1. Fenomen przestrzeni - przestrzeń jako doświadczenie i jako wartość.

Mówimy ,że człowiek doświadcza przestrzeni. Przestrzeń doświadczamy poprzez krajobraz. Nasze potoczne, codzienne doświadczenie, to nieustanne przebywanie i poruszanie się w przestrzeni. Według Floriana Znanieckiego ludzie nie doświadczają jakiejś powszechnej, obiektywnej, bezjakościowej, nieograniczonej, niezmiennej przetrzenii. Ich doświadczenia są jakościowo różnorodne, niepodzielne ,zmienne i zawsze dodatnio lub ujemnie oceniane.

Każda wartość przestrzenna jest częścią jakiegoś nieprzestrzennego systemu wartości (systemu religijnego, estetycznego, społecznego itd.) i posiada swoją treść oraz znaczenie w odniesieniu do konkretnego systemu. Wartości te nie występują odosobnione w doświadczeniu ludzkim- nie da się ich więc tak po prostu wydzielić po to, aby połączyć z innymi wartościami przestrzennymi. „Przestrzenie” , „wartości przestrzenne” są to miejsca przestronne lub ciasne, puste lub zajęte, wnętrza, „zewnętrza”, okolice, drogi, granice, ośrodki, tereny, perspektywy, okolice, ośrodki, przestworza, „strony świata”, dalekości, bliskości.

Syntezą wartości danej przestrzeni, miejsca jest genius loci.

3.Wybrana epoka z dziejów kultury - charakterystyka i wybrane przykłady

Barok (z por. barocco - "perła o nieregularnym kształcie", lub z fr. baroque - "bogactwo ozdób") - główny kierunek w kulturze środkowo- i zachodnioeuropejskiej, którego trwanie datuje się na zakres czasowy: od końca XVI wieku do pierwszej połowy XVIII wieku[1]. Barok obejmował wszystkie przejawy działalności literackiej i artystycznej, a także filozofię i architekturę. U jego podstaw leżał sprzeciw wobec renesansowego klasycyzmu, głęboka religijność, mistycyzm i egzystencjalny niepokój[2].

Najważniejszymi cechami baroku są:

bogactwo środków,oryginalność,kontrast,ruch,patos,emocjonalność,łączenie różnych elementów,nawiązywanie do kultury ludowej, współczesności i codzienności,tematyka religijna i mitologiczna,dynamika,ekspresja, teatralność,znaczna rola koloru,posługiwano się alegorią i personifikacją,światłem wydobywano dominantę (czyli motyw najważniejszy),w kompozycji dominują kierunki ukośne

Architektura: Największą sławę zyskali Johann Bernhard Fischer von Erlach (kościół św. Karola Boromeusza w Wiedniu, rezydencje cesarskie Schönbrunn i HofburgWe Francji najwybitniejszymi architektami byli Jules Hardouin-Mansart, François Mansart i Louis Le Vau, a najsłynniejszą budowlą - pałac w Wersalu. Barok przeniknął do Rosji za czasów Piotra Wielkiego, dla którego Bartolomeo Rastrelli i Domenico Trezzini wybudowali Sankt Petersburg - nową stolicę, która miała przyćmić wszystkie inne miasta świata.

RENESANS: Architektura: w renesansie powrócono do konstrukcyjnych elementów antyku. Podstawową formą stał się łuk półkolisty uważany za szlachetniejszy, doskonalszy, bardziej harmonijny niż gotycki. Powróciło sklepienie kolebkowe, które otrzymało lunety- małe odcinki sklepionek przenikające się z nim prostopadle, wchodzące w głąb kolebki. Na bazie półkolistego łuku stosowano ulubioną formę renesansu- arkadę, czyli łuk oparty na 2 kolumnach lub marach i otwarty krużganek- loggię- ganek przesklepiony, otwierający się na zewnątrz rzędem arkad. Popularny stał się również portyk. Mury budowano z cegły i okładano płytami ciosowymi. Używano tradycyjnej kopuły, nowością stał się sufit- lepiej odbijał światło i umożliwiał malowanie. Wnętrza były przestronne i jasne, meble wygodne, kolorystyka pogodna. Wybitni architekci renesansu to:Donato Bramante, Michał Anioł,Andrea Palladio.” kościół San Pietro in Montorio - Tempietto”

Rzeźba renesansu to architektoniczna i niezależna od architektury, wolno stojąca oraz nagrobkowa, której twórcą był Donatello, oraz pomniki i drzwi. Kluczowe znaczenie miala inspiracja antykiem, humanizm i nowy stosunek do natury.

Wykonywana była w marmurze, kamieniu, brązie, glinie z domieszką wapnia, pokrywana majoliką-polewa barwna. Technologia ta zapożyczona została z architektury i ceramiki mauretańskiej. Charakterystyczna jest reliefowa dekoracja w kamieniu zdobiąca fasady, wnętrza, głowice kolumn i portale. Najwybitniejszymi rzeźbiarzami renesansu byli: Donatello,Andrea del Verrocchio, Michał Anioł Buonarroti.”dawid”

Malarstwo: w renesancie popularny był fresk mokry, tempera na drewnie. Przewrotu dokonał Hubert van Eyck odkrywając farbę olejną. W zainteresowaniach artystów na pierwszym miejscu był człowiek- piękno jego ciała, wartości intelektualne, wartośći godność osobista, moralność, wady, zalety a także zagadnienie iluzyjnej przestrzeni w obrazie, światła. Studiowano przyrodę, zachwycano się i inspirowano antykiem, czynionio poszukiwania niemalże naukowe. Celem powstania dzieła bywało często dążenie do osiągnięcia doskonałości czystej formy. Malarze renesansu: Giotto, Masaccio, Leonardo, Michał Anioł, Rafael „fresk w Watykanie pędzla Rafaela Santi pt. „ Szkoła Ateńska”

6. Gospodarowanie przestrzenią - kształtowanie krajobrazu

„ Człowiek dąży do komponowania przestrzeni wokół siebie, tworząc czytelne układy form, które nazywa ładem lub porządkiem, i to właśnie porządek, a nie bałagan odpowiada jego poczucie piękna ”

Kształtowanie = projektowanie, komponowanie

Kształtowanie to tworzenie wzajemnych relacji pomiędzy obiektami

Krajobraz= wynik działania przyrody i kultury (gospodarowania człowieka)

Gospodarowanie= przemiana jednego dobra w drugie, tworzy ład w przestrzeni, dzięki temu powstają miejsca

„Kształtowanie to nie tylko przekształcanie, lecz i ochrona i opieka (…)”

Człowiek potrzebuje psychicznego oparcia w każdym miejscu, w którym się znajduje. Potrzebuje „oswojonej”, przyjaznej przestrzeni, którą mógłby odróżnić od nieprzyjaznego, „nieoswojonego” krajobrazu naturalnego. Jeśli zaś człowiek ma jakieś miejsce na ziemi, to jest nim przede wszystkim jego przestrzeń egzystencjalna - dom i ogród. Mając wokół siebie świat, który rządzi się rytmicznymi regułami, używa tych reguł do porządkowania świata wokół siebie za pomocą zapamiętywanych, rytmicznych obrazów. Te zapamiętane obrazy służą potem urządzaniu własnej przestrzeni, krajobrazu ludzkiego. Stanowią zawartą w przestrzeni kwintesencję ludzkiej walki z przyrodą o bezpieczeństwo, o posiadanie, o miejsce - co można zaobserwować choćby na przykładzie podmiejskich dzielnic willowych, pożerających coraz większe połacie terenów otwartych wokół naszych miast. Ludzkie osiedla docierają aż do granic krajobrazu nieatropogenicznego, naturalnego; na skraj lasów, brzegi rzek.

Przestrzeń rzeczywista to przestrzeń w jakiś sposób uporządkowana.^[vii] Powołana z chaosu do istnienia dzięki swemu ładowi, strukturze. Wszelka inna przestrzeń otacza człowieka jako wrogi, nieuformowany świat. Przestrzeń uporządkowana to Kosmos; homogeniczna, jednorodna - Chaos. Człowiek dokonuje porządkowania przestrzeni w swoim umyśle przedrefleksyjnie, dzięki temu może ją zapamiętać i komunikować się z nią, jako ze swoim postrzeżeniem. Kształtować świat według swego ciała.^[viii] Ciało bowiem nie tylko zajmuje przestrzeń, ale poprzez swoje intencje rządzi nią. Przez samą fizyczną obecność człowiek podporządkowuje przestrzeń określonemu, stałemu schematowi.^[ix]

Najprostszym, najbardziej powszechnym sposobem strukturalizowania rzeczywistości jest jej estetyzacja. Proces ten jest związany z odnajdywaniem formuły ujmującej i określającej nasze życie i nadającej mu znaczenie.^[xi] Estetyzacją przestrzeni egzystencjalnej możemy nazwać ukształtowanie jej zgodnie ze swoimi własnymi kryteriami piękna. Szczególną rolę w kształtowaniu naszej przestrzeni egzystencjalnej odgrywa porządkowanie za pomocą symetrii i rytmu. Zaspokaja potrzebę strukturalizacji strumienia wrażeń, które napływają z zewnątrz do naszych zmysłów

Kształtując nadajemy strukturę, tworzymy:

• miejsca(węzły)

• drogi (kierunki)

• tereny (strefy)

najprostszym i najbardziej powszechnym sposobem strukturalizowania przestrzeni jest jej estetyzacja.

