prawo konstytucyjne skrót


1. POJECIE KONSTYTUCJI.

Termin „constiluere" ustanawiać, urządzać. Konstytucja w tym ujęciu oznaczałaby sposób urządzania państwa.

Pojecie materialne- konstytucja może być objaśniana Jako całokształt norm prawnych regulujących ustrój państwa.

Konstytucja- ustawa zasadnicza, a wice akt normatywny, którego cechy pozwalają wyróżnić go spośród innych ustaw ( różnica gatunkowa ),.bo posiada szczególną moc prawną szczególną treść, szczególny tryb uchwalania i zmiany.

Istnieje podział na konstytucje sztywne i elastyczne : zmiana jej wymaga kwalifikowanej większości i elastyczne większość wymaganej do zmiany ustawy zwykłej.

Czyli konstytucja określa ogólne zasady ustroju polit. i społeczno- gosp. państwa, struktury i kompetencje naczelnych organów władzy, podstawowe prawa i obowiązki, określa faktyczny układ sił politycznych w państwie.

Szczególna ranga konstytucji wyraża się prymatem w systemie źródeł prawa i jest rex superior. Istnieje zakaz wydawania ustaw sprzecznych z konstytucją .

Pojęcie formalne- akt normatywny o szczególnej mocy prawnej regulujący całokształt zagadnień

ustrojowych.

F. Lassale: jego koncepcja tzw. : konstytucji rzeczywistej pojmowanej jako faktyczny układ sił społecznych istniejących

2. GENEZA KONSTYTUCJI PISANEJ:

Fizyczny: rozwój produkcji, potrzeba walki o prawa polityczne, zniesienie poddaństwa chłopów. Także postulat konstytucji pisanej, który utwierdzał postulat zapisania podziału władzy Monteskiusz ( 1689 -1755 ) najwybitniejszy teoretyk monarchii konstytucyjnej „Państwo powstało na skutek umowy społecznej zawartej przez ludzi w celu ochrony interesów bezpieczeństwa i wolności. Wolność zapewnia państwo praworządne, w którym są oddzielone od siebie: władza ustawodawcza wykonawcza i sądownicza. Teoria trójpodziału władzy odegrała podstawową rolę i legia u podstaw amerykańskiej ( 1787 ) i francuskiej konstytucji. Konstytucja 3 Maja 1791 II- ga na świecie.

3. KONSTYTUCJA PISANA A KONSTYTUCJA- RZECZYWISTA: Prekursor: F. I.ASSALE.

Konstytucja rzeczywista odzwierciedla faktyczny układ sił politycznych, społecznych w państwie. Konstytucja fikcyjna" nie odzwierciedla układu sił politycznych, szansę jej realizacji są mniejsze. W razie kolizji między dwoma konstytucjami, konstytucja pisana ( tzn.: zwykła kartka papieru ) musi ulec bezwarunkowo konstytucji rzeczywistej.

( W Wlk. Brytanii- brak konstytucji pisanej, są tylko normy zwyczajowe, zarządzanie oparte jest na wieloletniej praktyce postępowania i lider partii tworzy rząd ).

4. TREŚĆ KONSTYTUCJI:

Normy:

a), konkretyzujące,

b), organizacyjne,

c), proceduralne,

d) programowe.

Materia konstytucyjna:

a), władztwo państwowe i zasady jego sprawowania,

b), stosunki własnościowe,

c), status prawny jednostki.

d), organizacja aparatu państwowego e), zagadnienia zewnątrz państwowe, f), zmiana konstytucji.

ad e), musi zawierać: stosunek ustawodawcy do prawa międzynarodowego, status prawotwórczy uchwal organizacji międzynarodowych, których państwo jest członkiem, ograniczenie wykonywania suwerenności na rzecz organizacji międzynarodowych, międzynarodowo prawne odniesienia statusu prawnego jednostki, międzynarodowo prawne uwarunkowania legalności prawa krajowego, procedurę akceptacji i ratyfikacji umów międzynarodowych. Konstytucja pełna musi zawierać wszystkie materie konstytucyjne.

5. SPOSÓB UCHWALANIA l ZMIANY KONSTYTUCJI: Konstytucja- może być nadana, narzucona ( okrojona ) przez suwerena np.: przez monarchę ( 1814-Karta Konstytucyjna Ludwika XVIII)

- może być uchwalona ( przez organ kolegialny uchwalający ). Parlament lub konstytuantę ( zatwierdzony przez referendum ludowe, zwykle ok. 5UU i)ś. ludzi ma prawo inicjatywy konstytucyjnej.

Z reguły uchwalanie konstytucji przez parlament - kwalifikowana większość głosów ( 2/3 lub 3/5 ). Referendum= bezwzględna większość.

( W Polsce: 3 czytania. Senat, podpisanie, veto, nakaz ogłoszenia ). Zmiana konstytucji: * system poprawek ( dołączonych do pierwotnego tekstu np.: w USA * ustawy konstytucyjne ( zmieniają bądź uzupełniają, nic są one rozpoznawalne w ogłoszonym tekście jednolitym, niektóre nic mogą być zmienione „niezmienialne" W naszej: utrudniony tryb zmiany ( referendum ).

6. SYSTEMATYKA KONSTYTUCJI:

Dotyczy wewnętrznego układu treści. Kolejność norm nie jest sprawą przypadku.

a), systematyka ogólna- podział ustawy zasadniczej na części, działy, rozdziały. Kolejność orientowania

poglądami twórców konstytucji, np.: * doktryna liberalno- demokratyczna wysuwa na plan pierwszy ——interes jednostki (tzn status prawny jednostki ) 1949 - konstytucja RFN

* marksizm- leninizm ( PRL); l- ustrój polityczny, 2- ustrój ekonom. 3 (8)- status prawny jednostki System rządów też może być pomocny przy systematyce np.:

- system prezydencki - l - o głowie państwa.

- system parlamentarny - l- o organach przedstawicielskich.

b'). systematyka szczegółowa- kolejność artykułów w rozdziałach, struktura wew. artykułów.

np.: l- normy konstytucyjne , 2- normy organizacyjne, 3- normy dot. sposobu wyboru jakiegoś organu ( bądź odwrotnie ). O systematyce decydują też założenia o charakterze logicznym i względy natury techniczno- legislacyjnej.

7. TREŚĆ I ZNACZENIE WSTĘPU DO KONSTYTUCJI:

Nie wszystkie konstytucje posiadają wstęp. Wstęp = preambuła = arenga- ma charakter normatywny, nie zawsze ma charakter prawny. Zwykle preambuły nie są artykułowane, mają charakter opisowy, deklaracyjny, zawierają niekiedy twierdzenia historyczne, często wskazują cele państwa, a także proklamują naczelne zasady konstytucji, wyjaśniają okoliczności wydania aktu itp. Występują dwie przeciwstawne koncepcje dotyczące preambuły: a), wstęp nic ma charakteru prawnego, bo nie jest artykułowany b), wstęp każdej konstytucji ma charakter prawny, bo stanowi cześć składową konstytucji. Podzielać należy pogląd pośredni. O prawnym znaczeniu konkretnego wstępu musi rozstrzygać analiza jego poszczególnych stwierdzeń. Normatywność preambuły można zatem stopniować. Większość autorów przypisuje preambułom interpretacyjne znacznie definiując wstępy konstytucyjne jako integralne części ustaw zasadniczych wyróżniających ich myśli przewodnie, które ukierunkowują wykładnie szczegółowych postanowień

8. WEJŚCIE W ŻYCIE KONSTYTUCJI:

Wejście w życic ( nabranie mocy obowiązującej) jest określone w przepisach końcowych. ( art. 243 - po 3 miesiącach). Jest to formalne obwiązywanie i jest to zwykle dzień ogłoszenia w dzienniku urzędowym ( promulgacyjnym), jednak faktycznie termin wchodzenia w życie konstytucji następuje w momencie wydania ustaw zwykłych, które konkretyzuje postanowienia konstytucji konstytucji. 3 sposoby: a), wejście w życie regulowane odrębną ustawę konstytucyjną. b), wejście w życie regulowane jej postanowieniami końcowymi.

c), wejście w życie regulowane w sposób ogólny przez samą konstytucję, a ustawa zwykła (tzw. przechodnia ) szczegółowo normuje wprowadzenie nowej ustawy zasadniczej ( np. rozstrzygają one np.: o podziale kompetencji w okresie przejściowym ).

9. STOSOWANIE KONSTYTUCJI: Jest to :

a), korzystanie z uprawnień przyznanych przez normy prawne, stosowanie konstytucji:

- bezpośrednie: uchwalanie ustaw ( parlament)

b), ustanowienie przez organ państwowy konsekwencji prawnych wynikających z norm konstytucyjnych

Adresatem jest:

ustawodawca zwykły ( parlament), jednostki zwykle ( osoby fizyczne )- mogą złożyć skargę konstytucyjną art. 79.

10. GWARANCJE KONSTYTUCJI:

Przestrzeganie konstytucji jest to realizacja norm konstytucyjnych. Może być to osiągnięte poprzez gwarancje konstytucyjne. Gwarancje konstytucyjne to:

- zespół czynników i środków umożliwiających spełnianie przez adresatów postanowień ustawy zasad.

środki prawne stanowione przez ustawodawcę konstytucyjnego, które służą realizacji obowiązku ustawowej konkretyzacji materii konstytucyjnej i wspierają zakaz wydawania ustaw sprzecznych z kons. np.:

( Rozróżniamy gwarancje materialne i formalne ) W zależności od systemu o realizacji konstytucji decydują uprzywilejowane organy państwowe, partie itp.

11. ŹRÓDŁA PRAWA KONSTYTUCYJNEGO:

Źródła prawa konstytucyjnego to pewne formy egzystencji norm poświęconych temu prawu. Prawo konstytucyjne jest zespołem norm prawnych określających : podmiot władzy najwyższej w państwie formy sprawowania władzy przez podmiot, status prawny podmiotu, organizację i tryb działania aparatu państwowego, źródła prawa, stosowanie prawa i ogólne wiadomości o konstytucji.

„Źródłem prawa" w znaczeniu podstawowym są fakty tworzące prawo ( fakty prawotwórcze ) np.: ustanowienie ustawy. Ich wytworem są poszczególne generalne i abstrakcyjne normy prawne lub ich zespoły w postaci aktów prawodawczych. Główne źródła prawa:

- konstytucja ( ustawa zasadnicza): ma nadrzędną moc i reguluje ustrój państwa.

- ustawy konstytucyjne: węższy zakres regul. ustrojowej niż konstytucja

- ustawy zwykłe : dzięki nim konstytucja jest rozwijana i konkretyzowana. Czasem jedna ustawa jest źródłem kilku praw ( np. ustawa o samorządzie terytorialnym )

12. KATALOG ŹRÓDEŁ PRAWA W/G KONSTYTUCJI:

Źródła prawa są to akty normatywne ( o różnej randze normatywnej). Art. 87

• konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, akty normatywne prawa miejscowego

13. CECHY SZCZEGÓLNE KONSTYTUCJI:

a), szczególna moc- ustawa zasadnicza, akt nadrzędny w stosunku do innych ustaw ( zwykłych ), a w

konsekwencji do wszystkich aktów prawnych w państwie.

b), najwyższa moc prawna- zakaz wydawania aktów sprzecznych z konstytucją, obowiązek wydawania

aktów zapewniających realizację postanowień konstytucji.

c), szczególna treść- reguluje podstawowe zasady i instytucje ustroju politycznego i społecznego. d), szczególna forma- odrębny szczególnie rozbudowany i utrudniony tryb uchwalania i dokonywania zmian.

14.POJĘCIE ZASADY KONSTYTUCYJNEJ:

Zasada konstytucyjna- podstawowe decyzje autorytetu ustrojodawczego dot. ustroju państwa (tzn.: dot. formy państwa, system prawa, system ochrony konstytucji, wolności i praw jednostki ).

Mimo, że wszystkie postanowienia konstytucji mają jednakową moc prawną to zasady wiodą jakby prym. W obowiązującej od 17. X. 1997 r. nowejkonstytucji dają się wyodrębnić zasady: republikańskiej formy państwa, suwerenności narodu ( zwierzchnictwa ), demokratycznego państwa polskiego i reprezentacji politycznej, podziału władzy i równoważności się władz, dwuizbowości parlamentu pięcioprzymiotnikowego prawa wyborczego, pluralizmu politycznego, samorządności terytorialnej, społecznej gospodarki rynkowej ochrony własności, niezawisłości sędziowskiej i niezależności sądów i trybunałów, wolności i praw człowieka i obywatela. Zasady wyraźnie ustanowione mogą być rozproszone nie tylko w l rozdziale ale np. prawa wyborczego są w dalszym rozdziale. Funkcjonują też zasady nienazwane np.: zasada wyłączności ustawy, zasada przychylności wobec prawa międzynarodowego, zasada jedności konstytucji.

15. POJĘCIE USTROJU POLITYCZNEGO:

Ustrój politvczny całokształt zasad określających polityczną ( państwową organizację społeczeństwa, to istnienie władzy publicznej ( wyodrębniona grupa ludzi mająca prawo stosowania przymusu wobec grupy chcącej się podporządkować ). Na ustrój składają się: podmiot władzy- suwerena, sposób sprawowania władzy przez-suwerena ,zakres i metody działania aparatu państwowego zasadnicze kierunki działania państwa

16. ZASPA PAŃSTWA PRAWNEGO;

art. 2.zasada ta ma doniosłe znaczenie normatywne, bo jako norma konstytucyjna stanowi ważną i wiążącą dyrektywę interpretacyjną. 3 podstawowe elementy:

a), wymóg istnienia podstawy prawnej ( ustawowej ) dla wszelkich poczynań państwa w stosunku do obywateli. poręczenie obywatelom przez państwo pewności Jego prawa. c), powstrzymywanie się państwa od wkraczania w sferę wolności osobistych jego obywateli i zagwarantowania im bezpieczeństwa prawnego.

To oznacza, że państwo prawne- państwo, w którym prawo stoi ponad państwem ( prawo rządzi państwem ) A zatem prawo posiada pierszeństwo w stosunku do wszelkich norm czy reguł innych postępowania. W szczególności zaś do norm politycznych czy zwyczajowych. Państwo prawne aprobuje 3 podstawowe zasady: a), związanie państw a (Jego organów ) prawem b), zagwarantowanie obywatelom prawa do sądów i do rzetelnego ( uczciwego ) postępowania przed sądem i instytucjami pozasądowymi ( parlament, organy administr. ) c), precyzyjne rozgraniczenie kompetencji organów państwowych ( podział władzy )

17. ZASADY REPUBLIKAŃSKIEJ FORMY PAŃSTWA:

Republika (res publica )- rzecz publiczna („Rzeczpospolita") Rzeczpospolita- państwo wszystkich obywateli, utożsamia się z ogółem ludności, jest wartością społeczną Republika to przeciwieństwo monarchii. Różnice między monarchią a republiką dotyczą :

- status suwerena

- koncepcja praw i wolności W monarchii istnieje:

W republice istniej

władza należy do ogółu. Głowa państwa, parlament pochodzi od narodu. .

18. ZASADA PRAWORZĄDNOŚCI:

Praworządność jest stanem, faktycznym, są to gwarancje dla praw i wolności obywateli pod rządami ustaw Zasada praworządności określ a pewien stan prawny:

- wszelka podległość obywatela wobec władzy regulowana jest ustawami i egzekwowana na podstawie ustaw

- ustawy są ścisłe przestrzegane przez organy państwowe

- wszelkie naruszenie ustaw przez organy państwowe jest konwalidowane ( przywrócone zgodnie z ustawą)

Gwarancje (prawne instytucjonalne ):

kontrola sądownictwa adm., konst.; działalność NIK- u; prokuratura ( na straży praworządności ); odpowiedzialność konstytucyjna ( Trybunał Stanu kontrola konstytucyjności prawa kontrola legalności decyzji adm. (NSA ). nadzór sądu Najwyższego nad innymi . kontrola zgodności ustaw z konstytucją

19. ZAPADA ZWIERZCHNICTWA NARODU (SUWERENNOŚCI); art. 4. -„Władza zwierzchnia w RP należy do Narodu". W/g tego władza nie tylko pochodzi od Narodu, ale należy do Narodu. W RP istnieje zatem zbiorowy suweren, który jest podmiotem i źródłem władcy. W/g tej zasady prawo powinno wyrażać wolę i interesy całej ludności a w przypadku sprzeczności wolę większości narodu. Każda grupa może wpływać na prawo, a aparat państwowy powinien to realizować. Zobowiązuje ludzi wchodzących w skład aparatu państwowego do działania dla dobra i w interesie ogółu Suwerenność (zwierzchnictwo )ma 2 aspekty:

- zewnętrzny tzn.: niezależność państwa od innego podmiotu prawnozawodowego wzmocniona zakazem ingerowania w inne wewn. sprawy państwa

- wewnętrzny: dot. władzy najwyższej w państwie, sfery wewnętrznej, zatem Naród ( ogól mieszkańców) jako podmiot suwerenności sprawuje władzę pośrednio ( przez swych przedstawicieli) i bezpośrednio ( referendum obywatelska inicjatywa konst.- 500, ustawodawcza- 100 ). Może być np. * referendum konstytucyjne ( urządzane z mocy samego prawa ) * referendum folmultatywne (jeżeli inicjatywa została podjęta )

Jakość sprawowania władzy: stanowienie prawa, powoływanie organów prawo to wykonujących, kontrola działalności tych organów.

20. SYSTEM PRZEDSTAWICIELSKI:

( art.. 4 ) - tzn. zasada przedstawicielskiej formy sprawowania władzy. Naród sprawuje swą władzę bezpośrednio przez swych przedstawicieli. którzy powinni działać w imieniu Narodu i na jego rzecz. System przedstawicielski określony jest zwykle demokracją pośrednia. Możliwości: stanowienie prawa powołanie organów, kontrola ich działalności.

Charakter tego systemu zale/y od konstrukcji mandatu. Jeżeli mandat jest związany to istnieje możliwość odwołania deputowanego przez wyborców.

21. ZASADA PODZIAŁU WŁADZ: fart. 10)

Monteskiusz ( 1689- 1755 )- najwybitniejszy teoretyk monarchii konstytucyjnej. Zasadę podziału władz wyłożył w dziele „O duchu praw" ( 1748 ). W/g niego tylko państwo praworządne może zapewnić wolność jednostki, państwo, w którym istnieje rozgraniczenie władzy ust., wyk., i sąd. Nie ma wolności gdy jest koncentracja władzy.

Otóż zasada ta zakłada, że dal zapewnienia praw i wolności obywat. należy wydzielić trzy równorzędne i niezależne od siebie władze: ustawodawcze- Sejm, Senat wykonawcze- Prezydent RP i Rada Ministrów, sądownicze- niezawisłe sądy.

22. UKŁAD WZAJEMNYCH STOSUNKÓW MĘDZY WŁADZĄ USTAWODAWCZA A WYKONAWCZĄ.

W myśl teorii Monteskiusza musi istnieć system wzajemnych hamulców, które zapobiegają istnieniu stosunku nadrzędności i podporządkowania. Każda z władz ponosić odpowiedzialność za wykonanie swojej funkcji. Władze są niepołączalne istnieje incompatibilitas. Władze powinny wzajemnie na siebie oddziaływać, równoważyć się. Przykłady „hamulców":

prezydent może odmówić podpisania ustawy , prezydent może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie zgodności ustawy z konstytucją, prezydent może skrócić kadencję Sejmu i Senatu, prezydent może zarządzić referendum za zgodą Senatu wotum ufności lub nieufności dla rządu.

23. POJĘCIE APARATU PAŃSTWOWEGO:

Aparat państwowy- zespól instytucji i organów państwowych o specyficznych, określonych cechach wykonujący zadania państwa, wyposażony w prawo stosowania środków przymusu i działający w szczególny zorganizowany sposób przewidziany przez prawo. Aparat państwowy składa się z organów wyodrębnionych ze względu na formę organizacyjną. Organ państwowy- cześć zespołu ludzi stanowiącego aparat państwowy

- podmiot prawa wyposażony w kompetencje do dokonywania działań w imieniu państwa Instytucje- to np. urzędy administracyjne. Policja, siły zbrojne. sądy itp.

24. POJECIE SYSTEM ORGANÓW PANSTWOWYCH

-System organów państwowych - całokształt zasad określających budowę aparatu państwowego

Zasady określające budowę aparatu państwowego to:

25. KLASYFIKACJA ORGANÓW PAŃSTWOWYCH:

a), ze względu na liczbę osób

-jednoosobowe ( prezydent, wojewoda)

- wieloosobowe ( parlament); błędne jest częste utożsamianie organu wieloosobowego z organem kolegialnym. Każdy organ kolegialny jest organem wieloosobowym, ale odwrotnie nie zawsze ( np.: jeden członek ma prawo decydowania, reszta ma tylko glos doradczy ).

b). zatem możemy podzielić organy na: monokratyczne jedno i wieloosobowe i kolegialne.

c), ze względu na sposób powoływania: z wyboru (Prezydent, parlament ), z nominacji ( wojewoda ) d), ze względu na czas trwania pełnomocnictw:

kadencyjne ( Trybunał Konstytucyjny, Prezes NIK- u ), na czas nieokreślony ( Sąd Najwyższy, wojewoda )

e), ze względu na tryb funkcjonowania:

pracujące sesyjnie ( sesja = część kadencji, np.: sejm do 1989 ) pracujące permanentnie (tryb pracy ciągłej, np.: sejm po 1989)

f), ze względu na strukturę organów: proste (jednoizbowy Parlament) lub złożone ( dwuizbowy Parlament)

g), kryterium samodzielności : samoistne ( Prezydent, RPO ), pomocnicze ( Kancelaria Prezydenta ). h), ze względu na zasięg terytorialny działania: centralne ( Rada Ministrów ), lokalne (terenowe ), ( wojewoda ).

i), ze względu na funkcje w aparacie państwowym:

prawodawcze, powykonawcze, sądownicze, kontrolne ). kryterium konstytucjonalizacji organu: konstytucyjne ( KRRiTV ), pozakonstytucyjne ( Państwowa Komisja Wyborcza ).

