8. DZIAŁALNOŚĆ METODYCZNO-SZKOLENIOWA

W BATALIONIE

D

ziałalność metodyczno-szkoleniowa jest zespołem planowych
i systematycznie realizowanych przedsięwzięć oraz czynności organizacyjnych, szkoleniowych i wychowawczych,
umożliwiających dowódcom wszystkich szczebli nabycie wiedzy i praktycznych umiejętności metodycznych w zakresie prowadzenia szkolenia wojskowego.

Istotą działalności metodyczno-szkoleniowej jest przygotowanie bezpośrednio podległych dowódców (instruktorów) do efektywnego przekazywania wiedzy podwładnym oraz kształtowanie i doskonalenie ich umiejętności niezbędnych do realizacji zadań szkoleniowych stojących przed pododdziałem.

Działalność metodyczno-szkoleniowa w pododdziale polega na wskazywaniu, poszukiwaniu nowych i wdrażaniu najskuteczniejszych form, metod, sposobów prowadzenia zajęć (ćwiczeń) oraz rozwijaniu umiejętności dowódców (instruktorów) w zakresie organizacji i prowadzenia procesu szkolenia. Na szczeblach kompania -pluton umiejętności te wyrażają się w jak najlepszym przygotowaniu instruktorsko-metodycznym dowódców plutonów i drużyn (załóg) do prowadzenia programowych zajęć z żołnierzami. Natomiast na szczeblu batalionu (równorzędny) - dotyczą kierowania działalnością metodyczno-szkoleniowa, w tym jej planowania, organizowania i prowadzenia w aspekcie realizacji głównych zadań szkoleniowych.

Umiejętne postępowanie metodyczne¹⁷⁸ dowódców (instruktorów) w czasie realizacji programowych zadań szkoleniowych jest niezbędne w całokształcie przygotowania sztabów, pododdziałów i pojedynczych żołnierzy do prowadzenia efektywnych działań taktycznych i operacyjnych w każdych warunkach pola walki lub w misji, co jest głównym celem szkolenia wojsk. Działalność metodyczno-szkoleniowa ma na celu:

- ujednolicenie i wyrównywanie poziomu umiejętności kadry stosownie do aktualnych wymagań programowych obowiązujących w jednostce;

¹⁷⁸ Postępowanie metodyczne to planowe i systematyczne działanie według określonej metody zmierzające do osiągnięcia określonego celu. Zob. Słownik języka polskiego, 1.1. PWN, Warszawa 1978, s. 496.

299

• poszukiwanie oraz stosowanie w praktyce najskuteczniejszych
  (najbardziej efektywnych) form organizacyjnych szkolenia i metod prowadzenia
  zajęć (ćwiczeń);

• upowszechnianie pozytywnych doświadczeń metodycznych dowódców
  osiągających ponad przeciętne wyniki szkoleniowe;

• przygotowanie kadry do racjonalnego stosowania w szkoleniu środków
  zabezpieczenia materiałowo-technicznych zajęć (ćwiczeń) i wykorzystania bazy
  szkoleniowej.

Treścią działalności metodyczno-szkoleniowej realizowanej na szczeblu pod­oddziału wojsk lądowych jest:

• przygotowanie instruktorsko-metodyczne kadry dowódczej;

• 
  doskonalenie organizacji prowadzenia zajęć (ćwiczeń) i metod szkolenia;

• wymiana doświadczeń metodycznych i szkoleniowych;

• uwzględnianie zasad dydaktyczno-metodycznych w programach
  i planach szkolenia;

• dostosowanie i wykorzystanie bazy szkoleniowej oraz limitów środków
  materiałowo-technicznych do wymogów programów i planów szkolenia.

Działalność szkoleniowo-metodyczna wynika z kompetencyjnego zakresu odpowiedzialności szkoleniowej i obejmuje: -kierowanie szkoleniem; -działalność metodyczną;

-zabezpieczenie procesu szkolenia (oprzyrządowanie, wykorzystanie bazy szkoleniowej, zabezpieczenie logistyczne oraz finansowe). Przygotowanie metodyczne dowódców do szkolenia wojsk na szczeblach taktycznych, w głównej mierze zależy od doboru odpowiednich form organizacyjnych działalności metodyczno-szkoleniowej i stosowanych w ich ramach metod.

Forma organizacyjna działalności metodyczno-szkoleniowej to zewnętrzna strona zajęcia (ćwiczenia) realizowanego w ramach tego procesu, określająca jego charakter i warunki przebiegu. W praktyce, wszystkie przedsięwzięcia ujęte w programach, planach i rozkładach zajęć realizowanych w ramach działalności metodyczno-szkoleniowej w oddziale są formami organizacyjnymi tych

przedsięwzięć.

300

Metody szkolenia (nauczania) stanowią wewnętrzną stronę organizacyjną zajęcia (ćwiczenia). Czyli określają sposoby postępowania dowódcy (instruktora) i szkolonych w celu opanowania przez tych ostatnich określonej wiedzy i/lub umiejętności.

Metoda nauczania jest to naukowo opracowany sposób przekazywania wiedzy szkolonym w celu wyposażenia ich w wiadomości, wyrobienia umiejętności oraz nawyków. Metody nauczania odpowiadają na pytanie Jak uczyć", czyli, w jaki sposób należy przekazywać wiedzę, aby umożliwić jej opanowanie oraz zapewnić kształtowanie odpowiednich umiejętności, pożądanych nawyków, postaw i cech charakteru.

W działalności szkoleniowej dowódcy pododdziału wykorzystuje się te metody, które pozwalają szkolonym w krótkim czasie opanować wiedzę specjalistyczną oraz wyrabiają umiejętności i nawyki. Do metod tych należą: metody podające, poglądowe, praktyczne, problemowe.

Metody podające są najczęściej stosowanie w szkoleniu teoretycznymi obejmują:

• wykład informacyjny, problemowy, konserwatoryjny;

• pogadankę;

• dyskusję;

• opis.

Metody poglądowe nazywane „eksponujące" obejmują:

• pokaz przedmiotów;

• pokaz działania (ćwiczenia);

• pokaz terenu;

• pokaz obrazów (rysunków, szkiców).

Metody praktyczne to różnego rodzaju ćwiczenia, mające na celu zarówno wyrobienie określonych umiejętności praktycznych niezbędnych na polu walki, posługiwania się uzbrojeniem i sprzętem wojskowym, jak również kształtowania sposobu myślenia w kategoriach taktycznych, zwłaszcza wykorzystania wiedzy do rozwiązywania złożonych problemów pola walki.

W szkoleniu taktycznym najpowszechniejsze są metody ćwiczeń typu sensorycznego. Mają one na celu kształtowanie umiejętności oficerów w rozwiązy­waniu problemów taktycznych oraz pracy sztabowej. Pozwalają na doskonalenie

301

umiejętności myślowych takich jak: analizowanie, syntezowanie, porównanie, wnioskowanie, uogólnianie, itp.

Ćwiczenia motoryczne służą głównie do przygotowania żołnierzy pod względem sprawnościowym, wyrabianiu wytrzymałości fizycznej i odporności na zmęczenie.

