Majątek przedsiębiorstwa
Każda jednostka gospodarcza dla rozpoczęcia i rozwijania swojej działalności musi posiadać odpowiedni majątek podstawowy, składnikami majątku przedsiębiorstwa są środki rzeczowe i pieniężne których struktura i wielkość zależą przede wszystkim od rodzaju i wielkości danego podmiotu gospodarczego, ogół składników majątkowych firmy w ujęciu własnościowym określany jest aktywami przedsiębiorstw. Aktywa są zatem określane jako środki gospodarcze przedsiębiorstw, przeznaczone do wykorzystania przy dokonywaniu transakcji i związanych z jego działalnością. Majątek przedsiębiorstwa stanowiący aktywa bilansu dzieli się z dwóch zasadniczych grup: a) majątek trwały b) majątek obrotowy.
Specyficzny efekt majątku w ujętym odrębną grupą są rozliczenia między okresowe.
O zaliczeniu poszczególnych składników do majątku trwałego lub obrotowego decyduje ich rodzaj, wartość okres użytkowania a przede wszystkim rola (funkcja) jakie spełniają własności działalność gospodarcza.
Majątek trwały obejmuje te składniki, które firma wykorzystuje (pow. roku) uczestniczy on w wielu powtarzających się cyklach produkcyjnych z zużywają się stopniowo i przenosząc na każdy produkt tylko część swojej wartości. Majątek ten z racji tego iż jest długo terminowy, obarczony jest dużym ryzykiem. Ryzyko to związane jest z wyborami inwestycyjnymi których trafność przewidzenia na odległą przyszłość w zmieniającym się otoczeniu jest nie zwykle trudna. Majątek ten jest mało elastyczny i niedostosowuje automatycznie swojej działalności produkcyjnej do wielkości i struktury potrzeb rynkowych natomiast ma skłonność do jej utrwalania.
Majątek obrotowy określany jako krótko terminowy systematycznej rotacji może być z charakteryzowany następującymi cechami. 1) odtwarza się on zwykle wielokrotnie w ciągu roku obrotowego a tym samym przebywać w przedsiębiorstwach krótko, jest bardziej zróżnicowany gdyż składa się z szeregu niezależnych elementów które mają różną postać oraz pełnią odrębną rolę w poszczególnych fazach cyklu operacyjnego można go stosunkowo w krótkim czasie bez większych strat zmienić na środki pieniężne lub przekształcić na dowolny inny składnik majątku obrotowego. Majątek obrotowy w sposób ukryty oddziałuje na zysk gdyż jego składniki są przedmiotem decyzji podejmowanych w różnych działach przedsiębiorstwa. Rozchód jednych składników majątku obrotowego jest zastępowany przychodem innych co stwarza możliwości dostosowania jego wielkości i struktury do potrzeb rynku.
Kapitał w sensie najbardziej ogólnym oznacza całokształt zaangażowanych w przedsiębiorstwie wewnętrznych i zewnętrznych ,własnych i obcych, terminowych i nieterminowych. Znajduje to odzwierciedlenie w bilansie którego strona aktywna wykazuje wartość majątku trwałego i obrotowego zaś strona pasywna źródła pochodzeń tego majątku z podziałem na kapitał własny i obcy. Mimo bilansowej równoległości między kapitałem a majątkiem spełniają one odrębną rolę i to przemawia za tym aby traktować ich oddzielnie. Kapitał to uczeleśniony w przedsiębiorstwie wkład wartości, który umożliwia zaopatrzenie się w majątki, kapitał jest więc w stosunku do majątku pojęciem genetycznym. Kapitał określa kto w jakim stopniu ma prawo do majątku przedsiębiorstwa jest zatem takim pojęciem prawnym. Kapitał ponadto stanowi punkt odniesienia bazy dla określenia gospodarności (dochodowości) przedsiębiorstw, jest wobec tego pojęciem rachunkowym.
Majątek natomiast jest formą materializacji kapitału. To mówiąc o majątku mamy na myśli wartości i rzeczy konkretne, środki produkcji a więc maszyny, urządzenia i surowce, materiały, budynki itp.
Bilans przedsiębiorstw
Syntetyczne zestawienie aktywów i pasywów jednostki na tzw. dzień bilansowy nazywany jest bilansem, zawiera on podstawowy zbiór informacji o firmie, mają one dużą wartość poznawczą dzięki zachowaniu tzw. ciągłości bilansowej rzetelności danych prezentacji danych liczbowych w określonym szyku, przestrzegania obowiązujących zasad wyodrębniania aktywów i pasywów oraz daty bilansowej.
Aktywa w bilansie są uporządkowane według stopnia ich chłonności a pasywa według stopnia wymagalności.
Wartości materialne: prawnie nabyte przez jednostkę zaliczamy do aktywów trwałych prawa majątkowego nadające się do gospodarnego wykorzystania a przewidywanym okresie ekonomicznej użytkowności dłuższy niż rok przeznaczone do używania na potrzeby jednostki a w szczególności:
autorskie prawa majątkowe, pokrewne, licencje, koncesje, prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczy.