Estetyzacją przestrzeni egzystencjalnej możemy nazywać ukształtowanie jej zgodnie z własnym kryterium piękna.

Szczególną rolę w kształtowaniu naszej przestrzeni egzystencjalnej odgrywa porządkowanie za pomocą symetrii i rytmu.

Żeby dobrze kształtować krajobraz trzeba uwzględniać jego teraźniejsze wartości i stopień ich ważności, genius'a loci, którego dziś posiada czyli jego fenomen, jak również oczekiwania ludzi co do jego przyszłego wyglądu i funkcji.

Wartości krajobrazu mogą być:

1. przyrodnicze - stworzone przez naturę

2. Kulturowe - fizyczne, obserwowalne wzrokowo wyrażenie kultury ludzkiej na powierzchni Ziemi. Łączą elementy środowiska przyrodniczego i kulturowego, są wynikiem przekształcenia krajobrazu naturalnego

historyczne - przeszłość zapisana w przestrzeni odgrywająca ważną rolę dla ludzkości

zabytkowe - elementy krajobrazu powszechnie znane i rozpoznawalne jako zabytkowe; „miernikiem wartości jest (…) upływ czasu - (…). W odniesienu do krajobrazu kulturowego istotne jest to, że w miarę upływu czasu zabytek wrasta w krajobraz, a krajobraz dostosowuje się do zabytku. Stary krajobraz kulturowy jest więc w swojej istocie harmonijny. Wartość zabytkowa przechodzi w wartość estetyczną, zbliżając się do wartości następnej - wartości artystycznej.”, im coś jest starsze tym bardziej wartościowe

artystyczne - odzwierciedlające sztukę oraz pewne niespotykane wszechobecnie formy krajobrazowe; „wartość artystyczną w krajobrazie kulturowym mierzymy zgodnie z rankingiem artystów funkcjonujących w danej społeczności. Trzeba przy tym pamiętać że istnieją w krajobrazie dzieła posiadające z założenia wartości artystyczne, ponieważ zostały stworzone do zaspokajania wyższych potrzeb człowieka. Miejsca kultu częściej będą tworzone z artystycznym zacięciem niż miejsca pracy, a parki prędzej będą kształtowane z myslą o ich pięknie niż pola uprawne.”

estetyczne - wzbudzające zachwyt nad pięknem form oraz zachowanym porządkiem, są zależne od naszej percepcji, gustów, nastroju oraz uwagi, którą poświęcamy konkretnemu miejscu, a także od czynników zewnętrznych tj. zmiana pogody, pór roku, oświetlenia.

społeczne - skupiające społeczności o podobnych przekonaniach oraz wartościach

symboliczne - znaczenie symboliczne obiektów czy miejsce, a także ich brak określają tożsamość kraju, krajobrazu, miasta. Do pełnego odczytania treści potrzebna jest wyobraźnia, spostrzegawczość i wrażliwość.

Sakralne

Mogą się nakładać na siebie, ważna jest ich hierarchia.

Zamieszkując krajobraz kreujemy wartości

Ważna jest partycypacja społeczna w kształtowaniu krajobrazu (włączenie się społeczności do gospodarowania przestrzenią)

„Partycypacja społeczna jawi się jako konieczny etap przedprojektowy proces pomocny architektowi, ale też ciągły, spontaniczny i oczywisty proces gospodarowania krajobrazem”.

7. Pozytywny i negatywny wpływ procesów globalizacyjnych w przestrzeni lokalnej

Globalizacja jest pojęciem używanym aby opisać zmiany w społeczeństwach i gospodarce światowej, które wynikają z gwałtownego wzrostu międzynarodowej wymiany handlowej i kulturowej. Opisuje zwiększenie wymiany informacyjnej, przyspieszenie i spadek cen transportu, a także wzrost handlu międzynarodowego oraz inwestycji zagranicznych spowodowanych znoszeniem barier oraz rosnących współzależności między państwami. W ekonomii termin ten oznacza głównie zjawiska związane z liberalizacją wymiany handlowej lub “wolnym handlem”. W szerszym znaczeniu odnosi się do rosnącej integracji i współzależności między jednostkami działającymi globalnie, czy to na platformie społecznej, politycznej czy ekonomicznej.

Wymiar społeczno-kulturowy:

Globalizacja w wymiarze kulturowym jest rezultatem rozwoju masowej turystyki, wzmożonych migracji, komercjalizacji produktów kulturowych oraz rozprzestrzeniania się ideologii konsumeryzmu. Do jej rozwoju przyczyniają się również działania marketingowe międzynarodowych korporacji oraz rozwój masowych środków komunikacji. W tym kontekście często wspomina się również o makdonaldyzacji społeczeństwa. Przeciwwagą dla takich zachowań jest spowodowany globalizacją powrót do korzeni kultury. Globalizacja powoduje również głębokie zmiany w stylu życia i strukturach społecznych. Do najczęściej wymienianych zjawisk należą: amerykanizacja życia, konsumpcjonizm oraz pogłębianie różnic pomiędzy krajami wysoko, a słabo rozwiniętymi gospodarczo.

Najczęściej wymieniane problematyczne kwestie związane z procesem globalizacji:

• rozpad państw narodowych;

• przyznawanie kart stałego pobytu, obywatelstwa osobom niezasymilowanym;

• migracje spowodowane pojawianiem się gett etnicznych;

• konflikty międzyrasowe i międzyetniczne;

• napięcie pomiędzy prawami człowieka i obywatela;

• zanik tożsamości narodowej.

• powstanie i rozrastanie się globalnych dysproporcji,

• zanikanie tradycji i zwyczajów lokalnych;

Często podkreśla się, że globalizacja zagraża ciągłości i autentyczności państw narodowych, ich niezależności, jak również niszczy lokalną kulturę i tradycję. Prowadzi to do powstawania i rozwoju ruchów antyglobalistycznych.

Pozytywne strony procesu

• Globalizacja integruje społeczeństwo, które w kontakcie z innością przybyszów wraca do korzeni własnej kultury, cywilizacji.

• Globalizacja może prowadzić do rozwoju nowych form rządów oraz szerzenia idei demokracji

8.Przestrzeń egzystencjalna - jej struktura i znaczenia

PRZESTRZEŃ EGZYSTENCJALNA

Człowiek potrzebuje psychicznego oparcia w każdym miejscu, w którym się znajduje. Potrzebuje „oswojonej”, przyjaznej przestrzeni, którą mógłby odróżnić do nieprzyjaznego, „nieoswojonego” krajobrazu naturalnego.

Jeśli więc człowiek ma jakieś miejsce na ziemi, to jest nim przede wszystkim jego przestrzeń egzystencjalna (np. dom i ogród).Mając wokół siebie świat, który rządzi się rytmicznymi regułami, używa tych reguł do porządkowania świata wokół siebie za pomocą zapamiętywanych obrazów. Te zapamiętywane obrazy służą potem urządzaniu własnej przestrzeni, krajobrazu ludzkiego. Jeśli chodzi o odnowę krajobrazu miejskiego to nie tylko zamiar osiągnięcia odpowiedniego poziomu malowniczości scenerii i wyprostowania chodników, ale również stworzenia takiej przestrzeni, w której mieszkańcy miasta będą czuć się „na miejscu”, nie będą plama na idealnym obrazie, którą należy wywabić.

Przestrzeń człowieka jest subiektywnie scentralizowana. Świat dla człowieka ma swój środek. W środku znajduje się axis mundi czyli os świata. Wokół środka rozciąga się scentralizowana forma . miejsce to jest już w sposób naturalny ograniczone bądź poszukuje się jego ograniczenia by zapewnić sobie bezpieczeństwo. Przestrzeń egzystencjalna zawiera wiele miejsc. W krajobrazie zwarte SA kierunki które człowiek wybiera czyniąc z nich drogę. Drogi dzieła i łącza otoczenie człowieka na określone tereny. Ich znaczenie i charakter sprawia ze dzieła się one na strefy o określonych cechach klimatycznych, społecznych, gospodarczych, kulturowych. Przestrzeń egzystencjalna pojawia się a kilku poziomach: geografii i krajobrazu, poziom urbanistyczny i dom oraz rzeczy. Przestrzeń architektoniczna jest konkretyzacja przestrzeni egzystencjalnej. (zielona książka str 80 jakby ktoś nie zrozumiał)

9. Patriotyzm w dobie globalizacji

Motto
Na każde zagadnienie można spojrzeć przez mikroskop i przez teleskop

Mimo niezaprzeczalnych pozytywów globalizacja nie jest sprawiedliwa, globalizacja nie rozdziela korzyści równomiernie. Na globalizacji wygrywają najlepsi, najbogatsi, najbardziej konkurencyjni. Globalizacja jest nieuchronna, nie można jej przeczekać, nie można od niej uciec, ani się przed nią ukryć. Można natomiast znaleźć się w gronie wygranych. Wśród narodów, które najwięcej skorzystają na nieuniknionych zmianach światowej gospodarki - wzbogacą i uzupełnią swoje rynki narodowe, rozszerzą własną obecność w świecie, ściągną kapitał, technologie i wiedzę, uzyskają dostęp do nowych rynków, przestrzeń do ekspansji dla swoich firm i produktów.