26.ZAŁOŻENIA SYSTEMU PARLAMENTARNO GABINETOWEGO:

System- zespół pewnych zasad prawno- ustrojowych regulujących wzajemne stosunki między 3 naczelnymi organami w państwie.

Cechy systemu parlamento- gabinetowego ':

a), dualizm egzekutywy ( obok głowy państwa jest rząd na czele z premierem )

b), głowa państwa zneutralizowana politycznie ( osoba sprawująca ten urząd nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem i nie może być przez parlament odwołana ): istnieje instytucja kontrasygnaty ( każdy akt urzędowy głowy państwa wymaga współpodpisu premiera i odpowiedniego ministra i to oni ponoszą odpowiedzialność polityczną. c), prezydent formalnie formułuje rząd, powołuje premiera, a na wniosek premiera innych członków rządu.

Rząd, aby mógł działać musi uzyskać wotum zaufania parlamentu

d), zarówno głowa państwa jak i rząd ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną

e), rząd jest odpowiedzialny politycznie przed parlamentem

f), wielopartyjność, jednak rząd jest podporządkowany jednej lub kilku partiom połączonym w koalicję, czyli

rząd ma koalicyjny charakter. Modyfikacją tego systemu jest system kanclerski.

27. ZAŁOŻENIA SYSTEMU PREZYDENCKIEGO:

System- ( pyt. 26 ). np.: USA. Cechy:

a), monizm egzekutywy: połączenie funkcji głowy państwa z funkcją premiera. Oznacza to, że władza wykonawcza przysługuje prezydentowi. Prezydent: naczelny dowódca armii. polit. zagr., szef partii z której kandydował w wyborach, główny ośrodek decyzji politycznych w państwie.

b), ministrowie ( sekretarze stanu ) podporządkowani są prezydentowi, wykonują jego wolę i kierowniczą

poszczególnym resortom. Nie tworzą jednak Rady Ministrów.

c), prezydent jest wybierany w wyborach powszechnych pośrednich.

d), separacja władzy ustawodawczej, wykonawczej. Prezydent nie posiada inicjatywy ustawodawczej i nie może łączyć swego stanowiska z mandatem przedstawicielskim (też sekretarz stanu ). Parlament zdymisjonować ministra ani prezydenta.

e), wzajemna kontrola i równowaga. Prezydent ma prawo:

wymagają zgody senatu.

f), prezydent i mianowani przez niego ministrowie ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną przed parlamentem (impcachment) za;

* naruszenie konstytucji * zdradę stanu * popełnienie innego ciężkiego przestępstwa Prezydent nie jest odpowiedzialny politycznie przed parlamentem, brak kontrasygnaty. g), pluralny system partyjny h), legalna opozycja.

28. ZAŁOŻENIA SYSTEMU PARLAMENTARNO- KOMITETOWEGO:

np.: Szwajcaria od 1874 r. Cechy:

a), jedność władzy państwowej

b).Parlament jest organem uprzywilejowanym, najwyższym, pod którego zwierzchnictwem są naczelne organy państwowe: rząd, głowa państwa.

c). Rząd jest zależny od parlamentu, który nadaje prawo i ustala kierunek polityki, co jest wykonywane przez rząd, brak kompetencji nominacyjnych i głowy państw a wobec egzekutywy. Rekrutacja: różne metody -- obligatoryjny podwójny mandat , zakaz łączenia stanowisk fakultatywny podwójny mandat

d), rząd ma znikomy wpływ na funkcjonowanie parlamentu, ma inicjatywę ustawodawczą i prawo zwołania nadzwyczajnej sesji parlamentu.

e), głowa państwa nie może rozwiązać parlamentu przed upływem kadencji, jednak parlament ma prawo odwołania rządu.

f), odpowiedzialność polityczna głowy państwa przed parlamentem, może być odwołana przez parlament

nie chroni go instytucja kontrasygnaty g), może być system mono lub wielopartyjny h), rząd- odp. politycznie przed parlamentem.

29. PODSTAWOWE POJĘCIA WYBORCZE:

Termin „prawo wyborcze" podmiotowe znaczenie tzn.: uprawnienie do wybierania i bycia wybieranym

( czynne i bierne prawo wyborcze ). przedmiotowe znaczenie tzn. całokształt norm, które regulują sposób obsady składu personalnego organu przedstawicielskiego.

Źródła prawa wyborczego - konstytucja, ordynacja wyborcza

Zasady prawa wyborczego: podstawowe decyzje tego prawa, co do podstaw aktu wyborczego ( sposób wyborów rezultat itp.).

a), powszechność

b), równość

c), bezpośredniość

d), proporcjonalność

e). tajność.( istnieją gwarancje tych zasad )

30. ZASADA POWSZECHNOŚCI PRAWA WYBORCZEGO:

Zasada ta oznacza, że nie dyskryminuje się osób, jest brak cenzusów: majątku, wykształcenia, zawodu, płci, stałego zamieszkania. Istnieją naturalne wyłączenia: pełnoletność ( 18 lat), posiadanie obywatelstwa polskiego Bierne prawo wyborcze wymaga:

- wybranym do Sejmu może być obywatel polski, któremu przysługuje prawo wybierania, jeżeli w dniu wyborów ma ukończone 21 lat i stałe zamieszkanie co najmniej 5 lat.

- do Senatu 30 lat. Wyjątki w prawie wyborczym zabraniające prawa wyboru:

- pozbawienie praw publicznych

- pozbawienie praw wyborczych orzeczeniem Trybunału Stanu

- ubezwłasnowolnienie całkowite lub częściowa z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego. Cechą powszechności może być też wpływ każdej jednostki na kształt organu przedstawicielskiego ( wysuwanie kandydatów, możność kandydowania )

Gwarancje powszechności: wybory w dniu wolnym od pracy, rejestr wyborców i spis prowadzony z urzędu, prawo reklamacji osoby pominiętej w spisie i prawo złożenia skargi odwołującej się od decyzji np.: wójta czy prezydenta, zaświadczenie o prawie do głosowania jeżeli zostało zmienione miejsce pobytu ( 10 dni przed wyborami), możliwość dopisania się w dniu wyborów, głosowanie poza granicami kraju, tworzone są specjalne obwody do głosowania

31 ZASADA RÓWNOŚCI PRAWA WYBORCZEGO:

Dwa znaczenia równości prawa wyborczego:

a) formalnie - każdy wyborca ma jeden głos

b), materialne -jednakowa siła każdego głosu, taki sam wpływ każdego z nich na wynik wyborów Inne cechy tej zasady:

-jednolita norma przedstawicielska obliczona przez podzielenie liczby mieszkańców kraju przez liczbę posłów wybieranych w okręgach wyborczych. W okręgach wyborczych wybiera się od 3 - 17 posłów ( Senatu nie dotyczy zasada równości)

- równa liczba podpisów popierających

- takie same zasady finansowania kampanii wyborczej

- równość szans w ubieganiu się o mandat.

Wyjątek instytucja tzw. Listy państwowej - 69 posłów, których wybiera się z ogólnopolskich list kandydatów na posłów, jest to system preferencyjny zapewniający udział w parlamencie umieszczonym na liści, w sytuacji gdy dana partia otrzyma określony procent głosów w skali kraju lub przeprowadzi swoje listy w odpowiedniej liczbie okręgów wyborczych. Kandydaci z tej listy państwowej nie mają równych szans, do decyduje kolejność umieszczenia ich nazwisk na liście.

32. ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI PRAWA WYBORCZEGO: Oznacza wybory jednostopniowe.- wyborcy głosują wprost na kandydatów deputowanych. Oznaczenie nazwiska wskazuje na jego pierwszeństwo w wyborach. Może być: osobiste oddanie głosów ( w lokalu ), przez pocztę lub pełnomocnika ( Serbia ). Naruszeniem tej .wady jest instancja listy państwowej.

33. ZASADA TAJNOŚCI GŁOSOWANIA

dotyczy aktu głosowania. Jest prawem a nie obowiązkiem. Istotę tajności stanowi zapewnienie głosującemu tajemnicy wyboru, bo głosowanie jest tak przeprowadzone, aby uniemożliwić ustalenie kto i jak głosował. Podobnie jak zasada powszechności, też tajność może mieć obligatoryjny charakter ( zmuszenie do zachowania tajemnicy ). Gwarancje: miejsce zapewniające tajność głosowania, wyborca wrzuca do urny kartkę do głosowania tak, aby strona zadrukowana nie była widoczna

34. SYSTEM WIĘKSZOŚCIOWY A SYSTEM PROPORCJONALNY: System większościowy dot. wyboru do Senatu - decyduje zwykła większość głosów. System proporcjonalny- dot. Sejmu, gdzie warunkiem jest utworzenie wielomandatowych okręgów wyborczych a podział mandatów miedzy poszczególne listy zależy odpowiednio od uzyskanych głosów.

Do sejmu RP wybiera się posłów w/g zasady proporcjonalności:

a). 391 posłów z okręgowych list kandydatów na posłów w wielomandatowych okręgach wyborczych

b). 69 postów z ogólnopolskich list

System d' Hondta ( proporcjonalny ). Metoda ta polega na:

a), podziale liczby głosów otrzymanych przez poszczególne listy kolejno przez l, 2, 3, 4 itd.

b), uszeregowaniu największych otrzymanych w ten sposób ilorazów w szereg malejący, obejmujący tyle ilorazów, ile jest mandatów do podziału.

c), najmniejszy iloraz ( wspólny dzielnik ) zostaje następnie użyty do podziału liczb otrzymanych przez poszczególne listy głosów, a otrzymany stąd iloraz oznacza liczbę mandatów uzyskanych przez poszczególne listy.

Odejście od bezwzględnej proporcjonalności stanowi tzw.: klauzula zaporowa . W podziale mandatów w okręgach wyborczych uwzględnia się wyłącznie okręgowe listy kandydatów na posłów tych komitetów wyborczych, których listy otrzymały co najmniej 5% ważnie oddanych głosów w skali kraju ( 8% dla utworzonych koalicji). W podziale mandatów pomiędzy ogólnopolskie listy kandydatów na posłów uwzględnia się wyłącznie listy tych komitetów wyborczych których okręgowe listy kandydatów na posłów otrzymały co najmniej 7% ważnie oddanych głosów w skali kraju. Komitety wyborcze mniejszości narodowych mają prawo wyboru, mogą korzystać ze zwolnienia listy bądź z 5% klauzuli zaporowej odnośnie do listy okręgowej bądź z 7% odnośnie do listy ogólnopolskiej. System ten zapobiega wewnętrznemu rozbiciu parlamentu.

35. TRYB WYSUWANIA KANDYDATÓW NA POSŁÓW I SENATORÓW:

Wyróżniamy 2 systemy zgłoszeń:

l). Przez nieformalne grupy wyborcze

2). przez zorganizowane podmioty ( partie polit. i org. społ.). Czynności wyborcze w imieniu grup formalnych i nieformalnych wykonują organy upoważnione do ich reprezentowania przy czynnościach prawnych. (np.: wyborcy-komitety wyborcze).

Zasady wysuwania kandydatów:

a), lista okręgowa - poparta co najmniej 3 tyś. wyborców stale zamieszkujących w danym okręgu wyborczym (tak samo na senatora ).

b), komitet wyborczy może zgłosić w każdym okręgu wyborczym po jednej okręgowej liście kandydatów na posłów i jedna ogólnopolską. Komitet wyborczy może zgłosić tylko tylu kandydatów na senatorów ile wybiera się w danym okręgu wyborczym. Kandydować może w jednym okręgu wyb. i z 1 listy okręgowej i 1 listy ogólnokrajowej.

c), komitet wyborczy który zarejestrował listy okręgowe w co najmniej połowie okręgów wyborczych, może zgłosić dalsze listy bez podpisów popierających.

d), bez podpisów popierających też komitety wyborcze partii, organizacji lub koalicji wyborczej, które bezpośrednio po poprzednich wyborach zgłosiła Prezydium Sejmu istnienie klubu z liczbą conajmniej 15 posłów. W razie rozwiązania Sejmu dot. to tych komitetów, które w dniu rozwiązania spełniają ten warunek. ( dot. to tylko wyborów do sejmu ).

e). listę okręgową zgłasza do okręgowej komisji wyborczej do 40 dnia przed dniem wyborów. Liczba kandydatów nie może być niniejsza niż 3 i większa niż dwukrotność ogólnej liczby' posłów wybieranych w danym okręgu wyborczym. Do zgłoszenia danej listy należy dołączyć:

- uwierzytalniany wyciąg z ewidencji partii lub rejestru organizacji. a w wyprzypadku komitetu wyborczego utworzonego przez wyborców-dokument stwierdzający utworzenie takiego komitetu.

- wykazy podpisów wyborców popierających listę

- pisemne oświadczenie każdego kandydata o zgodzie m kandydowanie z danej listy okręgowej.

- pisemne oświadczenie każdego kandydata, czy pracował lub służył w organach bezpieczeństwa lub współpracował z nimi ( też senator). Zgłoszenia listy okręgowej dokonuje na piśmie pełnomocnik komitetu wyborczego. Okręgowa komisja wyborcza rejestruje listy zgłoszone zgodnie z przepisami ordynacji. Państwowa Komisja Wyborcza ( PKW) na podstawie protokołów rejestracji list okręgowych przyznaje w drodze losowania jednolity numer dla list tego samego komitetu wyborczego zarejestrowanych w więcej niż jednym okręgu wyborczym. Listę ogólnopolską zgłasza się do PKW najpóźniej 20 dni przed dniem wyborów. Listę tą może zgłosić komitet wyborczy, który zarejestrował listy okręgowe w co najmniej połowie wyborczych bądź partia która reprezentuje klub liczący co najmniej 15 posłów. Powinno być zgłoszonych na liście co najmniej 69 kandydatów. Na liście mogą być zgłoszeni kandydaci tylko tacy, którzy zostali zarejestrowani na listach okręgowych danego komitetu. Listę tę rejestruje PKW.

36. RODZAJE I ZADANIA KOMISJI WYBORCZYCH: Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent RP. Są trzy rodzaje komisji wyborczych :

1). Państwowa Komisja Wyborcza 2). Okręgowe komisje Wyborcze

3). Obwodowe Komisje Wyborcze.

Zadania PKW:

a), nadzorcze: - sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego

- rozpatrywanie skarg na działalność okręgowych komisji wyborczych

- nadzór nad rejestrem i spisem wyborców

b), regulacyjne:

- rejestrowanie ogólnopolskich list kandydatów

- ustalenie zbiorczych wyników głosowań na okręgowe listy kandydatów.

- ogłoszenie wyników wyborów.

- ustalenie wyników wyborów na posłów z ogólnopolskich list kandydatów.

- wydawanie zaświadczeń o wyborze

- przedkładanie sprawozdania z wyborów Sejmowi i Senatowi.

c), wykonawcze:

d), kreacyjne:

- powoływanie okręgowych komisji wyborczych oraz rozwiązywanie okręgowych i

obwodowych komisji wyborczych po wykonaniu ustawowych zadań

e), stanowiące:

- ustalanie wzorów urzędowych formularzy oraz druków wyborczych i wzorów pieczęci okręgowych i obwodowych komisji wyborczych. Skład PKW:

- 3 sędziów Trybunału Konstytucyjnego wskazanego przez Prezesa TK

- 3 sędziów Sądu Najwyższego (też przez prezesa SN ).

- 3 sędziów NSA ( prezes NSA wybiera ).

Prezydent ma charakter nominacyjny. Wybierają przewodniczącego i 2 zastępców:

Zadania okręgowej komisji wyborczej:

- nadzór nad przestrzeganiem prawa wyborczego przez obwodowe komisje wyborcze.

- rozpatrywanie skarg na działalność obwodowych komisji wyborczych rejestrowanie okręgowych list kandydatów na posłów w okręgu wyborczym (też senatorów).

- zarządzenie druków obwieszczeń wyborczych i ich dostarczenie obwodowym komisjom wyborczym

- ustalenie wyników głosowania i wyborów-.

- zapewnienie we współdziałaniu z właściwymi organami adm. rządowej i samorządowej prawidłowego przeprowadzenia i przygotowania wyborów w okręgu wyborczym. Skład: 11-15 sędziów zgłoszonych przez Ministra Sprawiedliwości ( PKW formalnie powołuje i odwołuje )

Zadania obwodowej komisji wyborczej: \

- przekazanie protokołu z głosowania okręgowej komisji wyborczej. Skład: 5- 9 członków powołanych przez zarządy gminy ( wybierają spośród siebie przewodniczącego i zastępcę)

Krajowe Biuro Wyborcze zapewnia obsługa PKW i okręgowych komisji wyborczych. Zapewnia również organizacyjno- techniczne warunki wykonywania zadań wyborczych. Jednostkami organizacyjnymi Krajowego Biura Wyborczego są: a), zespoły b), delegatury wojewódzkie.

37. USTALANIE WYNIKÓW WYBORÓW DO SEJMU I SENATU:

1. Ustalanie wyborów do Senatu:

Dwóch (trzech ) kandydatów, którzy otrzymali kolejno najwięcej ważnie oddanych głosów ( system większości względnej ). Jeżeli 2 lub więcej kandydatów otrzymało równą liczbę głosów i kandydatów tych jest więcej niż mandatów do uzyskania, to o pierwszeństwie decyduje większa liczba obwodów głosowania, w których jeden z kandydatów otrzymał więcej głosów. Jeżeli liczba byłaby równa, to przewodniczący okręgowej komisji losuje.

2 Ustalenie wyników wyborów do Sejmu ( bardzo skomplikowana z uwagi na metodę podziału i klauzule zaporowe ):

a). PKW ustala, które listy okręgowe przekroczyły 5% ( koalicje 8% ) zawiadamia o tym okręgowe komisje wyborcze. Jeżeli żadna nie przekroczyła lub tylko 1 to 3% ( koalicja 5% ).

b), podział mandatów przez okręgowe komisje wyborcze ( wg d' Hondta ):

- podział liczby głosów otrzymanych przez poszczególne listy kolejno przez 1, 2, 3, 4, itd. Uporządkować te ilorazy od największych. Uwzględnić tyle ile przypada mandatów

- każdej liście przyznaje się tyle mandatów ile spośród ustalonego w powyższy sposób szeregu przypada jej liczb kolejno największych.

Jeżeli kilka z nich uzyskało równe ilorazy to dostają te listy które mają więcej ogólnie oddanych głosów . Jeżeli one są równe to decyduje liczba obwodów, gdzie dana lista otrzymała więcej głosów.

Mandaty uzyskane przez daną listę dzieli się miedzy kandydatów w kolejności otrzymanej liczby głosów. Jeżeli liczba głosów równa to kolejności na liście.

Jeżeli w okręgu wyborczym pozostają mandaty nie obsadzone to dostają listy ogólnopolskie. Listy ogólnopolskie otrzymują mandaty, gdy okręgowe listy ich komitetów wyborczych otrzymały co najmniej 1% głosów. Jeżeli żadne, to 3 komitety, które 5% lub 3%. Jeżeli mniej jest ich niż 3, to tylko one mają mandaty. PKW dzieli mandaty między listy ogólnopolskie:

- liczbę głosów oddanych na wszystkie listy okręgowe danego komitetu wyborczego dzieli się kolejno przez 1. 2, 3, 4. itd. do chwili gdy da się uszeregować otrzymane ilorazy w szereg malejący. Jest ich tyle ile mandatów do podziału.

- każdej liście przyznaje się tyle mandatów ile spośród ustalonego w powyższy sposób szeregu przypada jej liczb kolejno największych.

Jeżeli ilorazy równe to te, które w okręgach więcej mandatów. Jeżeli to też równe to liczba głosów w całym kraju. Kandydatów wybiera się w/g kolejności zapisu ( bez tych. którzy je już dostali w okręgach ). Jeżeli za mało kandydatów to inne listy.

38. WAŻNOŚĆ WYBORÓW DO SEJMU i SENATU:

Weryfikacja czynności wyborczych odbywa się przy pomocy:

- postępowania reklamacyjnego

- skargi

- odwołania do Sadu lub PKW

- protestu przeciw ważności wyborów.

Moment głosowania: początek możliwości wniesienia protestu. Wybory są ważne, jeżeli w ciągu 7 dni od ogłoszenia nie zostanie wniesiony protest do SN. Frekwencja wyborcza jest bez znaczenia dla ważności wyborów. SN wydaje opinię co do zasadności protestu i ocenę czy przestępstwo przeciw wyborom czy naruszenie przepisów ordynacji mogło mieć wpływ, bądź miało na wynik. SN ( w składzie 3 sędziów) podejmuje rozstrzygnięcie w formie uchwały w terminie 90 dni od dnia wyborów. Przestępstwo przeciw wyborom Przestępstwo przeciwko wyborom to ich fałszowanie, przeszkadzanie np. tajności, naruszenie przepisów ordynacji dotyczących głosowania, ustalenia jego wyników lub wyników wyborów. Prawo wniesienia protestu - pełnomocnik komitetu wyborczego. Gdy uznano nieważność wyborów, prezydent zarządza wybory ponowne lub jedynie wskazane uchwalą czynności wyborcze. Od ważności wyborów należy odróżnić ważność głosu np.: mieli więcej X.