W przypadku wartości niematerialnych i prawnych oddanych do użytkowania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze. Wartości niematerialne i prawne zalicza się do aktywów trwałych jednej ze stron umowy do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się również nabytą wartość firmy oraz koszty zakończonych z powodzeniem prac rozwojowych przewidzianych do wdrożenia trzeba zaznaczyć ze do wartości niematerialnych i prawnych nie zalicza się tych praw, które nie są użytkowane przez jednostkę dla realizacji jej zadań statutowych lecz zostały nabyte lub wytworzone dla osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z uzyskiwania ich z przychodów przyrostu wartości tych aktywów lub innych pożytków. Wartość firmy stanowi różnicę między ceną nabycia określonej jednostki lub jej zorganizowanej części a niższą od niej wartości godziwą przyjętych aktywów pomniejszonych o przejęte zobowiązania. jeżeli cena nabycia jednostki lub jej zorganizowanej części jest niższa od wartości godziwej przejętych aktywów pomniejszonych o przejęte zobowiązania to różnica stanowi ujemną wartość firmy. Wartość firmy może powstać w przypadku przejęcia lub łączeniu przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części metodą nabycia i drogą zakupu otrzymania wkładu nie pieniężnego przyjęcia do użytkowania na podstawie umowy lisingu finansowego. Od wartości firmy jednostki dokonuje odpisów amortyzacyjnych w okresie nie dłuższym niż 5lat. w uzasadnionych przypadkach kierownik jednostki może wydłużyć ten okres do lat 20. odpisów amortyzacyjnych dokonuje się metodą liniową i zalicza się je do pozostałych kosztów operacyjnych.
Środki trwałe rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi a przewidywanym okresie ekonomicznym użyteczności dłuższym niż jeden rok kompletne, zdatne do użytku przeznaczone na potrzeby jednostki zalicza się do nich:
nieruchomości (grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki a także będące drobne własności, lokale spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, oraz spółdzielcze prawo do lokalu)
maszyny i urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,
ulepszenia w obcych środkach trwałych
inwentarz żywy
Środki trwałe oddane do użytkowania na podstawie umowy najmu dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze zalicza się do aktywów trwałych z jednej ze stron umowy. Obejmuje one 3 rodzaje środków gospodarczych-środki trwałe , w budowie i zaliczki na środki trwałe w budowie
Środki trwałe w budowie są to środki trwałe o okresie ich budowy lub ulepszania już istniejącego środka trwałego. Wartość środków trwałych określają:
wartość początkowa środków trwałych
z akumulowana amortyzacja (umorzenie)\
ewentualna trwała utrata ich wartości wynikająca z oceny niższych niż na wstępie przewidzenia wartość ekonomicznych które spodziewa się jednostka uzyskać dzięki eksploatacji elementów tego majątku.
Należności długoterminowe są to należne jednostce sumy z innych tytułów niż dostawy wyrobów i towarów oraz usług które zostaną spłacone po okresie dłuższym od jednego roku gdyż np. uzgodniono z odbiorcą że zapłata za sprzedane majątku będzie następowało ratalnie przez kilka lat.
Inwestycje aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów uzyskania w nich przychodów w formie odsetek dywident lub innych pożytków w tym również tranzacji handlowej a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości wartości niematerialne i prawne które są użytkowane przez jednostkę lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia tych korzyści inwestycje długoterminowe zalicza się do nich:
nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne
długoterminowe aktywa finansowe a w śród nich udziały akcje i inne papiery wartościowe (obligacje) udzielone pożyczki i inne długo terminowe aktywa finansów (lokaty terminowe w bankach)
Majątek obrotowy
Zapasy są to rzeczowe składniki majątku obrotowego do których zalicza się zapasy materiału produktów gotowych i produkcji nie zakończonej, materiały służą na ogół do jednorazowego zużycia, które następuje całkowicie w jednym cyklu produkcyjnym i przenoszą na wytwarzane produkty całą swoją wartość. Do materiałów zalicza się , zapasy surowców które stanowią istotę produkowanych wyrobów nadają im pewne cechy są źródłem energii, albo służą do celów ogólnogospodarczych lub administracyjnym produktami gotowymi są wytworzone przez jednostkę produkty zakończony wyroby i usługi przyjęte przez kontrole techniczną przeznaczone do sprzedaży. Produkcja nie zakończona są to wytworzone przez jednostkę wyroby lub usługi jeszcze nie zakończone które w zależności od stopnia ich zaawansowania w procesie produkcyjnym przebierają postać produkcji w toku i półfabrykatów na ogół za półfabrykaty uważa się produkty które przeszły określony zamkniętą część cyklu produkcyjnego są odrębnie magazynowane i mogą stanowić przedmiot sprzedaży w niezmienionej postaci. Należności krótko terminowe obejmują ogół należności z tytułu dostaw a więc sprzedaży wyrobu towarów i usług oraz całość lub część należności z innych tytułu które wymagają zapłaty przez dłużników wciągu 12-u miesięcy od miesiąca kończącego rok obrachunkowy. Do inwestycji krótko terminowych zalicza się głównie krótkoterminowe aktywa finansowe to jest składniki majątku które będą w posiadaniu jednostkę przez okres krótszy niż 12 miesięcy od miesiąca kończącego rok obrachunkowy a w szczególności: 1) akcie i inne papiery wartościowe przeznaczone do sprzedaży 2) udzielone innym jednostkom pożyczki 3) środki pieniężne ulokowane w terminowych rachunkach bankowych 4) środki pieniężne którym w danej chwili może dysponować jednostka gospodarcza w zależności od miejsca ich przechowywaniu dzieli się je na gotówkę w kasie oraz środki pieniężne banku które są lokowane na tzw. rachunku bieżącym oraz na innym rachunku bankowym. Środki pieniężne dzieli się też na krajowe i zagraniczne środki pieniężne (waluty obce). 5) inne środki pieniężne (czeki, weksle).