Umiędzynarodowienie

Pojęcie „globalizacja”, w powszechnym rozumieniu uznawane jest jako proces, który tworzony jest przez zjawiska lub działania mające wymiar ogólnoświatowy. W znaczeniu ekonomicznym jest ono odnoszone do działalności gospodarczej, poszczególnych rynków, gałęzi gospodarki, przedsiębiorstw oraz konkurencji.

Powszechnie przyjmuje się, że globalizacja jest wyższym, bardziej złożonym i zaawansowanym procesem umiędzynaradawiania gospodarki światowej. Początków tego procesu niektórzy badacze upatrują na przełomie XV i XVI wieku, w okresie wielkich odkryć geograficznych i początkach rozwoju kompanii handlowych. Wtedy to, po raz pierwszy na nieznaną dotąd skalę rozpoczął się rozwój handlu, w ślad za czym poszła ekspansja europejskiej kultury i cywilizacji.

Warto zaznaczyć, że ekspansja związana z odkryciem nowych lądów, która dokonała się kilka wieków temu, dziś ma kierunek zupełnie odwrotny - „amerykański styl życia” coraz bardziej upowszechnia się na świecie, w tym głównie w Europie.

Świat od zarania dziejów był globalny, przecież mądry i głupi budują swój dobrobyt z tego, co dostarczają inne narody, tyle że w różnym porządku. Mądry ma amerykańskie uposażenie, angielski dom, chińskiego kucharza i japońską żonę. Głupi ma chińskie zarobki, japoński dom, angielskiego kucharza i amerykańską żonę. To kwestia wyboru z palety dobrodziejstw globalizacji.

Z historii globalizacji

Na znacznie większą skalę proces umiędzynarodowienia gospodarki nastąpił dopiero w II połowie XIX wieku. Było to konsekwencją zapoczątkowanej jeszcze w końcu XVIII wieku rewolucji przemysłowej oraz dalszej ekspansji terytorialnej krajów Europy, głównie na tereny Afryki i Azji.

Druga połowa XIX wieku charakteryzowała się gwałtownym rozwojem niemal wszystkich dziedzin nauki i techniki. Zastosowanie nowych technik pozwoliło na zwiększenie wydobycia węgla. W 1870 r. wydobyto olbrzymią jak na owe czasy ilość - 110 mln ton. Rozwinęły się wielkie zagłębia węglowe (Ruhry, Śląsk). W 1882 r. w Stanach Zjednoczonych rozpoczęła pracę zaprojektowana przez Thomasa Edisona pierwsza elektrownia, a po zastosowaniu w elektrotechnice prądu zmiennego przestał istnieć problem jego przesyłania na duże odległości. W olbrzymim tempie rosło wydobycie ropy naftowej (w Stanach Zjednoczonych, Rosji, w krajach Bliskiego i Dalekiego Wschodu), która stawała się jednym z głównych źródeł energii. Coraz łatwiejszy przepływ towarów i informacji umożliwiał postęp w transporcie i łączności. Swój rozkwit przeżywała kolej, żegluga parowa, rozpoczął się również rozwój motoryzacji. W tym rozwoju przodowali Amerykanie, dziwaczna, światowa mieszanina komiwojażera, misjonarza i barbarzyńskiego zdobywcy.

Konsekwencją tych zmian było zwiększenie sieci linii kolejowych, dróg, wytyczanie nowych szlaków komunikacyjnych. Przełomem była budowa Kanału Sueskiego w wyniku czego kraje Bliskiego i Dalekiego Wschodu, Australia i Nowa Zelandia zbliżyły się do Europy i silniej niż dotąd weszły w sferę międzynarodowej polityki i gospodarki.

Wynalezienie telegrafu, a następnie radia w sposób radykalny wpłynęło na życie społeczeństw we wszystkich jego aspektach, zgodnie z zasadą, że świat ustępuje ludziom, którzy dobrze wiedzą, gdzie zmierzają. Równocześnie z postępem w technice i nauce zmianie ulegały kwestie społeczne. Skutkiem polepszenia się warunków życiowych był gwałtowny wzrost demograficzny obejmujący początkowo kraje najbardziej uprzemysłowione, a później rozszerzające się na inne państwa. Jednocześnie postępująca industrializacja wpłynęła na zmianę struktur społecznych oraz gwałtowny proces urbanizacji. Powstawały wielkie ośrodki miejskie (Nowy Jork, Berlin, Londyn, Kalkuta, Tokio), w których koncentrowało się życie gospodarcze, polityczne i kulturalne. Ale to wtedy Thomas Fuller powiedział: „Ci, którzy sądzą, że jakaś część społeczeństwa może żyć w luksusie, podczas, gdy reszta świata przymiera głodem, niech spróbuje śmiać się jedną połową twarzy i płakać równocześnie drugą”.

Kapitalistyczne fortuny

Przeobrażenia jakim uległ świat u schyłku XIX wieku miał również swoje odbicie w zmianach następujących w życiu gospodarczym. Na przełomie XIX i XX wieku ukształtował się system monopolityczny, cechujący się daleko posuniętą koncentracją kapitału i przemysłu. Tworzenie wielkich przedsiębiorstw, towarzystw kolejowych, linii okrętowych uzależnione było od posiadania odpowiednio wysokiego kapitału pieniężnego. Drogą do jego pozyskania było tworzenie spółek akcyjnych oraz powstawanie giełd, wśród których największe znaczenie miały giełdy londyńska, paryska i amsterdamska, a z czasem również giełda nowojorska Wall Street. O ich potędze i znaczeniu dla ówczesnej gospodarki świadczyć mogą słowa Proudhona, który w swoim Podręczniku grającego na giełdzie z 1853 roku pisał, iż jest to epoka, dla której dekalogiem, filozofią, polityką, moralnością, ojczyzną i Kościołem jest giełda. Zaczęły powstawać pierwsze wielkie, prywatne fortuny kapitalistyczne. Bogactwo stało się jak woda morska - im więcej się jej pije, tym większe ma się pragnienie. Nielegalne zyski zaczęły przynosić nagłe radości i długotrwałe smutki. Kapitał, który sam w sobie nie jest zły, stał się nim, gdyż zaczęto go używać w celu wyrządzenia zła.

To dopiero w końcu XIX wieku świat zrozumiał co różni człowieka od zwierząt - kłopoty finansowe.

Kolejny etap procesu globalizacji rozpoczął się po zakończeniu II Wojny Światowej i odbudowie gospodarczej zniszczonych w jej następstwie krajów. Barierą, która w skuteczny sposób hamowała omawiany proces był podział świata na dwa przeciwstawne sobie bloki polityczne. Podział ten nie dotyczył jedynie świata polityki, ale obejmował również i inne dziedziny życia takie jak nauka, kultura i gospodarka. Pomimo tego podziału następowały procesy, które w sposób nieodwracalny zmieniały kształt światowej gospodarki. Podstawową cechą tych zmian była integracja działań, procesów i podmiotów w ogólnoświatowy system dokonująca się na trzech poziomach: przedsiębiorstw, rynków/gałęzi i gospodarki światowej.

A dzisiaj?

Tempo postępu technicznego w tym zakresie jest tak ogromne, że często przekracza granice wyobraźni najbardziej nawet „innowacyjnych” umysłów. Trafnie ujął to W. Wriston, pisząc „Świat zmienił się fundamentalnie. Tym, co zmieniło się najpierw - i co wciąż się zmienia - jest samo tempo przemian”. Upłynęło 40 lat, zanim radio zdobyło 5 mln słuchaczy w Ameryce. 13 lat potrzebowała telewizja, aby uzyskać taką samą liczbę widzów. Wystarczyły 4 lata, aby World Wide Web (WWW) zdobyła 50 mln użytkowników. Niepisanej regule, że szybkość i liczba tranzystorów podwaja się co 18 miesięcy, towarzyszą teraz oczekiwania, iż całkowita szerokość pasma światowych systemów komunikacyjnych będzie zwiększała się trzykrotnie co 12 miesięcy. W miarę tego rozwoju koszt przekazu informacji będzie się zbliżał do zera. Przykładem zmian, o których mowa, może być system "Wave Star" opracowany w słynnych w świecie Bell Laboratories. Pozwala on na transmitowanie w pojedynczym światłowodzie 80 fal świetlnych i może obsługiwać osiem włókien światłowodowych, co oznacza możliwość przesyłania 3,2 biliona bitów na sekundę (przesłanie tekstu 90 tys. tomów encyklopedii zajęłoby tylko 1 sekundę).

