Czas i miejsce akcji
O tym bardzo dokładnie mówi sam Wyspiański w didaskaliach poprzedzających akcję właściwą aktu I. Akcja rozgrywa się w noc listopadową w 1900 roku w chłopskiej chacie, która składała się z dwóch izb. Pierwsza przeznaczona była do tańca, w drugiej natomiast stały zastawione stoły i przeznaczona była do odpoczynku.
"Chłopomania"
Pod taką nazwą tępiona była przez Wyspiańskiego, była tylko chwilową modą schyłku wieku, polegającą na zaciekawieniu życiem i obyczajami wsi, chęcią życia poza miastem, "razem z ludem". Niestety, nie było to połączone ze zrozumieniem chłopskich obyczajów, co widać wyraźnie we fragmencie rozmowy Pana Młodego z Panną Młodą: Tańcuj boso (...) Trza być w butach na weselu.
Symboliczne postacie
Chochoł- słomiana otulina krzewu róży, którą używa się w celu ochrony rośliny przed mrozem i innymi niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi. Chochoł jako osoba fantastyczna dramatu przychodzi najpierw do Isi. Ta jednak go wyrzuca, odpędza. Zgodnie z wierzeniami ludowymi obrażenie chochoła mogło doprowadzić do tego, że ten będzie stroił sobie żarty z gości. Takim właśnie żartem ma być drugie pojawienie się chochoła, który rzuca jakiś czar na weselników, usypiając ich. Taniec ten jest oczywiście wyrazem niemocy i zniewolenia całego narodu, całego podzielonego wciąż klasowo społeczeństwa, bo nie jest ono w stanie zebrać się do walki, zjednoczyć się, zrobić coś dla kraju.
Widmo -Ludwik de Laveaux. Był pierwszym malarzem, który zainteresował się wsią bronowicką. Przyjechał do Bronowic, gdy miał 21 lat. Bardzo szybko zakochał się w Marysi Mikołajczykównie, z którą się zaręczył. Do ślubu jednak nie doszło, ponieważ Ludwik wyjechał do Paryża i tam pozostał aż do śmierci, czyli do roku 1894. Widmo jest symbolem niespełnionej miłości romantycznej. Ukazuje się Marysi i mówi o dawnym szczęściu, wspólnych chwilach. Marysia natomiast jest pełna obaw - z jednej strony cieszy się z powodu wizyty kochanka, a z drugiej, boi się go. To symbol miłości romantycznej.
Stańczyk - znany z obrazu Jana Matejki, ostatni błazen Jagiellonów, symbol mądrości. Stańczyk pojawia się Dziennikarzowi. Stańczyk jest niejako również symbolem dawnej świetności Polski, a zarazem pewnego konserwatyzmu. Jest głosem sumienia Dziennikarza, który przyznaje się do bezczynności, wygłaszania deklaracji, z których nic nie wynika. Dziennikarz ma poczucie bezsilności, mimo iż należy do inteligencji i wie, że ma obowiązek przewodzenia narodowi.
Rycerz -Zawisza Czarny, którego widzi Poeta. Odniesienie do Kazimierza Przerwy-Tetmajera jest bardzo wyraźne - był on autorem dramatu Zawisza Czarny. Poeta jest typowym pesymistą, ma poczucie słabości, a jednocześnie pragnie wielkich czynów. Zawisza jest symbolem honorowej walki z otwartą zbroją, walki za marzenia o latach świetności i zwycięstwa. Gdy jednak podnosi hełm, widać tylko czarną „dziurę”, pustkę. Świadczy to o kompletnym nieprzygotowaniu Poety do podjęcia jakiegokolwiek czynu. Wszystko, co oferuje Poeta, jest puste, bo nie ma pokrycia w czynach.
