Narodziny subkultury punk.
Ideologia.
Styl oraz formy spędzania wolnego czasu.
Poglądy punka.
PUNK - ruch młodzieżowy, który wyłonił się w Wielkiej Brytanii i w USA na początku lat 70-tych jako odpowiedź na upadek wartości i brak celu w życiu. Wyrósł na gruncie pacyfistycznych haseł lat sześćdziesiątych. Powstał on spontanicznie, wywołany przez grupy sfrustrowanej młodzieży, która nie umiała się odnaleźć w brutalnej rzeczywistości agresywnego kapitalizmu. Cechą charakterystyczną punku jest zaangażowanie polityczne i społeczne. Kiedy w lipcu 1976 roku zespół SEX PISTOLS zagrał swój pierwszy koncert, nastąpił pewien przełom. Teksty piosenek tego zespołu mówiły o całkowitej destrukcji, były atakiem na panujące wcześnie stosunki społeczne, których młodzież nie mogła zaakceptować. Od tej pory w klubach młodzieżowych Londynu zaczęli pojawiać się ludzie ubrani w stare, wojskowe buty, brudne marynarki, skóry nabijane nitami. Szokowali agrafkami wbitymi w uszy i nosy, łańcuchami na szyi, dziwnymi fryzurami. Nazwano ten nowy styl PUNK, czyli śmieć, odpadek. Ludzie ci nie widząc sensu własnej egzystencji lansowali hasło „NO FUTURE” - BEZ PRZYSZŁOŚCI. Środkiem do promowania tej idei była muzyka. Bardzo proste, głośne i wulgarne utwory miały niesamowitą moc oddziaływania na wszystkich niepokornych buntowników. Chcieli oni wykrzyczeć swe frustracje i przedstawić całemu światu swoją wizję życia. Punk szokował, bulwersował i zyskiwał rzesze naśladowców. Rozwój tego ruchu przypominał reakcję łańcuchową. W Polsce dużą rolę odegrały zespoły punk-rockowe „Brygada Kryzys” i „Tilt”. Pojawił się tutaj u schyłku lat siedemdziesiątych, również - jak na Zachodzie - jako krytyczna „odpowiedź” na sytuację społeczną i ekonomiczną. Zanegowany został cały system społeczny i reguły jego funkcjonowania. Postawa skrajnej negacji obejmowała sfery społeczne takie jak rodzina, czy polityczne np. parlament, edukacja, prawo, ale także tradycja - stąd między innymi niechęć do religii i religijności. Załogi punków charakteryzowała duża solidarność. Polscy punkowie w mniejszym stopniu niż ich zachodni koledzy byli nastawieni negatywistycznie i nie przejawiali agresji. Polityka obchodziła punków na tyle, na ile ingerowała ona w sferę stosunków międzyludzkich, na ile naruszała wolność ekspresji, wolność bycia sobą. Polscy punkowie, podobnie jak ci zachodni, zachowali tę samą pesymistyczną wizję świata. Jednak atrakcyjność innych subkultur, a także zmiana sytuacji politycznej i ekonomicznej odcięły punkom skrzydła. Zniknęły z ulic kolorowe irokezy na głowach, wyćwiekowane kurtki, wojskowe buty, podarte spodnie.