Kapitał (fundusz własny) jako składnik pasywów bilansu odzwierciedla udział właścicieli jednostki wartości jej aktywów. z ekonomicznego punktu widzenia kapitał własny stanowi różnicę pomiędzy wartością aktywów danej jednostki i wysokością jej zobowiązania pod względem wartości odpowiada aktywom netto.
Kapitał własny odzwierciedla sumarycznie wartość składników majątku stanowiących własności jednostki ustawa o rachunkowości stanowi ze kapitały własne ujmuje się w księgach rachunkowych z podziałem na ich rodzaje oraz według zasad określonych przepisami prawa postanowieniami statutu lub umowy spółki.
W pozycji A1 wykazywany jest kapitał podstawowy spółek kapitałowych jak i spółek osobowych. Kapitałem podstawowym dla poszczególnych spółek handlowych jest : Kapitał zakładowy S.A., kapitał zakładowy Spółek O.O., kapitał wspólników (wkłady wspólników) w spółkach osobowych. A w przypadku spółki komandytowo akcyjnej również kapitał zakładowy. Kapitał zakładowy w spółce akcyjnej odzwierciedla on nominalną wartość akcji dzieli się na akcję o równej wartość nominalnej jego wysokość nie może być niższa niż 500tys. zł a wartość nominalna 1 akcji niższa niż 1 zł.
Akcje nie mogą być obejmowane poniżej wartości nominalnej jeżeli są obejmowane po cenie wyższej a nadwyżka ta powinna być uiszczona w całości przed zarejestrowaniem spółki. Stanowi ona o pokryciu kosztów emisji, składnik kapitału zapasowego. Akcje obejmowane wkłady nie pieniężne (aborty) powinny być pokryte w całości nie później przed wpływem jednego roku po zarejestrowaniu spółki. Akcje obejmowane za wkłady pieniężne muszą zostać opłacone przed zarejestrowaniem spółki co najmniej ¼ wartości nominalnej- jeżeli są one obejmowane wyłącznie dla wkładu niepieniężnej albo za wkład niepieniężny i pieniężny kapitał zakładowy powinien być pokryty przed zarejestrowaniem spółki także co najmniej jego ¼ wysokości.
Podwyższenie kapitału zakładowego wymaga zmiany statutu może nastąpić w drodze emisji nowych lub podwyższeniu wartości nominalnej dotychczasowych akcji.
Kapitał zakładowy spółek akcyjnych może zostać obniżona w drodze zmiany statutu przez zmniejszenie wartości nominalnej o łącznym umorzeniu akcji przez na zasadach określonych w kodeksie spółek handlowych.
KAPITAŁ ZAKŁADOWY SPÓŁKI O.O.
Składa się nań wartości nominalna, udziałów obejmowany przez wspólników za wkłady pieniężne oraz niepieniężne (aport) za równo wkłady pieniężne jak i aporty na pokrycie kapitału zakładowego spółki O.O. muszą zostać wniesione w całości przed rejestracją. Kapitał zakładowy spółki O.O. powinien wynosić przynajmniej 50tys. a wartość udziału nie może być niższa niż 500zł. Kapitał ten dzieli się na udziały o równej lub nierównej wartości nominalnej z tym, że jeżeli wspólnicy mogą posiadać więcej niż jeden udział wszystkie udziały powinny być równe. Udziałów nie można objąć poniżej wartości nominalnej. W przypadku objęcia udziału powyżej wartości nadwyżka przelewa się na kapitał zapasowy.
Kapitał zakładowy spółek O.O. wykazuje w księgach rachunkowych i w bilansie w wysokości określonej w umowie i wpisanej do rejestru może on być podwyższony lub obniżony jedynie na zasadach określonych w kodeksie spółek handlowych. Wysokość kapitału zakładowego stanowi podstawę do wyznaczenia granicy rozporządzenia prawem lub zaciągnięte zobowiązania przez zarząd spółki jeżeli wartość prawa byłby zobowiązaniem przewyższać dwukrotnie wysokość kapitału. Zakładowi a umowie spółki nie stanowiącej wymaganiom jest uchwała wspólników zignorowanie tego przepisu powoduje nieważność z mocy prawa przeprowadzonych operacji z konsekwencjami również w zakresie podatkowych. Podwyższeniu kapitału zakładowego następuje przez podwyższenie wartości nominalnych udziału istniejących lub ustanowieniu nowych można go podwyższyć uchwałą wspólnika o zmianie umowy spółki. Objęcie udziałów w podwyższonym kapitale wymową dokonania pełnych wpłat przed zgłoszeniem do sądu. Obniżenie kapitału następuje w drodze uchwały wspólników która określa wysokość o jaką kapitał zakładowy ma być obniżony oraz sposób obniżenia kapitału. Obniżenie kapitału następuje na skutek ... Obniżenie to nie może spowodować zmniejszenia wysokości kapitału oraz wartość udziału poniżej wymaganego limitu.
KAPITAŁ PODST. SP. KOMAND. AKCYJNYCH
W spółce tej na kapitał podstawowy składa się kapitał zakładowy w wysokości nominalnej wartości objętych akcji oraz wkładów wniesionych przez kon. tj. wspólników odpowiadających za spółki bez ograniczeń. Kapitał zakładowy spółka powinien wynosić co najmniej 50tys zł. Ze względu na odmienny charakter obu składników kapitału podstawowego spółek komandytowo akcyjnych powinny być one ewidencjonowane w księgach rachunkowych oraz wykazywać w bilansie osobno jako kapitał zakładowy w wysokości wpisanej do rejestru sądowego oraz jako kapitał wspólników czy wartości wkładów komplementariuszy (założyciel spółki).
