Wykorzystanie rozpłodowe psa samca - Samce psa osiągają dojrzałość płciową w wieku 10-12 m-cy

• Jądra u szczeniąt powinny być wyczuwalne w wieku 6 tygodni ich brak w tym wieku może świadczyć o wnętrostwie

• Masa jąder w zależności od wielkości samca waha się od 16 do 45 gramów

• Występują różnice sezonowe w wielkości jąder oraz spermatogenezie

Cechy dobrego reproduktora Duży odsetek suk szczennych, Brak problemów w trakcie kopulacji, Prawidłowa sekwencja odruchów płciowych, Wysoka szczenność unasieniania, Duża plenność

Wyskoki odsetek żywo urodzonych szczeniąt , Duży odsetek suk szczennych, Brak problemów w trakcie kopulacji, Prawidłowa sekwencja odruchów płciowych, Wysoka szczenność unasieniania, Duża plenność,Wyskoki odsetek żywo urodzonych szczeniąt

Wysoka jakość nasienia

• liczba plemników w ejakulacie od 300 do 900 x 10⁶

• 70% plemników o ruchu postępowym

• Odsetek wad morfologicznych plemników poniżej 10 %

Badanie kliniczne reproduktora

• Wywiad

• wiek,rasa, liczba kryć pustych / skutecznych ,plenność,skuteczność inseminacji,liczba miotów, data ostatniego krycia,częstotliwość kryć lub pobrań nasienia

• Ogólne badanie kliniczne

• Ocena chodu psa

• Badanie narządów płciowych(omacywanie)

-napletek

- prącie

• worek mosznowy

• najądrza

• jądra

• prostata - badanie per rectum

ocena nasienia

• Ocena nasienia metoda masturbacji

• pobieranie na sztuczną pochwę

• elektroejakulacja

Nasienie powinno pobierać się w oddzielnym gabinecie , zapewnić spokój - w obecności suki w cieczce. Stymulacja hormnalna samca przed pobraniem nasienia - GnRH 3,3 μg/kg na 1h.Stosowanie T2 może prowadzić do osłabienia libido i pogorszenia parametrów ejakulatu…

• Fazy pobierania - masaż prącia przez worek napletkowy, wydobycie prącia i odgięcie go ku tyłowi, masaż prącia i opuszek do czasu uzyskania ejakulatu

• Frakcje nasienia- barwa: klarowna lub lekko mętna , objętość:0,1-2 ml (śr. 0,33 ml) , charakter: wydzielina prostaty z domieszką nabłonków, moczu, bakterii, plemników czas , trwania:5-90 sek. (śr. 13,5 sek.)

• Frakcja II - nasienna, objętość: 0,1-3 ml (śr.1,17 ml), barwa:białoszara, biała, mlecznobiała, charakter: plemniki zawieszone w osoczu nasienia, czas trwania:5-300 sek. (śr. 52,4 sek.

• Frakcja III - ponasienna , objętość: bardzo duże wahania, stanowi największą część ejakulatu , i decyduje o jego objętości , barwa: klarowna, przejrzysta ,charakter: wydzielina prostaty ,czas trwania: 60 sek.-20 min. (śr. 6 min. 55 sek.)

Przy stałym pobieraniu nasienia najlepsze parametry - co 2 - 5 dni

Przy pojedynczym pobieraniu - można pobrać drugi ejakulat po 60 min.

Krótkie okresy intensywnej eksploatacji np. codziennie przez 5 dni nie powinno negatywnie wpływać na libido i jakość nasienia

• Objętość, Barwa, Konsystencja, Zapach, Ph frakcji ponasiennej

Ocena nasienia - mikroskopowa

• % plemników o ruchu postępow , Koncentracja polemników , Liczba plemników w ejakulacie, Budowa morfologiczna plemników, Cytologia osadu nasienia, Bakteriologia nasienia

• Objętość od 1,0 - 80 ml zależy od objętości frakcji bezplemnikowych; nie ma znaczenia

