p2- h1p1)g
gdy: ς1= ς2
P1-P2= h ς g
Manometr cieczowy z rurką
pochyłą
h=L(Ar/An)+sinφ
-Hydrauliczne
-Tłokowo-wagowe
Tłok jest wypychany i wskazuje ciśnienie, wypór równoważony przez ciężar
P=(Gg/AZ)+Pb
G- Masa odważników g-przyśpieszenie ziemskie
AZ-zastępcze pole tłoka Pb ciśnienie barometryczne
-Sprężyste
S=kp/E
S-odkształcenie
E-współczynnik sprężystości materiału
P=Pa-P0 Pa- ciśnienie w naczyniu P0 -ciśnienie otoczenia
-Sprężynowe
P=(C/A)Y + (mg/A) = k1y+k2 C-stałe sprężyny
Są one najczęściej spotykane w przemyśle
-Kompensacyjne
-Parametryczne
POMIAR MASOWEGO I OBJĘTOŚCIOWEGO PRZEPŁYWU CIECZY
Przepływomierz zwężkowy
Zwężka jest elementem konstrukcyjnym wprowadzonym do rurociągu powodującym miejscowe zmniejszenie przekroju jej kształt może być różny od kryzy po dyszę. Przez każdy przekrój rurociągu i dyszy musi w jednostce czasu przepłynąć ta sama objętość płynu równa natężeniu objętościowemu
qv=v1s1=s2v2 v1 s1 prędkość średnia i przekrój rurociągu
v2 s2 prędkość średnia i przekrój w otworze zwężki
½q(v12- v22)=p1-p2=Δp
objętościowe natężenie przepływu:
qv=v1s1=s2/ (1-(s2/s1)2)*( 2Δp/e)* *pierwiastek
s2/s1=m α0=m/ (1-m2)* α0-teoretyczny współcz przepływu
gv=s1(m/( 1-m2))* (2Δp/e)*=s1α0 (2Δp/e)*
masowe natężenie przepływu gm= s1α0( 2eΔp)*
Zwężki stosuje się ponieważ jest to najtańsza i prosta metoda. W zwężkach zachodzi zjawisko lepkości płynów do ścian, powoduje to starty ciśnienia spowodowane zawirowaniami, aby to ograniczyć montuje się dysze wentylujące. Ilość płynu przepływającego w czasie jest określona na podstawie zmierzonej różnicy ciśnień przed i za zwężka wady -wąski zakres natężenia przepływu, tylko w rurociągach poziomych
Przepływomierz ultradźwiękowy
Mierzy on jaką drogę przebył dźwięk z nadajnika do odbiornika błąd pomiaru jest mniejszy niż 2% a rurociąg może mieć od 15cm do 2,5m średnicy. C1=D/sinα(c+ωcosα) C2=D/sinα(c-ωcosα)
Przepływomierz elektromagnetyczny
Wykorzystuje zależność prędkości przepływu prostopadle do indukcji B indukuje się napięcie w kierunku prostopadłym do zwrotu prędkości w indukcji B. Stosowany w rurociągach o średnicy 2mm-2m dokładność pomiaru od 0,1%do1% mierzy się różnicę napięć między elektrodami
Rotametr
Przepływomierz o zmiennym przekroju (przyrząd do pomiaru natężenia przepływu płynów) Budowa ma postać szklanej pionowej rury rozszerzającej się ku górze. W rurze umieszczony jest pływak płyn wprowadza się od dołu, pływak unosi się do momentu aż siły się zrównoważą
Ciężar pływaka jest taki że w nieruchomym płynie pływak opada, na ścianach jest skala w jednostkach natężenia przepływu
mpq+p2Ap=mp(q/qp)+p1Ap; mp -masa Ap -przekrój P1 -ciśnienie poniżej szczeliny P2 -ciśnienie powyżej szczeliny q,qp -gęstość płynu i materiału pływaka F1 -siła ciężkości pływaka F2 -siła tarcia przepływającego płynu i siła wyporu α -współczynnik
Ů= ωA= αA (2qmp)/(Apqp)*(qp-q)/q
TERMOMETRY REZYSTANCYJNE
Zależność rezystancji od temperatury jest funkcją nie liniową i dla każdego metalu przebieg charakterystyki jest inny. Wyznacza się ją w sposób doświadczalny i opisuje szeregiem Taylora
RT - Rezystancja w temperaturze mierzonej TKR
R0 - Rezystancja w temperaturze odniesienia najczęściej w temperaturze TK0=20 o C
ΔTK=TKR- TK0
Termometry rezystancyjne wykonuje się głównie z czystych metali. Najczęściej z platyny niklu lub miedzi.