Kapitał podstawowy spółki jawnej, partnerskiej oraz komandytowej nie ma charakteru sformakteryzowanego. Składa się z wartości wkładu wniesionych do spółki jako aktywa pieniężne i niepieniężne zgodnie z umową spółki po potwierdzeniu tych aktywów w drodze inwentaryzacji na dzień rozpoczęcia działalności wysokość kapitału podstawowego spółek osobowych z wyjątkiem kapitału zakładowego spółki komandytowo akcyjnej nie podlega wpisowi rejestru sądowego. Udział kapitałowy wspólników spółki osobowej jest równy wartości jego wkładu określonego w umowie kapitał wspólników w spółkach osobowych nie podlega ograniczeniu kodeksu spółek handlowych pod względem wys. z uwagi na nie ograniczoną odpowiedzialności majątkowej wspólników za zobowiązania spółki (z wyjątkiem jest sytuacja komandytariuszy w spółce komandytowej oraz akcjonariuszy w spółce komandytowo akcyjnej i partnerzy w spółkach partnerskich.
KAPITAŁ ZAPASOWY
Może być zwiększony lub tworzony z następujących źródeł nadwyżki ceny po której są obejmowane akcje lub udziały w spółkach kapitałowych nad wartość nominalnej tycvh akcji lub udziałów po pokryciu kosztów emisji akcji, dopłat uiszczanych przez akcjonariuszy w zamian za przyznanie szczególnych uprawnień ich dotychczasowych akcjom jeżeli dopłaty te nie będą użyte na wyrównymi .....
Dopłaty wspólników z ograniczoną odpo, przewidziany w umowie spółki w granicach liczbowo wyznaczonych ich wysokości w stosunku do udziału, zarządzonych uchwałą wspólników (zysku netto, kapitałów rezerwowych w wyniku rozliczenie kapitałów aktualizacji wyceny środków trwałych w przypadku ich zbycia w wyniku obniżeń kapitału zakładowego spółek kapitałowych spółki akcyjnej mają obowiązek tworzenie kapitału zapasowego na pokrycie strat do którego przelewa się obowiązkowo co najmniej 8% zysku za dany rok obrotowy dopóki kapitał ten nie osiągnie co najmniej 1/3 wys. kapitału zakładowego o użyciu tego kapitału rozstrzyga walne zgromadzenie jednak ta część kapitału zapasowego która nie przekracza 1/3 kapitału zakładowego spółek Akcyjnych może być użyta tylko na pokrycie straty wykazanej w sprawozdaniu finansowych.
ZOBOWIĄZANIA
Zgodnie z ustawą o rachunkowości zobowiązania to wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń o wiarygodnym oświetlonej wartości, które spowodują w przyszłości wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki. Podstawową cechą zobowiązań jest to ciążący na dłużników obowiązek może być egzekwowany przez wierzyciela na drodze prawnej z powołaniem się na przepisy lub zawartą umowę. Zobowiązanie należy ująć w bilansie jeżeli: 1) zachodzi prawdopodobieństwo że na skutek wywiązania się z istniejącego obowiązku dojdzie do zmniejszenia zasobów jednostki 2) świadczeń (wys. zapłaty) lub wartość innego świadczenia) można dokładnie i wiarygodnie ustalić.
RODZAJE ZOBOWIĄZAŃ
Do zobowiązań krótkoterminowych zalicza się ogół zobowiązań z tytułu dostaw i usług oraz całość lub część pozostałych zobowiązań które staną się wymagali podczas 12 miesięcy od dnia bilansowego.
Zobowiązaniami długoterminowymi są te, które nie zalicza się do zobowiązań krótkoterminowych. Do zobowiązań finansowych należy zobowiązanie do przekazania środków pieniężnych lub innych aktywów finansowych albo do wymiany instrumentów finansowych z jednostką gospodarczą na potencjalnie niekorzystnych warunkach.
Cechy zobowiązań: krótkoterminowych jest takie to że ujmuje się je w księgach rachunkowych, z chwilą zawarcia kontraktu. Natomiast zobowiązania nie finansowe są ujmowane z chwilą realizacji umowy. Specyficzną kategorią zobowiązań są zobowiązania warunkowe które definiuje się jako obowiązek wykonania świadczeń uzależnionych od zaistnienia określonych zdarzeń nie ujmuje się w bilansie lecz przedstawia informacji dodatkowych.
Na dzień powstania zobowiązania ujmuje się je w księgach rachunkowych według wartości nominalne a więc wynikający z dwóch źródeł.
Wartość zobowiązań wyrażonych w walutach obcych przelicza się po kursie NBP na ten dzień chyba że zgłoszeniem celnym lub wiążącym jednostkę w dokumencie został ustalony inny czas. Natomiast nie rzadziej niż na dzień finansowy. Zobowiązania wycenia się w kwocie wymagających zapłaty czyli z należnymi do tego dnia odsetkami jeżeli jednostka nie dysponuje wiarygodnym dowodem ze zostaje z odsetek zwolniony.
Zobowiązanie finansowe których uregulowaniu następuje przez wydanie aktywów finansowych innych niż środki pieniężne lub nazywa na instrumenty finansowe wyceni się na ten dzień według wartości godziwe, Zobowiązania wyrażone w walutach obcych nie rzadziej niż na dzień bilansowy powinny być wyceniane po kursie sprzedaży stosowanym w tym dniu przez bank z którego usług korzysta jednostka niższym jednak kursu średniego ustalonej przez prezesa NBP na ten dzień.
w pozycji zobowiązań nie mogę figurować zobowiązania, przedstawione lub umorzone przez kontrahenta podpisujemy je na konto pozostałych przychodów operacji a w przypadku podatku dochodowego od osób prawnych na konto obowiązkowe obciążeń wyniku finansowych.