39. PRZESŁANKI WYGAŚNIĘCIA MANDATU POSŁA I SENATORA. Warunkiem uzyskania mandatu jest ważność wyborów. Status posła lub senatora otrzymuje się z chwilą wyboru. PKW wydaje zaświadczenie wybranym o wyborze ( deklaratoryjny charakter ). Mandat wygasa:

- Sad Najwyższy stwierdza nieważność wyborów

- odmowa złożenia ślubowania ( posła lub senatora )

- w momencie śmierci

- utrata prawa wybieralności

- zrzeczenie się mandatu

- zajmowanie przez posła lub powołania go na stanowisko ( art. 103 )* sędziego TK, TS, SN * prezesa NBP, NIK RPO, RPD. * ambasadora, wojewody, * członka Rady Polityki Pieniężnej, * zatrudnienia w Kancelarii Sejmu, Senatu. Prezydenta, adm. rządowej.( nie dotyczyło RM, Sekretarzy Stanu w administracji rządowej W ciągu 7 dni należy złożyć Marszałkowi Sejmu ( Senatu ) zaświadczenie o wyborze.

40. UZUPEŁNIENIE SKŁADU SEJMU I SENATU:

Gdy wygasa mandat posła:

Marszałek Sejmu postanawia o wstąpieniu na jego miejsce kolejnego kandydata z tej samej listy w/g najwyższej liczby głosów. Jeżeli obsadzenie mandatu do końca byłoby niemożliwe z powodu braku kandydatów to mandat do końca nie obsadzony. Ale w przypadku wygaśnięcia mandatu senatora - wybory uzupełniające. Senat najpóźniej w ciągu 6 miesięcy podejmuje uchwałę w sprawie przeprowadzenia wyborów uzupełniających. Nie przeprowadza się tych wyborów zostaje 6 miesięcy do końca kadencji.

41. KAMPANIA WYBORCZA:

Jest to w potocznym języku akcja zmierzająca do określonego celu, zespół działań objętych jakimś wspólnym celem i jednym okresem, jej celem jest propagowanie przez dany komitet wyborczy jego programu, kandydatów oraz agitowanie za ich wyborem. Kampania wyborcza jest określona czasem - od dnia ogłoszenia zarządzenia Prezydenta o wyborach do 24 godzin przed dniem głosowania. Od 12 dnia przed wyborami aż do ich zakończenia zabrania się podawania do wiadomości publicznej wyników sondaży. Zakazy podczas kampanii: prowadzenia jej w zakładach pracy lub instytucji publicznych w sposób i formach zakłócających ich normalne funkcjonowanie, zakaz na terenie jednostek wojskowych, zakaz wieszania plakatów haseł wyborczych na zew. i wew. budynków adm. rządowej i samorządowej oraz sadów. Ważnym elementem kampanii wyborczej są audycje radiowe i TV. Od 15 dnia przed wyborami do 24 godzin przed wyborami TVP i PR rozpowszechniają nieodpłatnie audycje wyborcze a ich czas jest szczegółowo określony

42. FINANSOWANIE WYBORÓW

Finansowanie wyborów jest uregulowane ordynacją wyborczą. Podstawowe źródło finansowania to budżet państwa, który opłaca: wydatki związane z zadaniami wyborczymi komisji i biur wyborczych, wydatki związane z zadaniami wyborczymi adm. rządowej i samorządowej, nieodpłatne audycje radiowe i TV. Wydatki ponoszone przez komitety wyborcze pokrywa się z ich własnych źródeł. Zakaz finansowania wydatków komitetów wyborczych z budżetu państwa, państwowe jednostki organizacyjne, budżet terytorialny, dotacje skarbu państwa, od osób zagranicznych w rozumieniu przepisów prawa dewizowego.

Można ze zbiórek publicznych. Podstawowa zasada finansowania to jawność (trzeba sporządzić sprawozdanie finansowe o źródłach pozyskanych funduszy ).

43. STATUS PRAWNY POSŁA I 44. SENATORA:

Status formalny określony został

* konkretną ustawą ( 9.V.1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora- Dz. U. nr: 73 póz. 350 ). * regulaminami Sejmu i Senatu * ordynacjami wyborczymi

Status materialny ( w sensie zupełności regulacji ) wszystkie normy dotyczące bezpośrednio i pośrednio pozycji posła i senatora tzn.: w konstytucji, ustawie o Trybunale Konstytucyjnym, Trybunale Stanu itp. Obowiązki posła i senatora:

- złożenie ślubowania

- utrzymywanie więzi z wyborcami

Prawa posła podczas wykonywania swojego mandatu:

- wyrażać stanowisko oraz zgłaszać wnioski w sprawach rozpatrywanych na posiedzeniach Sejmu i jego organów.

- wybierać i być wybieranym do organów Sejmu

- zwracać się do Prezydium Sejmu o rozpatrzenie określonej sprawy przez Sejm lub komisję sejmową

- uczestniczyć w podejmowaniu poselskich inicjatyw ustawodawczych i uchwałodawczych oraz rozpatrywani u projektów ustaw i uchwał

- uczestniczyć w dyskusji nad sprawami rozpatrywanymi przez Sejm lub komisje sejmowe

- interpelacje i zapytania poselskie

Senator ma prawo:

- wyrażać swoje stanowisko i zgłaszać wnioski w sprawach rozpatrywanych na posiedzeniach Senatu oraz organów do których został wybrany.

- wybierać i być wybieranym do organów Senatu

- zwracać się do Prezydium Senatu o rozpatrzenie określonej sprawy przez Senat.

- uczestniczyć w podejmowaniu senatorskich inicjatyw ustawodawczych i uchwałodawczych oraz rozpatrywaniu projektów ustaw i uchwał

- uczestniczyć w dyskusji nad każdą sprawą rozpatrywaną przez Senat

- uzyskiwać ud członków RM oraz przedstawicieli właściwych organów państwowych , instytucji i organizacji informacji i wyjaśnień w sprawach wynikających z wykonywania obowiązków senatorskich.

Poseł i Senator mają prawo do uzyskiwania informacji i materiałów oraz wglądu w działalności organów adm. rządowej i samorządu terytorialnego.

Mają też prawo uczestniczyć w sesjach i posiedzeniach organu samorządu terytorialnego właściwego dla okręgu wyborczego z którego zostali wybrani.

Zakazy i powinności;

- zakaz pracy w * Kancelarii Sejmu. Senatu. Prezydenta, w NIK-u

w administracji rządowej i samorządowej * jako sędzia i prokurator, pracownik adm.: sądu i prokuratury

- nie mogą pełnić zawodowej służby wojskowej

- incopalibilitas ( art. 103 ).

- zakaz działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia państwowego lub komunalnego

muszą złożyć oświadczenie o stanie majątkowym.

45. KONSTRUKCJA MANDATU PRZEDSTAWICIELSKIEGO:

Dwa modele mandatu:

  1. MANDAT WOLNY - wg zasady, że deputowany jest reprezentantem całego narodu, a nie swoich wyborców

Zasady:

- deputowany nic może być prawnie związana wolą swoich wyborców

- nie może zdawać sprawy swoim wyborcom ze swojej działalności

2). MANDAT IMPERATYWNY- ( związany)

-jest prawnie związany wolą swoich wyborców

- musi zdawać sprawę z działalności

- może być odwołany przez wyborców

W konstytucji mandat wolny ale poseł powinien utrzymywać więź z wyborcami.

Warunki wykonania mandatu:

- ochrona socjalna

- ochrona prawna (trwałość stosunku pracy )

- uposażenie ( = wynagrodzenie podsekretarza stanu )

- dieta ( na pokrycie wydatków związanych z wykonywaniem zawodu 30% miesięcznego uposażenia )

- ryczałty ( na pokrycie kosztów związanych z funkcjonowaniem biur)

- odprawy ( 3 uposażenia ) i bezpłatna komunikacja

46. KONSTRUKCJA IMMUNITETU DEPUTOWANEGO:

IMMUNITET- to szeroko rozumiana ochrona prawna i socjalna (immunitas: uwolnienie od obciążeń ) Może być: - Materialny wymiar ( immunitet nieodpowiedzialny )- polega na uchyleniu odpowiedzialności ( art., 105 ) Poseł lub Senator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za działania wynikające z wykonywania mandatu ani w czasie trwania mandatu ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność odpowiada tylko dyscyplinarnie przed Sejmem. Pociągnięty wtedy gdy narusza prawa osób trzecich, za zgodą Sejmu lub Senatu. Formalny wymiar- ( procesowy, immunitet nietykalności) Poseł lub Senator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej i karno-administracyjnej bez zgody Sejmu lub Senatu. Chroni też przed przymusem aresztowaniem i zatrzymaniem oraz ograniczeniem w jakikolwiek odpowiedzialności osobistej. Jeżeli naruszenie mienia prywatnego wniosek sporządzany i podpisany przez adwokata, jeżeli w sprawie publicznej wniosek wnoszony jest za pośrednictwem Prokuratora Generalnego. Wniosek - Prezydium Sejmu - Komisja Regulaminowa i Spraw Poselskich - Sejm (rozpatruje większością 2\3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów).

Nie można zrzec się immunitetu parlamentarnego. ( Jeżeli parlamentarzysta złapany na gorącym uczynku - zatrzymanie ale Marszałek może go zwolnić ).

47. POZYCJA PRAWNO - USTROJOWA SEJMU RP:

- Parlament jest dwuizbowy - Sejm + Senat

- Sejm jest równorzędnym z Senatem organem ustawodawczym (równorzędnym ustrojowo bo ma więcej kompetencji)

- Incompatibilitas mandatu posła i senatora a także z innymi organami np.: RPO. Prezes NIK- u itp.

- zakaz pracy w biurach np.: RPO, TK itp. to wszystko wynika z zasady tzw.: TWARDEJ POLITYCZNOŚCI- wykonywania określonych zawodów i pełnienia stanowisk.

- szereg zakazów dla posłów ( pyt. 43 i 44 )

- Sejm i Senat =jedyne organy przedstawicielskie w RP, które posiadają przywilej bezpośredniej reprezentacji narodu.

- model dwuizbowości zróżnicowanej ( Sejm: szersze możliwości działania niż Senat, zwłaszcza w zakresie kreowania i kontroli rządu, w których to dziedzinach Sejm posiada władne kompetencje nie przysługujące w ogóle Senatowi. Istnieje sfera uprawnień wspólnych ( sfera ustawodawcza i ustrojodawcza )

- skład: 460 posłów wybieranych w pięcioprzymiotnikowych wyborach

-jest izbą o wybitnie politycznym charakterze - skład opiera się na ugrupowaniach politycznych

- organ kadencyjny - 4 lata

- 3 rodzaje kadencji:

1), normalna - pełna 4 lata

2). przedłużona - okres pełnomocnictw izb ulega przesunięciu ( np.: stan nadzwyczajny )

3). skrócona - a), samorozwiązanie się Sejmu ( większość kwalifikowana )

b), decyzja prezydenta RP:

- charakter obligatoryjny- np.: gdy Sejm 2 razy nie udzieli rządowi votum zaufania

- charakter fakultatywny - np.: jeżeli ustawa budżetowa w ciągu 4 miesięcy nie zostanie

przedstawiona prezydentowi do podpisu.

Kompetencje Sejmu:

ustrojodawcze, ustawodawcze, kreacyjne, kontrolne, decyzyjne w niektórych sprawach polit. wew. i zagr., wewnątrzorganizacyjne.

48. FUNKCJA USTROJODAWCZA SEJMU RP:

ART. 235 - określa podstawy ustroju w państwie - uchwala konstytucje

- zmiana konstytucji

a), inicjatywa ustawodawcza w sprawie zmiany konstytucji * 1\5 ustawowej liczby posłów * Senat * Prezydent RP

b).zmiana konstytucji w drodze ustawy uchwalonej przez Sejm a potem przez 60 dni przez Senat (w jednakowym brzmieniu).

c). 1- sze czytanie projektu ustawy po 30 dniach od dnia przedłożenia projektu ustawy Sejmowi

d), ustawę: Sejm uchwala większością 2\3 głosów ( pół. posłów)

Senat bezwzględna większość

e), jeżeli ustawa zmienia I, II, XII rozdział to uchwalenie nie może odbyć się wcześniej niż 60 dni po 1- szym czytaniu.może też być zarządzone referendum zatwierdzające ( wniosek złożony Marsz. Sejmu i on zarządza referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku.

f). Marszałek Sejmu przedstawia prezydentowi ustawę do podpisu

49. FUNKCJA PRAWODAWCZA SEJMU:

Związana jest z pojęciem trybu ustawodawczego, tzn.: zespołu procedur mających na celu doprowadzenie do powstania ustawy. Składa się z 5 etapów, szczegółowo określonych przez konstytucję :

1 -inicjatywa ustawodawcza

2 -prace nad projektem ustawy w Sejmie ( III czytania)

3 -prace w Senacie oraz ewentualnie ponowne w Sejmie ( następnie głosowanie w Sejmie )

4 - podpisanie ustawy przez prezydenta ( ma on prawo veta bądź wystąpienia do TK).

5 - ogłoszenie w Dz. U.

Sejm w ten sposób :

( razem z Senatem )

- wyznacza status prawny, jednostki w państwie ( prawa, wolności, powinności, ciężary itp. )

- reguluje stosunki społeczne w państwie, podstawy stowarzyszeń, relacje organ państwowy - władza itp.

50. FUNKCJA USTALANIA POLITYKI PAŃSTWA PRZEZ SEJM RP:

Sejm ma prawo do podejmowania uchwał określających podstawowe kierunki działalności państwa, bo wynika to z zasady, ze Sejm jest wyrazicielem suwerennej woli narodu. Rola ta jest realizowana przez następujące mechanizmy:

- uchwalanie budżetu państwa i absolutorium jego wykonania

- aprobowanie programowych wystąpień premiera ( expose )

- uchwalania rządowi na wniosek premiera votum zaufania lub nieufności

- uchwalanie ustaw

- wyrażanie upoważnienia na ratyfikację umów międzynarodowych

- decyduje o stanie wojny i o zawarciu pokoju

- uchwały problemowe dot. niektórych kierunków działalności państwa ( np.: ubezpieczenia społeczne )

- referendum w sprawach szczególnych dla państwa

Wszystko to są akty, w których postanowieniach mieści się program oraz kierunki realizacji polityki państwa a Sejm popiera i aprobuje zawsze taką politykę, która jest zgodna z wolą większości parlamentarnej.

51. FUNKCJA KREACYJNA SEJMU RP:

Dot. przede wszystkim kreacji rządu tzn: sposobu powołania i odwoływania. Powołanie w 3 etapach:

1). Prezydent

2). Sejm

3). Prezydent -jeżeli niepowodzenie to prezydent musi skrócić kadencję Sejmu

Sejm nie może odwołać rządu jedynie może wpływać w tej dziedzinie poprzez: wotum zaufania i tzw: konstruktywne votum nieufności.

Zatem funkcja kreacyjna polega na powoływaniu i odwoływaniu różnych organów w państwie. Organ tworzy poprzez ustawę o powołaniu a obsadza członków tego organu w drodze uchwały. Sejm samodzielnie powołuje: 4 ( z 9 ) członków KRRiTY, 4 posłów jako członków KR Sądownictwa, 15 sędziów TK ( na 9 lat), 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków TS, 1\3 członków Rady Polityki Pieniężnej , Prezes NBP ( na 6 lat, ale na wniosek Prezydenta ), RPO za zgodą Senatu, prezesa NIK-u za zgodą Senatu, także wybiera posłów do zgromadzenia parlamentarnego Rady Europy, Z. P. sojustu Pół- Atl. UZF Parlament am.

52. FUNKCJA KONTROLNA SEJMU RP:

Od A- absolutorium do

Z- zapytanie i interpelacja poselska. Do podstawowych zasad składających się na tę funkcję należą:

- zasada parlamentarnej odpowiedzialności Rządu przed Sejmem

- składanie interpelacji i zapytań poselskich (indywidualne środki kontroli parlamentarnej rządu i poszczeg. jego członków. (dokładnie w pyt. 57 ).

- powoływanie przez Sejm Komisji dla zbadania określonej sprawy (tzn: parlamentarne komisje śledcze)

- prawo oceny wykonania ustawy budżetowej oraz uzyskanie informacji o stanie zadłużenia państwa, a formalnym wyrazem oceny jest uchwala w przedmiocie absolutorium na wniosek Sejmowej Komisji Finansów Publicznych, po wysłuchaniu opinii NIK.

- prawo do stawiania przed TS najwyższych urzędników państwowych ( bez Prezydenta ).

- zgoda na przedłużenie przez Prezydenta stanu wyjątkowego na okres nie dłuższy niż 60 dni, jeżeli nadal zagrożenie wew. bądź klęska żywiołowa (tu 30 dni )

- funkcjonują też stale komisje Sejmu ( organy sejmu w zakresie kontroli organów adm. rządowej i samorz. a więc kontrolują wykonywanie ustaw, uchwał przez te organy.

W pośredni sposób Sejm realizuje tę funkcję za pośrednictwem NIK-u. , rządu ( nadzór nad samorz. teryt).

53 FUNKCJA WEWNATRZ ORGANIZACYJNA SEJMU RP:

określenie szczegółowej organizacji i trybu działania Sejmu poprzez uchwal, regulaminu, który ma postać uchwały normatywnej.

3 podstawowe materie regulaminu:

a), prawa i obowiązki deputowanych (posłów ) na forum Sejmu

b), organizacja wew. Sejmu

c), różnego rodzaju postępowanie w Sejmie ( dot. odpow. konstyt., głównie ustawod. )

- powoływanie i odwoływanie własnych organów wewnętrznych ( np.: marszałek. Prezydium, Konwent Seniorów, Komisje)

- czynności związane z dyscyplinowaniem posłów: pociąganie do odpowiedzialności, uchylanie immunitetu, pociągniecie posła do odpowiedzialności dyscyplinarnej.

54. STRUKTURA PARLAMENTU:

Sejm ( 460 posłów )- organy:

Marszałek - wewnętrzny organ kierowniczy.

Prezydium - wew. organ kierowniczy, Konwent Seniorów - wew. organ doradczy

Komisje Sejmowe - wew. organ pomocniczy.

W sejmie również wyróżniamy: wicemarszałków ( nie są org. sejmu ), 20 sekretarzy, Marszałek - Senior ( pow. przez Prezyd)

Senat ( 100 senatorów ) - organy: Marszałek - wew. organ kierowniczy Prezydium Senatu - wew organ kierowniczy

Konwent Seniorów - wew. organ doradczy

Komisje Senackie - wew. organ pomocniczy.

W senacie też wyróżniamy : wicemarszałków ( nie są organami Senatu ).

55. ORGANY WEWNĘTRZNE KIEROWNICZE SEJMU RP: MARSZAŁEK - jednoosobowy, kierowniczy, wew. organ Sejmu. Na skutek dekonstytucjonalizacji instytucji Prezydium Sejmu, jego rola znacznie wzrosła. Kandydaci muszą złożyć oświadczenie dot. współpracy ze służbami bezp. ( nie mogą oni kandydować). Przewodniczy obradom Sejmu, strzeże praw Sejmu, reprezentuje Sejm na zewnątrz, kieruje Prezydium Sejmu, zwołuje Konwent Seniorów, przewodniczy jego obradom, sprawuje piecze nad spokojem i porządkiem w Sejmie i na obszarze do niego należącym.

PREZYDIUM SEJMU - wewnętrzny, kolegialny organ Sejmu, pomocniczy i doradczy organ wobec marszałka. Skład: Marszałek Sejmu, wicemarszałkowie. Nie kieruje już pracami Sejmu choć posiada ograniczone kompetencje związane z organizacją prac Izby. Ustala plany prac Sejmu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów. Ustala tzw.: tygodnie posiedzeń z wyprzedzeniem co nąjmniej 3- miesięcznym. Dokonuje wykładni regulaminu Sejmu po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich. Opiniuje sprawy wniesione przez Marszałka Sejmu. Organizuje współprace między komisjami sejmowymi i koordynuje ich działania- Ustala zasady doradztwa naukowego na rzecz Sejmu i jego organów, powoływania doradców sejmowych oraz korzystania z opinii ekspertyz, podejmuje inne czynności wynikające z Regulaminu.

