SPÓJNIKI

(Die Bindewörter)

I. Spójniki, po których występuje szyk prosty (bezpośrednio po spójniku występuje podmiot, następnie orzeczenie oraz pozostałe części zdania).

• und (i, a) Er war krank und seine Mutter musste den Arzt holen.

• aber (ale) Ich gehe zu fuß, aber mein Vater fährt mit dem Taxi.

• denn (bo, ponieważ) Wir müssen schon nach Hause gehen, denn es ist schon spät geworden.

• oder (albo) Heute arbeite ich zu Hause, oder ich gehe ins Kino.

• sondern (lecz) Er lernt heute nicht, sondern er geht spazieren.

II. Spójniki, po których występuje szyk przestawny (bezpośrednio po spójniku musi występować orzeczenie w formie osobowej, następnie podmiot i pozostałe części zdania)

• dann (potem, następnie) Zuerst schreibe ich einen Brief, dann gehe ich zur Post.

• deshalb/darum/deswegen (dlatego) Ich bin müde, deshalb gehe ich früher schlafen.

• sonst (w przeciwnym razie) Sie müssen sich beeilen, sonst kommen Sie zu spät.

• trotzdem (mimo to) Er verdient wenig Geld, trotzdem ist er zufrieden.

• außerdem (oprócz tego) Sie verdint viel, außerdem ist sie sparsam.

III. Spójniki, po których występuje zdanie poboczne (orzeczenie w formie osobowej na końcu zdania).

1. Spójniki, które występują w zdaniach podmiotowych (der Subiektsatz) (Zdania te odpowiadają na pytanie wer? was?)

• dass (że) Es ist bekannt, daß italienischer Wein gut ist.

• ob (czy) Ob er kommt, ist fraglich (wątpliwe)

• wann (kiedy) Wann der Kongreß stattfinden soll, wissen wir noch nicht.

• warum (dlaczego) Warum sie das nicht gegeben hat, weiß ich es nicht.

• weshalb (dlaczego, czemu) Weshalb er das gemacht hat, alle überlegen sich daran.

2. Spójniki, które tworzą zdania skutkowe (der Konsekutivsatz). (Zdanie skutkowe wyraża następstwo (skutek) lub wynik czynności albo procesu, zawartych w zdaniu głównym).

• so dass (tak że) Der Raum war groß genug, so dass alle dort Sitzplätze fanden.

• so..., dass (tak ..., że) Die Krankenschwester pflegte den Patienten so gut, dass er schnell gesund wurde.

• solch- (-er, -e, -es) ..., dass (taki, taka, takie ..., że) Es herrschte eine solche Dürre, dass alle Pflanzen austrockneten. = Es herrschte solch eine Dürre, dass alle Pflanzen austrockneten.

• dermaßen ..., dass (do tego stopnia ..., że) Es war dermaßen kalt, dass viele Vögel erfroren.

• zu ..., als dass (zbyt ..., żeby) (Wyrażamy w trybie przypuszczającym) Es ist viel zu spät, als dass ich noch bei ihm anrufen könnte.

3. Spójniki, które tworzą zdania okolicznikowe przyczyny (Der Kausalsaty) (Zdania te odpowiadają na pytania: warum? weshalb? auf welchem Grund? (z jakiego powodu?).

• weil (ponieważ; -rozpoczyna zdanie podrzędne) Ich muß zum Arzt gehen, weil ich krank bin.

• da (ponieważ; - rozpoczyna zdanie główne) Da ich krank bin, muß ich zum Arzt gehen.

4. Spójnik, który tworzy zdanie warunkowe (Der Konditionalsatz lub Bedinungssatz) (Zdania te odpowiadają na pytania unter welcher Bedingung? - pod jakim warunkiem? in welchem Fall? - w jakim przypadku? wann? (kiedy?)

• wenn (gdy, jeśli) Wenn ich krank bin, gehe ich zum Arzt.

5. Spójniki, które tworzą zdanie okolicznikowe czasu (Der Temporalsatz).

- als (gdy, kiedy, ilekroć) (używa się wyłącznie dla czynności jednorazowych w

przeszłości). Als ich 6 Jahre alt war, kam ich zum ersten Mal in die Schule.

- wenn (gdy, kiedy, ilekroć) ( używa się dla powtarzających się czynności w przeszłości,

dla teraźniejszości oraz przyszłości). Wenn ich ins Stadion gehe, regnet es immer

• während (podczas gdy). Während ich an die See fahre, macht er eine Reise ins Gebirge.