Dla pół przewodników RT=AeB/T A,B - stałe T - tem. bezwzględna
Układ pomiaru rezystancji rezystorów termometrycznych
Termistory:
NTC - ujemny współczynnik temperatury
PTC - dodatni współczynnik temperatury
CTR- o skokowej zmianie rezystancji
Czujniki termoelektryczne - wykorzystuję zjawisko Seebeck'a polegające na powstaniu siły elektromotorycznej w obwodzie zawierającym dwa metale lub pół przewodniki gdy ich złącza mają różne temperatury, Połączone na jednym końcu dwa rożne metale tworzą termoelement. Miejsce łączenia nazywa się spoiną pomiarową zaś pozostałe końce końcami wolnymi. Pomiar temperatury bazuje na własności że w miejscach połączeń między termo elektrodami powstaje napięcie termoelektryczne wyrażane w miliwoltach.
Termometry rezystancyjne - wykorzystują zjawisko zmiany rezystancji pod wpływem temperatury, dzielą się na metaliczne i nie metaliczne. Materiał z próbki w termometrze metalicznym powinien być: czuły na zmiany temperatury, duże rezystancje, stabilny w czasie. Termometr niemetaliczny charakteryzuje się dużą czułością i dużym przyrostem rezystancji, mogą być dodatnie lub ujemne. Wadą jest starzenie materiału. Są to NTC PTC CTR
MAGNETYCZNE ANALIZATORY TLENU
Tlen wyróżnia się pośród gazów właściwościami magnetycznymi jest gazem paramagnetycznym.
Analizatory magnetyczne- dzielimy na mechaniczne i termomagnetyczne.
Analizatory mechaniczne- działają na zasadzie wagi torsyjnej lub porównania właściwości magnetycznych dwóch gazów. Analizatory działające na zasadzie porównania właściwości magnetycznych dwóch gazów wykorzystują powstanie siły wyporu na granicy dwóch różnych gazów co objawia się zmianą ciśnienia wypływającego do komory gazu. Analizatory te charakteryzują się prostą budową i największa dokładnością. W polu magnetycznym między nabiegunnikami obwodu umieszczone są dwie szklane kuleczki, zawieszone sztywno na sprężystej nici kwarcowej. Do nici przymocowane jest lusterko. Skręcanie nici powoduje zmianę położenia plamki odświetlanej na skali przyrządu.
Moment zwrotny powstaje wskutek sprężystości nici. Stan równowagi jaki się ustala jest funkcja podatności magnetycznej gazu. Analizatory działające na zasadzie porównania właściwości magnetycznych wykorzystują powstanie siły wyporu na granicy dwóch rożnych gazów, co objawia się zmianą ciśnienia wypływającego z komory gazu.
Analizatory termomagnetyczne - wykorzystają zależność podatności magnetycznej tlenu od temperatury. Sygnał wyjściowy analizatora zależy od stężenia tlenu oraz od wielkości wpływających na temperaturę. W sposób ciągły podgrzewane są porcje gazu, po podgrzaniu przekazana zostaje porcja ciepła z grzałki na gaz co spowoduje zmniejszenie jego podatności magnetycznej Co za tym idzie wypchnięcie poza pole magnetyczne. W jego miejsce wlatuje chłodny gaz zapewniający ciągłość. Miarą zawartości tlenu jest temperatura grzejnika która obniża się wskutek strat ciepła.
Wyróżniamy analizatory:
-Pierścieniowe
Przetwornikiem pierścieniowym jest komora pierścieniowa przez środek której przechodzi rurka, jeżeli pojawi się pole magnetyczne w rurce powstaje siła wyporu magnetycznego skierowanego wzdłuż jej osi. Powstaje różnica temperatur proporcjonalna do podatności magnetycznej czyli zawartości tlenu.