56. ORGANY WEWNĘTRZNE POMOCNICZE SEJMU RP: KONWENT SENIOKORÓW wew. organ, nie tyle pomocniczy co doradczy wobec Prezydium Sejmu. Skład: Marszałek Sejmu, wicemarszałkowie, przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów, przedstawiciele porozumień klubów parlamentarnych jeżeli reprezentują co najmniej 15 posłów oraz kół parlamentarnych reprezentujących w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu osobną listę wyborczą. Zapewnia współpracę klubów sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Sejmu. W posiedzeniach konwentu zawsze bierze udział z głosem doradczym Szef Kancelarii Sejmu i mogą też osoby zaproszone przez Marszałka lub na wniosek członków Konwentu. Opiniuje m.in.: projekty planów prac Sejmu, projekty porządku dziennego posiedzeń Sejmu i ich terminy, wnioski dotyczące trybu dyskusji, wnioski co do wyboru przez Sejm jego organów, zadania i przebieg pracy Kancelarii Sejmu, inne sprawy przekazane jemu przez Marszałka lub Prezydium Sejmu. Konwent może być zwoływany przez Marszałka z jego własnej inicjatywy lub z Prezydium Sejmu lub na wniosek klubu reprezentowanego w Konwencie lub grupy, co najmniej 15 posłów. KOMISJA SEJMOWE- Rozpoznawanie i przygotowywanie spraw stanowiących przedmiot prac Sejmu. Wyrażanie opinii w sprawach przekazanych im przez plenum Sejmu. Marszałka lub Prezydium Sejmu. Pomaganie Sejmowi w jego działalności kontrolnej w zakresie określonym przez Konstytucję i ustawy. Sejm powołuje na okres swojej kadencji 27 komisji stałych i może powoływać komisje nadzwyczajne i tzw.: komisje śledcze do zbadania określonej sprawy, stosując dla ich działania tryb określony przepisami kodeksu postępowania karnego. Stałe komisje to np.: Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej, Sprawiedliwości i Praw Człowieka, Regulaminowa i Spraw Poselskich. Kandydatów na członków Komisji mogą zgłaszać przewodniczący klubów poselskich albo grupy 35 posłów. Sejm na wniosek Prezydium wybiera członków. Pierwsze posiedzenie Komisji zwołuje i prowadzi Marszałek, na którym wybierają członkowie Prezydium ( przewodniczący i zastępcy). Posiedzenia są zamknięte, chyba że razem z innymi Komisjami. Komisje mogą zapraszać na swoje posiedzenia innych uczestników. Muszą zaproszeni złożyć pisemne zobowiązanie o zachowaniu tajemnicy. Komisje obradują na posiedzeniach w których mają obowiązek uczestniczyć osoby, których działania związane są z rozpatrywanymi sprawami. ( ministrowie itp.). Komisja może uchwalać dezyderaty, opinie, sprawozdania, projekty uchwał, rezolucji, apeli, oświadczeń albo deklaracji Sejmu. Uchwały zapadają większością głosów w obecności conąjmniej 1\3 liczby członków Komisji.

57. INSTYTUCJA INTERPELACJI I ZAPYTAŃ POSELSKICH;

Są to indywidualne środki kontroli parlamentarnej rządu i poszczególnych jego członków. INTERPELACJA - ( interpelatio- zapytuje ) musi mieć formę pisemną a odpowiedź na nią winna być udzielona w czasie 21 dni. Gdyby odpowiedź nie zadowalała interpelującego, może on wystąpić do Marszałka Sejmu o zarządanie dodatkowych wyjaśnień, też o umieszczenie interpelacji na porządku dziennym posiedzenia Sejmu.

ZAPYTANIA - forma ustna, mogą być zgłaszane na każdym posiedzeniu Sejmu w sprawach bieżących, wymagają one bezpośredniej odpowiedzi.

O ogólnej tematyce pytania poseł winien poinfo. Prezydium na 12 godzin przed rozpoczęciem posiedzenia, Pytanie trwa 1 minutę, odpowiedź 5 minut. Nad pytaniem i odp. nie przeprowadza się dyskusji. Pytania dodatkowe 30 sekund. Łączna odpowiedź na nie 5 min. Prezes Rady Ministrów i jej członkowie mają obowiązek udzielenia odpowiedzi w sprawach bieżących na każdym posiedzeniu Sejmu.

58. POJECCIE I ETAPY TRYBU USTAWODAWCZEGO:

Tryb ustawodawczy - to zespól procedur mających na celu doprowadzenie do powstania ustawy. Składa się z 5 etapów (regulowanych przez nową konstytucję ): .

Inicjatywa ustawodawcza

( art. 118 ).

a), posłowie ( 15 lub kom. sejmowa )

b). senat

c), prezydent.

d). Rada Ministrów,

e), w najmniej 100 000 obywateli.

Do projektu: obowiązek przedstawienia skutków finansowych wykonania ustawy. Wykonaniem inicjatywy ustawodawczej jest oficjalne złożenie przez uprawniony organ państwa gotowego projektu ustawy w formie pisemnej do tzw.: „laski marszałkowskiej”. Jeżeli projekt rządu to musi zawierać projekty podstawowych aktów wykonawczych. Wnioskodawca ma prawo wycofania projektu ustawy w toku postępowania legislacyjnego w sejmie do chwili zakończenia procedury drugiego czytania projektu.

2. Prace nad projektem ustawy w sejmie

(III czytania, uchwały w II czytaniach ).

a) Pierwsze czytanie - na posiedzeniu komisji.

Pierwsze czytanie nie wcześniej niż 7 dnia od dnia doręczenia posłom druku projektu. Pierwsze czytanie obejmuje: uzasadnienie projektu przez ustawodawcę, pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy

b) Drugie czytanie obejmuje:

-przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji przez sprawozdawcę

- przeprowadzenie debaty

- zgłoszenie poprawek i wniosków.

c) Trzecie czytanie - może odbyć się niezwłocznie, gdy po II czytaniu projekt nie został odesłany do komisji. Obejmuje:

- przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji lub (jeżeli projekt nie został skierowany ponownie do

- komisji ) przedstawienie przez posła sprawozdawcę poprawek i wniosków zgłoszonych w trakcie II czytania.

- głosowanie.

Marszałek Sejmu może tylko z własnej inicjatywy nie poddawać poprawki pod głosowanie, która uprzednio nie była przedstawiona komisji w formie pisemnej.

Głosowanie - wg określonej kolejności

a), odrzucenie,

b), poprawki do poszczególnych artykułów,

c), projekt w całości. Marszałek Sejmu może odroczyć głosowanie w całości projektu, by stwierdzić czy nie będzie on kolidował z przyjętymi poprawkami. Ustawy zwykle - większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów ( chyba że konstytucja stanowi inaczej ).

3. Prace w Senacie oraz ewentualnie ponowne w Sejmie, jeżeli Senat zgłosiłby swoje poprawki. Marszałek Sejmu przekazuje ustawę nie uchwaloną przez Sejm do Senatu. Marszałek Senatu przekazuje ją do komisji senackich. Komisje do 2 tygodni muszą przygotować projekt uchwały senatu, która może zawierać propozycje: przyjęcia bez poprawek, z poprawkami, odrzucenie. W ciągu 30 dni jeżeli senat nie podejmie jednej z trzech propozycji ustawę uznaje się za przyjętą. Jeżeli przyjęta jest bez poprawek to idzie do podpisu prezydenta, ale gdy poprawki lub odrzucenie idzie do sejmu, gdzie w pracach komisji uczestniczy senator-sprawozdawca. Sejm może odrzucić uchwałę senatu bezwzględną większością głosów przy obecności co najmniej połowy ustawowa liczby głosów.

4. Podpisanie ustawy przez prezydenta.

Marszałek Sejmu przedstawia prezydentowi do podpisu ustawę. Prezydent może:

- podpisać ją w ciągu 21 dni;

- wystąpić do TK z wnioskiem o zbadanie zgodności ustawy z konstytucją. Jeżeli jest zgodna prezydent musi podpisać.

Veto ( Jeżeli nie wystąpił do TK ). Sejm może odrzucić to veto 3/5 głosów. Jeżeli veto odrzucone prezydent w ciągu 7 dni podpisuje.

V. Ogłoszenie w dzienniku ustaw.

59. PROCEDURA CZYTAŃ PROJEKTÓW USTAWY: Patrz wyżej.

60. SKRÓCONE POSTĘPOWANIE Z PROJEKTAMI USTAW:

Tryb ustawodawczy ulega skróceniu, przepisy tego trybu, to „pożarowe" przepisy.

Art. 47 Reg. Sejmu: Sejm w szczególnie uzasadnionych przypadkach może skrócić postępowanie z projektami ustaw, pomija niektóre etapy i terminy normalnego postępowania ustawodawczego:

np. 1 - czytanie od razu po otrzymaniu prez posłów projektu

2 - czytanie od razu po zakończeniu 1 czytania , bez odsyłania do komisji

3- czytanie od razu po otrzymaniu przez posłów druku sprawozdania komisji

61. POSTĘPOWANIE Z PILNYMI PROJEKTAMI USTAW:

Tzw. „Szybka ścieżka legislacyjna - szczególne postępowanie w ramach trybu ustawodawczego mające na celu usprawnienie go. Tylko Rada Ministrów może określić uchwalony przez siebie projekt ustawy jako pilny ( nie dotyczy: projektów ustaw podatkowych, wyboru prezydenta, sejmu, senatu, organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój, własności władz publicznych i kodeksów.

Marszałek Sejmu ( nie Prezydium ) nadaje bieg projektowi, ustała orientacyjny kalendarz prac w Sejmie nad nim, może też ( po zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu ) zwrócić projekt pilny do uzupełnienia. Zarządza druk projektu zaraz po jego otrzymaniu i rozdanie posłom lub ogłoszenie, że druki są wyłożone w Kancelarii Sejmu. Marszałek musi wprowadzić projekt ustawy do porządku dziennego posiedzenia sejmu, najbliższego po zakończeniu prac w komisji. Klauzulę pilności Rada Ministrów może wycofać przed rozpoczęciem 2 czytania. Rozpatrywanie odbywa się w trzech czytaniach.

1 - nie trzeba czekać 7 dni. Jeżeli projekt przekazany do komisji to muszą one w ciągu 30 dni - sprawozdanie z prac nad

projektem.

2 - zapoznanie ze sprawozdaniem , debata, zgłoszenie poprawek

3 - do czytania tego stosuje się odpowiednio zasady dot. 3 czytania w odniesieniu do zwykłego trybu. I tutaj Marszałek Sejmu odmawia poddania pod głosowanie poprawki która uprzednio nie była by przedstawiona w formie pisemnej komisji.

W ciągu trzech dni trzeba ustawę przekazać Senatowi. Senat ma 14 dni na podjecie uchwały. Jeżeli poprawki to wraca do Sejmu na pierwsze posiedzenie po jej doręczeniu (też odrzucenie ). Gdyby senacka propozycja zmian w ustawie była złożona Marszałek Sejmu winien przed postawieniem jej na plenum Sejmu dać ją do komisji. ( nowe sprawozdanie i wnioski ). Po głosowaniu, projekt przekazany do Prezydenta RP do podpisu w ciągu 3 dni. Prezydent RP ma 7 dni. Też ma prawo veta zawierającego. Prezydium musi nadać taki tok prac aby załatwić wszystko przez 7 dni.

62. AKTY PRAWNE SEJMU:

Ustawy - uchwalane zwykłą większością głosów,

Uchwały - zwykłą większością głosów.

Rezolucje - zawierają prawne wiążące wezwanie określonego organu państwowego do wskazania w rezolucji działania.

Deklaracje - zobowiązanie do określonego działania.

Apele - prawnie niewiążące wezwania do podjęcia określonych działań, zadań, inicjatyw.

63. POJECIE KADENCJI, SESJI, POSIEDZENIA

KADENACJA - Sejm i Senat wybierane są w tym samym dniu na okres 4 lat licząc od dnia wyborów. Jest to okres trwania pełnomocnictw od dni wyborów. Jest to okres z góry zaplanowanego zakończenia urzędowania czyli zakończ, kadencji. SESJA - okres obrad z góry ściśle zaplanowany .

POSIEDZENIE - faktyczny czas pracy Sejmu ( Senatu ) w pełnym składzie. W tej chwili Sejm. Senat obradują na posiedzeniach plenarnych w trybie - permamencji (jest to stała gotowość obu izb do zebrania się na posiedzenie.

64. TRYB FUNKCJONOWANIA SEJMU RP:

Sejm funkcjonuje w trybie pernamencji, obradując na posiedzeniach. Posiedzenia Sejmu są jawne. Na wniosek Sejmu lub 30 posłów Sejm może uchwalić tajność obrad. W posiedzeniach Sejmu mają prawo uczestniczyć: Prezydent RP, Marszałek Senatu. I Prezes SN, Prezes TK, RPO. Obowiązek mają członkowie rządu. Prezes NIK, Prezes NBP. Terminy ustalone przez Prezydium Sejmu lub uchwałę Sejmu w\g porządku dziennego ustalonego przez Prezydium Sejmu. Obradami Sejmu kieruje Marszałek lub w zastępstwie wicemarszałek przy pomocy 2 sekretarzy Sejmu. Ustalenie liczby mówców: wystąpienia indywidualne, klubowe. W tej samej debacie głos można zabierać tylko 2 razy.

Głosowanie jawne:

1), podniesienie ręki + urządzenie elektroniczne do liczenia głosów,

2). użycie kart do głosowania, które są podpisanie imieniem i nazwiskiem ( głosowanie imienne ), takie głosowanie na wniosek Marszałka lub 30 posłów, ale Sejm o nim decyduje większością głosów.

65. ROZWIĄZANIE SEJMU PRZED UPŁYWEM KADENCJI:

Skrócenie kadencji Sejmu:

I), samorozwiązanie się Sejmu: 2\3 głosów, nie można tego zrobić w czasie trwania jakiegoś stanu nadzwyczajnego i 90 dni po jego zakończeniu.

2). decyzja prezydenta RP.

Skrócenie ma charakter:

a), obligatoryjny - gdy po dwóch nieefektownych etapach postępowania dotyczącego kreacji rządu Sejm nie jest w stanie udzielić mu votum zaufania. Musi rozwiązać Sejm.

b), fakultatywny - jeżeli ustawa budżetowa przez 4 miesiące nie zostanie przedstawiona prezydentowi do podpisu. Może rozwiązać Sejm.

66. STANY NADZWYCZAJNE W PAŃSTWIE:

STAN WOJENNY - Prezydent RP na wniosek Rady Ministrów wprowadza gdy istnieje zagrożenie zew. państwa, zbrojna napaść na RP lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciw agresji. Może wprowadzić na części lub całym terytorium, ogłasza częściową lub powszechną mobilizację.

STAN WYJĄTKOWY - Prezydent na wniosek RM wprowadza gdy zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa, bezp. obywateli lub porządku publicznego. Czas oznaczony- do 90 dni na części lub całości ziem. Czasem można przedłużyć za zgodą Sejmu na 60 dni i tylko raz.

STAN KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ - Rada Ministrów gdy trzeba zapobiec skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej. Do 30 dni na części lub całości. Przedłużenie za zgodą Sejmu.

Ograniczenia dot. trwania stanów nadzwyczajnych: kadencja Sejmu nie może być skrócona w tym czasie i 90 dni po zakończeniu stanu. Nie można przeprowadzać referendum ogólnokrajowego. Nie mogą być wybory prezydenckie, do Sejmu, Senatu, samorządu terytorialnego, a ich kadencje ulegają przedłużeniu. Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wyjątkowego lub wojennego Prezydent daje Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania rozporządzenia. Sejm może uchylić je bezwzględną większością głosów. Prezydent w tym czasie może wydawać rozporządzenia z mocą ustaw. ( na wniosek R.M lub , Sejm nie może zebrać się na posiedzenie ).

67. POZYCJA PRAWNO USTROJOWA SENATU:

Zasada bikameralizmu parlamentarnego. Sejm i Senat władza ustawodawcza. Senat zachował obecnie charakter organu przedstawicielskiego, przywilejem którego jest prawo bezpośredniej reprezentacji Suwerena.

Model dwuizbowości zróżnicowanej ( nierównorzędność ) - istnieje obszar kompetencji:

  1. własnych każdej z dwóch izb z przewagą kompetencyjną jednej z nich

b). wspólnych.

Kompetencje własne Senatu: zgoda na zarządzenie referendum w sprawach szczególnych dla kraju przez prezydenta, powołuje 2 członków KRRiTV, l członka Komisji Selekcyjnej, 2 senatorów do KR Sądownictwa, 3 członków RPP, ustala składy delegacji Senatu do: Zgromadzenie Parł. Rady Europy, Zgr. Pln. Atl, Zgr. Parł. KBWE, Zgr. Parł. Unii Zach. Europ.

Sejm za zgodą Senatu jedynie może powołać RPO i prezesa NIK. Senat dzieli z Sejmem funkcje ustrojodawczą i ustawodawczą. Istnieje koncepcja drugiej izby jako „izby refleksji”. Senat = 100 senatorów, wybieranych w wyborach, powszechnych, tajnych, bezpośrednich na okres 4 lat, ale dzieli los z Sejmem. <art4ust2,art10>

68. KOMPETENCJE SENATU:

FUNKCJA USTROJODAWCZĄ- uchwalenie konstytucji razem z Sejmem, połączonym z Senatem w Zgromadzenie Narodowe. Prawo inicjatywy ustawodawczej w sprawie zmiany konstytucji ( bezwzględna większość głosów ). <art235>

FUNKCJA PRAWODAWCZA- inicjatywa ustawodawcza ( komisja senacka lub 10 senatorów )<art118ust1>. Prawo rozpatrywania każdej uchwalanej przez Sejm ( 30 dni) ustawy ( przyjąć, poprawki, odrzucić)<art121>. Bierze udział w rozpatrywaniu ustawy budżetowej <art223> ( przyięcie lub poprawki ). Udział w wyrażaniu zgody na ratyfikacje niektórych umów międzynarodowych <art90>( ustawa ergo ). Zgoda na referendum ogólnokrajowe przez prezydenta <art125>.

FUNKCJA KREACYJNA - dotyczy powoływania, obsady i odwoływania niektórych organów państwowych: zgoda na wybór RPO<209> i prezesa NIK<205>, 2 członków KRRiTV , I członek Komisji Selekcyjnej, 2 senatorów do KR Sądowniczej, 3 członków RPP. Ustala skład delegacji senatu do Zgromadzenia Międzynar. Senat nie ma funkcji kreacyjnej i kontrolnej wobec rządu.

Komisje senackie nie kontrolują, nie powołuje się komisji śledczej. Dodatkowo opinia na życzenie prezydenta o skróceniu kadencji sejmu <98u4>

69. ORGANIZACJA WEWNĘTRZNA SENATU RP. TRYB FUNKCJONOWANIA:

Organy Senatu:

MARSZAŁEK SENATU - ( wicemarszałkowie nie są organami Senatu ) - wybierany spośród kandydatów zgłoszonych przez co najmniej 10 senatorów w tajnym głosowaniu, bezwzględną większością głosów. Odwołanie na wniosek 34 senatorów, w głosowaniu tajnym, bezwzględną większością głosów. Marszałek: jednoosobowy, wewnętrzny, kierowniczy organ. Jego pozycja i role zwiększane. bo dekonstytucjonacjonalizacja Prezydium Senatu: przewodniczy obradom Senatu. strzeże praw Senatu, reprezentuje go na zewnątrz, stoi na straży praw i godności Senatu, sprawuje pieczę nad spokojem i porządkiem na całym obszarze należącym do Senatu, nadzoruje prawidłowe stosowanie regulaminu Senatu, ustalanie projektu porządku obrad po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów, czuwa nad przebiegiem i terminowością prac Senatu i jego organów, zwołuje posiedzenia Senatu, Prezydium Senatu i Konwentu Seniorów, przewodniczy ich obradom i kieruje ich pracami, nadzór nad pracami komisji senackich i zlecaniem im określanych spraw do rozpatrzenia, powołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Senatu ( i jego zastępcę ), niezwłocznie trzeba go zawiadomić o zatrzymaniu senatora in flegran delicto i może go zwolnić, przewodniczy posiedzeniom Zgr. Nar. gdy Marszałek Sejmu jest nieobecny, prawo występowania do TK o zgodność ustaw i aktów.

PREZYDIUM SENATU = Marszałek + Wicemarszałkowie ( 3 ) - wew. kolegialny, kierowniczy organ Senatu: ustala plany pracy Senatu ( po opinii Konwentu }, dokonuje wykładni regulaminu Senatu, zleca komisjom senackim rozpatrzenie określonych spraw, ustala zasady: doradztwa naukowego na. rzecz Senatu, powoływania doradców, korzystania z opinii eksperta, opiniowanie projektu budżetu, opiniowanie statutu kancelarii, czuwa nad wykonywaniem przez Senatorów ich

obowiązków, opiniuje inne sprawy wniesione przez Marszałka.

KONWENT SENIORÓW: zapewnia współdziałanie klubów senackich i kół senackich, w sprawach wiążących się z. działalnością i tokiem prac Senatu. Skład: Marszałek, wicemarszałkowie. Senatorowie będący przedstawicielami klubów parlamentarnych działających w Senacie ( co najmniej 7 Senatorów ). Konwent Seniorów: opiniuje projekty porządku dziennego obrad Senatu, plany jego pracy, wypowiada się co do terminów jego posiedzeń, wskazuje potrzebne inicjatywy ustawodawcze, rozpatruje i przedstawia wnioski w sprawie sposobu prowadzenia dyskusji lub obrad izby, rozpatruje inne sprawy do Prezydium Senatu lub przedstawicieli klubów parlamentarnych

KOMISJE SENACKIE - wew. pomocnicze organy Senatu, rozważają i opracowują sprawy z własnej inicjatywy oraz przekazane im przez Senat, Marszałka, Prezydium, są powoływane i rozwiązywane przez Senat, mają charakter. a), stały ( ciągłe rozpatrywanie spraw określonego rodzaju ), b), nadzwyczajny (realizacją ściśle określonych zadań ). Senat wybiera i odwołuje przewodniczących komisji i ich członków.