Rewolucja technologiczna w informatyce i telekomunikacji ma bezpośredni wpływ na gospodarkę świata, umożliwia bowiem radykalne zmiany w tempie przemieszczania się kapitałów, poszukujących tych gospodarek i firm, gdzie będą najlepiej wykorzystane, czyli przyniosą ich właścicielom maksymalnie wysoką stopę zwrotu. Jest to możliwe tym bardziej, że rosnące zainteresowanie rządów dopływem zagranicznych funduszy na rozwój gospodarki spowodowało znaczne przyspieszenie eliminowania barier w przepływie kapitałów, dzięki czemu liberalizacja rynków finansowych następuje szybciej, aniżeli ma to miejsce w przypadku dwóch pozostałych segmentów rynku globalnego: towarów i usług oraz siły roboczej.

Zatem jaka jest ocena globalizacji?

To zależy od tych, którzy oceny dokonują. Kłopoty z globalizacją biorą się stąd, że głupcy, którzy się o niej wypowiadają są niezwykle pewni siebie, a mądrzy są pełni wątpliwości. Jeszcze gorzej, jak o globalizacji mówią politycy. Oni są inteligentni .... inaczej, stąd człowiek ze średnim poziomem fosforu w mózgu, po prostu polityków nie rozumie.

A globalizacja to przyszłość. A przyszłość nie jest do odkrycia, przyszłość jest do wymyślenia i nie ten okaże się najmądrzejszy, który wyliczy najwięcej wad i głupstw globalizacji, tylko ten co najmniej ich zrobi.

W tym skomplikowanym i komplikującym się jeszcze bardziej świecie gospodarki, który w równym stopniu przykłada wagę patrzenia na problem przez mikroskop i przez teleskop musi znaleźć swoje miejsce Polska gospodarka.

Co trzeba zrobić, żeby jednych kłopotów nie zamienić na inne? Niektóre rzeczy trzeba zrobić lepiej niż były dotąd robione. Inne po prostu trzeba zrobić. Jeszcze innych można nie robić wcale. Trzeba tylko wiedzieć, które są które. Bo świat jest zawsze tym, co człowiek z niego uczynił i co zaniedbał uczynić.

Prof. zw. dr hab. Aldona Kamela - Sowińska
Autorka jest Rektorem Wyższej Szkoły Handlu i Rachunkowości w Poznaniu www.wshir.poznan.pl

14. Przestrzeń obywatelska - definicje i wybrane przykłady

Miejsce, które służy zaspokajaniu potrzeb mieszkańców, poprawy jakości ich życia, a co najważniejsze sprzyja nawiązywaniu kontaktów społecznych i umacniania więzi społecznych. Miejsce, w którym ludzie mogą „poczuć się razem”. Aby przestrzeń spełniała te założenia, musi posiadać następujące cechy:

• Musi stanowić wnętrze miejskie dostępne dla wszystkich mieszkańców i przyjezdnych

• Musi zapewniać możliwość funkcjonowania miasta- komunikowania się; przestrzeń ruchu i interakcji międzyludzkich

• „dojrzewanie w czasie”, Miejskie wnętrza muszą wpisać się w krajobraz miasta, muszą znaleźć miejsce w świadomości mieszkańców, by tak naprawdę

właściwie funkcjonować.

Do najczęściej spotykanych form przestrzeni publicznej możemy zaliczyć: plac, ulica.

Plac miejski odzwierciedla i kształtuje jak i przyczynia się do rozwoju różnych form życia społecznego i relacji międzyludzkich. Jest jak pisze prof. Jeremi Królikowski w książce pt. „Plac i ulica” „swoistą przestrzenią sceniczna - scena i widownia życia miejskiego, przestrzenia, w której przenikają się wszystkie watki życia i śmierci - doniosłe uroczystości i ceremonie, życie codzienne, niegdyś sądy i egzekucje, dziś jeszcze czasem pogrzeby”.

To głównie place posiadają tzw. wartości symboliczne, które określają tożsamość miasta, państwa, narodu, są zwornikiem hierarchii przestrzeni miejskiej i podstawa jej strukturalizacji. Wartości symboliczne placu mogą mieć również wymiar narodowy. Przykładem takiego placu jest Plac Saski.

Plac Saski:

symbol odzyskanej niepodległości

symbol walki o niepodległość podczas okupacji niemieckiej

miejsce mszy świętej odprawionej w 1979 roku przez Jana Pawła II,

miejsce pogrzebu Prymasa Tysiąclecia kardynała Stefana Wyszyńskiego w 1981 roku;

symbol manifestacji stanu wojennego

wartości symboliczne tego placu uwypuklają wymiar stołeczny miasta

przestrzeń gdzie została zrealizowana instalacja artystyczna Jacka Debskiego dla uczczenia rocznicy powstania warszawskiego

Przykłady innych placów o wielkim znaczeniu:

plac del Campo w Sienie

plac katedralny w Erfurcie

plac Santissima Annunziata we Florencji

plac na kapitolu Rzymskim

plac sw. Piotra w Rzymie

plac del Popolo w Rzymie

Inne miejsca o znaczeniu symbolicznym:

Grób Wawelski,

Westerplatte

Obóz koncentracyjny w Auschwitz - Birkenau

Ale obecnie takim miejscem może być np.:

plac przed oknem Pałacu Arcybiskupiego w Krakowie przy ul. Franciszkanskiej 3,

jako miejsce spotkań młodzieży z Janem Pawłem II

Ulica - wbrew pozorom - sama w sobie reprezentuje bardzo dobry przykład publicznej przestrzeni obywatelskiej. Co prawda posiada ona oddzielne wartości, tym niemniej jej „wpływ” na charakter i postać placu (w tym przypadku rodzaj placu nie odgrywa większego znaczenia) jest znaczny. Każda z nich ma przecież innych charakter, każda w inny sposób oddziałuje na „genius loci” placu. Do takich ulic „łączących” lub raczej „powiązanych” z placem możemy m.in. zaliczyć:

- ul. Marszałkowska w Warszawie

- ul. Piotrkowska w Łodzi

- ul. Długa w Gdańsku

- Aleja Najświętszej Maryi Panny w Częstochowie

Elementy przestrzeni publicznej znaleźć można również w Starożytnym Rzymie.

Forum Romanum służyło kiedyś za miejsce chowania zmarłych, aby jeszcze przed

narodzinami Republiki, w końcu VI w p.n.e. stać się głównym ośrodkiem życia społecznego miasta. Jego funkcje handlowe ustępowały z czasem politycznym, administracyjnym, sadowym, kultowym i intelektualnym. Po obu stronach wydłużonego placu oraz na zboczach przylegającego do forum Wzgórza Kapitolińskiego powstawały coraz to nowe i coraz okazalsze budowle publiczne, aż do okresu późnego cesarstwa. Także na samym placu wznoszono różne obiekty związane z jego funkcjami oraz szczególnie uroczystym charakterem.

Przykładem przestrzeni obywatelskiej w czasach współczesnych mogą być również pociągi dalekobieżne, w których obcy sobie pasażerowie spędzając kilka godzin w małym przedziale nawiązują niekiedy bardzo ciekawe dyskusje, wymieniają poglądy, argumenty. W żadnym innym środku lokomocji nie ma miejsca na tak daleko idącą poufałość. Jest to o tyle cenne, iż we współczesnym świecie przestrzeń obywatelska tworzona przez place i ulice jest rozmyta lub marginalizowana. Panuje wszechwładny handel i biznes, co sprawia, że ludzie wychodzący do miasta pragną zaspokoić głównie swoje potrzeby konsumpcyjne. Życie społeczne umiera, bo decydenci w kształtowaniu przestrzeni publicznej kierują się zyskiem.

16. Przestrzeń jako dobro wspólne

To człowiek kształtuje miejsca, nadaje im ducha, który jak chce Christian Norbert Schulz, jest nawarstwieniem się znaczeń. To człowiek zamieszkując w czasie i przestrzeni, tworzy i odczytuje znaczenia miejsc. Staje się częścią swojego krajobrazu, a zamieszkiwany krajobraz - kompromisem między człowiekiem a przyrodą. Jest to przestrzeń spotkań, relacji z Drugim, przestrzeń którą chcemy się z nim dzielić, lub przeciwnie - zachować przed nim tylko dla siebie.