Zobowiązania warunkowe jest to obowiązek wykonania świadczeń uzależnionych od zaistniałych określonych zdarzeń nie ujmuje się w bilansie lecz ujawnia w informacji dodatkowej. Zobowiązanie warunkowe powstaje np. w przypadku udzielenia poręczenia kredytu innej jednostce gdy nie ma oznak że na skutek nie wywiązania się przez kredytobiorcę obowiązku spłaty poręczyciel poniesie straty jednak gdy istnieje realne zagrożenie nie spłacenia tego kredytu należy utworzyć rezerwę w kwocie oszacowanego zobowiązania. Wykazuje się ją w bilansie i wpływa ona na wynik finansowy.
Rezerwy to zobowiązania których termin wymagalności albo kwota nie są pełne jednym z warunków utworzenia rezerwy jest możliwość wiarygodnego oszacowania kwoty zobowiązania w terminie jego wymagalności. Oszacowanie powinno uwzględniać wiedzę i doświadczenie kierownictwa jednostki oraz wszelkie dostępne informacje na temat ryzyka i niepewności towarzyszącej zdarzeniom na której tworzy się rezerwa tworzenie rezerwy jest przejawem stosowania zasady ostrożności jednak nie mogą być tworzone w wysokości nadmiernej zgodnie z ustawą o rachunkowości rezerwy tworzy się na pewne lub o dużym prawdopodobieństwu przyszłe zobowiązania których wielkość można w wiarygodny sposób oszacować a w szczególności na straty transakcji gosp. oraz inne prawdopodobne i możliwe do oszacowania przyszłe zobowiązania wynikające między innymi z tytułu udzielenia gwarancji i poręczeń skutków toczącego się postępowania sądowego prowadzonej lub mającej nastąpić restrukturyzacji jednostki jednak pod warunkiem że na podstawie przepisów prawa jednostki jest zobowiązanie do jej przeprowadzenia lub zostały zawarte w tej sprawie wierzące umowy natomiast plany restrukturyzacji pozwalają w sposób wiarygodny oszacować wartość przyszłych zobowiązań z tego tytułu następnie zaniechanie lub utraty zdolności do kontynuowania działalności co jest związane ze szczególną wyceną aktywów i pasywów przyszłych świadczeń emerytalnych i podobnych odroczonego podatku dochodowego. Rezerwy dzieli się na długo i krótkoterminowe do rezerw krótkoterminowych zalicza się całość lub część rezerw co do których przewiduje się ich wykorzystanie, np. zapłatę w ciągu 12-u miesięcy od dnia bilansowego natomiast rezerwy które staną się zobowiązaniem później niż 12 miesięcy od dnia bilansowego zalicza się do długoterminowych.
Wartość godziwa - jest kwota za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać sprzedany wymieniony a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej pomiędzy zainteresowania i dobrze poinformowanymi oraz nie powiązanymi ze sobą stronami.
Wartość godziwą instrumentów finansowych znajdujących się w obrocie na aktywnym rynku stanowi cena rynkowa pomniejsza o koszty związane z przeprowadzeniem transakcji gdyby ich wysokość była znacząca cenę rynkową aktywów finansowych posiadanych przez jednostkę oraz zobowiązań finansowych które jednostka zamierza zaciągnąć stanowi zgłoszona na rynku bieżąca oferta sprzedaży.
Wartością godziwą jest zatem cena (Wartość rynkowa) składnik aktywów ustalona na aktywnym rynku towarowo pieniężnym. Zgodnie z ustawą o rachunkowości wartość godziwa jako podstawa wyceny ma w szczególności zastosowanie przy niektórych aktywów i zobowiązań finansowych środków trwałych podlegających zgodnie z odrębnymi przepisami aktualizacji wyceny przejętych aktywów i zobowiązań w przypadku połączenia spółek rozliczonego metodą nabycia. Aktywów netto jednostek podporządkowanych przy sporządzeniu skonsolidowanych sprawozdań finansowych.
Koszty prac rozwojowych- należy je odróżnić od prac badawczych które nie podlegają wmyśl ustawy o rachunkowości aktywowane jako wartości niematerialnych i prawnych. Do prac badawczych zalicza się między innymi działania zmierzające do zdobycia nowej wiedzy technicznej lub technologicznej poszukiwanie nowych materiałów urządzeń procesów produkcyjnych itp.
Badania odkrywcze- koszty zakończonych prac rozwojowych prowadzonych przez jednostkę na własne potrzeby poniesione przed podjęciem produkcji lub zastosowaniem opracowanej technologii zaliczane są do wartości niematerialne i prawne jeżeli produkcja lub technologia wytwarzania są ściśle określone a dotyczące ich koszty prac rozwojowych zostały wiarygodnie ustalone. Techniczna przydatność produkcji lub technologii została stwierdzona lub odpowiednio udokumentowana i na tej podstawie jednostki podjęła decyzję o wytwarzaniu tych produktów lub stosowaniem technologii.
Koszty prac rozwojowych zostały pokryte według przewidywań przychodami przed sprzedaży tych produktów lub zastosowania technologii.