POSIEDZENIA PRZEWOD. KOMISJI SENATU - zwołuje je Marszałek z własnej inicjatywy, na wniosek Prezydium, przewodniczących 4 komisji. Służą one koordynowaniu współpracy między komisjami, wskazaniu potrzebnych inicjatyw ustawodawczych, rozpatrywaniu innych spraw. We wszelkich posiedzeniach komisji mogą brać udział senator. nie będący ich członkami ( bez głosowania ), mogą też posłowie, i adm. rząd. Komisja może utajnić posiedzenie lub zamknąć

na wniosek Marszałka, przewodniczącego komisji. 3 członków komisji. 14 komisji stałych. Wszystkie te komisje w ramach swych kompetencji rozpatrują i przestawiają senatowi stanowisko dot. ustaw uchwalanych przez Sejm. zajmują stanowisko w sprawie prawidłowości wprowadzeniu w życie oraz sposobu wykonywania ustaw.

SEKRETARZE -nie są organami izby, wybór dokonywany jest łącznie, prowadzą listy mówców i protokołów posiedzeń senatu, dokonują obliczeń wyników głosowania. inne czynności od Marszałka.

TRYB FUNKCJONOWANIA-

pierwsze posiedzenie zwoływane przez prezydenta ( 30 dni od dnia wyborów ) on otwiera i powołuje na przewodniczącego tzw. Marszałka Seniora, ten odbiera ślubowanie od członków Senatu i przeprowadza wybory Marszałka a ten wicemarszałków. Senat działa na posiedzeniach ( terminy ustala sam Senat lub Marszałek ). posiedzenia są jawne, są gwarancje te same co Sejmu - tajność obrad na wniosek Marszałka - lub 10 Senatorów, ( bezwzgl. większość ), nie mogą tu odbywać się głosowania nad żadnymi ustawami, z każdego posiedzenia protokół, sprawozdanie stenograficzne wydrukowanie tego na polecenie Marszałka. Obradom kieruje Marszałek lub Wicemarszałek + 2 sekretarzy kolejność głosu:

a), sprawozdawca

b),sprawozdawca poglądów mniejszości.

Wnioski formalne - głosy poza porządkiem dziennym, są to: ogłoszenie przerwy, odroczenie lub zamkniecie posiedzenia, zamknięcie listy zgłoszonych mówców, odroczenie lub zamknięcie dyskusji itp. Poza kolejnością mówców: Premier, Rząd. Prezydent, Marszałek Sejmu, Prezes NIK, członkowie Prezydium Sejmu, Prezes TK i TS, RPO, I- Prezes SN. Po mówcach przerwa, po przerwie głos ma sprawozdawca komisji i wnioskodawca. Głosowanie: jawne, imienne. Możliwość reasumpcji Senatu.

Są 4 rodzaje szczególnych postępowań: sprawy ustaw uchwalanych przez Sejm, w sprawie ustawy budżetowej, wyprawie inicjatyw ustawodawczych Senatu i innych uchwał, w przypadku wyboru oraz wyrażenia zgody na podołanie organów.

70. UDZIAŁ SENATU W POSTĘPOWANIU LEGISLACYJNYM:

1). Postępowanie w sprawie ustaw uchwalanych przez Sejm. Marszałek Senatu kieruje tekst ustawy do właściwej komisji senackiej. Komisje do 2 tygodnie muszą przygotować projekt uchwały z propozycją: przyjęcie bez poprawek, z poprawkami lub odrzucenie. Jeżeli w ciągu 30 dni nie podejmą jednej z trzech decyzji to ustawa przyjęta.

2). Postępowanie w sprawie ustawy budżetowej. Projekt - Komisje Senackie. Senat może podjąć uchwałę o przyjęciu lub wprowadzeniu poprawek, ma na to 20 dni.

3). Postępowanie w sprawie inicjatyw ustawodawczych i innych uchwał Senatu. Na wniosek komisji lub 10 senatorów. Marszałek Senatu musi powiadomić o tym Marszałka Sejmu, Premiera. Wniosek o podjęcie inicjatywy ustawod. wraz z projektem ustawy składa się w formie pisemnej do Marszałka Senatu, wskazując reprezentanta wniosku i uzasadnienie podjęcia inicjatywy ustawodaw.

Projekty rozpatrywane na dwóch czytaniach plenarnych. Nad projektem pracują komisje senackie i Komisja Ustawodawcza Przedstawiają wspólne sprawozdanie z wnioskiem o przyjęcie, poprawki lub odrzucenie. Projekt przekazany do Sejmu. Projekt uchwały może być wniesiony przez komisje, nawet jednego Senatora, 2 czytania. Senat może podejmować rezolucje, apele, oświadczenia.

4). Postępowanie w sprawach powoływania organów państwowych, wyraża zgodę na Prezesa NIK i RPO. Senat wzywa kandydata do udzielenia odpowiedzi na pytania Senatorów info. o swojej decyzji Marszałka Sejmu.

71. POZYCJA PRAWNA PREZYDENTA RP:

element- dualistycznej egzekutywy ale dysponuje samodzielnymi środkami prawnymi, które umożliwiają równoważenie pozostałych władz. Posiada funkcje tradycyjnie zastrzeżone dla tzw. głowy państwa. Jednoosobowy o kompetencjach wykonawczych, reprezentacyjnych, w zakresie arbitrażu politycznego. Prezydent jest najwyższym przedstawicielem Państwa Polskiego na zewnątrz i wew. Czuwa nad przestrzeganiem konstytucji ( veto zawieszające ). Stoi na straży suwerenności i bezp. państwa, nienaruszalności i niepodzielności jego teryt. przestrzeganiem umów międzynar. Jest gwarantem ciągłości władzy państwowej.

Na prezydenta może być wybrany każdy obywatel Polski, który ukończył 35 lat, korzysta z pełni praw wyborczych. <art 126, 133,nie stosuje się art4>,

72. ZAGADNIEMY ODPOWIEDZIALNOŚCI GŁOWY PAŃSTWA;

Obowiązkiem każdego organu jest przestrzeganie praw RP. Ponosi odp. konstyt. przed TS za złamanie konstytucji ( delikt konstytucyjny ) lub za popełnienie przestępstwa ( odpowiedzialność karna ). Przed TS pociąga go Zgrom. Naród. ( 2\3 głosów przy co najmniej połowie ustawowej liczby posłów na wniosek 140 członków tego Zgrom.). Do dnia podjęcia decyzji przez TS, prezydent zostaje zawieszony w sprawowaniu Funkcji. Zastępuje go Marszałek Sejmu. Nie ponosi zatem odpowiedzialności politycznej, bo kontrasygnata. <art. 7,wierność postanowień Konstytucji,>

73. ZASADY l TRYB WYBORU PREZYDENTA;

< art. 127 > Zasady:

obywatelstwo polskie,

pełnia praw wyborczych,

35 lat,

kandydat zgłoszony przez co najmniej 100 000 obywateli korzystających z pełni praw wyboru do Sejmu, oświadczenie o pracy lub służby w organach bezp. państwa lub współpr. która podlega lustracji przed sądem lustracyjnym.

Do 2 tury przechodzą 2 kandydaci z największą liczbą głosów.

Wybory równe, powszechne, tajne bezpośrednie i bezwzględną większością ważnie oddanych głosów ( przez naród).

Jeżeli żaden z kandydatów nic uzyskał bezwzględnej większości głosów to 2 tura w 14 dni po pierwszej.

W 2 turze obowiązuje zasada większości względnej.

Wybory zarządza Marszałek Sejmu od 100 do 75 dni przed upływem kadencji urzędującego prezydenta a w razie opróżnienia urzędu do 14 dni. Wybory w dzień wolny i w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów. Ważność wyborów stwierdza SN w ciągu 20 dni po wyborach. Jeżeli nie ważne to Marszałek Sejmu zarządza w ciągu 3 dni nowe. ( Zasady jak przy opróżnianiu ). Przysięga przed Zgr. Nar. Kadencja 5 lat od złożenia przysięgi. Reelekcja tylko raz. Incompatibilitas.

Kampania wyborcza: prawo zgłaszania kandydatów organizacje polityczne społeczne i wyborcy poparte 100 tyś. podpisów. Zgłoszenie w ciągu 20 dni od daty ogłoszenia wyborów. Koszty ponoszą podmioty zgłaszające kandydata. Równy i bezpłatny dostęp do publicznego radia i TV. W zastępstwie prezydenta działa Marszałek Sejmu ( bez prawa skrócenia kadencji Sejmu). <art.128,129,130>

74. KOMPETENCJE PREZYDENTA OKREŚLAJĄCE JEGO ZWIĄZKI Z SEJMEM l SENATEM:

Zarządzanie wyborów do Sejmu i Senatu ( nie później niż na 90 dni przed upływem kadencji, wybory na 30 dni przed upływem kadencji w dzień wolny ).

Zwołanie pierwszego posiedzenia ( 30 dni po wyborach - chyba że skrócenie kadencji to 15 dni.).

Skrócenie kadencji Sejmu: ( musi gdy brak zgody na skład rządu, może gdy ustawa budżetowa nic zostanie uchwalona w ciągu 4 miesięcy ), ale najpierw musi zasięgnąć opinii Marszałków, która i tak go nie wiąże. Prawo inicjatywy ustawodawczej. Podpisywanie i ogłaszanie uchwalonych ustaw ( podpis do 21 dni, 7 dni ustawa pilna, budżet prowizorium ).

Wystąpienie do TK o zbadanie zgodności z konstytucją. Veto ( 3\5 odrzucenie ) - 7 dni na podpisanie. Orędzie do Sejmy, Senatu, Zgromadzenia Narodowego ( nie jest przedmiotem debat).

Zarządzenie referendum za zgodą Senatu ( bezwzględna większość ). Prawo występowanie z wnioskiem o powołanie lub odwołanie prezesa NBP.

75.KOMPETENCJE PREZYDENTA WOBEC RZĄDU

Desygnuje Prezesa RM. Na jego wniosek powołuje rząd.

Ograniczona rola w procedurze kreowania rządu przy wykorzystaniu tzw. konstruktywnego votum nieufności.

Przyjmuje dymisje RM. Może nie przyjąć dymisji Premiera.

Może odroczyć procedurę odpowiedzialności konstyt. wobec członków rządu przed Sejmem.

Tzw. Rada Gabinetowa - forma bezkonfliktowego wpływania na prace rządu i kierunki jego polityki, jest to RM obradująca pod przewodnictwem Prezyd.

Prezydent nie może sam odwołać rządu ani nawet przedstawić wniosku o jego odwołanie. Dymisja winna być złożona przez prezesa RM:

l), na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu

2). w razie nie uchwalenia wotum zaufania

3). w razie wyrażenia wotum nieufności

4). w razie rezygnacji prezesa RM.

<art. 154,155,158,161,162,>

76. POZOSTAŁE KOMPETENCJE PREZYDENTA:

Uprawnienia w dziedzinie obronności kraju :

gwarant suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.

Najwyższy zwierzchnik Sił Zbrojnych ( dowództwo ideowe o charakterze pośrednim ).

Mianuje i zwalnia Naczelnego Wodza. W czasie pokoju za pośrednictwem MON.

Najważniejsze decyzje kreacyjne prezydenta w armii muszą być podejmowane we współdziałaniu z MON i Premierem,

Szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, dowódcy rodzajów Sił Zbrojnych, na czas wojny Dowódca Sił Zbrojnych.

Nadaje określone stopnie wojskowe na wniosek Ministra MON.

Zarządza powszechną lub częściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych ( wniosek Premiera).

Postanawia o stanie wojny ( gdy nie może Sejm ).

Uprawnienia w dziedzinie bezpieczeństwa Państwa:

wprowadza stan wojenny ( wniosek RM ) w razie zagrożenia zew. państwa zbrojnej napaści na teryt. RP, lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciw agresji. Stan wojenny na całym lub części teryt.

Częściowa lub powszechna mobilizacja.

Wprowadza stan wyjątko. na wniosek RM w razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju. państwa, bezp. obywateli, lub porządku publicznego - do 90 dni na całości lub części. Może przedłużyć ten stan za zgodą Sejmu tylko raz do 60 dni. Zakaz w tym czasie: skracania Sejmu ( i 90 dni po zakończeniu), referendum, wyborów.

Prezydent musi rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wyjątkowego dać w ciągu 48 godz .- do podpisania Sejmowi.

Prawo wydawania w tym czasie dekretów z mocą ustaw gdy: w czasie stanu wojennego Sejm nie może się zebrać na posiedzenie, na wniosek RM, w granicach wytyczonych - art.228 ust.. 3-5. Organem doradczym - Rada Bezp. Narodowego.

Uprawnienia w dziedzinie stosunków zew. Państwa: Prezydent w zakresie polityki zagr. współdziała z Ministrem SZ, Prezesem RM. Nie ma nakazu korzystania z pośrednictwa MSZ. Prawo mianowania i odwoływania pełnomocnych przedstawicieli RP w innych Państwach przy organizacjach międzynarodowych, przyjmowania listów uwierzytelniających i odwołujących akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw. Dla mianowania i odwoływania polskich ambasadorów ( kontrasygnata premiera). Ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych. ( Zawiadam. parlamentu lub zgoda). Wyrażanie zgody na mianowanie konsuli i do wystawiania tzw. listów komisyjnych do udzielania tzw. exequatur konsulom państw obcych. Udzielanie akredytacji misjom specjalnym.

Inne uprawnienia: Przedst. inicjatywy ustawodawczej w sprawie zmiany konstytucji. Zarządza referendum konstytucyjne. Podpisuje ustawy o zmianie konstytucji i ogłoszenie. Prawo powoływania I\3 członków Rady Polityki Pieniężnej i wniosek o powołanie Prezesa NBP. Powołuje: sędziów na wniosek KRS, 3 czloków KRRiTV, I- Prezesa SN i NSA, Prezesa i Wiceprezesa TK., I osobę do KRS. Nadawanie tytułów naukowych i orderów. <125,133>

77. AKTY PRAWNE PREZYDENTA RP:

Prezydent wydaje akty urzędowe: rozporządzenia z mocą ustawy, rozporządzenia,

zarządzenia postanowienia z art. 142 ust. 2.

Akty urzędowe Prezydenta wymagają podpisu Premiera ( kontrasygnata - odp. Premiera, ważność aktu ).

Podpisu nie potrzebuje, gdy: zarządzenie wyborów do Sejmu i Senatu. Zwołanie I-szych ich posiedzeń. Skracanie kadencji. Powoływ. i odwoływanie rozmaitych organów. Inicjatywa ustawodawcza. Akt łaski. Veto. Ratyfikacja i wypowiedzenie umowy międzynarod. Wniosek do TK o zgodność z konstytucją. Wniosek o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego. W formie ustnej np.: - wystąpienie publiczne. Prerogatywy - akty osobiste bez kontrasygnaty. Inne bez podpisu to: referendum, ogłoszenie ustawy, orędzie, wniosek o przeprowadzenie kontroli NIK, powołanie premiera, przyjmowanie dymisji rządu, wniosek o pociągnięcie do TS członka RM, odwołanie ministra z wotum nieufności, zwoływanie Rady Gabinetowej, ordery, sędziowie, obywatelstwo, powołanie I- Prezesa SN, Prezesa i Wice. TK, Prezesa NSA, wniosek o powołanie Prezesa NBP powołanie członków KRP, kreacja członków Rady Bezp. Nar. powołanie członków KRRiTV, zrzeczenie się urzędu.

78. CHARAKTER PRAWNY RADY MINISTRÓW:

Jeden z elementów dualistycznej egzekutywy. Główny, centralny ośrodek władzy wykonawczej. Powołana do prowadzenia polityki zewnętrznej i wew., kierowania całością adm. rządowej, decyzje dot. polityki państwa niezastrzeżonej innym organom.

Funkcje:

a)art. 146 ust. 4 p.2 w zakresie prawotwórstwa i kontroli nad nim ( rozporządzenia wykonawcze, uchwały; inicjatywa ustawodawcza<221>; może nadawać uchwalonym przez siebie projektom charakter pilny ).

  1. art. 146 ust.4 p. 1 wykonawcze ( zapewnia wykonywanie ustaw i wydawanie rozporządzeń do ustaw; obowiązek sprawozdania corocznego i wykonania ustawy budżetowej <226u1>; otrzymuje od Sejmu absolutorium ).

  2. <146u1,4p7,8,9,11> rządzenia ( ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków wew. i zew.)

  3. <146u3> kierowniczo - koordynacyjna ( kieruje organami adm. rządowej i kontroluje je; rola przy sporządzaniu ustawy budżetów).

79. SPOSÓB KREOWANIA RADY MINISTRÓW:

l ETAP - Prezydent powołuje Premiera a na jego wniosek Ministrów, w ciągu 14 dni ubiega się o wotum zaufania, po wygłoszeniu expose premiera. Sejm bezwzględną większością głosów decyduje. Jeżeli nie udzieli wotum to II etap.

II ETAP - Sejm formułuje rząd ( 14 dni ). Kandydaturę na Premiera zgłasza 46 posłów w głosowaniu imiennym. Sejm wybiera Prezesa RM, po wyborze Premier: expose proponowany skład RM. Sejm wtedy decyduje łącznie ( bezwzględną większością) Jeżeli otrzyma rząd wotum zaufania to rola prezydenta ogranicza się do zaakceptowania rządu. Jeżeli rząd nie otrzyma wotum to III etap.

III ETAP - 14 dni prezydent ma na powołanie rządu i odebranie przysięgi. Sejm ma 14 dni na udzielenie votum zaufania( zwykła większość głosów ). Jeżeli brak votum to Prezydent rozwiązuje Sejm i przyjmuje dymisje rządu.

80. SKŁAD RAPY MINISTRÓW:

Organ kolegialny,

skład: Prezes, ministrowie, wiceprezesi, wiceprzewodniczący określonych w ustawie komitetów.

Nie mogą oni prowadzić działalności nie mogącej się pogodzić ze sprawowaniem ich urzędów, muszą złożyć oświadczenie o działalności gospodarczej małżonka, swoim stanie majątkowych, zgłaszać się do tzw. Rejestru Korzyści. Nieokreślona jest liczba składu rządu.

PREMIER: pierwszoplanowa rola w rządzie, przewodniczący RM.. Kieruje RM i inspiruje jej działalność. Opracowuje program polityki państwa w expose. Przedstawia wniosek zawierający skład rządu. Reprezentuje RM. Organizuje prace rządu. Zwołuje jego posiedzenia (porządek dzienny). Koordynuje i kontroluje prace poszczególnych ministrów: a). zwierzchnik służbowy wszystkich pracowników adm. rządowej, b), faktyczny dysponent tek ministerialnych i innych rządowych stanowisk. Na jego wniosek Prezydent dokonuje zmiany w składzie rządu. Tylko on składa dymisje na ręce Prezydenta. Kreacja niektórych wyższych urzędników państwowych ( sekretarze i podsekreatrze stanu ). Uprawnienia wykonawcze: a).powoływanie i odwoływanie kierowników urzędów centralnych, wojewodów,

b), nadawanie urzędom centralnym statutów. Nadzór nad organami adm. rządowej. Wydawanie rozporządzeń.

WICEPREMIEZRY - Konstytucja nie wyodrębnia ich kompetencji. Działają wyłącznie w imieniu premiera, na podst. udzielonego im przez Premiera upoważnienia. Jeżeli nie zostaną powołani Premier powierza ich obowiązki innemu ministrowi. Premier może zgłosić wniosek do Prezydenta o zmianę wicepremiera. Odpowiadają i przysięgają przed Sejmem.

MINISTROWIE" ( resortowi ) - Skład rządu. Sprawują samodzielnie stanowiska kierowników resortów. Rozporządzenia i zarządzenia do ustaw. Rząd na wniosek Premiera może uchylić. Mają do pomocy sekretarzy i podsekretarzy stanu. MINISTROWIE - ( bez teki) - Nie kierują żadnym resortem, wypełniają zadania wyznaczone przez Premiera. Stanowiska sekretarzy i podsekretarzy mogą być obsadzone przez Premiera na wniosek właściwych ministrów. Minister ustala zakres ich czynności. Sekretarze zastępują ministra w zakresie przez niego ustalonym. WICEMINISTROWIE - Pomocnicy ministrów, nie są w RM.

Są też węższe wew. gremia opiniodawczo - doradcze w RM: ( rady, komitety, zespoły ):

a). Komitet Ekonomiczny RM.

b). Komitet Rozwoju Regionalnego RM.

c). Komitet Społeczno Polityczny RM, d). Komitet Spraw Obronnych RM. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów: duża rola w funkcjonowaniu rządu. Urząd zapewniający merytoryczną, organizację. prawną, techniczną i kancelaryjne - biurową obsługę RM. Szef kancelarii powoływany i odwoływany przez Premiera. (też sekretarze i podsekretarze).

81. AKTY PRAWNE RZĄDU:

Rząd ma prawo: Inicjatywy ustawodawczej, a w jej ramach monopol w zakresie: budżetu, prowizorium budżetowe, zmiany ustawy budżetowej, ustawmy o zaciąganiu długu publicznego, ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo.

Rząd może: wysuwać projekty uchwał. Rozporządzenia wykonawcze. Uchwały w zakresie wykonywania swoich konstytucyjnych uprawnień.

82. ZAKRES DZIAŁANIA RADY MINISTRÓW:

Polityka wew. i zagraniczna. Kieruje całością adm. rządowej. Wg zasady domniemania kompetencji rządu w zakresie polityk:! państwa, podejmuje wszystkie działania niezastrzeżone innym organom. Zadania RM: związane z kierowaniem całą administracją rządową, dotyczące stosunków z parlamentem, w zakresie działalności normatywnej, dot. stosunków z ministrami i kierownikami urzędów centralnych, wobec organów samorządu terytorialnego, w stosunku do terenowych organów adm. ogólnej.