Metody problemowe stosowane w nauczaniu (kształceniu) kadry oraz dowództw. Mają one na celu motywowanie szkolonych do samodzielnego opanowania określonego zakresu wiedzy, który umożliwia rozwiązywanie zadań (problemów), będących przedmiotem rozważań w czasie zajęć.

Metody poszukujące są szczególnie efektywne w nauczaniu taktyki. Służą one wyrabianiu inwencji i dociekliwości żołnierzy, rozwijaniu ich zdolności do samodzielnego myślenia, szybkiego i prawidłowego reagowania na sytuacje, pobudzają do aktywnego działania. Metody te mogą być stosowane na wszystkich poziomach szkolenia kadry.

Przy doborze metod szkolenia należy kierować się zasadą „ W nauczaniu ta metoda jest właściwa, która jest skuteczna ". Postępując zgodnie z tą zasadą, należy:

• dobierać stopień trudności metody nauczania do stopnia trudności
  wiedzy, którą zamierza się przekazać;

• w czasie prowadzenia zajęć stosować różne metody nauczania;

• używać tylko tych metod nauczania, które są dobrze znane przez
  dowódcę (organizatora szkolenia);

• dostosowywać metody do zakładanego celu szkolenia.

302

8.1. Zasadnicze formy działalności metodycznej w batalionie

8.1.1. Instruowanie.

W działalności szkoleniowej dowódcy batalionu stosuje się dwa zasadnicze modele instruowania: podstawowy i problemowy.

Podstawowy model instruowania stosuje się głównie w początkowym okresie szkolenia. Model ten obejmuje:

• wprowadzenie w sytuację taktyczną;

• podanie treści zagadnienia:

• określenie celu szkolenia (zagadnienia):

• podanie komendy na jaką się wykonuj e tą czynność:

• wzorowy pokaz (tylko w okresie szkolenia specjalisty):

• pokaz z objaśnieniem (tylko w okresie szkolenia specjalisty):

• ćwiczenia na tempa;

• ćwiczenia etapami;

• ćwiczenia do pełnego opanowania;

• reagowanie instruktora na popełniane błędy;

• omówienie zrealizowanego zagadnienia ze wskazaniem:

• najczęściej popełnianych błędów;

• sposobu ich usunięcia;

• wskazanie najlepiej i najsłabiej ćwiczących;

• zadania i czynności do pracy samodzielnej.
  Problemowy model instruowania stosowany jest wówczas, gdy szkoleni

posiadają już odpowiedni zasób wiedzy i umiejętności, potrafią też samodzielnie rozwiązywać problemy taktyczne. Szkolenie modelem problemowym obejmuje:

• wprowadzenie w sytuację taktyczną;

• przedstawienie przez szkolonych propozycji sposobów działania w danej
  sytuacji;

303

• odniesienie się instruktora do wypowiedzi szkolonych, instruktor
  poprawia lub uzupełnia wypowiedzi, wskazuje które z przedstawionych
  rozwiązań były poprawne,

• podanie komendy, na jaką wykonuje się nauczaną czynność;

• po wzorowym pokazie (przez instruktora) i pokazie z objaśnieniem
  poszczególnych czynności - instruktor przystępuje do praktycznego ćwiczenia
  (szkolenia) żołnierzy;

• ćwiczenie praktyczne czynności danego zagadnienia, aż do poprawnego
  ich opanowania;

• instruktor kontroluje poprawność wykonywania czynności przez
  szkolonych;

• 
  omówienie ćwiczenia.

Zasadniczymi formami organizacyjnymi przedsięwzięć realizowanych w ramach działalności metodyczno-szkoleniowej w pododdziale są:

• instruktaże do zajęć (ćwiczeń);

• metodyczne zajęcia (ćwiczenia) grupowe;

• zajęcia i kursy instruktorsko-metodyczne;

• zajęcia (ćwiczenia) instruktażowo-metodyczne

• metodyczne zajęcia pokazowe;

• opracowanie materiałów i pomocy szkoleniowo-metodycznych oraz
  samo-kształcenie metodyczne.:

• Dzień techniczny.

Z wymienionymi formami organizacyjnymi działalności metodyczno-szkoleniowej ściśle związane są trzy zasadnicze grypy metod stosowanych w ramach zajęć i ćwiczeń, a mianowicie podająca, poglądowa i praktyczna.

8.1.2. Instruktaże do zajęć (ćwiczeń)

Celem instruktaży jest doskonalenie umiejętności metodycznych podwładnych dowódców (instruktorów), uzgodnienie ich postępowania podczas zajęć (ćwiczeń), przekazanie ustalonych treści, a także sprawdzenie przygotowania do prowadzenia

304

szkolenia oraz umiejętności korzystania z obiektów bazy szkoleniowej i sprzętu technicznego.

Istotą instruktaży jest omówienie organizacji zajęć, wskazanie roli dowódców (instruktorów) w czasie ich prowadzenia oraz praktyczne przerobienie z nimi niektórych trudniejszych zagadnień szkoleniowych z danego tematu.

Treścią instruktaży jest przekazanie mającym prowadzić zajęcia (ćwiczenie) podwładnym, wyczerpujących informacji o temacie, celu zajęć (ćwiczenia) i zagadnieniach szkoleniowych oraz udzielenie wytycznych co do organizacji i metod (sposobów) ich przeprowadzenia.

O przebiegu instruktażu i czasie jego trwania decyduje zakres tematyczny oraz stopień złożoności przebiegu zajęcia, a także zasób wiedzy i umiejętności jego uczestników. Niewątpliwy wpływ na organizację instruktażu ma również doświadczenie dowódcy prowadzącego (kierownika zajęcia). Te czynniki determinują również szczegółowość instruktażu, która w głównej mierze zależy od jego celu.

Jeżeli celem instruktażu jest nauczenie niezbędnych czynności, omawianie nowych treści programowych i przerabianie nowych sposobów realizacji zagadnień szkoleniowych, wówczas instruktaż będzie szczegółowy. Innym razem, gdy celem będzie doskonalenie umiejętności już nabytych, instruktaż może mieć charakter ogólny i sprowadzać się do ustaleń organizacyjnych, zaopatrzenia materiałowo-technicznego i przypomnienia przepisów bezpieczeństwa. Może być on bardzo krótki. Z tego względu najczęściej prowadzi się go do kilku kolejnych zajęć.

Układ oraz treści instruktażu mogą być różne, jednak metodyka postępowania dowódcy - kierownika zajęć (ćwiczenia) podczas jego przygotowania i prowadzenia powinna być następująca:

1. Przekazanie wytycznych do instruktażu (1-2 dni przed jego przeprowa­
   dzeniem). Określa: czas i miejsce instruktażu; obowiązujący ubiór i oporządzenie;
   zaopatrzenie materiałowo-techniczne; niezbędną do opanowania literaturę (instrukcje,
   podręczniki, metodyki).