-Krążeniowe- wykorzystuje zjawisko konwekcji termomagnetycznej w gazach paramagnetycznych.
POMIARY TEMPERATURY CIECZY I GAZÓW
Termometr próbkujący
Pomiar Temp Gazów Pomiar Bardzo Wysokich Temp;
A) Pomiar temp cieczy i gazów z V<20m/s; sposób zmniejszenia strumienia cieplnego odpływającego wzdłuż czujnika
B) sposoby umieszczenia czujników w rurociągach
C) głowica czuj. zaizolowana cieplnie
D) głowica podgrzewana
E) pomiar przepływu gazu o wysokiej temp, czujnik wprowadzamy do obiektu na bardzo krótki czas. S0t1φg-tdt=St1Tφt-0dt; φg-t -strumień ciepła przenikający z gazu do termometru. φt-0 -str. z term. do otoczenia
Zakładając liniowość funkcji strumienia
kg-t(vg-vt)ti=kt-0(vt-v0)(τ-ti);
vg=(kt-0/kg-t)( vt-v0)(τ-ti/t1)+vtm
kg-t - zastępczy współczynnik przyjmowania ciepła
vg -szukana temperatura gazu vt -średnia temperatura czujnika τ -okres próbkowania v0- temperatura otoczenia
τ- powinien być krótki aby amplituda wahań temp czujnika była mała w stosunku do średniej temperatury czujnika vt. Zbyt duże wartości częstotliwości mogą niszczyć mechanicznie czujnik.
F)schemat termom próbkującego. 1-termoelement 2-płaszcz wodny 3-cewka wsuwająca 4-cewka cofająca 5-rdzeń 6-połączenie elastyczne 7-ośrodek badany
POMIARY WILGOTNOŚCI
Wilgotność gazów a szczególnie powietrza ma znaczny wpływ w procesach przemysłowych. Wilgotność zależy od temperatury jak i od ciśnienia. Można wyróżnić kilka głównych zasad pomiaru wilgotności powietrza:
-usunięcie wilgoci z powietrza i odmierzenie ilości uzyskanej w ten sposób wody
-doprowadzenie pary wodnej zawartej w powietrzu do stanu równowagi z drugą fazą i pomiar parametrów tego stanu zazwyczaj temperatury
-obserwacje obniżenia temperatury spowodowanego odparowaniem wody z nawilgoconego ciała do otaczającego powietrza
-zmiany parametrów mechanicznych lub elektrycznych ciał stałych pod wpływem wilgotności względnej otaczającej powietrze
Higrometr kondensacyjny
Wypolerowaną powierzchnią metalową ochładza złącze termoelektryczne. Grzejnik podgrzewa tą powierzchnię. Przyrost natężenia wiązki odbitej od powierzchni w chwili zanikania rosy wykryty przez fotokomórkę powoduje wyłączenie grzejnika. Temperatura chłodzonej powierzchni mierzona termometrem oscyluje w granicach temperatury rosy.
Psychometr - Dwumostkowy układ do pomiaru wilgotności względnej.
Psychometr mierzy wilgotność względną mierzona jest różnica temperatur między termometrem suchym a mokrym
BŁĘDY METODY POMIARU TEMPERATURY POWIERZCHNI I WNĘTRZA CIAŁ
Istnieją dwie przyczyny powstania błędów pomiaru temperatury:
-Zakłócenia pierwotnego pola temperatury
- nie zupełne wyrównanie temperatury ciała i czujnika
Do zmniejszenia błędów prowadza dobra wymiana ciepła między ciałem a termometrem, zła wymiana między termometrem a otoczeniem, mały gradient temperatury w pobliżu punktu pomiaru, dobra przewodność ciała mierzonego, zła przewodność termometru i otoczenia
Błędy: wymiana ciepła z czujnikiem przez wnikanie, a z otoczeniem przez promieniowanie, często zachodzi przy pomiarze temperatury gazu w pobliżu ścian o odmiennej temperaturze.