83. ZAGADNIENIA ODPOWIEDZIALNOŚCI RZĄDU I JEGO CZŁONKÓW:

Konstytucyjna ( prawna )

- gdy członek rządu dopuszcza się umyślnie w związku ze sprawowaną funkcją naruszenia konstytucji lub ustawy.

Polityczna ( parlamentarna )

-jest to odpowiedzialność przed parlamentem ( solidarna lub indywidualna ). Dwie formy stosowania tej odpowiedzialności przez Sejm: konstruktywne wotum nieufności, wotum zaufania.

Wotum zaufania - w chwili tworzenia rządu lub gdy w trakcie funkcjonowania rząd zechcą z jakiś powodów związać swą politykę, pracę, konkretne przedsięwzięcia związać z wnioskiem o zaufanie Sejmu. O wotum decyduje bezwzględna większość głosów Sejmu w pierwszym przypadków, w drugim zwykła. Konstruktywne wotum nieufności- określa niezadowolenie z działalności gabinetów, obalenie rządu ze wskazaniem nowego składu. Wniosek musi być na piśmie podpisany przez co najmniej 46 posłów. Musi imiennie wskazywać nowego kandydata na Premiera. Głosowanie po 7 dniach od zgłoszenia ale nie później niż na pierwszym posiedzeniu . Głosowanie. zwykła większość głosów. Jeżeli upadnie to powtórny wniosek - ale dopiero po 3 mieś. chyba że poparty 115 posłami.

Konsekwencją uchwalenia KWN jest dymisja rządu, istnieje także indywidualne wotum nieufności- uchwalane wobec poszczególnych ministrów. Wnioski - forma pisemna z podpisami 69 posłów i uchwalenie po opinii właściwych komisji sejmowych. Tryb taki sam jak KWN. Konsekwencja uchwalenia - dymisja ministra. Odpowiedzialność ma dodatkowo także aspekt moralny ( nawet religijny).

84. ODPOWIEDZIALNOŚĆ KONSTYTUCYJNA, PRZESŁANKI, SKUTKI:

Zachodzi, gdy członek rządu lub innej określonej przez prawo naczelnej instytucji publicznej, a nawet osoba sprawująca urząd wyższej rangi dopuszcza się umyślnie w związku ze sprawowaniem funkcji ( lub rządu ) naruszenia konstytucji lub ustawy. Geneza: impeachment w Anglii.

Odpowiedzialność ponoszą: Prezydent, Premier, członkowie RM, Prezes NBP, NIK, członkowie KRRiTV, osoby, którym Premier powierzył kierowanie ministerstwem. Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych, też posłowie i senatorowie. ( gdy prowadzą działalność gospodarcza z wykorzystaniem mienia państwa lub nabycie zakazanego majątku ). Prezydent, RM - odp. konst. za naruszenie konst. lub ustaw, a także za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem.

Reszta-jedynie odp. za tzw. delikt konstytucyjny, a za przestępstwa w związku ze stanowiskiem przed sądami powszech. Prezydenta pociąga Zgromadzenie Narodowe, resztę Sejm przed TS, okres przedawnienia 10 lat.

Katalog kar: utrata czynnego i biernego prawa wyborczego, zakaz zajmowania pewnych stanowisk, utrata pewnych orderów, odznaczeń, tytułów honorowych i zdolności do ich uzyskania; utrata stanowiska, złożenie z urzędu; gdy przestępstwa kary z ustaw karnych; utrata mandatu. Nie obowiązuje lex retro non agit.

85. POZYCJA USTROJOWA TRYBUNAŁU STANU:

TS - sąd szczególnego rodzaju, którego celem jest ukaranie winnych naruszenia konstytucji i ustaw, orzeka o odpowiedział. konstytucyjnej osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe. Sejm może postawie w stan oskarżenia ( w przypadku Prezydenta Zgromadzenie Narodowe). W zakresie wyrokowania zajmuje całkowitą niezależność. Jest sadem dwuinstancyj. ( możliwość apelacji ). Okres przedawnienia 10 lat. Katalog kar szeroki: utrata czynnego i biernego prawa wyborczego, zakaz zajmowania pewnych stanowisk, utrata pewnych orderów, odznaczeń, tytułów honorowych i zdolności do ich uzyskania; utrata stanowiska, złożenie z urzędu; gdy przestępstwa kary z ustaw karnych; utrata mandatu. Nie obowiązuje lex retro non agit. Odpowiedzialność ponoszą: Prezydent, Premier, członkowie RM, Prezes NBP, NIK, członkowie KRRiTV, osoby, którym Premier powierzył kierowanie ministerstwem. Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych, też posłowie i senatorowie. Prezydent i członkowie RM odpowiadają za delikt konstytucyjny t za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem.

Reszta - delikty konstytucyjne.

Skład: przewodniczący ( I Prezes Sądu Najwyższego ), 2 zastępców 16 członków. Kadencja 4 lata. Sędziowie są niezawiśli i podlegają tylko konstytucji i ustawom. Jest immunitet formalny, względny, i nietrwały sędziego.

86. POSTEPOWANJE PRZED TRYBUNAŁEM STANU:

Postawienie w stan oskarżenia: Prezydent- Zgromadzenie Narodowe, inni- Sejm. Wniosek o postawienie w stan oskarżenia:

a). Prezydenta - złożony Marszałkowi Sejmu przez 140 członków Zgrom. Naród,

b), innych osób przez Prezydenta, komisję śledczą ( 2\3 głosów jej członków ) lub 115 posłów.

Marszałek Sejmu przesyła wniosek do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej Sejmu. Po przeprowadzeniu dochodzenia uchwala przekazanie wniosku do ZN ( Prezydent) lub Sejm (inne osoby). Wnioskuje o podjęcie dochodzenia lub umorzenia. Gdy ZN lub Sejm da zgodę na podjęcie oskarżenia, sprawa przechodzi do TS ( bo uchwały TS lub Sejmu to akty oskarżenia). ZN lub Sejm wybiera ze swego grona 2 oskarżycieli ( gdy chodzi o Prezydenta obaj muszą mieć kwałifik. sędziowskie, gdy o inne osoby tylko jeden ).

Głosowanie nad podjęciem oskarżenia:

Prezydenta- 2\3 głosów,

innych osób - bezwzg. większość. Trybunał składa się z przewodniczącego (I Prezes SN ), 2 zastępców, ( sędziowie), 16 członk. ( 1\2 sędziowie ).

W procedurze przed TS stosuje się przepisy kodeksu postępowania karnego.

Dwuinstancyjność TS -

a).pierwsza instancja składa się z przewodniczącego i 4 sędziów

b). Druga instancja - przewodniczący oraz 6 sędziów.

Okres przedawnienia wynosi 10 lat. Katalog kar pyt: wcześniej. Brak zasady lex. retro non agit. Wykonanie wyroków Sąd Wojewódzki w Warszawie.

87. ORGANIZACJA TRYBUNAŁU STANU:

Skład: Przewodniczący ( l Prezes SN ), 2 zastępców, ( sędziowie ), 16 członk. ( 1\2 sędziowie ). Wybierani są przez Sejm spośród senatorów i posłów na czas kadencji Sejmu. Dwuinstancyjność TS -

a).pierwsza instancja składa się z przewodniczącego i 4 sędziów h). Druga instancja- przewodniczący oraz 6 sędziów. Sędziowie są niezawiśli i podlegają jedynie konstytucji i ustawom.

88. POZYCJA USTROJOWA TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO:

TK - instytucjonalizacja kontroli konstytucyjnej prawa. 2 rodzaje:

l), kontrola parlamentarna ( wewnątrzparlamentarna ) sprawowana przez sam parlament i jego organy wew.

2). kontrola pozaparlamentarna sprawowana przez organy zewnętrzne

wobec parlamentu, działające na zajadzie niezależności od parlamentu lub też wprost przez sądy powszechne, ( system amerykański ), których orzeczenia o niekonstytucyjności aktów prawnych nie mają charakteru erga annes i wywołują skutki prawne jedynie wobec stron procesowych.

TK- orzeka o zgodności z konstytucją ustaw i innych aktów normatyw. oraz rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa. TK - sąd szczególnego rodzaju o szczególnych kompetencjach, rozstrzyga spory prawne, prawniczy skład ( sędziowie ), członkowie TK niezawiśli, orzeczenia wydawane są po przeprowadzeniu rozprawy i w imieniu R.P, sędziowie podlegają ustawom, TK nic podlega SN, nie działa w sferze stosowania prawa ale orzeka jaka norma obowiązuje a jaka nie,

w postępowaniu - procedura sądowa, status członka podobny do statusu sędziego ( sądowy status prawny TK ), suwerenność organizacyjna realizowana poza systemem instytucjonalnym wymiaru sprawiedliwości.

Funkcja orzecznicza dotyczy oceny a), zgodności z konstytucją ustaw i umów międzynarodowych,

b), zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi,

c). zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwa z konstytucją, ratyfikowanym i umowami międzynar.

d), skarga konstytucyjna,

e), spory kompetencyjne,

f), zgodność z konstytucją celów lub działalności partii politycznych. Badanie konstytucyjności prawa dot.

a), treści aktu ( zgodność materialna )

b)kompetencji do jego wydania ( zgodność formalna).

c), dochodzenia ustawowego trybu dojścia aktu do skutku ( zgodność proceduralna).

Funkcja sygnalizacyjna zawiadomienie organu, który - stanowi prawo o stwierdzonych uchybieniach i lukach w prawie których usunięcie jest niezbędne dla zapewnienia spójności systemu prawnego.

Brak funkcji interpretacyjnej. Orzeczenie TK - moc powszechnie obowiązująca i ostateczna.

89. POSTĘPOWANIE PRZED TRYBUNAŁEM KONSTYTUCYJNYM:

Postępowanie - w sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się przepisy KPC ( dot. partii polit. KPK ). Podmioty mające prawo inicjowania postępowania: Prezydent, Marszałkowie Sejmu i Senatu, Premier, 50 posłów, 30 senatorów, I Prezes SN. Prezes NSA, Prokurator Generalny, Prezes NIK, RPO. legitymizacja ogólna tzn: w każdej sprawie. Legitymizacja funkcjonalna- każda instytucja, organ może wystąpić 7. wnioskiem w sprawie zgodności aktów, które dot. sfery ich działania. Wnioski prezes Tk kieruje do odpowiedniego sędziego TK w celu rozpoznania wstępnego. Gdy wniosek jest bezzasadny odmowa ( można wtedy zażalenia ). Kontrola abstrakcyjna- dot. zgodności ze wzorcem normatywnym. Kontrolę konkretną inicjować może każdy sąd przedstawiając TK pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynar. lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.

Z wnioskiem w sprawach sporu kompetencyjnego pomiędzy organami konstytucjonalnymi centralnymi państwa do TK wystąpić mogą: Prezydent, Marszałkowie, Premier, I Prezes SN, Prezes NSA, NIK.

TK - organ skargowy.

Trybunał orzeka:

  1. w pełnym składzie: spory kompetencyjne między konstytucyjnymi organami, stwierdzenie przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta i zastąpienie go Marszałkiem Sejmu, zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych, wniosku Prezydenta o zbadanie zgodności ustawy przed jej podpisaniem ( lub umowy międzynar. ) z Konstytucją o szczególnej zawiłości.

  2. w składnic 5 sędziów: zgodność ustaw lub ratyfikowanych umów międzynarodowych z Konstytucją, zgodność ustaw z umowami międzynar., których ratyfikacja wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie.

  3. w składzie 3 sędziów: zgodności innych aktów normatywnych z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, zażaleń na odrzucenie wniosku, wyłączenia sędziego.

TK - rozpoznaje na rozprawie wnioski i skargi konstytucyjne. W sprawach których ustawa nie wymaga rozpoznania na rozprawie, to na posiedzeniach. Orzeczenie zapada większością głosów i może odnosić się do całego aktu normatywnego lub poszczególnych jego części.

TK wydaje wyroki w sprawach dotyczących:

zgodności ustaw i umów międzyn. z konstyt.

Zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi. Zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z konstytucją i ratyfikowanymi umowami międzyn., ustawami.

Skarg konstytucyjnych.

Zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych.

TK wydaje postanowienia w sprawach: Rozstrzygnięcia sporów kompetencyjn. O przeszkodzie w sprawowaniu urzędu Prezydenta. Marszałek == tymczasowy Prezydent, l innych. Jedno instancyjne.

90. ORGANIZACJA TK:

Skład - 15 sędziów.

Wybierani są indywidualnie przez Sejm na dziewięć lat, spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą i posiadających kwalifikacje do zajmowania stanowiska sędziego SN i NSA.

Kandydatów przedstawia: 50 posłów,

Prezydium Sejmu.

Głosowanie - bezwzględna większość głosów, brak reelekcji. W okresie kadencji sędziowie nic mogą należeć do partii politycznych, związku zawodowego ani działalności publicznej która przeszkadza. Wygaśnięcie mandatu sędziego TK stwierdza Zgromadzenie Ogólne gdy: sędzia zrzeka się stanowiska, orzeczenie lekarskie o niezdolności trwałej, skazanie prawomocnym wyrokiem, prawomocne orzeczenie dyscyplinarne o skazaniu na karę usunięcia ze stanowiska sędziego TK, a Prezes TK .- gdy śmierć sędziego.

Immunitet formalny ( procesowy ) oznacza: utrudniony tryb ścigania, środków przymusu ( areszt, zatrzymanie ).

Zgoda TK na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej lub pozbawienia wolności. Może być zatrzymany gdy na gorącym uczynku ale Prezes TK musi być o tym powiadomiony.

Organy TK:

I). Zgromadzenie Ogólne - ( tworzą go sędziowie) - uchwalanie regulaminu trybunału, wybór kandydatów na prezesa i wiceprezesa, uchwalanie Statutu Biura Trybunału, uchwalenie projektu wydatków i dochodów trybunału, zatwierdzenie informacji dla parlamentu o istotnych problemach wynikających z działalności orzecznictwa TK, inne.

2). Prezes - (organ monokratyczny )- członek i przewodniczący Zgromadzenia Ogólnego: zwołuje m.in. raz do roku Zgromadzenie Ogólne, ( działalność TK i problemy ).

Zgromadzenie Ogólne podejmuje uchwały, gdy bierze udział w nim minimum 2\3 sędziów w tym prezes i wiceprezes. Prezesa i wiceprezesa wybiera Prezydent.

91. SKUTKI PRAWNE ORZECZEŃ TK;

A). Orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życic konstytucji orzeczenia TK o niezgodności z konstytucją ustaw uchwalonych przed dniem jej wejścia w życic nic są ostateczne i podlegają rozpatrzeniu przez Sejm, który może odrzucić to orzeczenie 2\3 głosów ( nie dot. to odpowiedzi do pytań prawnych ). Orzeczenie TK które nie zostało rozpatrzone przez Sejm w terminie 6 miesięcy od dnia przedłożenia sejmowi lub rozpatrzone zostało ale Sejm nie zmienił lub nie uchylił przepisów z konstytucją niezgodnych jest ostateczne i powoduje uchylenie ustawy lub tych przepisów z dniem ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

B), Jeżeli TK uznał za niezgodną z konstytucją ustawę której Prezydent odmówił podpisania wtedy zamyka się postępowanie ustawodawcze. Jeżeli niezgodność dotyczy poszczególnych przepisów. Prezydent może podpisać ustawę z pominięciem tych przepisów albo zwraca Sejmowi do ponownego rozpatrzenia.

O. Sad który prowadzi ewidencję partii w razie wątpliwości co do zgodności celów partii z konstytucją przekazuje sprawa do TK. Jeżeli TK potwierdza to sąd prowadzący ewidencję niezwłocznie skreślają.

D). Orzeczenia TK - nic mają retroaktywnego charakteru chyba że wchodzą w życic w dzień ogłoszenia ale TK może ustalić inny termin ( ustaw do 18 miesięcy, inny akt do 12 ). W przypadku orzeczeń które wiążą się z finansami nieprzewidzianymi w budżecie to termin po opinii RM.

E). Orzeczenia o niezgodności z konstytucją, umową międzynarodową, ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego wydano prawomocne orzeczenie sądowe jest podstawą do wznowienia postępowania.

92, KONSTYTUCYJNY MODEL KONTROLI PAŃSTWOWEJ: Kontrola - badanie, ocena cudzej działalności z. określonego punktu widzenia. Obejmuje więc: ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalności jednostki kontrolowanej, porównanie stanu faktycznego ź obowiązującymi wzorcami działania, ustalenie przyczyn występujących niezgodności, wyciąganie wniosków mających na celu zapewnienie pełnej zgodności działania kontrolowanej jednostki z obowiązującymi założeniami i wzorcami. Kontrolę państwową łączy się z NIK: prowadzenie kontroli działalności gospodarczej, finansowej, organizacyjno administracyjnej, organów adm. rządowej, podlegających im jednostek z punktu widzenia ich legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. Oznacza to: zgodność z obowiązującym prawem, odpowiedniość środków do określonych potrzeb i racjonalne ich wykorzystanie, określoną staranność wyznaczoną wystarczającą wiedzą i dobrą w i arą.

Zasada kolegialności działania NIK - ( kolegium" wew. kierowniczy organ podejmujący uchwałę dot. najbardziej istotnych kwestii działalności izby). Istnieje model bezpośredniej podległości NIK parlamentowi: Prezes NIK odpowiedz, przed Sejmem, Prezes NIK powołany przez Sejm za zgodą Senatu na 6 lat, Sejm przyjmuje sprawozdania z działalności NIK, współpraca NIK z Sejmem w procedurze udzielania absolutorium rządowi.

93. ZAKRES PODMIOTOWY KONTROLI NIK:

Właściwość kontrolna NIK w zależności od statusu Jednostki kontrolowanej:

charakter obligatoryjny - jeżeli idzie o państwowe jednostki organizacyjne; charakter fakultatywny - w odniesieniu do pozostałych podmiotów.

NIK kontroluje działalność: organy adm. rządowej; NBP; państwowe organy prawne i inne państwowe jednostki organizac. (tzn: przedsiębiorstwa państwowe, banki państwowe itp. ); organy samorządu terytorialnego komunalnych jednostek organizacyjnych; podmioty prywatne i niepaństwowe ( w zakresie działań zleconych lub powierzonych przez państwo ).

NIK nie kontroluje organów władzy ustawodawczej, może jedynie w sferze wykonawstwa oraz zarządzania ( np.: kontrola budżetu kancelarii Sejmu lub Senatu ).

NIK nie kontroluje finansów TS i K.RS.

Wykonanie budżetu NIK kontroluje Sejm.

94. ZAKRES PRZEDMIOTOWY KONTROLI NIK:

Określa co jest kontrolowane, wyznacza granice kontroli NIK. Przedmiot kontroli odnosi się do wykonania budżetu państwa,

realizacji innych ustaw, aktów w zakresie działalności finansowej, gospodarczej i organizacyjno - adm. jednostek kontrolowanych, czyli przedmiotem kontroli jest stan faktyczny w zakresie realizowanej działalności jednostki konstruowanej. Stan faktyczny należy odróżnić od wzorców kontrolnych takich jak: legalność, gospodarność, celowość. rzetelność, z którymi przedmiot kontroli może być zgodny lub nie. Uzależnia się ilość stosowanych w kontroli wzorców do statusu kontrolowanej jednostki.

95. TRYB CZYNNOŚCI KONTROLNYCH NIK:

Procedura orientowana: zasadami kontradyktoryjności ( możność wniesienia zastrzeżeń do ustaleń kontroli, przez kontrolowanego ), quasi instancyjność ( ponowne rozpatrzenie zastrzeżeń kontrolowanego przez komisje odwoławczą). Postępowanie kontrolne oznacza sposób przeprowadzenia kontroli, zasady jej wykonywania i realizacji wyników. Postępowanie kontrolne ma na celu ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalności jednostek poddanych kontroli, rzetelne jego udokumentowanie i dokonanie oceny kontrolowanej działalności wg określonych ustawą kryteriów. Kontrola na zlecenie: Sejmu i jego organów na wniosek Prezydenta RP, Premiera, z inicjatywy własnej. Czynności kontrolne wykonują pracownicy NIK ( kontrolerzy ). Kontroler ustala stan faktyczny, a wyniki umieszcza w protokole. Przed podpisaniem protokołu kierownik jednostki kontrolowanej, może w terminie 14 dni od jego otrzymania zgłosić zastrzeżenia rozpatrywane przez Komisje Odwoławcza. Uchwala Komisji po zatwierdzeniu przez Prezesa NIK jest ostateczna. Kontroler obowiązany jest niezwłocznie poinformować kierownika jednostki kontrolowanej, potem kierownika jednostki nadrzędnej o stwierdzeniu bezpośredniego zagrożenia życia lub dużej szkody w mieniu w celu zapobieżenia im. NIK przedkłada Sejmowi, Prezydentowi i Premierowi inf. o wynikach kontroli i zbiorcze wyniki kontroli.

96. ORGANIZACJA NIK:

NIK działa kolegialnie.

Skład:

a). Kolegium NIK

b), departamenty

c), delegatury.

Kolegium NIK: organ wewnętrzny i kierowniczy, ustanawia kompetencje do organizacji pracy NIK, możliwość podejmowania decyzji władczych, niezawisłość członków kolegium, tworzą go: Prezes NIK. wiceprezesi NIK, dyrektor generalny NIK. 14 członków.