Christopher Alexander już w 1977roku zaproponował wizję architektury i urbanistyki, w której kształtowaniu biorą udział sami użytkownicy. Jest to sprawiedliwa idea wobec społeczeństwa. Jest odpowiedzią na wszechogarniające nas zjawisko marginalizacji społecznej i izolacji przestrzeni w mieście. W jednym miejscu powstają luksusowe apartamentowce a w drugim degradujące się osiedla podobne gettom.

Aby zapobiec temu negatywnemu zjawisku wiele miast postawiło na architekturę partycypacyjną . Jednym z takich projektów jest projekt przeprowadzony w Stanach Zjednoczonych w związku z programem rewaloryzacji krajobrazu „Seattle Neighbourhood 2014”. W jego ramach przy współudziale mieszkańców urządza się parki i zieleńce osiedlowe. Na początku przeprowadza się konsultacje wśród mieszkańców, żeby mogli zgłosić swoje uwagi co do przedsięwzięcia. Również podczas realizacji projektu, czyli np. sadzenia drzewek i kwiatów biorą udział mieszkańcy. Organizuje się wtedy festyn podczas którego mieszkańcy wspólnie pracują ale również poznają swoich sąsiadów których często mijają bez słowa na ulicy.

Inną odmianą architektury partycypacyjnej jest ta uprawiana przez władze miejskie Paryża. Oddają one na określony czas w ręce mieszkańców tereny w odleglejszej przyszłości przeznaczone pod inwestycje (za 6 - 8 lat). Powstają tam tymczasowe ogródki działkowe i miejsca, które nabierają nowej jakości i tożsamości.

Polskim przykładem uspołecznionego gospodarowania wspólną przestrzenią było osiedle WSM na warszawskim Żoliborzu. Zostało ono zbudowane w latach 1926 - 1948 przez młodych, sympatyzujących z grupą Preasens architektów: Bruna Zborowskiego, Barbarę i Stanisława Brukalskich, Jana Chmielewskiego i Juliusz Żakowskiego. Osiedle to stało się częścią Nowego Żoliborza - dzielnicy nawiązującej do idei miast ogrodów - Howarda.

Kolonie WSM-u były precyzyjnie zaplanowane z myślą o bogatym zapleczu społeczno-kulturalnym. Działały tu kluby, biblioteki, sklepy spółdzielcze, łaźnie i pralnie. Powołano osiedlową wspólnotę pod nazwą Towarzystwo „Szklane Domy”, która oprócz spełniania celów oświatowych była ośrodkiem samopomocy lokatorskiej.

Podobnie jak w przypadku wielu osiedli powstałych w tym i późniejszym okresie, przestrzeń ukształtowana została dla ludzi żyjących we wspólnocie i pomimo upływu lat i zmian w rzeczywistości gospodarczo-politycznej, ten zamysł projektowy jest ciągle obecny. Wspólnota, która tu zamieszkała widoczną do dziś strukturę przestrzenną, w której zasadniczą rolę zaczęły pełnić ogrody.

Podejmowanie lokalnych inicjatyw nie jest jednak możliwe bez poczucia związku z miejscem. Mało tego, poziom identyfikacji z miejscem bezpośrednio wpływa na jego wygląd. R.G. Armes stwierdził, że przeżywalność roślin użytych do nasadzeń miejskich bardziej zależy od udziału społeczności w planowaniu i sadzeniu roślin, niż od innych czynników. Zaangażowanie ludzi w proces kreacji otoczenia sprawia, że zaczynają identyfikować się z nim i czują się zań odpowiedzialni.

Przestrzeń społeczna WSM - u wyraża się poprzez wyraża się poprzez zasadę wspólnego użytkowania architektury i zieleni. Zasadę tę ustanowiono już w momencie tworzenia tej koncepcji. Struktura osiedla na którą składają się kolonie tworzone z budynków połączonych wspólną przestrzenią dziedzińca i rozmieszczone wokół centralnie położonego parku, sprzyja zarówno identyfikacji z miejscem, jak i daje możliwość współdecydowania o jego przyszłości

Człowiek potrzebuje przyjaznej przestrzeni, którą mógłby odróżnić o d nieprzyjaznego krajobrazu naturalnego. Miejscem tym jest dom i ogród. Optymalną formą przestrzeni egzystencjalnej jest siedlisko składające się z domeny prywatnej - domu w ogrodzie i domeny sąsiedzkiej - wspólnej przestrzeni ulicy oraz terenów należących do wspólnoty. Namiastką wspólnej przestrzeni społecznej stają się podwórka i dziedzińce wewnątrz budynków wielorodzinnych, zaś granica wspólnoty zostaje wyartykułowana poprzez aleje drzew posadzone wokół osiedla. Mieszkańcy sami potrafią zbudować taką strukturę, od dziesięcioleci spontanicznie tworząc „architekturę partycypacyjną”. Można więc sądzić, że proces ten jest optymalny dla warunków osiedli mieszkaniowych i naśladowany w miejscach nie mających takich tradycji, może pomóc w budowaniu dojrzałej struktury przestrzeni społecznej i przyczynić się do lepszej integracji społeczności. Architekt powinien tu być przede wszystkim doradcą, nie kreatorem. Bo architektura partycypacyjna nie polega tylko na zapraszaniu mieszkańców do konsultacji nad projektem i sadzenia drzewek według ustalonego wcześniej planu. Powinna ona wyrażać się pełną współpracą mieszkańców i projektanta w tworzeniu wizji przedsięwzięcia.

18. Naród i kultura

Każdy naród żyje dziełami swojej kultury My, Polacy, na przykład, żyjemy tym wszystkim, czego początek odnajdujemy w pieśni Bogurodzica - najstarszej zapisanej polskiej poezji, jak też starodawnej melodii z nią związanej.

„Człowiek żyje prawdziwie ludzkim życiem dzięki kulturze. (...)

Kultura jest właściwym sposobem istnienia i bytowania człowieka. (...) Kultura jest tym, przez co człowiek jako człowiek staje się bardziej człowiekiem: bardziej »jest« (...). Naród bowiem jest tą wielką wspólnotą ludzi, którą łączą różne spoiwa, ale nade wszystko właśnie kultura. Naród istnieje »z kultury« i

»dla kultury«. I dlatego właśnie jest ona tym znamienitym wychowawcą ku temu, aby »bardziej być« we wspólnocie, która ma dłuższą historię niż człowiek i jego rodzina. (...) Jestem synem narodu, który przetrwał najstraszliwsze doświadczenia dziejów, którego wielokrotnie sąsiedzi skazywali na śmierć - a on pozostał przy życiu i pozostał sobą. Zachował własną tożsamość i zachował pośród rozbiorów i okupacji własną suwerenność jako naród - nie biorąc za podstawę przetrwania jakichkolwiek innych środków fizycznej

potęgi jak tylko własna kultura, która się okazała w tym przypadku potęgą większą od tamtych potęg. Istnieje podstawowa suwerenność społeczeństwa, która wyraża się w kulturze narodu. Jest to ta zarazem suwerenność, przez którą równocześnie najbardziej suwerenny jest człowiek” (Przemówienie Jana Pawła II w siedzibie UNESCO, Paryż, 2 VI 1980).

25 Wartości przestrzeni - definicje i wybrane przykłady

Wartość są to cechy przypisane obiektom, rzeczom, miejscom, walory, które służą do scharakteryzowania. Jest to pojęcie pozytywne i pożądane w danej przestrzeni.

Przestrzeń możemy dowolnie kształtować, to pustka między przedmiotami. Dla Arystotelesa przestrzeń byłą zbiorem wszystkich miejsc, dynamicznym polem o różnych własnościach i o wielu kierunkach.

Wyróżniamy to takie wartości jak:

-zabytkowe: dzieła akceptowane przez kolejne pokolenia, znajduje potwierdzenie w czasie, miernikiem jest tu upływ czasu i kiedy to zabytek wrasta w krajobraz

-artystyczna: to dzieło stworzone przez artystę, które jest wpisane harmonijnie w krajobraz, warunkiem wstępnym tu jest atrybucja, czyli przypisanie dzieła konkretnemu artyście np. Opera w Sydney

-estetyczna: piękno krajobrazu jest zmienne, zależy od pory roku, dnia, pogody czy naszych nastrojów, wzbudza zachwyt nad pięknem form i zachowanym pożądmiem

-społeczne: miejsce określa ludzi a ludzie wybierają określone miejsce, skupia społeczności o podobnych przekonaniach i wartościach np. Kampus SGGW

-historyczne: przeszłość zapisana w przestrzeni odgrywająca ważną rolę dla ludzkości np. plac Piłsuckiego

26.Co to jest architektura - wybrane definicje i przykłady

Architektura

- dziedzina działalności twórczej człowieka, zajmująca się organizowaniem przestrzeni i często blisko związana z nurtami w sztuce, a niekiedy i filozofii.