W przypadku pomiaru powierzchni ciała stałego odprowadzanie ciepła przez termometr jest przyczyną różnicy temperatur i ciała, a także powoduje zaburzenie pola temperatury w ciele co powiększa błąd
Zaburzenia zależą od:
-ilości ciepła odprowadzanego
-przewodności cieplnej ciała
Błąd pomiaru: Δt=(tg-t)=Ez/α (Tt4 -TSC4)
należy dążyć do zmniejszenia różnicy Tt4 -TSC4 przez zastosowania ekranów. Ogólna postać równania wyrażającego ruch ciepła w module termometru:
tm-tx=Aekx+Be-kx; gdzie k=pierw(παD/λr) s=(D2π/4)x przewodność cieplna materiału termometru
METODA STYKOWA
Pomiar jest dokonywany termoelementem nieosłoniętym, z płasko szlifowaną spoiną pomiarową, dosuniętą do badanej powierzchni. Zakładając że wymiana ciepła między badaną powierzchnią a otaczającym ośrodkiem gazowym odbywa się na drodze konwekcji i przewodzenia. Również izotermy w gazie ulegają odkształceniu w najbliższym otoczeniu termometru Po odsunięciu termometru do badanej powierzchni w miejscu styku na skutek intensywniejszego odprowadzania ciepła temperatura powierzchni badanej spadła od wartości początkowej tr do wartości tr' Różnica temperatur tr' - tr = Δtr' Jest pierwszym częściowym uchybem pomiaru, wynikającym z odkształcenia pierwotnego pola temperatury przez dosunięcie termometru do badanej powierzchni.
Pomiar temperatury powierzchni ciała stała termometrem stykowym
c)rozkład temperatury w kierunku normalnym do powierzchni dla przypadku przed dosunięciem termometru d) rozkład temperatury w kierunku normalnym do powierzchni dla przypadku po dosunięciu termometru
tr - temperatura powierzchni badanego ciała tr' -tem na powierzchni styku badanego ciała i termometru tr'' - średnia tem czułej części czujnika t0 - tem otoczenia
Czujniki do pomiaru temperatury powierzchni
Do pomiaru temperatury powierzchni ciał stałych najczęściej stosuje się czujniki termoelektryczne tak zwane termoelementy. Są to termoelementy zmontowane na stałe oraz termoelementy przenośne.
1.Termoelement umieszczony na powierzchni metalowej przez zaciśniecie
Spoinę pomiarową stanowi powierzchnia ciała badanego. Odprowadzenie przewodów termoelektrod wzdłuż izoterm oraz fakt, że sama powierzchnia metalu staje się spoiną pomiarową pozwala na unikniecie uchybów pomiaru.
2.Termoelement przymocowany za pomocą lutu lub cementu
1.termoelektroda 2.lut lub cement 3.izolacja termoelektrody
Stosuje się w nich lutowanie termoelektrod do metalowej powierzchni badanej lub przyklejanie ich do powierzchni niemetalowych
3.Termoelement płytkowy
1.płytka 2.termoelektrody 3.osłona izolacyjna 4.lut
Przeznaczone są one do pomiaru temperatury powierzchni płaskich
4.Termoelement taśmowy smyczkowy
1.termoelektrody taśmowe 2.spoina pomiarowa
3.termoelektrody drutowe 4.uchwyty sprężynujące 5.korpus izolacyjny
Stosuje się do pomiaru temperatury powierzchni walcowych.
Po przyłożeniu czujnika do powierzchni walcowej taśma ugina się zapewniając dobry styk spoiny pomiarowej z badaną powierzchnią jednocześnie dzięki ułożeniu się taśmy wzdłuż izotermy temperatury powierzchni nie występuje zakłócenie pola temperatury w pobliżu spoiny pomiarowej.
5.Termoelement taśmowy płaski
1.termoelektrody taśmowe 2.spoina pomiarowa
3.termoelektrody drutowe 4.uchwyty sprężynujące 5.korpus izolacyjny 6.zespół napinający taśmę.
Konstrukcja zbliżone są do termoelementu smyczkowego. Przeznaczone do pomiaru temperatury płaskich powierzchni nie metalowych. Parametry konstrukcyjne zespołu napinającego powinny być tak dobrane aby strumień cieplny wnikający do ostrzy nie zakłócał pola temperaturowego.
Do stykowego pomiaru temperatury mogą być stosowane również termistory jak np. termometr rtęciowy