Od 1 stycznia 2002 roku do wartości niematerialnych i prawnych nie zalicza się kosztów organizacji i emisji poniesionych przy założeniu lub późniejszym rozszerzeniu spółki akcyjnej koszty te zmniejszają kapitał zapasowy do wysokości nadwyżki wartości emisyjnej akcji nad ich wartością nominalną odniesionej na tej kapitał natomiast ewentualną pozostałą ich część zaliczane jest do pozostałych kosztów finansowych nie zalicza się takie prawa użytkowania wieczystego gruntów oraz spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielczego prawa do lokali użytkowych.
Wartości niematerialne i prawne oddane do używania na podstawie umowy najmu dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze zalicza się do aktywów trwałych jednej ze stron umowy zgodnie z warunkiem określonym w artykule trzecim ustęp 4 ustawy o rachunkowości. W przypadku umowy zgodnie z którą jedna ze stron zwana finansującym oddała drugiej stronie czyli korzystającej wartości niematerialne i prawne do odpłatnego używania lub używania i pobierania użytków na czas oznaczony.
Wartość zalicza się do aktywów trwałych korzystających jeżeli umowa spełnia min. jeden z następujących warunków : I warunek -własność jej przedmiotu na korzystającego po zakończeniu okresu na który została zawarta.
II. zawiera prawo do nabycia jej przedmiotu przez korzystającego po zakończeniu okresu na jaki została zawarte po cenie niższej od wartości rynkowej z dn. nabycia.
III. okres na jaki została zawarta odpowiednia w przeważającej części przewidywanemu okresowi ekonomicznej użyteczności prawa majątkowego przy czym nie może on być krótszy niż ¾ tego okresu. IV suma opłat pomniejszonych o dyskont ustalony w dn. zawarcia umowy i przypadająca do zapłaty w okresie jej obowiązywania przekracza 90% wartości rynkowej przedmiotu umowy na ten dzień. V. zawiera przyrzeczenie finansującego od zawarcia z korzystającym kolejnym umową o oddanie odpłatnie używane tego samego przedmiotu lub do przedłużenia umowy na warunkach korzystniejszych od przewidywanych dotychczasowej umowy. VI przewiduje możliwość jej wypowiedzenia z zastrzeżeniem że wszelkie powstałe z tego tytułu koszty i straty poniesione przez finansującego pokrywa korzystający. VII przedmiot umowy został dostosowany do indywidualnych potrzeb a więc może być on używany wyłącznie przez korzystającego bez wprowadzenia w nim istotnych zmian.
WYCENA WARTOŚCI NIEMATERIALNYCH I PRAWNYCH.
W Polsce obowiązuje zasada że wartości niematerialne i prawne podlegają ujawniającymi i wycenie jeżeli zostały nabyte (zakupione lub otrzymanie jako aport) wyjątkiem są koszty zakończonych prac rozwojowych. Jednak wiele praw wytworzonych we własnym zakresie choć nie podlegają prezentacji w bilansie jako wartość niematerialne i prawne może przystwożyć jednostkę znacznych korzyści są to między innymi chronione prawnie znaki towarowe uzyskane patenty opracowania nouhałt wytworzone we własnym zakresie programy komputerowe chronione prawem autorskim itp. Wartość niematerialnych i prawne wprowadza się do ksiąg rachunkowych. Wartość początkowej którą jest cena ich nabycia. Cenę tą powiększa się o koszty finansowe zewnętrzne pomniejszone o przychody z tego tytułu oraz ewentualne dodatki różnice kursowe powstałe od zobowiązania w walucie obcej naliczone do dnia oddania wartości niematerialnej i prawnej do używania lub przypadające wcześniej dzień wyceny. Nabyte lecz nie przyjęte do użytkowania wartości niematerialne i prawne można wykazać na końcu wartość niematerialne i prawne jednak bez ich amortyzowania ustawa o rachunkowości nie przewiduje ulepszenia wartości niematerialnych i prawnych. Co wynika stąd że do wartości niematerialnych i prawnych stosuje się większość przepisów dotyczących środków trwałych ale z wyłączeniem ustępu 1 art. 31 ust. o rachunkowości mówiącego o korekcie wartości początkowej z tytułu ulepszeń lub aktualizacji wyceny. Jak więc ulepszenia wartość materialnych i prawnych np. rozbudować lub nowelizacji programu komputerowego z licencją na jego wykorzystanie będą stanowić odrębny amortyzowany składnik wartości niematerialny i prawnych ponieważ do wartości niematerialnych i prawnych nie zalicza się zakupionych programów komputerowych lecz licencją na ich użytkowanie ewentualne autorskie prawo majątkowe to w przypadku zakupu kilku programów objętych wsp. licencji należy traktować je jako jedną pozycję wartość niematerialnych i prawnych. Nie rzadziej niż na dzień bilansowy wartości niematerialne i prawne wyceni się według cen nabycia pomniejszonych odpisy amortyzacyjne a także o odpisy z tytułów trwałej utraty wartości amortyzacji podlegający wszystkim bez wyjątku wartość niemat. i prawne ustalając stawkę amortyzacji środków trwałych. Ustawa o rachunkowości nie wskazuje poza dwoma wyjątkiem okresów amortyzacji wartości niemater. i prawnych wyjątki te to: amortyzacja kosztów prac rozwojowych która nie może przekraczać 5 lat i II rząd amortyzacji wartość firmy trwają nie dłużej niż 5lat w uzasadnionych przypadkach nie dłużej niż 20lat.