2. Właściwy instruktaż do zajęć (ćwiczenia) prowadzi w trzech zasadniczych
   częściach:

W części pierwszej - wstępnej (organizacyjno-metodycznej), sprawdza stopień

przygotowania uczestników instruktażu. Następnie określa datę i czas trwania zajęć,

305

temat i cel, miejsce (rejon) ich przeprowadzenia oraz formę organizacyjną. W dalszej kolejności podaje zagadnienia szkoleniowe oraz stronę organizacyjną ich realizacji, a także zabezpieczenie materiałowo-techniczne każdego z nich (limity środków bojowych, pozoracji pola walki, kilometrów, motogodzin itp.).

W tej części prowadzący instruktaż powinien dążyć do jednoznacznego zrozumienia przez uczestników tematu, celów i treści przyszłego zajęcia (ćwiczenia) oraz metodycznego postępowania podczas jego przygotowania i realizacji.

W części drugiej - głównej, zwanej też teoretyczno-praktyczną, dowódca (kierownik zajęcia) omawia pod względem organizacyjnym i metodycznym zagadnienia szkoleniowe w kolejności realizacji podczas zajęć. Może to robić w całości lub epizodycznie, inscenizując ich przebieg. W tym zakresie ustala: sytuację taktyczną; cel i treść zagadnień szkoleniowych; czas i miejsce realizacji; formę organizacyjną i metody szkolenia; ilość niezbędnych pomocy szkoleniowych i środków materiałowych oraz odpowiedzialnych za ich pobranie. Ponadto omawia warunki bezpieczeństwa; sprawdza i przypomina poprawność instruowania przez instruktorów (na przykładzie jednego z nich); zwraca uwagę na popełniane błędy i usuwa je.

Podczas instruktażu dowódca (kierownik zajęcia) może występować osobiście w roli prowadzącego zagadnienie lub rolę tę pełni wyznaczony przez niego instruktor. Pozostali uczestnicy występują w roli szkolonych.

W czasie przerabiania poszczególnych zagadnień szkoleniowych (epizodów ćwiczenia) ustalane i ujednolicane są ich teoretyczne treści oraz optymalne praktyczne rozwiązania metodyczne co do sposobu ich przekazania podwładnym.

W części głównej instruktażu prowadzący powinien dążyć do utrwalenia i jednoznacznego interpretowania merytorycznych treści zagadnień oraz ukształtowania uczestników w zakresie jednolitego sposobu działania, w celu najskuteczniejszego wykorzystania teorii w praktyce szkoleniowej. Na przykład w przypadku przyszłych zajęć (ćwiczeń) taktycznych, instruktaż do nich powinien dać uczestnikom wyobrażenie, z jednej strony o charakterze pola walki (misji) i stosowania w różnych sytuacjach zasad taktycznych (walki), z drugiej zaś o sposobach prowadzenia na tym tle zagadnień szkoleniowych z wykorzystaniem

sprzętu i środków bojowych w realnych warunkach terenowych.

306

W części trzeciej instruktażu - końcowej, zwanej również zadaniowej, dowódca prowadzący przypomina wykaz literatury i w formie wytycznych ustala zakres przygotowania się instruktorów do zajęcia (ćwiczenia), w tym także termin opracowania i zatwierdzenia planów-konspektów. Ponadto stawia zadania w zakresie przygotowania żołnierzy do przedsięwzięcia (dodatkowe szkolenie, ubiór, wyposażenie itp.) oraz odpowiada na pytania i wyjaśnia wszelkie wątpliwości.

3. Kontrola stopnia przygotowania zajęć (1-2 dni przed jego rozpoczęciem).

Instruktaż spełni swoją rolę tylko wtedy, kiedy po jego zakończeniu instruowani zrozumieli temat i cel, swoją rolę i miejsce we wszystkich fazach i etapach zajęcia (ćwiczenia) oraz opanują teoretyczne i praktyczne aspekty realizacji zagadnień szkoleniowych.

Efektywność instruktażu warunkuje:

po pierwsze - należyte przygotowanie się do instruktażu dowódcy prowadzącego (kierownika zajęcia lub ćwiczenia). Polega to na analizie tematu zajęcia, sprecyzowaniu jego celów oraz uświadomieniu sobie treści (zagadnień szkoleniowych) i sposobów oraz możliwości ich realizacji, w tym stopnia profesjonalnego przygotowania instruowanych i stanu posiadanych środków zabezpieczenia materiałowo-technicznego. Przed przystąpieniem do instruktażu prowadzący powinien również zapoznać się z programem szkolenia oraz wytycznymi i ustaleniami przełożonych, a także dokonać analizy sytuacji szkoleniowej i prze­studiować obowiązującą literaturę tematu. W wyniku takiego przygotowania powstaje w jego świadomości metodyczny model zajęcia (ćwiczenia) i adekwatny do tego sposób przeprowadzenia instruktażu. Końcowym etapem przygotowania się do niego powinno być opracowanie krótkiego planu-konspektu;

po drugie - przygotowanie się do instruktażu jego uczestników. Polega ono na przestudiowaniu zaleconej literatury, przemyśleniu i wypracowaniu propozycji merytoryczno-metodycznej koncepcji zajęcia oraz ustaleniu kontrowersyjnych zagadnień wymagających wyjaśnienia i ustalenia sposobu ich realizacji podczas instruktażu;

po trzecie - przeprowadzenie instruktażu w tych miejscach, w których będzie prowadzone zajęcie (ćwiczenie) i jego kolejne zagadnienia. W wyjątkowych

307

wypadkach instruktaż do zajęć w terenie może być przeprowadzony przy stole plastycznym lub przy piaskownicy.

Instruktaż do zajęć (ćwiczeń) może być prowadzony różnymi metodami. Zależy to w głównej mierze od tematu i celu oraz poziomu skomplikowania i trudności zagadnień szkoleniowych, a także od organizacji i sposobu przeprowadzenia konkretnego zajęcia (ćwiczenia). Na szczeblu drużyny (załogi) i plutonu, instruktaż prowadzi się zazwyczaj metodą dyrektywną (przekazu). Na wyższych szczeblach od kompanii (równorzędnej) wzwyż wskazane jest prowadzić instruktaże metodą kolegialną (aktywizującą), która ma na celu zaangażowanie jego uczestników polegające m. in. na prezentowaniu przez nich własnych rozwiązań i koncepcji prowadzenia zajęć (ćwiczeń) lub metodą pokazu. Przebieg instruktażu do zajęć oraz różnice między metodami ilustruje załącznik 8.1.

8.1.3. Metodyczne zajęcia (ćwiczenia) grupowe

Metodyczne zajęcia (ćwiczenia) grupowe są formą przygotowania i doskonalenia umiejętności metodyczno-szkoleniowych dowódców niższych szczebli oraz instruktorów w zakresie organizacji i prowadzenia szkolenia bojowego, w tym szczególnie taktycznego.

Celem metodycznych zajęć (ćwiczeń) grupowych jest pogłębienie wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych, a także wyrobienie nawyków u pod­władnych dowódców w zakresie samodzielnego rozwiązywaniu problemów przygotowania i prowadzenia szkolenia.