• Kolor szarobiały, lub białoszary, opalizujący; zabarwienie jeszcze nie świadczy o zawartości plemników, kolor patologiczny, brunatny, zielony czerwony

• ph 6,5 (od 6,3 do 6,7) ważne przy ustaleniu antybiotykoterapii w zapaleniu prostaty

• Nasienie prawidłowe powinno zawierać > 70% plemników o ruchu postępowym

Przy dużej koncentracji plemników można je rozrzedzić homologiczną wydzieliną z prostaty, 2,9 % cytrynianem sodu, 0,9% NaCl zbuforowanym, rozrzedzalnikiem do nasienia

Oceniamy procent plemników ruchliwych oraz szybkość ruchu.

• Koncentracja plemników nie jest wskaźnikiem jakości nasienia.

Koncentracja zależy od objętości frakcji

1 i 3 i waha się w granicach od 4 - 400 mln/ml (4-400 tys/mm³)

Koncentracje oblicza się w celu obliczenia ogólnej liczby plemników w ejakulacie

• Liczenie odbywa się w hemocytometrach, np. stolik Thoma-Zeissa, Bürckera, Nuebauer.

Pobiera się 20μl nasienia i dodaje do 2 ml rozrzedzalnika i nakrapia na komory i oblicza się liczbę plemników we wszystkich 25 kwadracikach (Neubauer)na pow. 1 mm². Uzyskany wynik jest w milionach w 1 ml lub tysiącach w 1 m m³

• Ocena morfologiczna plemników możliwa jest przy użyciu mikroskopu kontrastowo-fazowego lub przy zabarwieniu plemników (barwnik eozynowo-nigrozynowy, Giemza lub DiffQuick)

Barwienie eozynowo-nigrozynowe: należy nałożyć 1 kroplę nasienia i barwnika na szkiełko, dobrze wymieszać i zrobić rozmaz, jak przy krwi - wysuszyć

• Cytologia Rozmaz wykonuje się po odwirowaniu 0,3-0,5 ml płynu nsiennego przez 7 min. Przy 120G

Obserwuje się prawidłowe plemniki, pojedyncze leukocyty (WBC) i bakterie.

W zdrowym nasieniu można stwierdzić ok. 2000 WBC/μl (2-4 w polu widzenia pow. 1000 - 1500x)

Przy ocenie rozmazu nasienia nieskoncentrowa-nego określa się WBC w polu widzenia w skali od 0 do 4+ (stan zapalny 3+, 4+)

Zaburzenia płodności

• Bezpłodność : całkowity, nie odwracalny brak możliwości posiadania potomstwa.

• Niepłodność : czasowy brak możliwości posiadania potomstwa poddający się leczeniu.

• Przyczyny niepłodności są bardzo trudne do ustalenia.(76% niepłodności występującej u mężczyzn jest nieznanego pochodzenia)

• Jednynie około 10 % samców poddaje się leczeniu i uzyskuje fizjologiczną płodność

• Zaburzenia erekcji - Sterowana jest przez parasympatyczne system nerwowy: stymulacja nerwu miednicznego prowadzi do uwolnienia neurotransmitera (wazoaktywny polipeptyd jelitowy lub acetylocholina), który prowadzi do zwiększenia przepływy tętniczego i szybkiego wypełnienia się ciał jamistych prącia. Podłoże psychologiczne

- Nieodpowiedni moment krycia suki

- Agresja suki

- Podłoże behawioralne

- Stres, Ból (np. stawy lub kręgosłup)

- W trakcie wspięcia

- W trakcie wyszukiwania

- W trakcie ejakulacji ( np. prostatitis, orchitis)

• Niedobór androgenów

• Atrophia tetsis

• Intersex

• hypopituitarism

• Obserwacja w trakcie krycia naturalnego

• Obserwacja w trakcie pobierania nasienia

• Badanie ortopedyczne - przyczyna bólu

• Jeżeli nie występuje przyczyna bólowa, to powinno udać się pobrać nasienie w obecności suki w okresie płodnym

• Badanie limfocytów w kierunku określenia kariotypu

• Wydzielany jest pulsacyjnie, dlatego pobranie jednej próbki do analizy profilu testosteronu nie ma znaczenia diagnostycznego

• Próbki krwi pobiera się 3-krotnie w odstępnie 20 min.