• bevor (zanim) Bevor wir zu dir kommen, müssen wir mit unserer Arbeit fertig sein.

• ehe (zannim) Ehe er nach Österreich kam, lernte er fleißig Deutsch.

• seitdem (odkąd, od czasu gdy). Seitdem wir auf dem Lande wohnen, sind wir gesünder.

• seit (odkąd, od czasu gdy). Seit ich dich kenne, gehe ich gern tanzen.

- nachdem (skoro, po tym jak). (W zdaniach z tym spójnikiem należy przestrzegać zasady następstwa czasów, tzn. jeśli zdanie podrzędne (z nachdem) użyte jest w czasie przeszłym Perfekt , w zdaniu głównym występuje Präsens lub rzadziej Futur. Jeśli zdanie wyraża dwie czynności, z których obie są w casie przeszłym, wówczas czynność wcześniejszą (część z nachdem) musi być wyrażona w czasie zaprzeszłym Plusquamperfekt, a zdanie główne w czasie przeszłym Imperfekt lub rzadziej perfekt. Nachdem ich die Fahrkarte gekauft habe, gehe ich zum Zug. Nachdem ich in Berlin angekommen war, ging ich sofort ins Hotel.

• bis (aż, dopóki nie) Ich warte, bis du kommst.

• sobald (skoro tylko). Sobald er in Warschau eingetroffen war, rief er mich gleich an.

• solange (jak długo). Solange ich lebe, darf sie mein Haus nicht betreten.

• sooft (jak często, ilekroć). Sooft ich auch komme, ist er nie zu Hause.

6. Spójnik, który tworzy zdanie okolicznikowe sposobu. (Der Modalsatz).

• Je nachdem + zaimek pytający (w zależności od tego) Je nachdem, ob die Reise billig oder teuer ist, fahre ich oder nicht.

7. Spójnik, który tworzy zdanie okolicznikowe celu. (Der Finalsatz)

• damit (aby, ażeby). Ich gebe ihm das Buch, damit er es liest.

8. Spójniki, które tworzą zdania przyzwalające. (Der Konzessivsatz)

• obwohl (obgleich / obschon / obzwar) (chociaż, jakkolwiek, mimo iż, aczkolwiek).

(Spójniki te oznaczają, że czynność zdania pobocznego, która jest wprowadzona za pomocą tego spójnika, jest przeciwieństwem lub pewnym ograniczeniem w stosunku do zdania głównego).

Obwohl er gut verdient, ist er nicht zufrieden.

Ich gehe heute ins Kino, obwohl ich wenig Zeit habe.

Spójniki wieloczłonowe

• sowohl ....als auch (zarówno .... , jak także)

• nicht nur .... , sondern auch (nie tylko ... , lecz także)

• entweder ... oder (albo ... albo)

• weder ... noch (ani ... ani)

• einerseits ..., andererseits (z jednej strony .., z drugiej strony)

• zwar ..., aber (wprawdzie ..., ele)

• 
  je ..... desto

• je ..... je (im ..... tym..)

• je ..... um so

Przykłady zdań ze spójnikami wieloczłonowymi:

• Als wir noch in der Stadt wohnten, gingen wir ziemlich regelmäßig sowohl ins Kino als auch ins Theater. (Kiedy jeszcze mieszkaliśmy w mieście, chodziliśmy dosyć regularnie zarówno do kina, jak i do teatru.)

• Er arbeitet weder in einer Fabrik, noch geht er ins Büro. (On nie pracuje ani w fabryce, ani nie chodzi do biura.)

• Im Sommer fahren wir entweder ins Gebirge oder ans Meer. (W lecie wyjeżdżamy albo w góry, albo nad morze.)

• Entweder ich fahre mit diesem Zug, oder ich bleibe heute noch hier. (Lub w języku mówionym):

• Entweder fahre ich mit diesem Zug, oder ich bleibe heute noch hier. (Albo pojadę tym pociągiem, albo zostanę tu jeszcze dzisiaj.)

• Sie möchte einerseits berufstätig sein, andererseits würde sie lieber mehr Zeit ihren Kindern widmen. (Ona chciałaby z jednej strony pracować zawodowo, z drugiej strony poświęciłaby więcej czasu swoim dzieciom.)

• Diese Möbel sind zwar schön, aber sie sind auch sehr teuer. (Te meble są wprawdzie ładne, ale one są też bardzo drogie.)

1

2

Nauka języka niemieckiego. Wilhelm BULA

---