Cel, zakres i metody badań paleolimnologicznych
Paleolimnologia jest to nauka zajmująca się badaniem przeszłości jezior oraz rekonstrukcją zmian środowiska jeziornego. Osady, które są podstawą badań paleolimnologicznych dostarczają informacji o przeszłości zbiorników wodnych oraz jego bliskim otoczeniu. Osady pobierane są z mórz, oceanów, zbiorników retencyjnych, jezior. Dzięki nim możemy poznać etapy powstawania zbiorników wodnych oraz odtworzyć niektóre zdarzenia oraz zmiany klimatyczne i ekologiczne. Osady nagromadzone na dnie jeziora to materiał pochodzący z jeziora (autochtoniczny) jak i naniesiony z jego okolic (allochtoniczny). Mniejsza depozycja materiału allochtonicznego świadczy o zmianach klimatycznych a zwłaszcza o dużym wahaniu się poziomu wody. Osady mogą być wielowarstwowe lub jednolite Najważniejsze są osady o rocznych laminach, które odkładając się w miesiącach wiosenno- letnich mają jasną barwę. Zawierają dużo węglanów i szczątków fauny i flory. Osady barwy ciemnej wytworzone są z materii organicznej i powstają w okresie jesienno- zimowym. Na podstawie osadów laminowanych możemy poprzez przeliczenie par lamin określić wiek jeziora oraz zrekonstruować zmiany jakie zachodziły podczas jego powstawania.
Metodą pobierania osadów są odwierty, wykonuje się je zazwyczaj na środku jeziora zaraz przy powierzchni zwykle są kilkudziesięciocentymetrowej długości ale mogą dochodzić nawet do kilku metrów. Liczbę odwiertów wykonuje się w zależności od potrzeb o każdej porze roku. Muszą być pełne czyli sięgające spągu osadów jeziornych. Do pobierania osadów wykorzystuje się sondy grawitacyjne lub tłokowe. Pobrany rdzeń dzielimy na próbki osadów i poddajemy szeregowi badań chemicznych oraz szczegółowej analizie szczątków fauny i flory. Ze szczątków roślinnych najwięcej informacji dostarczają okrzemki, które w osadach kopalnych występują w formie diatomitów (ziemi okrzemkowej). Cenne są również ramienice. Metodą wykorzystywaną w badaniach paleolimnologicznych jest analiza pyłkowa, która pozwala odtworzyć wygląd roślinności istniejącej w okresie tworzenia danego osadu. Polega na ilościowym i jakościowym badaniu składu ziaren pyłków i zarodników - odłączonych od rośliny macierzystej, zachowanych w różnych utworach geologicznych różnych epok. Bardzo cennych informacji dostarczają szczątki drobnych bezkręgowców zdeponowane w osadach kopalnych. Twarde tkanki budujące pancerzyki organizmów nie uległy rozkładowi. Analizując pod mikroskopem materiał subfosylny (holoceński) możemy określić gatunek a nawet podgatunek badanego organizmu. Znając poszczególne wymagania ekologiczne danego gatunku jesteśmy w stanie określić stosunki w biocenozie jakie wystąpiły podczas rozwoju organizmu. Głównie do badań paleolimnologicznych wykorzystuje się korzenionóżki skorupiakowe, wioślarki, małżoraczki, ślimaki, małże oraz owady.
Dzięki badaniom paleolimnologicznym, poznajemy fazy rozwoju jeziora, zmiany jego trofii, wahania poziomu wody lub zanik jeziora na skutek wypełnienia osadem akumulacyjnym zbiornika. Dzięki tym badaniom i poznaniu przeszłości jezior można zaplanować najefektywniejsze metody ochronne tych ekosystemów.
Szeroczyńska K. 2002. Historia czytana w jeziorze czyli organizmy fosylne w osadach jezior. Bioskop 01:14-17.