W odróżnieniu od zajęć (ćwiczeń) grupowych o charakterze szkoleniowym i ćwiczeń grupowych stosowanych w szkoleniu operacyjno-taktycznym kadry dowództw (sztabów), treścią metodycznych zajęć (ćwiczeń) grupowych są wybrane tematy i zagadnienia metodyczne oraz wykonywanie przez biorących w nich udział określonych czynności związanych z przygotowaniem się do zajęć taktycznych (np. opracowanie planu-konspektu, mapy z sytuacją taktyczną, szkicu terenu itp.), a także pokazanie i ustalenie jednakowego sposobu ich prowadzenia w pododdziałach.

Istotą metodycznych zajęć (ćwiczeń) grupowych jest to, że wszyscy uczestnicy występują w tej samej roli i rozwiązują takie same problemy lub wykonują te same

308

zadania, na tle przyjętej sytuacji szkoleniowej związanej z tematem zajęcia (ćwiczenia).

Dowódca prowadzący metodyczne zajęcie (ćwiczenie) grupowe na wstępie powinien podać temat, określić cele i ogólny czas szkolenia, ustalić zagadnienia oraz sytuację taktyczną (szkoleniową). Następnie powinien sprecyzować problemy i określić czas na ich rozwiązanie, w tym także na opracowanie niezbędnych dokumentów bojowych lub ich fragmentów.

Po upływie określonego czasu kierownik zajęcia (ćwiczenia) grupowego wysłuchuje dwóch-trzech szkolonych, którzy w formie meldunków przedstawiają własne rozwiązania lub wykonane dokumenty. Każde wystąpienie (prezentacja dokumentu lub czynności) powinno być omówione z uczestnikami, ze szczególnym uwzględnieniem pozytywnych i negatywnych stron przyjętego rozwiązania oraz oceny metodycznego postępowania podczas rozwiązywania problemu. Jeżeli szkoleni z różnych przyczyn, nie potrafią samodzielnie rozstrzygnąć zadanego problemu, kierownik zajęcia (ćwiczenia), poprzez stawianie odpowiednich pytań powinien zaktywizować grupę i dzięki odpowiedziom na nie wyegzekwować poprawne rozwiązanie problemu.

Gdy prowadzący dowódca (kierownik) stwierdzi, że mimo wszystko cel zajęcia (ćwiczenia) nie zostanie osiągnięty, powinien osobiście przedstawić prawidłowe rozwiązanie problemu, pokazać wzorcowo opracowany dokument lub sposób wykonania określonych czynności.

Na niższych szczeblach dowodzenia, w tego typu zajęciach (ćwiczeniach), często stosuje się metodę dyrektywnego rozwiązania założonych problemów. Czynnikami decydującymi o stosowaniu takiej metody są przede wszystkim możliwości percepcyjne uczestników oraz czas przeznaczony na osiągnięcie określonych celów szkoleniowych.

8.1.4. Zajęcia i kursy instruktorsko-metodyczne

Zajęcia instruktorsko-metodyczne są formą szkolenia metodycznego młodszej kadry dowódczej. Ich celem jest przygotowanie i doskonalenie dowódców, zwłaszcza drużyn (załóg) i plutonów do prowadzenia programowych zajęć z pododdziałami.

309

Istotą zajęć instruktorsko-metodycznych jest udzielenie praktycznych wskazówek metodycznych co do sposobów organizacji przygotowania zajęć i ćwiczeń, a także uczenie określonych czynności oraz postępowania dowódców (instruktorów) w czasie ich realizacji. W zależności od przyjętego celu zajęć, ich uczestnicy mogą występować w dwóch rolach, raz w roli instruktorów, a innym razem w roli szkolonych.

Prowadzący zajęcia instruktorsko-metodyczne dowódca wyższego szczebla powinien odpowiednio wcześniej przygotować uczestników poprzez udzielenie im instruktażu i wydanie wytycznych dotyczących przeczytania wskazanej literatury oraz opracowania planów-konspektów na podany temat.

W części wstępnej zajęć, prowadzący sprawdza stopień przygotowania się do nich uczestników, a następnie podaje temat, cel zajęć, czas i zagadnienia szkoleniowe. Określa także organizację zajęć i metody (sposoby) realizacji wymienionych zagadnień.

Cześć główna zajęć instruktorsko-metodycznych to praktyczna realizacja zagadnień szkoleniowych prowadzonych przez instruktorów wyznaczonych spośród uczestników.

Po zakończeniu każdego zagadnienia (epizodu zajęć), prowadzący wysłuchuje opinii (uwag) uczestników (szkolonych) i ocenia działanie instruktora, eksponując dobre i złe strony jego wystąpienia. Następnie udziela wskazówek metodycznych i merytorycznych oraz dokonuje ostatecznych ustaleń organizacyjnych, które powinny być obowiązujące w szkoleniu programowym pododdziałów. W taki sam sposób prowadzący zajęcia dowódca postępuje podczas przerabiania następnych zagadnień szkoleniowych lub epizodów zajęcia (ćwiczenia).

W uzasadnionych przypadkach, gdy zajdzie taka potrzeba, sposób realizacji zagadnienia (epizodu) może być pokazany przez prowadzącego szkolenie i powtórzony przez kilku szkolonych w celu jego perfekcyjnego opanowania.

Część końcowa zajęć instruktorsko-metodycznych obejmuje ocenę przygotowania uczestników, postawienie zadań, udzielenie odpowiedzi na ewentualne pytania oraz wydanie wytycznych i wskazówek metodycznych dotyczących przeprowadzenia zajęcia (ćwiczenia) na ten temat w pododdziałach.

310

Ideowy model przebiegu zajęć instruktorsko-metodycznych ilustruje załącznik 8.2.

Kursy instruktorsko-metodyczne stanowią formę zorganizowanego (grupowego) szkolenia dowódców różnych szczebli dowodzenia w zakresie organizacji i pro­wadzenia programowych zajęć (ćwiczeń) w pododdziałach. Celem kursów jest zapoznanie uczestników z najnowszymi osiągnięciami metodycznymi i przygotowanie ich do realizacji programu szkolenia oraz praktycznego działania w roli kierowników zajęć (instruktorów) w nadchodzącym (nowym) okresie szkoleniowym, w tym także podniesienie na wyższy poziom ich wiedzy oraz umiejętności organizacyjnych i metodycznych niezbędnych w czasie działalności szkoleniowo-wychowawczej w pododdziałach.

Istotą każdego kursu jest to, że składa się on z kilku lub kilkunastu zajęć instruktorsko-metodycznych lub instruktażowych i jest organizowany dla kadry dowódczej reprezentującej jednakowy poziom przygotowania ogólnego i fachowego, np. kurs dowódców plutonów, kurs dowódców kompanii.

Problematyka kursów instruktorsko-metodycznych organizowanych na szczeblu oddziału dotyczy najczęściej sposobów realizacji programowych zajęć szkoleniowych sprecyzowanych pod kątem celów szkoleniowych wynikających z zadania głównego na dany rok. W tym kontekście powinna obejmować przede wszystkim pokazanie najskuteczniejszych form organizacyjnych i metod szkolenia prowadzących do osiągnięcia wspomnianych celów szkoleniowych. Ponadto treści zajęć instruktorsko-metodycznych powinny zawierać wszelkie nowości oraz perspektywiczne metody szkolenia wojsk i wytyczne w tym zakresie wyższych przełożonych, jak również uwzględniać niedociągnięcia instruktorsko-metodyczne stwierdzone w minionym okresie szkoleniowym. Niekiedy, jeżeli zajdzie taka potrzeba, w ramach kursu może być przeprowadzona kontrola (sprawdzian) wiadomości i umiejętności kadry, np. z taktyki, regulaminów, wyszkolenia ogniowego, fizycznego itp.