Ideologia punków jest prosta. Twierdzą, że świat jest obrzydliwy, wszystko ulegnie samozagładzie. Stąd ich wygląd. Chcą, aby nikt nie przeszedł obok nich obojętnie. Robią to, na co mają ochotę. Są totalnymi anarchistami. Nienawidzą skinheadów za ich skrajnie nacjonalistyczne poglądy. Punki akceptują wszystkich, bez względu na kolor skóry i pochodzenie. Nie tolerują rasistów. W konfrontacji skinów z punkami często dochodzi do tzw. „zadym”, które są odzwierciedleniem frustracji i zagubienia, Członkowie tej subkultury nie zgadzają się z poglądami dorosłych. Uważają, że świat opiera się na obłudzie, a życie to ciągła pogoń za pieniędzmi. Odrzucają taki styl życia, źle oceniają przyszłość „szarą i beznadziejną”. Stąd słowo „NO FUTURE”. W ich ideologii główne miejsce zajmuje bunt wobec postaw tradycyjnych, pogarda dla rzeczy materialnych i wszelkiej władzy. Początkowo punkowie nie chcieli naprawiać społeczeństwa tak jak hipisi. Celem ich było zburzenie starego porządku, systemu społecznego, jego instytucji, choć nie wiedzieli, co i jak zbudować od nowa. Ponieważ było ich zbyt mało, by urzeczywistnić swój program, rozpoczęli walkę o dominację wśród młodzieży. Ze względu na ewolucję poglądów, istnienie różnych odłamów w obrębie kontrkultury (anarchopunk, straight edge, oi!, nazi punk) i indywidualizm samych punków trudno syntetycznie przedstawić ich poglądy. Generalnie, punk, którego początkowym założeniem był brak jakiejkolwiek ideologii, w miarę upływu czasu przekształcał się w ruch społeczno-polityczny wymierzony przeciwko instytucjom, które, jak uważali członkowie ruchu, ograniczają wolność i niezależność człowieka: rząd i jego aparat przymusu - policja i wojsko, zorganizowana religia, środki masowego przekazu, wielkie korporacje itp. Negacja wszelkich form rządów doprowadziła do przyjęcia przez znaczną część punków ideologii anarchistycznej w jej licznych odmianach. Bardzo często poglądy osób uważających się za punków zbieżne są z poglądami lewicowymi lub skrajnie lewicowymi (lewackimi), w krajach o przeszłości komunistycznej (np. Polska) tendencja ta jest jednak słabiej zauważalna. Oczywiście niektórzy świadomie odrzucają całą ideologiczną otoczkę, próbując nawiązać do pierwotnego rozumienia pojęcia punk, inni zaś koncentrują się tylko na muzyce, nie zdając sobie sprawy, że stanowi ona tylko fragment szerszego zjawiska.
Styl ubioru punka jest barwny i niecodzienny aż do granic absurdu, obejmuje również kolczykowanie i ekstrawaganckie fryzury. Podstawowe atrybuty stylu subkultury punków najwyraźniej uwidaczniają się w stroju: stara skórzana kurtka nabijana ćwiekami, ćwiekowy pas, pieszczotka (branzoleta) na przegubach dłoni, spodnie podarte lub w kolorowe łaty z zamkami błyskawicznymi, ciężkie wojskowe buty-glany. Uzupełnia całość wygolona po bokach głowa, pośrodku włosy ułożone w czub lub inną fantazyjną fryzurę, przy czym włosy bywają ufarbowane na 2-3 kolory, do tego krzykliwy makijaż - maska oraz „ozdoby” w postaci żyletek, czy nożyczek mogą też zwieszać się z uszu i nosa. Cały wygląd punka jest dość niesamowity, sprawia wrażenie brudnego, prymitywnego, a nawet wulgarnego. Ruch nie ma żadnych liderów czy oficjalnych ideologów. Tworzą go małe wspólnoty (załogi, które kontaktują się ze sobą okazjonalnie np. podczas koncertu czy festiwali rockowych). Prawdziwy punk nie odmówi sobie porządnego punkowego koncertu. Tańcem rytualnym jest POGO. Obserwator mógłby stwierdzić, że to nie taniec, lecz wielkie, silne przepychanie. W pogo nie ma jednak miejsca na brutalność i agresję. Pogo to ekstaza, wyładowanie nagromadzonych emocji. Do niedawna największą imprezą punkową był oczywiście JAROCIN. Pierwszy oficjalny koncert odbył się w 1983 r. Grano wówczas tylko muzykę punk. Pod koniec lat 80-tych podczas festiwalu dochodziło do „rozrachunków” szczególnie między „łysymi” a punkami, co wzbudzało wiele kontrowersji wśród mieszkańców miasta. Jednakże większość fanów jeździła do Jarocina, aby posłuchać muzyki i na 3 dni zapomnieć o otaczającej rzeczywistości.