Hetman -autentyczna postać, hetmana Franciszka Ksawerego Branickiego. Jest to jeden z najbardziej negatywnych bohaterów polskiej historii. Najpierw wsławił się tłumieniem konfederacji barskiej, był przeciwnikiem reform Sejmu Czteroletniego, a potem został współtwórcą Targowicy. W Weselu jest symbolem zdrady narodowej. Pokazuje się Panu Młodemu, któremu usiłuje wytłumaczyć, iż popełnił błąd, żeniąc się z chłopką, gdyż w ten sposób zdradził swój stan społeczny. Hetman dowodzi, że bratanie się z ludem jest pozorne. Wyspiański pokazał, że w dalszym ciągu istnieją ogromne różnice społeczne, Polacy nie są ludźmi solidarnymi, a na dodatek gdzieś głęboko mają zakorzenioną zdradę narodową.
Upiór -Jakub Szela, przywódca rabacji chłopskiej w Galicji w 1846 roku. Rabacja skierowana była przeciwko szlachcie i właścicielom majątków pańszczyźnianych. Szela z grupą chłopów napadał dwory szlacheckie, mordował i kradł. Szela ukazuje się Dziadowi, któremu uświadamia, że historia istnienia szlachty i chłopów jest jak historia głębokich ran. Szela jest przeciwnikiem bratania się ze szlachtą, jest symbolem odwiecznej „wojny”, którą toczą te warstwy społeczne.
Wernyhora - to tylko częściowo autentyczna postać, trudno dziś ocenić czy ten kozacki dziad z lirą, poeta, jasnowidz, wędrowiec naprawdę istniał. Być może był autorem proroctwa (tzw. Proroctwo Wernyhory), które mówiło o rozbiorach Polski. Wernyhorę widzi Gospodarz. Dziad z lirą wręcza mu złoty róg i nakazuje podnieść lud do powstania. Gospodarz jednak zasypia po jakimś czasie i z marzeń Wernyhory nic nie wychodzi.
Symboliczne rzeczy
Złoty róg Wernyhory - stanowi symbol walki, i czynu narodowowyzwoleńczego, ma poruszyć lud do powstania, na jego dźwięk wszyscy powinni ruszyć do walki. Jednak Gospodarz nie docenia tego, co chce zrobić dla Polski Wernyhora. Pijany i zmęczony zabawą oddaje róg Jaśkowi, który gubi go, schylając się po czapkę z piórem. Tak, więc szansa na odzyskanie wolności została utracona, a marzenie o pojednaniu chłopów i inteligencji nie spełni się.
Czapka z piórem - krakowska czapka Jaśka. Jest symbolem przywiązania do rzeczy błahych, mało istotnych. Poza tym Jasiek jest bardzo młody, nie wie, że schylając się po czapkę, traci coś bardzo cennego i wartościowego. Wydaje się również, że Jasiek przedkłada chciwość nad misję, którą ma wykonać. Kompletnie nie zdaje sobie sprawy z tego, do czego został powołany, jest niedojrzały emocjonalnie i politycznie, brak mu odpowiedzialności.
Złota podkowa -jest symbolem szczęścia, ale Wernyhora ją gubi. Znajduje ją Gospodyni i wkłada do skrzyni, bo może kiedyś się przyda. Zgubienie mającej przynieść szczęście podkowy świadczy o przesądzonym z góry niepowodzeniu. Być może jednak kiedyś Gospodyni podkowę wyjmie i wtedy nastąpi pojednanie warstw społecznych, a także odrodzenie Polski.
Kaduceusz - Stańczyk daje go Dziennikarzowi. W mitologii greckiej kaduceusz był atrybutem Hermesa, którą miał on łagodzić spory i godzić wrogów. Kaduceusz był przedstawiany jako kij opleciony parą węży. Tu jest laską błazeńską, symbolem przywództwa narodowego. Stańczyk wręcza kaduceusz z ironią, ponieważ Dziennikarz nie nadaje dowódcę.
Monety - towarzyszą hetmanowi Branickiemu i są symbolem sprzedawania ojczyzny, pazerności
Krwawa koszula - ma ją na sobie Jakub Szela. To symbol krwawych walk klasowych, bratobójczej walki.
Sznur -Symbol zniewolenia.
Dzwon Zygmunta - przypomina o latach świetności Polski.
Kosy - przypomina czasy bitwy kosynierów pod Racławicami oraz to, że chłopi stanowią ogromną siłę fizyczną, chcą walczyć, ale potrzebują kogoś, kto nimi pokieruje. Rolę tę powinna przyjąć na siebie inteligencja.