Architektura obejmuje wiele dziedzin techniki, budownictwo, urbanistykę, ruralistykę, ogrodnictwo (architektura zieleni, architektura krajobrazu), wnętrzarstwo (projektowanie wnętrz), akustykę, meblarstwo, jak też scenografię.

- Architektura jest sztuką kształtowania przestrzeni (Brunazeli)
- Architektura to wszystko to co człowiek wykonuje w przestrzeni
- Architektura jest świadomym ukształtowaniem przestrzeni w sposób odpowiadający zamierzonej funkcji w określonej konstrukcji i formie

- potoczne rozumienie związane jest z pochodzeniem słowa architektura: architectura (łac.), zapożyczonego przez Rzymian z greckiego architekton - budowniczy

- według Witruwiusza (O architekturze ksiąg dziesięć) architektura polega na zachowaniu trzech zasad: trwałości (Firmitas), użyteczności (Utilitas) i piękna (Venustas).

- według Egona Eiermanna (Grosse Architekten): Architektura nie ma nic wspólnego ze sztuką, stanowi czysty proces rozumowania. Architektura powstaje dziś wedle uwarunkowań ekonomicznych, konstrukcyjnych i funkcjonalnych.

- w "Ilustrowanej encyklopedii dla wszystkich" termin architektura jest objaśniany jako sztuka projektowania i kształtowania budowli.

- niektórzy ze współczesnych neomodernistów (jak np. Vacchini, Snozzi, Galfetti) definiują architekturę, jako rzecz bezużyteczną, która pojawia się dopiero wtedy, gdy potrafimy przekroczyć granice banalnej użyteczności.

Przykłady:

Koloseum, Rzym

Bazylika św. Piotra

Wieża Eiffla, Paryż

Piramidy w Gizie, Kair

Most Golden Gate, San Francisco

Kopuła na skale, Jerozolima

Stonehenge

28. Ład przestrzeni - definicje i wybrane przykład

Ład powinien wiec uwzgledniac potrzeby społeczne, gospodarcze, przyrodnicze, kulturowe, kompozycyjno estetyczne, a takze aspekty funkcjonalne. W przestrzeni charakteryzujacej sie ładem każdy osobnik powinien sie dobrze czuc. Wrażenia i oceny subiektywne dotycza głównie sfery kompozycyjno - estetycznej. Kategoria ładu przestrzennego nie jest pojeciem nowym, jakkolwiek nie doczekała się jeszcze pełnej i jednoznacznej definicji. Poczatkowo próbował ja stworzyc Zawadzki, nadając jej brzmienie: Ład przestrzenny to usytuowanie przestrzenne, lokalizacja ludzi i przedmiotów w taki sposób, by ich istnienie i funkcjonowanie przebiegało zgodnie z ich natura i funkcjami, jakie maja spełniac. Z drugiej strony Jałowiecki przyjał po prostu, i_ ład powinien być uto_samiany z porzadkiem. Obie definicje zawieraja idee poszanowania układu czy porzadku.

Ład powinien wywoływac odczucia pozytywne, estetyczne, czyli powinien byc oparty na zasadach harmonii i zgodnosci funkcjonalnej

29 Ład przestrzeni jako wyraz ładu zintegrowanego - społecznego, ekonomicznego, przyrodniczego (nie wiem czy dobrze, trudne pytanie wsadziłam co znalazłam i co mi się wydaje)

ład przestrzenny- definicja: sposób ukształtowania, gospodarowania czy uporządkowania przestrzeni, który tworzy harmonijną całość. Ład powinien więc uwzględniać potrzeby społeczne, gospodarcze, przyrodnicze, kulturowe, kompozycyjno - estetyczne, a także aspekty funkcjonalne. W przestrzeni charakteryzującej się ładem każdy powinien się dobrze czuć. Wrażenia i oceny subiektywne dotyczą głównie sfery kompozycyjno - estetycznej.

Tylko w przestrzeni uporządkowanej „(…) możemy postępować w sposób „adekwatny” - czyli z nadzieją na to, że osiągniemy skutki jakich pragniemy…” także w środowisku przyrodniczym, w gospodarce i społeczeństwie

Ład nie jest to dowolne rozmieszczenie elementów, ale takie, które odwzorowuje ich harmonię, strukturę, spójnię, jedność, a często i hierarchię. Ład to także określone powiązanie elementów ze sobą, a zatem pewne związki między elementami tworzącymi go.

Za J. Paryskiem - ład przestrzenny jest porządkiem przestrzennym, który uwzględnia i odwzorowuje prawidłowości działania społeczeństwa i gospodarki oraz funkcjonowania przyrody.

Za Wikipedią - pod pojęciem ładu przestrzennego, należy rozumieć takie ukształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijną całość oraz uwzględnia w uporządkowanych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczno-gospodarcze, środowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno-estetyczne.

Ład przestrzenny to usytuowanie przestrzenne, lokalizacja ludzi i przedmiotów w taki sposób, by ich istnienie i funkcjonowanie przebiegało zgodnie z ich naturą i funkcjami, jakie mają spełniać. Z drugiej strony Jałowiecki przyjął po prostu, iż ład powinien być utożsamiany z porządkiem. Obie definicje zawierają ideę poszanowania układu czy porządku. Ład powinien wywoływać odczucia pozytywne, estetyczne, czyli powinien być oparty na zasadach harmonii i zgodności funkcjonalnej.

klasyczna triada Witruwiusza, czyli użyteczność, trwałość, ozdobność, jest nadal aktualna. Po dzień dzisiejszy jest to fundament nauki i praktyki architektonicznej. W latach późniejszych wysławiła się idea „5 punków” Le Corbusiera i „16 punktów” Van Doesburga. Jednakże ich znaczenie dalej było tożsame z ideą uporządkowania

przykład ładu zintegrowanego: (wg mnie)

• miasta na założeniach karty ateńskiej

• miasta ogrody

• jednostka sąsiedzka

• jednostka marsylska

• Miasto organiczne

• rozwijało się zależnie od potrzeb mieszkańców, posiadanych środków finansowych i siły roboczej

•powstawały miasta bardzo zbliżone formą do tych planowanych ściśle geometrycznie a przy tym o wiele bardziej naturalne i urozmaicone architektonicznie

•końcowy efekt był podobny do miast tworzonych według określonego wzorca, jednak miasta te zachwycały bogactwem form i scenerii

• współcześnie osiedla co - housing

31.Wybrane dzieło malarskie - charakterystyka i występujące w nim elementy przestrzeni

Przestrzeń

Polską awangardę malarską lat 50-tych i 60-tych charakteryzowała postawa paranaukowa. W sferze zainteresowań malarzy znalazły się konkretne zjawiska z zakresu fizyki, jak fala uderzeniowa, pole elektromagnetyczne czy przestrzeń kosmiczna. Najbardziej spektakularnym przykładem polskiego „spacjalizmu” było „Studium przestrzeni” Fangora i Zamecznika z 1958r.

Na Studium przestrzeni składało się 20 płócien różnych formatów. Tylko cztery z nich zawisły na ścianach, reszta została ustawiona na sztalugach. Na wystawie tej nie chodziło o poszczególne obrazy, ale o zależności między nimi. Przez wybór drogi między obrazami widz stawał się współautorem dzieła, które nie było zamkniętą strukturą, ale systemem otwartym. Studium przestrzeni było dziełem nowatorskim i wyprzedzającym swój czas, klasycznym środowiskiem ze wszystkimi właściwościami, jakie ten rodzaj działania artystycznego miała w przyszłości wykształcić.

32.WZORCE ŁADU PRZESTRZENI- ŁAD DOWOLNOŚCI, ŁAD ZNIEWOLENIA, ŁAD DOWOLNOŚCI

Możemy rozróżnić ład wolności i ład niewoli. Wolność pozwala na wybór rodzaju ładu, na tworzenie go zgodnie z własnymi przekonaniami. Ład niewoli jest ładem narzuconym, wrogim, niezrozumiałym, obcym. Szczególną jego odmianą jest ład totalitarny, w którym geometryczny porządek ułatwia kontrolę, znosi prywatność, a dominujący charakter budowli władzy podkreśla jej przemoc. Reakcją na ład totalitarny jest dowolność. Prowadzi to do chaosu, do powstania przestrzeni rozmytej o niejasno określonych właściwościach. Chaos jednak zawsze degraduje, prowadzi do innych form zniewolenia, utrudnia tworzenie wartości przestrzennych.

Jeśli chodzi o ład dowolności, to nic naukowego nie znalazłam, ale jeszcze poszukam i jak coś znajdę to doślę.