• Średnia, prawidłowa koncentracja testosteronu - 2.3 - 3 ng/ml

• Test prowokacyjny

• Oznaczenie po 1 godzinie po inj. 2 μg/kg GnRH

• Oznaczenie po 4 godzinach po inj. 40IU/kg hCH

Poziom testosteronu w surowicy powinien się kształtować

u starszych reproduktorów - 3,0 ng/ml

u młodych samców - 4,5 ng/ml

• Zaburzenia ejakulacji Prawidłowa ejakulacja

• Emisja plemników oraz płynu nasiennego do cewki moczowej

• Zamknięcie szyjki pęcherza moczowego

• Wydostanie się nasienia na zewnątrz prącia

• Prawidłowa ejakulacja

• Regulacja nerwowa poprzez włókna sympatyczne n. Hypogastricus

• Reguluje:

Zamknięcie szyjki pęcherza moczowego

Pomaga osiągnąć napiętą komorę wewnątrz prostatowego odcinka cewki moczowej

Zapobiega wstecznemu przepływowi nasienia do cewki moczowej

• Pulsacyjny przepływ nasienia przez prąciowy odcinek cewki moczowej zapewniają skurcze m. ischiocavernosus i m. bulbospongiosus unerwione przez włókna ruchowe n. pudendus

• Brak ejakulacji płynu nasiennego przy prawidłowym wzwodzie oraz odruchach płciowych nazywamy aspermią

• Przyczyny:

• Niedojrzałość płciowa

• Ból

• Czynniki psychologiczne

• Stosowane leki

• Neuropatia wegetatywna

• Przyczyny idiopatyczne

Czynniki wtórne np. zespół cauda equina, cukrzyca i

• Brak ejakulacji trudno stwierdzić u reproduktorów kryjących naturalnie

• Można stwierdzić ejakulacje badaniem cytologicznym wymazu pochwowego suki po kryciu

• U 65% suk można stwierdzić plemniki wymazie pochwowym do 24 godzin po kryciu.

• Brak plemników niestety nie świadczy o braku ejakulacji

• U niedojrzałych samców może nie dochodzić do ejakulacji mimo prawidłowej erekcji

• Ból np. u starszych reproduktorów skurcz prostaty podczas jej infekcji; podobnie bóle stawowe, kręgosłupa i in.

• Pewien procent suk nie odda nasienia podczas masturbacji bez obecności suki w cieczce bądź prowokatora, niektóre będą ejakulować tylko przy naturalnym kryciu

• Fizjologicznie podczas ejakulacji nieznaczna część nasienia dostaje się do pęcherza moczowego

• Przyczyna:

• Blokada α-receptorów w szyjce pęcherza moczowego

• Neuropatia sympatycznych włókien nerwowych

• Cukrzyca

• Czynnik genetyczny

• Leczenie:

• Zastosowanie α-mimetyków

• fenylopropanolaminę (3 mg/kg 2 razy dziennie),

• pseudoefedrynę (4 - 5 mg/kg 3 razy dziennie

lub 3 i 1 godzinę przed planowanym pobieraniem nasienia

• U ludzi zaburzenie ejakulacji powodują:

• Amitryptylina - trójcykliczny antydepresant

• Niesterydowy lek przeciwzapalny - naproxen

• Azoospermia - brak plemników w pobranym nasieniu

• Przyczyny:

• Pobieranie nasienia bez prowokatora lub prowokator nie jest w odpowiedniej fazie cyklu