Ekonomika przedsiębiorstwa jest dyscypliną naukową traktującą przedsiębiorstwo jako obiekt mikroekonomiczny, który w swoim działaniu kieruje się zasadami racjonalnego gospodarowania. Dyscyplina ta zajmuje się również zasadami i metodami funkcjonowania przedsiębiorstwa. Ekonomika przedsiębiorstwa eksponuje przede wszystkim rolę przedsiębiorstw w gospodarce narodowej. ich system ekonomiczno-finansowy, planowanie i metody rachunku ekonomicznego, formy oraz sposoby oceny działalności przedsiębiorstw i ich kierownictwa.
Przedsiębiorstwo w ujęciu systemów traktowane jest jako układ względnie odosobniony w stosunku do otoczenia, Stanowią go liczne, wzajemnie sprzężone i zazębiające się podsystemy dynamiczne, w tym w szczególności: a) podsystemy materialne, składające się z wyposażenia rzeczowo-finansowego o określonej strukturze materialnej, technologicznej i przestrzenno-czasowej. b) podsystemy społeczne, odpowiednio ustrukturalizowane, złożone z ludzi powiązanych związkami formalnymi i nieformalnymi, generujące działania zorientowane na współprzyczynianie się części do powodzenia całości.
Podział przedsiębiorstwa na podsystemy może być dokonany według różnych kryteriów; generalnie w: a) przekroju funkcjonalnym, tj. według typowych obszarów działania wyodrębnionych dla całego przedsiębiorstwa (niezależnie od komórek organizacyjnych) b) w przekroju strukturalnym tj. według wyodrębnionych komórek organizacyjnych (wykonujących procesy należące do różnych obszarów funkcjonalnych)
Przykładowy podział przedsiębiorstwa w układzie funkcjonalnym zawiera podsystemy: przygotowania produkcji, produkcji, obsługi produkcji, gospodarki materiałowej, zbytu, gospodarki załogą, działalności ekonomiczno-finansowej, zarządzania.
Przedsiębiorstwo jako otwarty system znajdujący się w stanie ciągłego, wzajemnego oddziaływania z otoczeniem charakteryzuje się określonymi cechami, tj. celowością, wejściem i wyjściem, wyposażeniem, procesem,, otoczeniem oraz czynnikiem ludzkim. Cechy te omówić można w następujący sposób: 1) cel -maksymalizacja dochodu właścicieli, maksymalizacja zysku, przetrwanie organizacji; 2) wejście-strumienie: materiałowe-energetyczny- środki pracy, przedmioty pracy, praca ludzka, INFORMACYJNY:- informacje dotyczące funkcjonowania przedsiębiorstwa i jego podsystemów. 3) wyjście- strumienie: MATERIAŁOWO ENERGETYCZNE -wyroby , usługi, zbędne przedmioty i środki pracy, INFORMACYJNY -informacje przekazywane organom założycielskim, dostawcom, odbiorcom, urzędom (np.GUS, urzędy skarbowe) itd.; 4) wyposażenie -środki techniczne niezbędne do prowadzenia działalności systemu; 5) proces -zespół procedur pozwalających dokonywać transformacji wejścia w wyjście (procesy podstawowe, pomocnicze, zarządzania); 6) otoczenie -zbiór wszystkich obiektów nie wchodzących w skład danego systemu, ale będących z nim w interakcjach (bezpośrednich lub pośrednich); jednostki nadrzędne, systemy równorzędne (dostawcy, odbiorcy), warunki naturalne, społeczne, polityczne, prawne, ekonomiczne itd. 7) czynnik ludzki -ilościowo jakościowa charakterystyka zatrudnionych pracowników (struktura organizacyjna, socjalna).
Przedsiębiorstwo jako system nieautonomiczny, tj. dokonujący wymiany strumieni informacji oraz materiałów i energii z otoczeniem, charakteryzuje się:
1)celowością, która określona jest występowaniem ogólnego celu systemu stanowiącego globalne kryterium optymalizacji jego działania, oraz istnieniem, w znacznym stopniu uzgodnionych, zbieżnych z kryterium ogólnym, celów poszczególnych podsystemów; 2) zdolnością osiągania ogólnych celów systemu w przypadku istnienia zróżnicowanych -pozostających w sprzeczności z celami ogólnymi- celów poszczególnych podsystemów.; 3) złożonością, która wynika nie tyle z dużej liczby podsystemów oraz wejść i wyjść, ile z ich różnorodności morfologicznej, a także z wielostronnego współdziałania i powiązania sprzężeniami prostymi i zwrotnymi części z całością, części między sobą, całości z otoczeniem i części z otoczeniem; 4) strukturą, 5) hierarchicznością struktury, 6) synergią, 7) homeostazą, 8) adaptacyjnością, 9) samoorganizacją, 10) spójnością.
Formy organizacyjno prawne przedsiębiorstw!
Przedsiębiorstwo jednoosobowe rozumiane jest przedsiębiorstwo jednego właściciela, niezależnie od liczby zatrudnianych pracowników. Utworzenie przedsiębiorstwa jedno- osobowego wymaga zgłoszenia faktu utworzenia przedsiębiorstwa do tzw. działalności gospodarczej. Właściciel odpowiada za wszelkie zobowiązania spółki majątkiem przedsiębiorstwa oraz majątkiem osobistym. Podstawę prawną powołania przedsiębiorstwa i jego funkcjonowania stanowi w polskich warunkach ustawa o prowadzeniu działalności gospodarczej oraz przepisy kodeksu cywilnego. Przedsiębiorstwa jednoosobowe jako forma organizacyjna znajdują zastosowanie przede wszystkim w odniesieniu dla przedsiębiorstw małych (handel, usługi, rolnictwo, drobna produkcja. itp.)