37. Ład przestrzeni jako istotny czynnik zrównoważonego rozwoju regionu - charakterystyka problemu i wybrane przykłady

W pojęciu ogólnym ład przestrzeni to taki sposób ukształtowania, gospodarowania i uporządkowania otoczenia, który tworzy harmonijną całość. Tą harmonię uzyskać można nie inaczej jak poprzez respektowanie potrzeb społecznych, gospodarczych, przyrodniczych, kulturowych, kompozycyjno - estetyczne, a także aspektów funkcjonalnych. Jest to ściśle związane z rozwojem zrównoważonym, co więcej ów rozwój jest zależny od panującego w danym regionie ładu. Harmoniczne, uporządkowane połączenie ze sobą elementów przestrzeni tworzy układ, który umożliwia optymalny przepływ energii pomiędzy tymi elementami, sprawną wymianę dóbr, a tym samym najefektywniejszy rozwój zrównoważony. Pojęcie ładu jest bardzo szeroko rozumiane, w tym miejscu zaprezentuję kilka przykładów ładów spełniających w większym, bądź mniejszym stopniu powyższe założenia.

Wg Bolesława Szmidta są dwa podstawowe rodzaje ładu: ład naturalny i ład geometrii. Ład naturalny zwany inaczej organicznym powstaje wtedy, gdy człowiek poprzez swoją działalność wpisuje się w zastany stan krajobrazu, lub budując, próbuje naśladować różnorodność, złożoność występujące w przyrodzie. Człowiek w tym wypadku nie determinuje natury, wręcz przeciwnie to ona gra główną rolę w komponowaniu, i planowaniu przestrzeni. Człowiekowi pozostaje tylko podporządkować się przyrodzie, gdyż wszelkie próby tworzenia własnych systemów stałych skazane są wcześniej, czy później na przemijanie. Taki kierunek planowania najefektywniej wpływa na rozwój zrównoważony, gdyż w swoich założeniach uwzględnia potrzeby ludzi i przyrodę i da się przy tym zaobserwować harmonię między tymi dwoma członami. Ład naturalny da się zaobserwować w starych, dobrze skomponowanych z krajobrazem, europejskich miastach np. Praga czeska, stara część Płocka. Te miasta jak gdyby zaadaptowały się do krajobrazu i formowały niczym „żywe organizmy”.

Ład geometrii podporządkowuje sobie otoczenie, narzucając plany oparte na sztywnych siatkach geometrycznych. Ład przestrzeni najczęściej staje się kompromisem, dostosowaniem przyjętej siatki geometrycznej do terenu. Ład ten zapoczątkowany przez Rzymian polegał na ściśle zgeometryzowanym planie opartym na układzie dwóch głównych ulic (wytyczonych przez szlak słońca i ruch gwiazd) z siecią pomniejszych, które tworzyły szachownicę. Ten kierunek organizowania przestrzeni miejskiej rozwinął się później w dobie renesansu. Można, zatem rzec, że takie planowanie uwzględnia głównie potrzeby ludzkie pomijając przyrodę. Jednostronne podejście może okazać się negatywne w skutkach, nie uwzględnianie sił natury w przyszłości może się zemścić i nie spełnia tym samym przyrodniczych aspektów, o których wspomina definicja rozwoju zrównoważonego. Przykładami miast, w których panuje ład geometrii mogą być Rzym i Siena, w których współcześnie ślady takiego planowania mogą być zatarte przez naleciałości wiekowe.

Ład optymalny zgodny z zasadami rozwoju zrównoważonego powinien wynikać ze zdroworozsądkowego namysłu nad działalnością praktyczną. Nie powinien gloryfikować potrzeb tylko jednego aspektu przestrzeni, ale mieć na uwadze wszystkie i w równym stopniu.

39.Miejski krajobraz kulturowy - definicje i przykłady

• szczególna rolę odgrywają społeczności ludzkie

• teorie i modele, które zaspokajają różne potrzeby mieszkańców

KRAJOBRAZ MIASTA

Krajobraz miejski charakteryzujący się chaotycznym układem budynków i budowli. Współczesna zabudowa miejska, realizowana jest często bez uwzględnienia miejsca zieleni w systemie miasta [Bogdanowski 2000].

Cechy krajobrazu nowoczesnego miasta :

• gwałtowny rozrost przestrzenny,

• rozluźnienie zabudowy,

• rozbudowa komunikacji miejskiej,

• aglomeryzacja,

• uwzględnienie kształtowania środowiska,

• budowa ośrodków handlowych poza centrum,

• rozwiązywanie problematyki miejsc

parkingowych w miastach,

• tworzenie bardziej przyjaznych do mieszkania

dzielnic domków jednorodzinnych,

• dążenie do eliminacji ruchu kołowego

wewnątrz osiedli,

• zwiększenie funkcjonalności osiedli,

• wydzielenie dzielnic przemysłowych.

Aglomeracja Nowego Jorku,

licząca ok. 21 mln mieszk.

Współczesna ekspansja Zielonej Góry

Środowisko miejskie-czym jest dla człowieka?

Miejsce bytowania człowieka, nisza zajmowana przez niego w ciągu ostatnich stuleci znacznie zmieniła swój wygląd. Od zbieractwa i nomadycznego stylu życia, kształtowania się pierwszych osad i społeczności ludzkich habitat człowieka stał się miejscem życia i śmierci, pracy i odpoczynku, rozwoju materialnego i duchowego oraz jego degeneracji.

Biorąc pod uwagę założenia psychologii środowiskowej, że istnieje związek między człowiekiem a środowiskiem na zasadzie sprzężenia zwrotnego możemy założyć, ze kształtując środowisko kształtujemy samych siebie. Zdolność do manipulowania środowiskiem jest cechą typową dla ludzi. Kreując przestrzeń wokół nas staramy się stworzyć jak najlepsze warunki dla naszego życia, wykorzystując jego zasoby i walory na nasz użytek.

Coraz większe zagęszczenie populacji w miastach powoduje, że człowiek podlega coraz większym obciążeniom psychicznym. Presja otoczenia, interakcje międzypersonalne zarówno te pozytywne jak i negatywne stoją w ścisłym związku z jakością życia w mieście. Stres cywilizacyjny, rozdrażnienie, agresja są skutkiem silnej stymulacji, jaka oddziałuje na mieszkańców współczesnych miast.

Wymagania, jakie stawia ludziom środowisko, jak również kompetencje niezbędne do spełnienia tych wymagań determinują następstwa interakcji ze środowiskiem. Jeśli obciążenie nie przekracza możliwości danej jednostki, środowisko wzbudza pozytywne odczucia, a zachowanie ma charakter adaptacyjny (1). Pomimo negatywnych skutków stresu miejskiego predyspozycje człowieka do lubienia takich środowisk, w których potrafi dobrze i wygodnie funkcjonować sprawia, że środowisko miejskie pozostaje miejscem bytowania milionów ludzi. Zasadne jest, zatem stwierdzenie, że ludzi generalnie będą pociągać takie scenerie, w których najbardziej prawdopodobne byłoby ich najlepsze funkcjonowanie. Jasne się staje, że miasto jest i będzie miejscem największej koncentracji ludności.

Obecna sytuacja społeczna dużych miast a w szczególności tego, co określamy układem metropolitarnym powoduje, że duża liczba osób migruje na przedmieścia. W poszukiwaniu lepszych standardów życia rezygnują z korzyści, jakie daje centrum miasta. Przedmieścia z kolei rozwijają się w coraz większe obszary i coraz częściej przypominają miasta same w sobie. Dostarczanie usług handlu i kultury staje się tak silne, że tereny przedmieść coraz bardziej przypominają centrum miasta.

41. Krajobraz zdegradowany

Krajobraz w którym elementy naturalne zostały wyparte przez przemysł i budownictwo (fabryki, hurtownie). Powstaje gdy człowiek przez swe czynności gospodarcze, w wyniku nieświadomości lub chęci nadmiernych korzyści narusza naturalna równowagę składników przyrody, wywołując trwałe, progresywnie występujące, niekorzystne zmiany [Gerard Ciołek]. Zmiany te zaznaczają się często jako dewastacja krajobrazu.

Przykłady krajobrazów zdewastowanych, w których elementy naturalne zostały wyparte przez przemysł i budownictwo (fabryki, hurtownie) : GOP, Kopalnie węgla- hałdy itp

46. Współczesna transformacja przestrzeni.

(znalazłam poniższe informacje na ten temat ale nie wiem czy dokładnie o to chodzi:/ i czy jest to wystarczające opracowanie)

W ciągu ostatnich dziesięciu lat w Polsce dokonuje się przejście od przestrzeni skolektywizowanej do przestrzeni wolnorynkowej. Ład przestrzeni przekształca się w chaos. Krzysztof Chwalibóg zauważa wiele przejawów tego zjawiska, takich jak: rabunkowe inwestycje w centrum Warszawy, chaos lokalizacyjny na peryferyjnych obszarach miast, chaos lokalizacyjny wsi i otwartego krajobrazu, anarchia zabudowy i reklamy wzdłuż dróg. Jest wiele powodów tego stanu rzeczy. Politycy nie zauważają i nie rozumieją, że przestrzeń jest dobrem wspólnym i nieodnawialnym. Obywatele, którzy rozumieją rolę przestrzeni publicznej, są w mniejszości i nie są w stanie utworzyć odpowiednich grup nacisku. Nie ma w Polsce struktury zarządzania zdolnej do sformułowania spójnej polityki przestrzennej zarówno na poziomie centralnym, jak i na lokalnym.