Kursy instruktorsko-metodyczne mogą być prowadzone według różnych rozwiązań organizacyjnych. Praktyka szkoleniowa wskazuje jednak, że bardzo dobre efekty przynosi organizowanie ich w dwóch etapach:

311

• pierwszym, obejmującym problematykę ogólną, dotyczącą wszystkich
  uczestników kursu;

• drugim, obejmującym problematykę specjalistyczną.

Tak w pierwszym, jak i w drugim etapie, wskazane jest aby poszczególne zajęcia prowadzone w ramach kursu odbywały się w grupach szkoleniowych utworzonych oddzielne z przedstawicieli rodzajów wojsk i służb logistycznych. Najlepsze efekty szkoleniowe przynoszą zajęcia prowadzone na przy koszarowych (garnizonowych) placach ćwiczeń lub w ośrodkach szkolenia poligonowego.

Organizując kurs instruktorsko-metodyczny na przy koszarowych (garnizonowych) placach ćwiczeń lub na poligonie można wykorzystać pro-gramowe szkolenie przebywających tam pododdziałów i pokazać uczestnikom niektóre ważniejsze zagadnienia (epizody) praktycznego szkolenia lub działania wojsk, np. w ćwiczeniu kompanijnym lub batalionowym.

8.1.5. Zajęcia (ćwiczenia) instruktażowo-metodyczne

Zajęcia (ćwiczenia) instruktażowo-metodyczne są najskuteczniejszą formą metodycznego przygotowania przyszłych dowódców - kierowników szkolenia bojowego wojsk, w tym przede wszystkim zajęć i ćwiczeń taktycznych.

Celem zajęć (ćwiczeń) instruktażowo-metodycznych jest zaprezentowanie dowódcom wzorcowego sposobu przeprowadzenia najbardziej skomplikowanych tematów programowych jakimi są zajęcia, a zwłaszcza ćwiczenia taktyczne z wojskami oraz doskonalenie ich umiejętności organizacyjnych i metodycznych w tym zakresie.

Istotą zajęć (ćwiczeń) instruktażowo-metodycznych jest to, że prowadzone są z wykorzystaniem pododdziału, który jako pierwszy w nadchodzącym okresie szkoleniowym będzie realizował zasadniczy temat programowy na danym szczeblu dowodzenia.¹⁷⁹ Na przykład dowódca oddziału (brygady) organizuje i prowadzi zajęcie (ćwiczenie) instruktażowo-metodyczne z dowódcami batalionów na kanwie ćwiczenia taktycznego jednej z kompanii.

¹⁷⁹ Pod pojęciem zasadniczy temat programowy rozumie się ćwiczenie taktyczne prowadzone na zakończenie okresu szkolenia kompanii - batalionu.

312

Aby zajęcie (ćwiczenie) instruktażowo-metodyczne spełniło swój cel powinno być wzorowo przygotowane i przeprowadzone. Przede wszystkim musi być bardzo dobrze przygotowany kierownik ćwiczenia - wyznaczony dowódca batalionu, z którego pododdział będzie ćwiczył.

Przygotowanie kierownika ćwiczenia kompanijnego należy do kompetencyjnych obowiązków dowódcy oddziału (prowadzącego ćwiczenie instruktażowo-metodyczne), który powinien udzielić mu szczegółowych wytycznych co do tematu, celów szkoleniowych ćwiczenia, czasu i miejsca przeprowadzenia przedsięwzięcia oraz składu ćwiczących. Może także zapoznać go ze swoją wstępną koncepcją przeprowadzenia ćwiczenia kompanijnego, w tym danymi dotyczącymi głównych zagadnień szkoleniowych i ich podziału na etapy, podziału czasu na realizację głównych zagadnień szkoleniowych, sposobu realizacji poszczególnych etapów i zagadnień, ogólnej struktury organizacyjnej ćwiczenia, sposobu rozpoczęcia i zakończenia ćwiczenia, podgrywania sytuacji oraz pozorowania pola walki i działań przeciwnika, a także przydziału środków materiałowo-technicznego zabezpieczenia naliczonych zgodnie z normami przewidywanymi na realizację określonego tematu.

Tak poinstruowany dowódca batalionu sam przygotowuje się do przeprowadzenia przedsięwzięcia. W pierwszej kolejności, na podstawie programu szkolenia i wytycznych dowódcy oddziału oraz dokonanego rekonesansu w terenie, precyzuje koncepcję przygotowania i przeprowadzenia i przedstawia ją w postaci Planu -konspektu przeprowadzenia zajęcia (ćwiczenia) z kompanią do akceptacji przełożonemu. Następnie udziela instruktażu i wytycznych (w terenie) dowódcy kompanii, która jako pierwsza będzie realizowała określony temat taktyczny. W czasie przygotowania przedsięwzięcia przez dowódcę kompanii, wskazana jest pomoc ze strony dowódcy batalionu w zakresie metodycznych i merytorycznych rozwiązań problemów, dotyczących zwłaszcza przebiegu zajęcia (ćwiczenia) zgodnie z planem oraz wzorowych sposobów realizacji poszczególnych zagadnień szkoleniowych co do miejsca i czasu.

W toku zajęcia (ćwiczenia) instruktażowo-metodycznego (załącznik 8.3), prowadzący je dowódca oddziału wraz z uczestniczącymi w nim dowódcami batalionów - kierownikami przyszłych ćwiczeń kompanijnych (oprócz tego dowódcy,

który realizuje temat) obserwują jego działanie oraz ćwiczącego pododdziału.

313

Dowódca oddziału omawia na bieżąco jego przebieg, etapy i realizowane zagadnienia od rozpoczęcia do zakończenia. Sam lub kolegialnie wraz z uczestnikami akcentuje dobre i złe strony działania zarówno dowódcy batalionu - kierownika ćwiczenia, jak również pozostałych dowódców i ćwiczących wojsk. Następnie ustala organizację oraz metody przeprowadzenia zasadniczych zagadnień (epizodów) ćwiczenia.

Ustalenia poczynione przez dowódcę oddziału w toku zajęcia (ćwiczenia) instruktażowo-metodycznego powinny być obowiązujące dla wszystkich kierowników kompanijnych ćwiczeń taktycznych realizujących ten temat w nadchodzącym okresie (roku) szkoleniowym.

Zajęcia (ćwiczenia) instruktażowo-metodyczne często są utożsamiane, zwłaszcza przez młodszą i mniej doświadczoną kadrę, z zajęciami instruktorsko-metodycznymi. Co prawda istnieją pewne podobieństwa między tymi formami działalności metodyczno-szkoleniowej, jednak podstawowe kryteria, które je charakteryzują różnią się w sposób zasadniczy. Szczególne różnice uwidocznione są w celu, doborze treści, kolejności realizacji zagadnień tematu i roli jaką pełnią uczestnicy zajęć (ćwiczeń). Dlatego nie można ich utożsamiać, mylić i stosować zamiennie.