Punk akceptuje swą grupę, aż do szowinizmu i nie toleruje żadnych przejawów wrogości, czy lekceważenia jej. Stworzyli oni własny styl zwany punk-rockiem, który stanowi muzyczną ilustrację ich filozofii życiowej. Dążą oni do prostoty i prymitywizmu, a każdy z nich chciałby robić to, na co w danej chwili ma ochotę, np. odpoczywać, palić, śpiewać. Co można nazwać biernym relaksem.
Poglądy punków na wybrane problemy współczesnego świata:
Ekologia - większość punków jest zwolennikami ekologicznego stylu życia. Popularny jest wegetarianizm lub weganizm, z zainteresowaniem spotykają się działania na rzecz praw zwierząt.
Konsumpcyjny styl życia - zdecydowanie negatywne, głównie z przekonania, że jest on napędzany przez firmy, których jedynym celem jest zysk za wszelką cenę, bez względu na koszty społeczne czy ekologiczne.
Patriotyzm - w większości przypadków punków cechuje negatywny stosunek do patriotyzmu, wynikający z ich anarchistycznych poglądów, jak i z przekonania o wykorzystywaniu tej idei przez rząd w celu manipulacji społeczeństwem. Pewnym uznaniem cieszy się tzw. patriotyzm lokalny.
Policja - prawie wszyscy są zgodni, że jest to instytucja, które obok wojska w największym stopniu zagraża wolności jednostki i społeczeństwa, służy rządowi do trzymania ich w ryzach.
Przemoc - zróżnicowane. Część punków uważa się za pacyfistów, negatywnie odnosi się do używania przemocy w rozwiązywaniu wszelkiego rodzaju problemów. Inni przeciwnie, uważają, że przemoc skierowana przeciwko członkom wrogich grup i instytucjom państwa, zwłaszcza policji, może być skuteczną metodą samoobrony, zwrócenia uwagi na problemy i walki o swoje prawa.
Religia - wielu punków uważa się za ateistów, większość odrzuca zorganizowane religie, jako skierowane przeciwko wolności osobistej, zaangażowane w różne działania o charakterze totalitarnym. Istnieją jednak grupy katolickich punków, niektórych pociąga radykalizm religijny wyznawców Hare Kryszna czy Islamu
Środki masowego przekazu - raczej niechętne, punki uważają je za groźny sposób kontroli społecznej, propagandy i manipulacji informacją ze strony rządu, oraz propagatora konsumpcyjnego stylu życia.
Używki - bardzo zróżnicowane. Bardziej nihilistycznie nastawione osoby uważają, że ich nadużywanie jest sposobem zapomnienia o kłopotach dnia codziennego i skuteczną metodą autodestrukcji. Skrajnie przeciwne stanowisko wyznają zwolennicy idei straight edge, różnie motywowani odrzucają wszelkie używki. Dla anarchopunków istotnym bywa fakt, że dochody z produkcji używek mają znaczny udział w dochodzie państwa; propagują oni np. wytwarzanie alkoholu domowymi sposobami. W przeszłości bycie punkiem często było równoważne ze zgodą na społeczne odrzucenie, ostracyzm ze strony większości, także rówieśników. To, co dawniej szokowało - indywidualizm, wyrażający się zewnętrznie w sposobie ubierania, tatuaże, piercing, itp. staje się prawie powszechnie akceptowane. Obecnie duża część obserwatorów i samych punków uważa, że punk stracił to, co było w przeszłości jego siłą: złość, buntowniczość, kreatywność, stając się karykaturą samego siebie. Paradoksalnie, punk został wchłonięty przez jednego ze swoich głównych wrogów - kulturę masową.
2