Prezes - powoływani i odwoływani przez Sejm na wniosek Marszałka Sejmu lub 35 posłów bezwzględna większością za zgodą Senatu, kadencja 6 lat, prawo reelekcji, immunitet formalny, incompatibilitas. Wiceprezesi- od 2 do4 powołuje i odwołuje Prezydium Sejmu na wniosek Prezesa NIK, bieżący nadzór nad działalnością określonych przez Prezesa NIK departamentów i delegatur.

1 Dyrektor Generalny - powołany i odwołany prezesa NIK za zgodą Marszałka Sejmu.

Członkowie - powołani przez. Prezydium Sejmu: na wniosek Prezesa NIK.

Kolegium zatwierdza: analizę wykonania budżetu państwa i innych planów finansowych, coroczne sprawozdanie z działalności NIK. Kolegium uchwala: opinie w przedmiocie absolutorium dla RM. wnioski w sprawie rozpatrzenia przez Sejm określonych problemów związanych z działalnością organów wykonujących zadania publiczne itp. 20 departamentów: 13 kontrolnych + 7 administracyjnych.

97. POZYCJA USTROJOWA RPO:

RPO powołany przez Sejm za zgodą Senatu na wniosek marszałka Sejmu lub 35 posłów. Odwołany tylko przez i w ścisłe określonych przypadkach. Składa coroczne sprawozdanie ze swej działalności (dla Sejmu i Senatu ).Uwagi o stanie przestrzegania prawa i wolności obywateli. Nie jest on organem Sejmu, jest organem samodzielnym. RPO ma zadanie ochronę praw i wolności obywateli - kontrola sposobu przestrzegania prawa i wolności obywateli w działalności innych organów państwa. Posiada status organu niezależnego od innych organów państwowych. Organ niezawisły w swej działalności. Gwarancje niezawisłości ( zasada nieodwoływalności RPO przed kadencją, immunitet nietykalności, incompaibilitas, apolityczność). Rzecznik po zapoznaniu się ze sprawą może: podjąć sprawę, poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania, przekazać sprawę w\g właściwości, nie podejmować sprawy.

98. TRYB I FORMY DZIAŁANIA RPO:

Zadania RPO: l), rozpatruje indywidualne skargi obywateli i podejmuje stosowne czynności mające na celu likwidowanie zauważonych naruszeń w konkretnych przypadkach. 2). może występować z inicjatywami mającymi na celu usuwanie hierarchicznych niezgodności występujących miedzy aktami prawnymi. 3). może kierować do odpowiednich organów wnioski mające na celu podjęcie inicjatywy ustawodawczej. 4). wywiera wpływ na kształtowanie kierunków wykładni prawa dot. praw i wolności obywateli, 5). ma obowiązek inf. Sejmu i Senatu a także opinii publicznej o stanie przestrzegania wolności i praw obywateli. RPO ma swobodę w podejmowaniu decyzji, jeżeli podejmie jakąś sprawę musi wszcząć kroki pozwalające stwierdzić że w danym przypadku istotnie naruszone jest prawo - to tzw. postępowanie wyjaśniające. RPO może wystąpić do Sejmu z wnioskiem o zbadanie danej sprawy przez NIK. Zasada pomocniczości działań RPO wobec innych organów ochrony wolności i praw człowieka i obywatela. Po zbadaniu sprawy RPO występuje z wnioskiem do organu gdzie znalazł naruszenie. Wniosek może zawierać sugestie co do sposobu postępowania, lub może rządać wszczęcia post. dyscyplinarnego lub innych sankcji w stosunku do urzędników winnych błędów. W ciągu 30 dni badany podmiot informuje RPO o podjętych działaniach. Jeżeli brak infr. to wniosek kierowany jest do organu nadrzędnego.

100. ZASADY WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI:

Ustawa ( prawo o ustroju sadów powszechnych ) formułuje w sposób pozytywny zakres przedmiotowy wymiaru sprawiedl. Sądy powszechne forozstrzygają sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, rodzinnego, opiekuńczego oraz prawa pracy, ubezpieczeń społecznych. Sądami powszechnymi są: apelacyjne, okręgowe, rejonowe. Sprawowanie wymiaru sprawiedliwości to jeden z podstawowych przejawów aktywności państwa dot. bezpośrednio praw obywatelskich. ZASADY: powoływania sędziów przez prezydenta na wniosek KRS, udziału czynnika społecznego w rozpoznawaniu spraw, wydawanie wyroków w imieniu RP, nadzoru judykacyjnego Sądu Najwyższego, kolegialności rozpoznania i rozstrzygania spraw, jawności postępowania, równości stron w postępowaniu, prawo do obrony, instancyjność postępowania, niezawisłość sędziów, jednolitość orzekania, prawda obiektywna, domniemanie niewinności. Gwarancje zasady niezawisłości sędziów: immunitet, nieusówalność.

101. NADZÓR JURYSDYKCYJNY SADU NAJWYŻSZEGO

Spr. - nadzór nad działalnością wszystkich innych sądów w zakresie orzekania, rozpoznawanie spraw w zakresie przekazanym szczególnymi przepisami, zapewnia prawidłowość i jednolitość wykładni prawa, opiniuje projekty nadesłanych ustaw. Nadzór jurysdykcyjny SN wykonywany jest przez:

rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń sądowych stosownie do przepisów prawa procesowego,

rozpoznawanie kasacji od prawomocnego orzeczenia sądu odwoławczego kończącego postępowanie sądowe,

podejmowanie uchwał mających na celu wyjaśnienie przepisów, prawnych budzących wątpliwości w praktyce lub których stosowanie wywołało rozbieżność w orzecznictwie. podejmowanie uchwał zawierających rozstrzygnięcia zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie,

rozpoznawanie innych spraw należących do właściwości SN. Sędziowie SN powoływani są przez Prezydenta na wniosek KRS na czas nieokreślony.

104. REFERENDUM OGÓLNOKRAJOWE.

Referendum - instytucja ustrojowa właściwa demokracji bezpośredniej. Pojęcie referendum oznacza- zazwyczaj sposób bezpośredniego rozstrzygania przez uprawnione podmioty przez ogłaszanie o istotnych sprawach życia całego państwa lub jego części. Jeżeli przedmiotem referendum jest ustawa to przyjęcie jej w referendum daje jej moc równą ustawie uchwalonej przez parlament. Klasyfikacja referendum: obligatoryjne ( obowiązkowe ), fakultatywne.

Rodzaj materii, której dot. głosowanie: ustawodawcze,

konstytucyjne,

uchwałodawcze.

Moment przeprowadzenia referendum: zatwierdzające,

wstępne.

Zasady i tryb przeprowadzenia referendum: w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa, prawo zarządzania ma Sejm i Prezydent. Prawo udziału mają osoby z prawem wybierania do Sejmu, sprawa o szczególnym znaczeniu nie może być poddana 2 raz pod referendum ( dopiero po 4 latach ), grupa 500 tyś. osób możewysunąć inicjatywę ( ale nie może dot. wydatków, dochodów, obronności itp.), jeżeli Prezydent zarządza to Senat przez 14 dni wyraża zgodę lub nie, referendum w dzień wolny, wyniki ustala Państwowa Komisja Wyborcza i poddane są do publicznej wiadomości.

105. REFERENDUMM LOKALNE:

Biorą w nim udział mieszkańcy określonego terytorium.

Wyrażają oni swą wolę co do: sposobu rozstrzygania jakiejś sprawy

dot. społeczności lokalnej,

odwołania rady gminy przed upływem kadencji,

referendum z inicjatywy: władzy gminy,

1\10 mieszkańców.

Jeżeli chęć odwołania rady gminy to tylko na wniosek mieszkańców i nie wcześniej niż po 12 miesiącach od początku kadencji, gdy udział 30% ludności.

Uchwała Rady Gminy o przeprowadzenie referendum - bezwz. większość.

Referendum przeprowadza się między 30 a 50 dniem od dnia opublikowania uchwały. Referendum w sprawie odwołania rady gminy - wojewódzki komisarz wyborczy, decyduje o przeprowadzeniu i wszystko związane z ich przeprowadzeniem leży w jego rękach.

Referendum przeprowadzają i ustalają wyniki - komisje terytorialne i komisje obwodowe. Ważne gdy udział 30 %. Po referendum rada gminy realizuje jego wyniki ale gdy rady rozwiązanie to następuje ono automatycznie.

106. SAMORZĄD TERYTORIALNY W ŚWIETLE KONSTYTUCJI RP:

W języku potocznym samorząd oznacza samodzielne i niezależne zawiadywanie swoimi sprawami. Samorząd ( w ustroju adm. państwowej) oznacza samodzielne i niezależne wykonywanie przez określone organizmy pewnych funkcji państwowych o charakterze adm. - samorząd jako instytucja decentralizacji administracji. Samorząd ma charakter administracyjny. Wykonuje zadania publiczne, które nie są zastrzeżone innym. Ma osobowość prawną. Podmiot gospodarczy. Prawo własności i inne prawa majątkowe. Autonomia finansowa. Wykonuje zadania własne i zlecone ( np. prowadzenie aktów stanu cywilnego). Ponosi odpowiedzialność polit. i cywilną Zadania realizowane są. przez organy stanowiące i wykonawcze.

POJECIA

zakaz subdelegacji - przekazania przez organ upoważniony kompetencji do wydania rozporządzenia innemu organowi,

Zasada dyskontynuacji oznacza, że Sejm nowej kadencji nie rozstrzyga spraw niedokończonych w trakcie poprzedniej kadencji.

Kontrasygnata - dodatkowe podpisanie aktu prawnego (ustawy bądź rozporządzenia) przez drugą osobę, potwierdzające jego ważności i przenoszące pełną odpowiedzialność polityczną i prawną na podpisującego. W systemie rządów parlamentarno-gabinetowych oznacza najczęściej podpisanie aktu urzędowego wydanego przez głowę państwa przez premiera lub ministra odpowiedniego resortu.

Próg wyborczy zwany również Klauzulą zaporową - minimalny procent głosów wyborców w wyborach parlamentarnych w skali całego kraju uprawniający daną listę wyborczą (partię) do uczestnictwa w rozdziale mandatów. Występuje w proporcjonalnych systemach wyborczych. Jednym z najważniejszych celów wprowadzenia progu wyborczego do ordynacji wyborczej jest uniemożliwienie dostępu do parlamentu ugrupowaniom marginalnym, a co za tym idzie zapobieżenie rozdrobnieniu politycznemu w parlamencie. Obecnie w Polsce istnieje próg 5% dla partii i 8% dla koalicji.

Konstruktywne wotum nieufności - rodzaj wotum nieufności, zabezpieczający przed pochopnym odwołaniem rządu przez parlament i tym samym utrudniający destabilizację systemu politycznego. W tym rozwiązaniu głowa państwa przyjmuje dymisję rządu tylko wtedy, gdy część parlamentu, która wystąpiła o wotum nieufności, jednocześnie zgłosiła i uzyskała poparcie większości parlamentu dla kandydata na nowego premiera. W myśl postanowień Konstytucji RP z 1997 roku (art.158) Sejm może uchwalić wotum nieufności w stosunku do Rady Ministrów większością ustawowej liczby posłów (co najmniej 231) na wniosek zgłoszony przez co najmniej 46 posłów i wskazujący imiennie kandydata na nowego Prezesa Rady Ministrów

W Polsce wotum zaufania oznacza udzielenie rządowi albo poszczególnym jego członkom aprobaty Sejmu, większością głosów. Rząd albo minister, który wotum zaufania nie uzyskał musi się podać się do dymisji, choć np. premier może zostać jeszcze raz zgłoszony i jeszcze raz ubiegać się o poparcie parlamentu Inicjatywa ustawodawcza - uprawnienie do tworzenia projektów aktów prawnych i przedstawiania ich organom władzy ustawodawczej.

Immunitet - to przywilej, na mocy którego osoba pełniąca określoną przepisami funkcję (np. sędzia, Prezes NIK, Rzecznik Praw Obywatelskich, sędzia Trybunału Konstytucyjnego lub sędzia Trybunału Stanu) nie podlega określonym przepisom, do przestrzegania których inne osoby są zobowiązane. Immunitet oznacza tym samym ograniczenie odpowiedzialności prawnej danej osoby z tytułu pełnienia przez nią określonej funkcji.W doktrynie prawa konstytucyjnego wyróżnia się dwa aspekty immunitetu: materialny i formalny. Immunitet materialny oznacza, iż dana osoba nie może być pociągnięta do odpowiedzialności za działania wchodzące bezpośrednio w zakres sprawowania określonej funkcji społecznej. Najlepszym przykładem immunitetu materialnego jest immunitet parlamentarny. Parlamentarzysta nie może zostać pociągnięty do odpowiedzialności za działania bezpośrednio związane z działalnością parlamentarną - np. za wystąpienia w parlamencie, sposób głosowania, zgłaszane inicjatywy ustawodawczej. immunitet formalny nazwany jest również immunitetem osobistym. Oznacza on ograniczenie odpowiedzialności prawnej (w szczególności odpowiedzialności karnej) danej osoby ze względu na pełnioną funkcję.

Gerrymandering - polega na celowym podziale okręgów wyborczych w sposób pozwalający na zmaksymalizowanie osiąganych korzyści wyborczych dla ugrupowań rządzących. Nazwa wywodzi się od gubernatora stanu Massachussetts - Elbridge'a Gerrego, który w wyborach stanowych w roku 1812 dokonał podziału na okręgi wyborcze w sposób ewidentnie promujący kandydatów Partii Demokratycznej.

ISTOTA I POJĘCIE KONSTYTUCJI

Termin konstytucja pochodzi od łacińskiego słowa constituere co oznacza :ustanawiać, urządzać. Już od początku dziejów czynności organów państwowych zmierzają do określenia ustroju politycznego.

Dziś wskazać można na różne znaczenie terminu konstytucja;

- jest on używany czasem w znaczeniu socjologiczno-politycznym na określenie faktycznego układu sił politycznych istniejących w danym państwie, decydującego o treści prawa.

W tym znaczeniu (tzn. KONSTYTUCJA FAKTYCZNA) konstytucję posiada każde państwo niezależnie od istniejącego systemu politycznego i od istnienia w nim konstytucji pisanej.

- używany jest także na określenie całokształtu norm prawnych mających za przedmiot ustrój polityczny państwa, bez względu na ich charakter prawny i formę aktów prawnych, w których są zawarte. Przykładem takiej konstytucji, określanej mianem KONSTYTUCJI MATERIALNEJ (MATERIALNOPRAWNEJ) jest np. Konstytucja Wlk.Brytanii.

Pod pojęciem konstytucja najczęściej rozumie się akt pisany, konstytucję w znaczeniu formalnym definiując ja jako :

USTAWA ZASADNICZA ZAWIERAJĄCA NORMY O NAJWYŻSZEJ MOCY PRAWNEJ, REGULUJĄCE PODSTAWY USTROJU POLITYCZNEGO I SPOŁECZNEGO.

Konstytucję w tym znaczeniu może stanowić kilka ustaw o szczególnej mocy prawnej, ściśle ze sobą związanych i tworzących całość(formalnoprawna) np. Konstytucja III Republiki Francuskiej z 1875r., tzw.Mała Konstytucja RP z 1992 r.)

Pierwsze konstytucje powstawały jako element ograniczenia władzy monarszej. Poprzez spisanie zasad organizacji i funkcjonowania aparatu państwowego uniemożliwiono powrót do absolutyzmu, zapewniono pewną równowagę między władzami.

Konstytucja jako opis ustroju władz państwowych i zasad ich funkcjonowania - walor organizacyjny.

Konstytucja jako wyznaczenie granic, poza które władze też nie mogą wykraczać - walor gwarancyjny.

Nawiązywano w ten sposób do koncepcji umowy społecznej , traktując konstytucję jako pisany wyraz tej umowy. Konstytucja reguluje ustrój władz państwowych .Znaczenie konstytucji jako aktu wyznaczającego granice działania państwa i jego organów.

RODZAJE KONSTYTUCJI :

1. Konstytucje pisane - ujęte w formę aktu lub aktów normatywnych

2. Konstytucje niepisane - oparte na prawie zwyczajowym, konwenansach konstytucyjnych i procesach sądowych ( Wlk.Brytania)

W zależności od mocy prawnej konstytucji w stosunku do aktów zwykłych :

1. Konstytucja sztywna - to taka,która posiada wyższą moc prawną od ustaw zwykłych; ustawy te nie mogą zmieniać konstytucji i muszą być z nią zgodne- wokół tej zasady powstało tzw. sądownictwo konstytucyjne.

2. Konstytucja elastyczna - to taka , którą zmienia się w takim samym trybie jak ustawy.Samo wyodrębnienie konstytucji opiera się na kryterium materialnym - treści regulacji , a nie formalnym - mocy prawnej regulacji(Wlk.Brytania, Włochy przed I wojną światowa)

1. Jednolite -ujmują całą materię konstytucyjną w jednym akcie .

2.Złożone -składają się z kilku aktów, z których każdy reguluje pewien wycinek materii konstytucyjnej (III republika Francuska [1875-1940] ) na kilku wycinkowych ustawach konstytucyjnych opierala się organizacja aparatu państwowego-(polska 1992-1997- obok Małej Konstytucji obowiązywały utrzymane w mocy dawniejsze przepisy konstytucyjne oraz ustawa konstytucyjna o trybie przygotowania i uchwalenia konstytucji)

1. Konstytucje stabilne - Stany Zjednoczone , gdzie konstytucja obowiązuje już ponad 200 lat

2.Konstytucje zmienne - Francja - w tym samym czasie obowiązywało 13 kolejnych aktów konstytucyjnych .

CECHY KONSTYTUCJI :

SZCZEGÓLNA TREŚĆ

Polega na zakresie (szerokości) regulowanej przez konstytucję materii i na sposobie (głębokości) regulowanej przez nią materii.

Szerokość, głębokość zależy od państwa.

Konstytucja to jedyna ustawa obowiązująca w państwie ,która kompleksowo reguluje całokształt zagadnień dotyczących :

1. zasad ustroju politycznego państwa

2. relacje pomiędzy państwem a obywatelem, określenie podstawowych praw , wolności i obowiązków jednostki

3.normy określające stosunek prawa wewnętrznego do międzynarodowego.

Ustawa konstytucyjna obowiązywała do 1997 roku, regulowała ona pewne problemy, ale nie regulowała trzech głównych zagadnień w/w jedynie regulowała ustrój polityczny i samorządy terytorialne.

W państwach złożonych (federacje, konfederacje) konstytucja określa też relacje pionowe między władzą centralną a podmiotami lokalnymi -typu republiki, stanu. W państwach unitarnych ustrój władz lokalnych jest też normowany konstytucyjnie .Ocena jakie kwestie uznać należy za istotne ,zawsze będzie mieć charakter polityczny, determinowane są specyfiką danego państwa. Konstytucja z 2 kwietnia 1997 roku składa się ze wstępu oraz 243 art. Ujętych w XIII rozdziałach.

SZCZEGÓLNA FORMA

- polega na szczególnej nazwie (sama nazwa konstytucja)

- polega na szczególnym trybie ustalania, uchwalania konstytucji oraz wszelkich zmian wprowadzanych do niej.

Chodzi tu o szczególne wymogi np.by dokonać zmiany konstytucji - potrzebne jest 2/3 głosów posłów , deputowanych ;- ustalenie konkurencyjnych lub wykluczających się procedur zmian; - ustanowienie zakazu zmiany konstytucji w szczególnych okresach

W Polsce jest trudno zmienić i uchwalić nową konstytucję. Prawo inicjowania zmian przyznano 1/5 ustawowej liczby posłów (92) Senatowi i Prezydentowi.

Nie posiada go ani Rząd ,ani żadna liczbowo określona grupa obywateli. W celu dokonania zmiany konstytucji musi dojść do uchwalenia przez Sejm i Senat ustawy o jednakowym brzmieniu. Ustawa taka dochodzi do skutku kwalifikowaną większością 2/3 w Sejmie i bezwzględną większością w Senacie ( nie później niż w ciągu 60 dni) Prezydent ma obowiązek podpisania ustawy, nie przysługuje mu prawo weta.

Art.253 Onstytucji

SZCZEGÓLNA MOC PRAWNA

Jest to nadrzędność konstytucji w systemie prawa.

Konstytucja jest ustawą szczególną , ustawą zasadniczą , a więc :

1. Jest zbiorem praw kardynalnych stanowiących fundament politycznego i społecznego ładu, gwarantuje prawa ,wolności i obowiązki jednostki.

2. Zawiera podstawowe zasady dotyczące treści (aksjologii) prawa , określa jego formy(hierarchie aktów prawnych) i tryb stanowienia (kompetencje organów do wydawania aktów prawnych określonego rodzaju)

3.Zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii aktów normatywnych, jest więc aktem w tej hierarchii nadrzędnym.

NADRZĘDNOŚĆ :

a) wynika z faktu, że konstytucja normuje podstawowe zasady ustroju i porządku prawnego państwa (uzasadnienie materialne)

b) jest konskwencją nadania konstytucji najwyższej mocy prawnej , dzięki czemu jej normy, jakow yraz woli suwerena(ustrojodawcy) nie mogą być zmienione przez inne akty prawne(uzasadnienie formalne)

Przez to organy tworzące prawo nie mogą ustanawiać norm sprzecznych z regulacją konstytucyjną (tzw negatywny aspekt nadrzędności ) oraz powinny w swej działalności kreować i rozwijać (realizować) postanowienia konstytucji ( tzw.nadrzędność pozytywna)

ŻRÓDŁA PRAWA POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCEGO

W demokratycznym państwie prawa podstawowym regulatorem życia społecznego oraz funkcjonowania państwa jest prawo.