Podobieństwa i różnice między zajęciami instruktorsko-metodycznymi i zajęciami (ćwiczeniami) instruktażowo-metodycznymi ilustruje załącznik 8.4.

8.1.6. Metodyczne zajęcia (ćwiczenia) pokazowe

Metodyczne zajęcia (ćwiczenia) pokazowe są formą działalności metodyczno-szkoleniowej, która ma na celu pokazanie (przedstawienie) ich uczestnikom optymalnych sposobów organizacji i prowadzenia programowych zajęć szkoleniowych, które są trudne do zaprezentowania poprzez inne formy tej działalności.

Istotą metodycznych zajęć pokazowych jest to, że wszystkie czynności (działania) dowódców (instruktorów) lub techniki bojowej są przedstawione w sposób poglądowy, wzbogacony komentarzem prowadzącego (organizatora) tych zajęć.

Metodyczne zajęcia pokazowe stosuje się najczęściej do zaprezentowania nowych metod prowadzenia zajęć, w tym technicznych środków wspomagających proces szkolenia (symulatory, trenażery itp.), a także możliwości taktyczno-technicznych oraz użytkowania i obsługi nowoczesnego sprzętu uzbrojenia.

314

Dowódca prowadzący (komentujący) temat, jak i instruktorzy prezentujący poszczególne zagadnienia muszą posiadać wysokie umiejętności organizatorskie i metodyczne oraz merytoryczną wiedzę w zakresie pokazywanej problematyki, sprzętu uzbrojenia itp. Żołnierze (pododdział) uczestniczący w pokazie powinien być wcześniej wyćwiczony i prezentować w najlepszy (wzorowy) sposób wykonywane indywidualnie i zespołowo czynności (komendy, polecenia, procedury). Zaś wykorzystywany w czasie pokazu sprzęt, uzbrojenie lub inne środki techniczne powinny być w najwyższym stopniu sprawne i w pełni prezentować swoje możliwości. Zabezpieczenie materiałowe metodycznych zajęć pokazowych powinno odpowiadać normom ustalonym dla danego tematu.

Metodyczne zajęcia pokazowe powinny być organizowane sporadycznie, tylko wtedy, kiedy zajdzie taka potrzeba. O potrzebie ich zorganizowania i przeprowadzenia każdorazowo decyduje dowódca zgodnie ze swoim kompetencyjnym zakresem odpowiedzialności szkoleniowej, biorąc pod uwagę zasadę, że zajęć pokazowych, które nie wnoszą nic nowego w zakresie właściwych działań i zachowań instruktorsko-metodycznych kadry lepiej nie organizować.

8.1.7. Opracowanie materiałów i pomocy szkoleniowo-metodycznych oraz samokształcenie metodyczne

Opracowanie materiałów i pomocy szkoleniowych to specyficzna forma działalności metodyczno-szkoleniowej, której celem jest indywidualne przygotowanie kadry dowódczej do organizacji i prowadzenia zajęć programowych w pododdziałach.

Istotą tej formy działalności jest opracowanie przez dowódców materiałów dydaktycznych, w tym planów i konspektów zajęć oraz pomocy szkoleniowych takich jak mapy, schematy, foliogramy (przeźrocza), makiety terenu lub sprzętu uzbrojenia a także projektów rozbudowy (modernizacji) bazy szkoleniowej itp.

Ważną rolę w metodycznym przygotowaniu kadry odgrywa samokształcenie. Jego celem jest pogłębienie i rozszerzenie oraz aktualizacja nabytej wiedzy merytorycznej i dydaktycznych, w tym także umiejętności metodyczno-szkoleniowych. Samokształcenie metodyczne kadry na szczeblu pododdziału może być kierowane przez przełożonego lub też organizowane według własnych potrzeb oficerów, chorążych i podoficerów. Podstawową metodą działania jest w tym

315

przypadku samodzielna praca polegająca na studiowaniu literatury pedagogicznej, psychologicznej i dydaktycznej oraz profesjonalnej (regulaminów, instrukcji, poradni­ków metodycznych, artykułów itp.) dotyczącej form i metod szkolenia wojsk.

8.2. Organizacja Dnia Technicznego w batalionie

„Dzień Techniczny" jest programowym zamierzeniem szkoleniowym przeznaczonym głównie na:

1. Podnoszenie na wyższy poziom stanu technicznego uzbrojenia i sprzętu
   wojskowego;

2. Przeglądzie technicznym uzbrojenia i sprzętu wojskowego, włącznie
   z usuwaniem drobnych niesprawności i uszkodzeń sprzętu przez indywidualnych
   użytkowników i załogi (obsługi);

W dniu tym przeprowadza się:

• kompleksowe sprawdzenie stanu technicznego i utrzymania uzbrojenia
  oraz sprzętu technicznego, a także jego ukompletowania;

• sprawdzanie dokumentacji eksploatacyjnej;

• wykonywanie przez etatowe załogi (obsługi) i indywidualnych
  użytkowników obsługiwań technicznych, konserwacji oraz usuwania
  stwierdzonych usterek i nie-sprawności;

• podnoszenie wiedzy fachowej personelu obsługującego dany rodzaj
  uzbrojenia i sprzętu;

• udzielanie pomocy pododdziałom przez specjalistów remontowych w na­
  prawach bieżących uzbrojenia i sprzętu;

• kontrolę przestrzegania przepisów bezpieczeństwa przeciwpożarowego i
  zasad BHP przy sprzęcie oraz w miejscu jego przechowywania;

• kontrolę przestrzegania przepisów i zasad dotyczących ochrony osób
  przed promieniowaniem mikrofalowym.

Dzień Techniczny przeprowadza się jednocześnie dla całego oddziału lub grupy pododdziałów, obejmując przeglądami sprzęt w takiej ilości, aby nie naruszyć gotowości bojowej oddziału.

316

W celu sprawnego przeprowadzenia „Dnia Technicznego" szef logistyki oddziału (pododdziału), zgodnie z wytycznymi dowódcy, we współpracy z szefem sztabu, przygotowuje „Plan zasadniczych zamierzeń" w „Dniu Technicznym", w którym określa:

• zasadnicze zadania przewidziane do wykonania w poszczególnych
  pododdziałach;

• niezbędne środki zabezpieczenia materiałowego i technicznego;

• sposób wykorzystania pododdziału remontowego;

• składy roboczych grup technicznych z pododdziału remontowego
  szczebla nadrzędnego, ich przeznaczenie i wyposażenie w sprzęt oraz terminy
  realizacji prac.

Plan ten stanowi podstawę do postawienia zadań osobom funkcyjnym.

Na szczeblu pododdziału, dowódca opracowuje plan-konspekt, który przedstawia dowódcy oddziału do zatwierdzenia. W planie-konspekcie określa się zamierzenia planowe do wykonania przy poszczególnych rodzajach uzbrojenia i sprzętu, miejsce, czas i osoby odpowiedzialne za wykonanie tych czynności oraz za nadzór i prze­prowadzenie ich zgodnie z wymogami procesu technologicznego. Wyszczególnia się również sposób wykorzystania sił i środków własnych i przełożonego, a także ustala materiały niezbędne do wykonania planowanych zamierzeń.