Spółki osobowe: Spółki osobowe nie mają osobowości prawnej. Przedsiębiorstwa -spółki osobowe występują w formie spółek cywilnych, jawnych i komandytowych.
Spółka cywilna (podmiot nie posiadający osobowości prawnej) powstaje „w wyniku zawarcia przez wspólników umowy pisemnej określającej istotne postanowienia co do samego powołania spółki, a ponadto jej celu gospodarczego, czasu trwania, sposobu prowadzenia działalności, rodzaju i wysokości wkładów, zasady udziału wspólników w stratach i zyskach oraz zasady rozwiązania spółki”. Prowadzenie działalności gospodarczej wymaga dokonania wpisu do ewidencji. Każdy ze wspólników uprawniony jest i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki i jednocześnie odpowiada za zobowiązania do prowadzenia spraw spółki i jednocześnie odpowiada za zobowiązania spółki do pełnej ich wysokości. Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiedzialni są solidarnie.
Spółka jawna prowadzona jest spółką prowadzącą we wspólnym imieniu przedsiębiorstwo zarobkowe. Zasadnicza różnica pomiędzy spółką jawną i spółką cywilną sprowadza się w istocie do obowiązku dokonania rejestracji w rejestrze handlowym. W ten sposób zwiększona zostanie wiarygodność przedsiębiorstwa wobec otoczenia. Ten przedmiot nie posiada osobowości prawnej, może jednak np. nabywać prawa i zaciągać zobowiązania ma zdolność do pozywania i do bycia pozywaną. Ponadto w przeciwieństwie do spółki cywilnej posiada wyodrębniony majątek spółki jawnej. Wspólnicy odpowiadają solidarnie za zobowiązania spółki.
Spółka komandytowa jest spółką mającą na celu prowadzenie w większym rozmiarze przedsiębiorstwa zarobkowego, jeżeli wobec wierzycieli za zobowiązania spółki odpowiada bez ograniczeń przynajmniej jeden wspólnik, zaś odpowiedzialność jednego ze wspólników jest ograniczona. Ta forma organizacyjno prawna przedsiębiorstwa wymaga zarejestrowania w rejestrze handlowym. Podobnie jak spółka jawna nie posiada osobowości prawnej ale posiada zdolność do czynności prawnych, tj. zdolność do zaciągania zobowiązań, nabywania praw oraz pozywania i bycia pozywaną. Podstawowe prawa i obowiązki komandytariuszy: odpowiedzialność za zobowiązania spółki (ale na zasadzie pełnomocnictwa), prawo do udziału w zyskach i stratach, prawo do przeglądania ksiąg spółki pod względem sprawdzenia ich rzetelności.
Przedsiębiorstwo państwowe są samodzielnymi, samorządnymi i samofinansującymi się podmiotami posiadającymi osobowość prawną. Zasada samodzielności polega na tym, że: -przedsiębiorstwo decyduje samodzielnie o całokształcie swojej działalności, a w szczególności o produkcji, zaopatrzeniu, zbycie, zatrudnieniu i zasadach wynagradzania, podziale zysku i przeznaczeniu funduszów, -organy administracji państwowej mogą podejmować decyzje integrujące działalność przedsiębiorstw tylko w przypadkach określonych w ustawach. -Oddziaływanie na decyzje przedsiębiorstw dokonuje się poprzez stosowanie narzędzi ekonomicznych oraz „zamówień rządowych opartych na zasadzie partnerstwa, tak aby te decyzje były zgodne z interesem społecznym.
Przedsiębiorstwa państwowe podlegają wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych. Organami przedsiębiorstwa są: ogólne zebranie pracowników, rada pracownicza i dyrektor przedsiębiorstwa .
Spółki kapitałowe: jako osoby prawne dysponują wyodrębnionym majątkiem będącym udziałami wspólników. Do spółek kapitałowych zaliczane są: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółka akcyjna.
Spółka z o.o. jest formą odpowiednią przy prowadzeniu przedsiębiorstw małych i średnich firm, przez niewielką liczbę z reguły celowo dobranych wspólników -zainteresowanych zmniejszeniem ryzyka osobistego związanego z prowadzeniem przedsiębiorstwa i nie pretendujących do osobistego prowadzenia bieżących spraw spółki.
Spółka akcyjna jest formą odpowiednią do prowadzenia dużych przedsiębiorstw, których utworzenie i funkcjonowanie wymaga znacznego kapitału. Jego zebranie umożliwia publiczna subskrypcja akcji, których nabywcami mogą być osoby zainteresowane zarówno uzyskaniem wpływu na działalność spółki, jak i jedynie lokatą kapitałową i jej ewentualną płynnością.
Przedsiębiorstwo-spółdzielnia
Spółdzielnia jako forma organizacyjno prawna przedsiębiorstwa jest dobrowolnym zrzeszeniem o nieograniczonej licznie członków, zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, prowadzącym działalność gospodarczą w celu zaspokojenia potrzeb swoich potrzeb. Posiada osobowość prawną. Władze spółdzielni stanowią: walne zgromadzenie członków spółdzielni, rada nadzorcza i zarząd..
Podstawowe różnice pomiędzy spółdzielnią i spółką kapitałową wynikają przede wszystkim z:
-płynności kapitału udziałowego (wraz ze zmiennością składu osobowego) spółdzielni w przeciwieństwie do kapitału zakładowego (czy akcyjnego) spółki, -głównego celu działania; w spółdzielni naczelnym celem jest zaspokojenie potrzeb członków.