Zachodzące zmiany nie są jednoznacznie ukierunkowane. W skali globalnej narasta proces metropolizacji - rozrastania się wielkich metropolii, ucieczki ludzi ze wsi. Również w Polsce prognozy przewidują przechodzenie mieszkańców wsi do miast.

Miasta powstawały w związku z żywicielskimi obszarami rolniczymi. Przemiany własności i rozwój komunikacji w skali globalnej spowodowały rozluźnienie tych związków. Do dnia dzisiejszego dzięki przestrzennej bliskości struktura miasta ułatwiła wymianę towarów, umożliwiała wszechstronną interakcję i łączność między władzą, kapitałem, pracą, nauką, kulturą.

Dziś wiele dotychczasowych funkcji miasta przejmują sieci komputerowe. Powstało pojęcie ,,telepolis” - miasto powiązane siecią. Znajduje się ono zarazem nigdzie i wszędzie tam, gdzie można do niego technicznie wejść. Jest ono bardziej złożone, bardziej różnorodne, bardziej wielkie i bardziej nieprzejrzyste niż globalna wioska - pojęcie z drugiej połowy XX wieku, określające świat, w którym informacje są odbierane jednocześnie za pomocą środków elektronicznego przekazu.

Przemiany w krajobrazie będą odbywały się dwoma torami: w makroskali i w mikroskali. Przekształcenia w makroskali mają charakter progowy. Decydują o nich generalnie względy ekonomiczne, które postulują przystosowanie generalnych podziałów całości do aktualnie realizowanych kierunków ekonomiczno- społecznych, lecz nieraz czynniki polityczno -społeczne sprzeczne z interesem ekonomicznych lub decyzje polityczne mające na celu interes społeczno-ekonomiczny w odległej przyszłości. W przypadku terenów żywicielskich pochodną czynników ekonomicznych są aktualne wymogi agrotechniki. Współcześnie dla zachowania wartości krajobrazu i struktury osadniczej, by zapobiec gwałtownym zmianom i degradacji, stosuje się instrumenty ekonomiczne (dopłaty do rolnictwa).

Przekształcenia w mikroskali to przede wszystkim przekształcenia obiektów budowlanych wprowadzonych przez człowieka do krajobrazu. Oprócz czynników gospodarczych większy wpływ mają tutaj aktualne uwarunkowania społeczne, przepisy prawne w zakresie wydawania pozwoleń na budowę i ochrony zabytków, aktualne trendy architektoniczne i nastawienie mieszkańców wobec tych trendów.

Przekształcenia krajobrazu zarówno w mikroskali, jak i w makroskali stawiają problem przetrwania pozostałości stanów istniejących di momentu przekształceń. Ich przetrwanie zależy od celów, jakie w gospodarowaniu przestrzenią stawia sobie człowiek.

48 Struktury krajobrazowe - przykłady i zastosowania

Pojęcie struktury krajobrazu

Pojęcie struktury w słowniku wyrazów obcych przedstawiane jest jako „budowa, konstrukcja, ustrój organizacja wewnętrzna, układ, współzależność przedmiotów lub części jakiegoś przedmiotu”.

Pionowa struktura krajobrazu obejmuje wzajemne związki miedzy poszczególnymi geokomponentami: skałami wraz z formami rzeźby terenu, powietrzem, wodą, glebą, roślinnością, zwierzętami i działalnością człowieka.

Struktura pozioma dotyczy zależności pomiędzy poszczególnymi elementami krajobrazu - przyrodniczymi jednostkami przestrzennymi. Oczywiście zależności pomiędzy elementami krajobrazu (jednostkami przestrzennymi) mogą być zrozumiane tylko wówczas gdy poznane są związki pomiędzy komponentami . Czyli musimy rozumieć strukturę pionową aby rozpatrywać strukturę poziomą.

Relacje pomiędzy komponentami

Metoda wyznaczania przyrodniczych jednostek przestrzennych, wymaga rozpoznania relacji pomiędzy komponentami środowiska przyrodniczego, oraz określenia ich roli względem siebie. Takie ujęcie pozwala wyróżnić komponenty dominujące i podporządkowane Zwykle za przewodnie przyjmuje się komponenty najbardziej trwałe - budowę geologiczną i rzeźbę terenu (komponenty litogeniczne), którym podporządkowane są komponenty hydrogeniczne i klimatogeniczne. Biogeniczne składowe krajobrazu względem pozostałych komponentów są uznawane za najmniej trwałe - najszybciej podlegają przekształceniom .

Konieczne jest zatem ustalenie który komponent w danym krajobrazie ma największe znaczenie, który wpływa na zróżnicowanie krajobrazu w dominującym stopniu są to tzw. Komponenty przewodnie.

poZIOMA STRUKTURA KRAJOBRAZU

Jednostka krajobrazowa - fragment powierzchni Ziemi, względnie jednolity pod względem budujących go komponentów na poziomie rozpatrywanej skali

Struktura krajobrazu a holizm

Holizm - założenie naukowe swoisty sposób myślenia zakładający że możliwe jest badanie

pewnych wyodrębniających się całości czy systemów bez znajomości szczegółów ich wewnętrznego funkcjonowania. Zatem przedmiot (system) może być zidentyfikowany na podstawie cech diagnostycznych stanowiących wyraz całości środowiska przyrodniczego czyli komponentów przewodnich - kluczowych. Podstawą jest wyznaczenie granicy jednostki krajobrazowej.

Granica krajobrazowa - miejsce zmiany jednego lub większej liczby komponentów środowiska - linijne odzwierciedlanie granicy przyrodniczej na mapie umowne zawsze węższe od budujących strefę przejściową jednostek

Modele struktury krajobrazu

Składowe systemu środowiska przyrodniczego - elementy krajobrazu, przyrodnicze jednostki przestrzenne nie są realnymi obiektami w przestrzeni, ale wraz z całym systemem stanowią swoiste narzędzie poznania rzeczywistości. Zatem system jest abstrakcyjnym instrumentem poznawczym, za jego pomocą poznajemy główne składowe, najważniejsze relacje i zależności w krajobrazie, jednocześnie jednak wiemy, że nie mamy możliwości zbadać wszystkich elementów krajobrazu (jest zbyt skomplikowanym systemem) i wszystkich zależności, natomiast podejście systemowe pozwala nam wybrać te, które w przypadku danej analizy są najistotniejsze.

Model geokompleksowy

Zróżnicowanie modeli geoekologicznych nawiązuje do sposobu identyfikacji elementów strukturalnych - jednostek krajobrazowych. Kluczowym zagadnieniem jest tu określenie kryteriów wydzielania jednostek w tym przede wszystkim ustalenie komponentów przewodnich. Podstawowe znaczenie dla zdefiniowania składowych modelu ma również problem ustalenia linii granicznych jednostek, natomiast dla określenia relacji między przyrodniczymi jednostkami przestrzennymi konieczne jest rozpoznanie ich funkcjonowania.

Zastosowanie - oceny przydatności terenu np. do osadnictwa, rolnictwa etc. stosowane w fizjografii

Model płat - korytarz - matryca

Za podstawowe elementy budujące krajobraz przyjęto płaty oraz łączące je korytarze, otoczone matrycą (tłem). Koncepcja oparta została o podstawy ekologii, gdzie obszary płatów jako związane z rozmieszczeniem gatunków badane były od dawna, zaś obiekty liniowe - korytarze wzbudziły zainteresowanie wraz z pojawieniem się biogeograficznej teorii wysp i teorii metapopulacji. Forman i Godron podsumowali badania ekologiczne prezentując założenia systemu w którym krajobraz tworzą kombinacje płatów, matryc i korytarzy, natomiast kompletny krajobraz jest syntezą tych trzech podstawowych składowych. Przyjęli jednocześnie, że w tej mozaice znaczenie kluczowe ma rozmieszczenie elementów, a co z tym związane dystrybucja energii, materii i gatunków. Wraz z rozwojem koncepcji sieć układu uzupełniono o węzły i bramy, zaś szczególne znaczenie przypisuje się krawędziom wyróżnianych jednostek.

Zastosowanie - podstawa teoretyczna sieci ekologicznych.

Model warstwowy krajobrazu

Podstawowy podręcznik wskazujący praktyczne wykorzystanie modelu warstwowego krajobrazu to Ian McHarg Design with nature . McHarg podkreślał rolę determinizmu środowiskowego jako metody, która przyrodzie (a nie człowiekowi) „pozwala” podejmować decyzje plan

---