Na podstawie planu-konspektu przeprowadza się odprawę z podległą kadrą, w czasie której stawia się szczegółowe zadania, nakazując opracowanie planów pracy. W planie pracy określa się zakres i czas wykonywanej czynności, wykonawcę, zużycie materiałów i osobę odpowiedzialną za sprawdzenie. Przygotowanie i prowadzenie dnia technicznego może odbywać się według harmonogramu, jak w tabeli 8.1.

317

Tabela 8.1.

Harmonogram przygotowania i prowadzenia Dnia technicznego

180

Lp.	Nazwa przedsięwzięcia	Realizator	Współuczestniczący	Proponowany termin
	Planowanie DT w cyklu miesięcznym	Dowódca batalionu	Szef logistyki, szef sztabu	Ostatni pełny tydzień miesiąca
	Instruktaż do przygotowania DT	Dowódca batalionu	Szef logistyki, szef sztabu	Od dwóch do jednego tygodnia przed
	Instruktaż do DT	Dowódca batalionu	Szef logistyki, szef sztabu, dowódcy kompanii	Na tydzień przed DT
	Analiza i zgłoszenie potrzeb w zakresie specjalistów, urządzeń specjalistycznych, KUT, RW itd.	Szef logistyki	Dowódcy kompanii	Na tydzień przed DT
	Uszczegółowienie sposobu wykorzystania sił i środków przydzielonych ze szczebla brygady	Szef logistyki	Dowódcy kompanii	Na tydzień przed DT
	Opracowanie Planu Konspektu do DT	Szef logistyki	Dowódcy kompanii	Do dwóch dni przed DT
	Zatwierdzenie PK do DT	Dowódca batalionu	Szef sztabu, szef logistyki	Dzień przed DT
	Sprawdzenie przygotowania zabezpieczenia materiałowego	Szef logistyki	Dowódcy kompanii	Dzień przed DT
	Szkolenie z zakresu bhp i organizacja DT	Dowódca batalionu	Szef logistyki	DT
	Nadzór nad realizacją DT	Dowódca batalionu	Szef logistyki	DT
	Zakończenie DT i jego omówienie	Dowódca batalionu	Szef logistyki	DT
	Rozliczenie udziału specjalistów i zabezpieczenia materiałowego	Szef logistyki	Dowódcy kompanii	Dzień po DT

„Dzień Techniczny" rozpoczyna się zbiórką oddziału (pododdziału), w czasie której dowódca omawia plan jego przebiegu, po czym pododdziały udają się do miejsc wykonywania prac, gdzie po omówieniu warunków bezpieczeństwa i przeciw­pożarowych, przystępuje się do pracy zgodnie z ustaleniami przełożonych i opracowaną dokumentacją.

Po zakończeniu „Dnia Technicznego" dowódcy pododdziałów i szefowie służb w ustalonym czasie składają ustne meldunki szefowi logistyki oddziału, który następnie składa meldunek dowódcy o przebiegu i wynikach wykonanych czynności.

Dowódca oddziału (pododdziału) podsumowując przebieg „Dnia Technicznego" podczas wypracowania decyzji na kolejny miesiąc ocenia umiejętności etatowych załóg (obsług) i indywidualnych użytkowników w zakresie wykonywania prac oraz stopień znajomości sprzętu, zasad eksploatacji, przeprowadzenia obsługiwań

180

Zasady organizowania i prowadzenia działalności metodyczno-szkoleniowej w SZ RP, Wydawnictwo MON, Warszawa 1989, Szkol 692/89. Instrukcja o organizacji Dni Technicznych w Siłach Zbrojnych RP, Wydawnictwo MON, Warszawa 1992, Sł. Tech. 100/92

318

technicznych itp. ze wskazaniem najlepszych załóg (obsług) i użytkowników. Przeprowadza analizę stwierdzonych niedociągnięć wskazując przyczyny dla zapobiegania ich ponownemu powstawaniu. Ocenia rolę pododdziałów technicznych w okazaniu pomocy technicznej. Dokumentację planistyczną i wykonawczą dnia technicznego realizowanego w pododdziale przedstawiono w tabeli 8.2. Tabela 8.2.

Dokumentacja planistyczna i wykonawcza Dnia technicznego realizowanego

w pododdziale

Szczebel dowodzenia	Dokumenty
		Podstawa opracowania	Planistyczne	Wykonawcze
Dowódca batalionu	Plan zasadniczych przedsięwzięć organizowanych w Dniach Technicznych	Plan-Konspekt	Meldunek z realizacji DT w batalionie
Dowódca kompanii	Plan zasadniczych przedsięwzięć organizowanych w Dniach Technicznych, Instruktaż dowódcy batalionu	Plan-Konspekt	Meldunek z realizacji DT w kompanii
Dowódca plutonu	Instruktaż dowódcy kompanii	Plan Pracy	Karta Usługi Technicznej Rozkaz Wyjazdu Książka Pojazdu Mechanicznego Indywidualna Karta Obsługiwania
Szef Kompanii	Instruktaż dowódcy kompanii	Plan Pracy	Książka (karta) Urządzenia Indywidualna Karta Obsługiwania

8.3. Kompetencyjny zakres odpowiedzialności szkoleniowej

Kompetencyjny zakres odpowiedzialności szkoleniowej (KZOSz) ¹⁸¹ to zakres uprawnień i odpowiedzialności osób zajmujących stanowiska służbowe (dowódców, szefów, kierowników i innych osób funkcyjnych), wynikających z obowiązków na zajmowanym stanowisku służbowym, ustalonych przez wyższych przełożonych na podstawie dokumentów normatywno-prawnych, regulaminów, instrukcji.

181

Kompetencje (łac. Competentia = odpowiedzialność, zgodność; uprawnienia do działania) zakres

pełnomocnictw i uprawnień; uprawnienie i obowiązek danego organu do realizowania określonego przepisami działania; zakres wiedzy, umiejętności, odpowiedzialności, Słownik wyrazów obcych PWN, Warszawa 1971, s. 372.

319

Kompetencyjny zakres odpowiedzialności szkoleniowej jest ściśle powiązany z funkcją dowodzenia i kierowania. W procesie kierowania szkoleniem na wszystkich poziomach dowodzenia, dowódcy spełniają kluczową rolę, gdyż tylko oni posiadają prawo i obowiązek do podejmowania decyzji. Od ich wiedzy, doświadczenia i umiejętności, w tym głównie koncepcyjnych i organizatorskich, zależy skuteczność osiągania celów szkoleniowych. Precyzyjne określenie roli (kompetencji) poszczególnych szczebli dowodzenia w systemie kierowania szkoleniem oraz ich zakresu odpowiedzialności, zgodnie z główną zasadą DOWODZISZ - SZKOLISZ -ODPOWIADASZ, jest podstawą rytmicznego, ukierunkowanego na osiągnięcie celów szkolenia Sił Zbrojnych RP.