Z uwagi na wielkość organów państwowych stanowiących normy prawne mamy do czynienia z różnorodnością aktów normatywnych.

Konstytucje z reguły określają kompetencje organów państwowych , wymieniają także i akty prawne przez nie stanowione.

Ustawa zasadnicza wymienia powszechnie obowiązujące źródła prawa RP , do których zalicza:

KONSTYTUCJĘ

- jako akt uznany za źródło ustalania podstawowych zasad mających wyznaczać reguły systemu stanowienia prawa , stoi na czele całego systemu prawnego.

- w nauce prawa konstytucyjnego podkreśla się że bezpośrednie stosowanie konstytucji jest możliwe wówczas gdy jej normy zostały sformułowane w sposób jednoznaczny i wystarczający do zastosowania , bez potrzeby odwoływania się do innych przepisów

- stanowi prawo konstytucyjne sensu stricto

USTAWA

- konstytucja posługuje się tym terminem w sposób jednolity, dla oznaczenia aktu o jednorodnie określonych cechach prawnych.

- występują tylko w Polsce „ustawy zwykłe”, nie ma podziału według różnych kryteriów. Obowiązujące prawo pozwala jedynie na wyodrębnienie specyficzne ustaw pod względem podmiotu regulacji i częściowo trybu uchwalania , ustawy budżetowe(finansowe)i ustawy ratyfikacji niektórych umów międzynarodowych

- pozostaje aktem najściślej związanym z funkcją tworzenia prawa

- akt o charakterze normatywnym, pochodzącym od parlamentu, uchwalony w szczególnym trybie

- jest aktem nieograniczonym,. tzn. ma nieograniczony zakres materialny, który nie oznacza pełnej dowolności ustawodawcy przy stanowieniu ustaw i określaniu ich materialnej treści

- jest podporządkowana konstytucji co oznacza wymóg zgodności jej norm z wartościami, zasadami i normami konstytucyjnymi.

Trybunał Konstytucyjny ma prawo do kontroli tej zgodności.

UMOWA MIĘDZYNARODOWA (RATYFIKOWANA)

-jest nowością na tle dotychczasowych konstytucji

-ratyfikowane umowy międzynarodowe są źródłem powszechnie obowiązującego prawa RP, jest ona bezpośrednio stosowana chyba że stosowanie umowy uzależnione jest od wydania ustawy

-umowy międzynarodowe usytuowane są poniżej konstytucji dlatego powinny być z nią zgodne .Do orzekania o ich zgodności z Ustawą zasadniczą upoważniony został Trybunał Konstytucyjny , który czyni to na ogólnych zasadach, oraz na wniosek Prezydenta skierowany przed ratyfikacją

- te które są ratyfikowane przez Prezydenta za uprzednią zgodą Parlamentu wyrażoną w Ustawie i które są ogłaszane w trybie wymaganym dla ustawy, mają moc prawną ustawy.

- umowa ma pierwszeństwo przed ustawą jeżeli ustawy nie da się pogodzić z umową.

- umowy ratyfikowane bez upoważnienia ustawy w przypadku kolizji norm ustępują ustawie , ale mają pierwszeństwo przed innymi aktami prawnymi.

ROZPORZĄDZENIA

- akt ściśle związany z ustawą, wydany przez organy wskazane w konstytucji na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.

Upoważnienie to powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści tego aktu.

- prawo do wydawania rozporządzeń przyznano :

- jest aktem wykonawczym do ustawy. Może zatem wyjątkowo i z woli ustawy regulować te sprawy,które są niezbędne dla jej realizacji, a nie zostały w niej wyczerpująco uregulowane.

- organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać, ani zaniechać wydania tzw.rozporządzenia obligatoryjnego.

Obok tej kategorii aktów prawnych wymienia ona także akty obowiązujące tylko na obszarze działania organu, który je ustanowił, są to tzw.

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO

- mają ograniczony terytorialnie zasięg, obowiązują one wyłącznie na obszarze działania organów, które je ustanowiły

- stanowienie prawa miejscowego należy do „organów samorządu terytorialnego oraz do terenowych organów administracji rządowej

- prawo orzekania o zgodności aktów prawa miejscowego z ustawami posiada Naczelny Sąd Administracyjny i inne sądy administracyjne

Od aktów prawa powszechnie obowiązującego Konstytucja oddziela tzw. Prawo wewnętrzne - czyli przepisy prawne obowiązujące tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty.

Tworzą one grupę zróżnicowaną zarówno z punktu widzenia podmiotów uprawnionych do ich stanowienia, jak też podstawy prawnej ich wydania.

Konstytucja w art.93 do tej kategorii aktów prawa wewnętrznego zalicza :

Prawo wydania zarządzeń przyznano także Prezydentowi RP oraz przewodniczącym komitetów powołanych w składzie Rady Ministrów.

System ten nie ma konstytucyjnego nakazu ,by przepisy ustawowe upoważniały także inne podmioty do stanowienia zarządzeń czy uchwał bądź też nawet aktow inaczej nazwanych, ale także odpowiadających charakterystyce aktu o charakterze wewnętrznym.

Za źródła prawa konstytucyjnego można uznać także , te które zawierają normy odnoszące się do przedmiotu prawa konstytucyjnego,a więc te które regulują zasady ustroju politycznego oraz jednostki w państwie.

INNE ŻRÓDLA PRAWA KONSTYTUCYJNEGO :

Czasem konstytucje obok ustaw przewidują istnienie w systemie prawa aktów o mocy ustaw wydanych przez organ władzy wykonawczej .

Są to :

-DEKRETY LUB ROZPORZĄDZENIA z mocą ustawy , które mogą wynikać z postanowień konstytucji lub być każdorazowo udzielone przez Parlament w formie ustawy

- REGULMINY PARLAMENTARNE - są szczególnym źródłem prawa konstytucyjnego- mają formę uchwały , ich przedmiotem jest określenie zasad organizacji i funkcjonowania izb oraz praw i obowiązków ich członków

-NORMY PRAWA MĘDZYNARODOWEGO - przejawiają się one w różnych formach, jako :

- traktaty ; umowy ; zwyczajowego prawa międzynarodowego

ZASADA DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWA PRAWNEGO

Państwo prawne - to takie które przestrzega prawa , art.2 konstytucji ustanawia zasadę demokratycznego państwa prawnego jako podstawową zasadę ustroju politycznego.

Został on wprowadzony pierwszy raz do polskiego porządku ustrojowego na podstawie nowelizacji Konstytucji PRL z 1989 roku i w niezmienionym kształcie przyjęty przez Małą Konstytucję z 17 października 1992 roku.

Ideę demokratycznego państwa prawnego należy analizować poprzez wyodrębnienie dwóch pojęć :

A : PAŃSTWA PRAWNEGO - które wiąże się z formalnym pojmowaniem państwa prawnego

B: DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWA PRAWNEGO - akceptuje cechy materialne(demokratyzm)

A : Podstawowe przesłanki formalnego państwa prawnego to :

1. podział władzy

2. Konstytucjonalizm

3.legalność- związanie prawem wymiaru sprawiedliwości i administracji

4.dopuszczenie integracji w sferę wolności jednostki i prawa tylko na podstawie ustawy

5. sądowa kontrola władzy wykonawczej

6. odpowiedzialność odszkodowawcza władzy państwowej (publicznej)

W takim znaczeniu państwo prawne to państwo rządzone przez prawo w którym to prawo stoi nad państwem, a podstawową metodą władzy są „rządy prawa- a nie ludzi „

Władza państwowa związana jest prawem i zobowiązana jest ona je respektować zarówno w sferze stanowienia jak i stosowania prawa, które sama ustanowiła. Rozstrzygają one każdą indywidualną sprawę wyłącznie na podstawie norm ogólnych i abstrakcyjnych.

W formalnym pojęciu państwa prawnego zawiera się idea legalizmu tj. zasada praworządności formalnej. Zobowiązuje ona wszystkie organy do wykazania się legitymacją prawną przy wykonywaniu wszelkiej władzy publicznej. Prowadzi to do przyjęcia zasady, że to co nie jest organowi prawnie dozwolone to jest zabronione. Natomiast obywatele zobowiązani są jedynie nie łamać prawa. Żaden obywatel nie może być zmuszany do czynienia tego czego prawo mu nie nakazuje.

Formalnymi gwarancjami przestrzegania prawa przez organy państwowe są wyspecjalizowane instytucje:

- Trybunał Konstytucyjny

- Naczelny Sąd Administracyjny i niezawisłe sądy

- Rzecznik Praw Obywatelskich

B :

Idea demokratycznego państwa prawa spełnia się przez połączenie elementów formalnych z elementami materialnymi do których współczesna doktryna zalicza :

1. zagwarantowanie oraz poszanowanie praw i wolności człowieka i obywatela

2. zasadę suwerenności

3. zasadę pluralizmu politycznego

4. demokratyzm oparty na kreowaniu władz przez okresowo odbywane wolne wybory powszechne

5. zapewnienie udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji państwowych

6. ideę państwa socjalnego opartą na realizacji zasad sprawiedliwości społecznej

7. niezależny i niezawisły sądowy wymiar sprawiedliwości, który kontroluje władzę ustawodawczą i wykonawczą oraz zasadę samorządu

demokratyczne państwo prawa to takie, w którym prawo odzwierciedla akceptowany społecznie system wartości, oparty na prawie naturalnym i standardach prawa międzynarodowego.

W demokratycznym państwie prawa wola większości wyrażana jest w formie ustawy.

ZASADA SUWERENNOŚCI

Zasada suwerenności narodu polega na tym,że władza najwyższa w państwie (władza suwerena) znajduje się w rękach narodu jako wspólnoty prawnej tworzonej przez wszystkich obywateli.

Konstytucja RP głosi że „władza zwierzchnia w RP należy do Narodu”. Naród sprawuje ją przez swoich przedstawicieli albo bezpośrednio.

Suwerenność narodu wg J.J.Rousseau

Rousseu przez władzę suwerenną rozumiał władzę tak zwanej woli powszechnej i uważał że suwerenność narodu zawiera się w woli powszechnej narodu.

Zwierzchnictwo narodu ma następujące właściwości :

- jest niepozbywalne - suweren sprawuje władzę sam bezpośrednio, naród nie jest w stanie nikomu przekazać swej woli, dlatego reprezentacja w zakresie władzy, zwłaszcza ustawodawczej jest niemożliwa

- jest niepodzielna - nie można jej podzielić bez jej zniszczenia

Zdaniem Rousseau , władza suwerenna narodu nie tylko nie może być odstąpiona, ale również nie może być reprezentowana.

Władza ta powinna być wykonywana przez wszystkich obywateli bezpośrednio. Ustanowienie przez naród przedstawicieli powoduje bowiem destrukcję ludu.

Określenie granic władzy suwerennej narodu jest niemożliwe do ustalenia i jest niecelowe.

Rousseau pozostawił tej władzy kompetencję nieograniczoną, ufał bowiem, że nigdy nie przekroczy on granic użyteczności publicznej.

Zmuszony był jednak przyznać , że bezpośrednie sprawowanie władzy zwierzchniej przez naród jest możliwe tylko w małych państwach. Ostatecznie dopuszczał sprawowanie władzy suwerennej przez przedstawicieli lecz pod wieloma warunkami.

a) przedstawiciele narodu nie mogą mieć żadnej władzy własnej

b)muszą działać wg mandatu imperatywnego udzielonego przez wyborców

c)Ustawa przyjęta przez ustawodawcę staje się doskonała dopiero po jej zaaprobowaniu przez naród w referendum.

Zasada suwerenności narodu rozumiana jest też jako prawo wykonywania władzy najwyższej w państwie jest wiązana z narodem jako z bytem abstrakcyjnym, odmiennym od tego co przedstawiał Rousseau.

W współczesnym konstytucjonaliźmie naród nie jest rozumiany jako podmiot rzeczywiście sprawujący władzę polityczną w państwie chociażby część tej władzy. Naród jako ogół obywateli nie byłby zresztą zdolny do tego by samodzielnie sprawować władzę : nie jest to zresztą we współczesnych czasach możliwe, nawet w tych krajach ,państwach, których konstytucje na pierwszym miejscu stawiają bezpośrednie wykonywanie władzy przez naród(np. Konstytucja Bułgarii z 1991 r. Czy Rosji 1993 ) realne znaczenie ma pośrednie (przedstawicielskie) wykonywanie władzy przez referendum narodu.

Naród - jest podmiotem zdolnym do działania i wyrażania się głównie przez swoich przedstawicieli

- prawo do wybierania reprezentacji jest najważniejszym stanowczym uprawnieniem narodu i wszystkich obywateli.

Znaczenie prawne zasady suwerenności narodu polega na tym, że :

a) zapewnia ona suwerenowi prawo do współdecydowania z organami państwa w procesie rządzenia przez referendum

b) determinuje obowiązek prawny przedstawicieli do powoływania się w swoim działaniu na dobro i interesy wszystkich obywateli

c) jest punktem oparcia dla innych demokratycznych zasad i rozwiązań ustrojowych

ZASADA PODZIAŁU WŁADZY

W zakresie organizacji władzy w państwie spotyka się dwa rozwiązania konstytucyjne . Pierwsze przyjmuje zasadę jednolitości władzy państwowej, zatem w konsekwencji zhierarchizowaną strukturę organów państwa.

Drugie rozwiązanie zakłada przyjęcie zasady podziału władzy, a u jego podstawy leżą przesłanki natury politycznej (wskazują na motywacje natury liberalnej) i społecznej.

Zasadę trójpodziału władzy sprowadzić można do kilku tez :

1. wyróżnia się w państwie trzy wyodrębnione władze - ustawodawczą , -wykonawczą,- sądowniczą

2. każdej z nich odpowiada aktywność wyodrębnionych organów państwowych

3. obowiązuje niepołączalność tych władz , każda z nich ma być wykonywana przez odrębny organ państwowy

4. mechanizm stosunków między władzami ma zapewniać wzajemne ich oddziaływanie i hamowanie

Zasada, doktryna podziału władzy gwarantuje wolności jednostki i stanowi miernik skuteczności rozwiązań prawa konstytucyjnego.

Każda z tych trzech wyodrębnionych władz może oddziaływać na funkcjonowanie władz pozostałych bowiem nie da się ich oddzielić w sposób zupełny i konsekwentny.

Zasad podziału władzy przyjęta została ( po raz 1) i stanowiła podstawę organizacji władz w konstytucji 3-go maja. Przywróciła ją Maal Konstytucja z 1992 r i przyjęła Konstytucja z 1997 r. Art.10

Ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej/

- Władzę ustawodawczą sprawuje Sejm

Władzę wykonawczą sprawuję Prezydent oraz Rada Ministrów

Władzę sądowniczą śady i Trybunały.

REFERENDUM

Jest to instytucja demokracji bezpośredniej,polegająca na tym, że obywatele w drodze głosowania powszechnego wyrażają swoją wolę w określonej sprawie.

Referenda dzielą się na :

a) ogólnikrajowe i lokalne

b) rozstrzygające i konsultacyjne

c) obligatoryjne i fakultatywne

d) konstytucyjne i ustawodawcze

Może być przeprowadzone w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa.

Referendum ogólnokrajowe ma prawo zarządzić :

a) Sejm - bezwzględną większością głosów

b) Prezydent - za zgodą Senatu wyrażoną większością głosów bezwzględną

ISTOTA REFERENDUM :

Polega na udzieleniu , na urzędowej karcie do glosowania pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie albo na dokonaniu wyboru między zaproponowanymi wariantami ; w glosowaniu mają prawo uczestniczyć obywatele polscy posiadający czynne prawo wyborcze do Sejmu ; Sejm może postanowić o poddaniu określonej kwestii pod referendum z własnej inicjatywy oraz na wniosek :

  1. Senatu

  2. Rady Ministrów

  3. Grupy obywateli (jeżeli dla swego wniosku uzyskają poparcie 500 tys.osób posiadających czynne prawo wyborcze)

ORGANIZACJA REFERENDUM

Ustawa Powołuje system organow do spraw przeprowadzenia referendum obok Państwowej Komisji Wyborczej są to wojewódzkie i obwodowe Komisje Wyborcze do spraw referendum

WYNIKI REFERENDUM

- jest wiążący , gdy w referendum wzięła udział więcej niż ½ uprawnionych do głosowania ;

- właściwe organy państwowe mają obowiązek podjęcia niezwłocznie (w terminie 6 m-cy od ogłoszenia uchwały o ważności referendum) czynności mających na celu realizację wyniku referendum przez wydanie aktów prawnych bądź podjęcie innych decyzji.

WAŻNOŚC REFERENDUM

- rozstrzyga o ważności referendum Sąd najwyższy podejmując w tej sprawie uchwałę nie później niź 60 dni po dniu głosowania.

- przedstawia się tą uchwałę niezwłocznie organowi zarządzającemu referendum i ogłasza w Dz.U.

PRAWA I WOLNOŚCI JEDNOSTKI

Ważnym zadaniem konstytucji jest (oprócz regulowania ustroju politycznego i funkcjonowania państwa) określenie sytuacji prawnej jednostki ,a spełnia to poprzez ustalenie katalogu wolności , praw , obowiązków człowieka i obywatela.

Konstytucyjny katalog praw i wolności został w nowej konstytucji rozbudowany w sposób nieporównywalny z wcześniejszymi ustawami zasadniczymi.

Rozdz.II konstytucji art.57 min.54

Obejmują one zasady ogólne, wolności i prawa osobiste , wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne, środki ochrony wolności i praw.

Konstytucja określa jakie wolności i prawa nie mogą być ograniczone nawet w nadzwyczajnych sytuacjach, np. stan klęski żywiołowej

Obowiązek państwa (władzy publicznej) zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz ich bezpieczeństwa, został również podniesiony do rangi głównego art.5 konstytucji

Wspólne ustrojowe założenia państw zachodnich w zakresie katalogu i gwarancji swobód jednostki to :

1. uznanie , że prawa podstawowe są uprawnieniami o charakterze ponadpaństwowym, czerpiącym swe uzasadnienie z norm moralnych

2. oparcie relacji jednostka-zbiorowość na zasadzie wolności zarówno w dziedzinie praw tradycyjnych jak i socjalnych

3. przyjęcie , iż prawa socjalne są prawami człowieka tak samo jak są nimi prawa tradycyjne

4. pełnej ochrony w zakresie gwarancji podstawowych swobód ( zasada ochrony konstytucyjnej)

Wśród swobód osobistych konstytucja wymienia :

1. prawo każdego człowieka do ochrony życia

2.zakaz stosowania tortur ,okrutnego i poniżającego traktowania lub karania

3.prawo nietykalności osobistej i gwarancje bezpieczeństwa osobistego

4. prawo do obrony i obrońcy z wyboru lub urzędu

5. prawo do rzetelnego sądu

6. prawo do ochrony prywatności

7. wolność sumienia i religii

Jako prawa i wolności polityczne konstytucja uznaje :

1. wolność zgromadzeń

2. wolność zrzeszania się

3. prawo do uczestniczenia w życiu publicznym

  1. prawo wyborcze

  2. prawo obywateli do dostępu do służby publicznej na zasadach rowności

  3. prawo do informacji o działalności władz i instytucji publicznych

  4. prawo inicjatywy ustawodawczej

  5. prawo składania petycji , wniosków, skarg

Prawa i wolności ekonomiczne , socjalne i kulturalne to min.

  1. prawo do ochrony własności (rozdz.I art.21)

  2. swoboda działalności gospodarczej(art..22)

  3. wolności wyboru zawodu i miejsca pracy

  4. prawo do nauki i bezpłatne nauczanie w szkołach publicznych

  5. prawo do opieki zdrowotnej świadczonej przez publiczną służbę zdrowia

Konstytucjonalność ograniczeń wolności i praw jednostki przez normy konkretyzujące obowiązki podlega kontroli za pośrednictwem indywidualnej skargi konstytucyjnej (art.79)

O wolności mówimy w sytuacji , gdy władza publiczna ma obowiązek powstrzymania się od ingerencji w działania jednostki (prawa negatywne)

O prawie mówimy w sytuacji gdy władza publiczna ma obowiązek podjęcia działań pozytywnych.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Prawo konstytucyjne panstw obcych
Prawo konstytucyjne Przepisy akademickie Wydanie 1
RPA, Prawo Konstytucyjne
Lapidarne kompendium przed egzaminem z przedmiotu, skrypty, notatki i inne, Prawo konstytucyjne
Prawo rzymskie - prawo osobowe, prawoznawstwo, polskie prawo konstytucyjne, Logika i wykładnia prawa
Prawo konstytucyjne& 03 2014
Na prawo konstytucyjne WB składają się następujące źródła prawa
Prawo konstytucyjne Łabno#
PRAWO KONSTYTUCYJNE I (wykłady)
Kazusy, Studia, II ROK, Prawo konstytucyjne
Zasady Konstytucji RP rozstrzygające o kształcie ustrojowym państwa, prawoznawstwo, polskie prawo ko
PK Sciaga stan nadzw, Prawo UMK 1 rok, prawo konstytucyjne
Trybunał Stanu, Prawo konstytucyjne
zasady subsydiarnosci i decentralizacji, prawo konstytucyjne
konstytucyjne ksiazka2005 rozdzial II[1], Prawo konstytucyjne

więcej podobnych podstron