• Stres np. związany z podróżą

• Niedojrzałość płciowa

• Oligozoospermia - mało plemników w pobranym nasieniu

• W dziennym ejakulacie powinno znajdować 295 - 475 mln plemników

• Skuteczność zapłodnienia notuje się przy 150 - 200 mln plemnikach

• Oligozoospermia - przyczyny

• Idiopatyczna

• Sezonowa oligozoospermia

• Guz kom. Sertoli'ego

• Orchitis i epididymitis

• Hypothyroidismus

• Leki wpływające na dysfunkcję narządów płciowych psów

• Glukokortykoidy - obniża syntezę i produkcję LH

• Anaboliki, - negatywne sprzężenie estrogeny zwrotne na przysadkę

gestsgeny

• testosteron Leki wpływające na dysfunkcję narządów płciowych psów

• chemoterapeutyki - negatywny wpływ na komórki nasienne

• Ketokonazol - blokada syntezy andro- genów

• Cimetidine - blokuje reakcje przysadki na GnRH

• GnRH - bezpośredni wpływ na podwzgórze i przysadkę

• Leczenie zależy od przyczyny.

• Przyczyny idiopatyczne

• GnRH 1 μg/kg s.c. Bez lub razem z hCG (1600 IU i.m)

Zaburzenia kopulacji

• Przyczyny:

• Niedojrzały samiec

• Zmiany starcze

• Nadmierna eksploatacja

• Ból

• Uwarunkowania psychiczne

• Idiopatyczne słabe libido

• Dokładny wywiad

• Wystąpienie odruchów płciowych

• Popęd płciowy

• Badanie suki przez kryciem

• Przeszkody mechaniczne w obrębie pochwy

• Wypadnięcie pochwy

• Odpowiedni moment krycia

• Dokładny wywiad c.d.

• Zróżnicowanie płciowe

• Zbyt niski poziom testosteronu w okresie wzrostu

• Wczesna kastracja

• Hermafrodytyzm

• Uwarunkowania psychologiczne i behawioralne

• Przyczyny idiopatyczne

• 2 - 3 godziny po podaniu 1 - 2 μg/kg GnRH s.c. zaburzenia mogą ustąpić

Sztuczna inseminacja suk

Brak akceptacji samca

- awersja suk do niektórych psów

- suki dominujące nie dopuszczają osobników słabych

- suki, w przypadku których dochodziło wcześniej przy próbach krycia do walki z psem

- suki nadpobudliwe, nerwowe, bojaźliwe lub też „rozpieszczone” mogą nie akceptować żadnego psa

Import nasienia konserwowanego w stanie płynnym lub mrożonego

• Przeszkody anatomiczne

wąska pochwa u młodszych suk - ból (szczególnie u suk młodych, krytych pierwszy raz)

Pobudliwe samce

Osobniki zdecydowanie cięższe od suk

Psy krótkokończynowe (jamniki, basety, pekińczyki) mają trudności ze wspięciem

Brak proporcji pomiędzy narządami płciowymi samca i samicy

Wykorzystanie nasienia poddanego konserwacji (duże oddalenie zwierząt, problemy z kwarantanną zwierząt)

• Suka w okresie płodnym

• Nasienie odpowiedniej jakości

• min. 0,5 - 5 ml nasienia

• 150 - 200 mln plemników ruchliwych

• 70% plemników o ruchu prawidłowym

• Sprzęt inseminacyjny ogrzany do temp. ciała

• Suka w okresie płodnym

• Zawsze rutynowo należy badać fazę cyklu. Może to być ograniczone badanie do 1 testu - hodowcy często protestują, bo w razie niepowodzenie można winą obciążyć lekarza

Przeprowadza się:

- Badanie cytologiczne

- Waginoskopię

- Test progesteronowy

- Opór elektryczny

• Nasienie świeże

• Nasienie schłodzone (konserwowane w stanie płynnym)

• Nasienie mrożone w ciekłym azocie

- dopochwowa (nasienie świeże i schłodzone)

- domaciczna (doszyjkowa) - za pomocą wzierników - za pomocą endoskopu

chirurgiczne - poprzez laparatomię - metodą laparoskopową

---