Kompetencyjny zakres odpowiedzialności szkoleniowej określa uprawnienia i odpowiedzialność poszczególnych dowódców w zakresie podstawowych czterech funkcji kierowania tj. planowania, organizowania, przewodzenia i kontroli oraz pozwala dowódcom na właściwe przygotowanie procesu szkolenia, kierowanie nim i obiektywną ocenę stopnia realizacji zadań.

Szczególnie istotną rolę w kompetencyjnym zakresie odpowiedzialności szkoleniowej dowódców odgrywają kompetencje dowódcze definiowane jako zbiór odpowiedniej wiedzy umiejętności i postaw związanych z efektywnym działaniem dowódcy oraz kompetencje służbowe definiowane jako całokształt uprawnień i od­powiedzialności wynikających z obowiązków osób zajmujących stanowiska służbowe w hierarchii wojskowej.

Kompetencyjny zakres odpowiedzialności szkoleniowej ustala odpowiedzialność poszczególnych dowódców za wyszkolenie oraz metodyczne przygotowanie podległych dowództw i osób funkcyjnych w następujących obszarach działania:

1. Przygotowanie bezpośrednio podległych dowódców do dowodzenia
   w walce, misji itp.

2. Wyszkolenie dowodzonego pododdziału do realizacji zadań zgodnie z
   prze-znaczeniem.

3. Wyszkolenie i zgranie podległego dowództwa (sztabu).

4. Zgranie systemów funkcjonalnych (walki).

5. Przygotowanie bezpośrednio podległych dowódców do realizacji

działalności szkoleniowo-metodycznej.

320

6. Ocena stanu wyszkolenia podległych wojsk oraz osób funkcyjnych.

Dowódcy batalionów odpowiadają za wyszkolenie batalionu, przygotowanie dowódców kompanii (równorzędnych) do prowadzenia zajęć programowych, prowadzenia ćwiczeń taktycznych i kierowania działalnością szkoleniowo-metodyczną.

Do podstawowych zadań dowódcy batalionu (równorzędnego) należy:

1. Planowanie i organizowanie działalności szkoleniowo-metodycznej
   w batalionie.

2. Prowadzenie kursów instruktorsko-metodycznych dla dowódców
   kompanii (równorzędnych) oraz dowódców plutonów (w zależności od
   potrzeb).

3. Prowadzenie zajęć instruktorsko-metodycznych z ważniejszych
   tematów szkolenia bojowego prowadzonych przez dowódców kompanii.

4. Udzielanie dowódcom kompanii instruktaży do zajęć przez nich
   prowadzonych;

5. Zapewnienie pododdziałom warunków i środków materiałowych do
   realizacji zamierzeń szkoleniowo-metodycznych.

6. Wymiana doświadczeń i wniosków dotyczących organizacji
   i realizacji procesu szkolenia.

7. Ocena działalności szkoleniowo-metodycznej w kompaniach oraz
   planowanie zamierzeń w tym zakresie na kolejny miesiąc.

Powyższe zadania realizuje poprzez organizowanie i prowadzenie gier decyzyjnych, kursów instruktorsko-metodycznych, ćwiczeń instruktażowo-metodycznych.

Przykładowe obowiązki metodyczno-szkoleniowe dowódcy batalionu przedstawiono w załączniku 8.5.

Dowódcy kompanii (równorzędni) odpowiadają za wyszkolenie pododdziału, przygotowanie metodyczne dowódców plutonów do zajęć programowych prowadzonych z drużyną (równorzędne) oraz zapewnienie

321

dowódcom plutonów warunków przygotowania się do zajęć, a także za materiałowo-techniczne zabezpieczenie procesu szkolenia. Do podstawowych zadań dowódcy kompanii należy:

1. Planowanie i organizowanie działalności szkoleniowo-metodycznej
   kompanii.

2. Prowadzenie zajęć instruktorsko-metodycznych do trudniejszych
   tematów z przedmiotów realizowanych przez dowódców plutonów, głównie ze
   szkolenia bojowego.

3. Udzielanie dowódcom plutonów instruktaży do zajęć przez nich
   prowadzonych.

4. Organizowanie zaopatrzenia materiałowo-technicznego procesu
   szkolenia w kompanii.

5. Sprawowanie nadzoru nad działalnością szkoleniowo-metodyczną
   w kompanii.

6. Analiza i ocena efektów działalności szkoleniowo-metodycznej
   w pododdziale.

Dowódcy plutonów - bezpośredni realizatorzy szkolenia.

Dowódcy plutonów odpowiadają za wyszkolenie plutonu, poziom metodyczny prowadzonych zajęć oraz za udzielanie pomocy dowódcom drużyn (równorzędnym) w przygotowaniu zajęć.

Do podstawowych zadań dowódcy plutonu należy:

1. Udzielanie instruktaży do zajęć podległym dowódcom (instruktorom).

2. Prowadzenie zajęć instruktorsko-metodycznych z dowódcami drużyn
   (załóg).

3. Udzielanie pomocy merytorycznej i metodycznej w zakresie
   przygotowywania się dowódców do zajęć oraz sprawdzanie stopnia ich
   przygotowania.

4. Zapewnienie podległym dowódcom środków materiałowych
   i pomocy szkoleniowych niezbędnych do prowadzenia zajęć.

322

5. Doskonalenie umiejętności zespołowych i indywidualnych
   w plutonie.

6. Sprawdzanie i ocenianie poziomu wyszkolenia drużyn, załóg oraz
   wiedzy i umiejętności instruktorsko-metodycznych podległych dowódców.

Dowódcy drużyn, załogi - instruktorzy - bezpośrednio szkolący, nauczający -odpowiadają za poziom wyszkolenia drużyny, załogi oraz metodyczny poziom zajęć, które sam prowadzi, a także za udzielanie pomocy osobom funkcyjnym w przy­gotowaniu się do zajęć.

Do podstawowych zadań dowódcy drużyny, załogi należy:

1. Merytoryczne i metodyczne przygotowanie i prowadzenie zajęć.

2. Przestrzeganie w szkoleniu standardów i procedur szkoleniowych.

1. Stałe doskonalenie własnych umiejętności indywidualnych oraz
   szkolonych.

3. Stosowanie w praktyce szkoleniowej norm szkoleniowych.

2. Wykorzystanie w szkoleniu pomocy dydaktycznych podnoszących
   efektywność procesu szkolenia.

6. Sprawdzanie i ocenianie poziomu wyszkolenia podwładnych.
Dowódcy na wszystkich poziomach dowodzenia mają obowiązek

samokształcenia oraz doskonalenia i podnoszenia osobistych umiejętności specjalistycznych na zajmowanym stanowisku, a także umiejętności metodycznych i merytorycznych w za-kresie planowania, organizowania i prowadzenia działalności szkoleniowo-metodycznej. Na dowódcach (organizatorach szkolenia) spoczywa także obowiązek doskonalenia metodyk nauczania poszczególnych przedmiotów oraz dostosowania form i metod prowadzonej działalności szkoleniowej do wymogów i charakteru przyszłych działań bojowych lub w ramach operacji pokojowych (stabilizacyjnych) humanitarnych oraz walki z terroryzmem.

323

---