Tolerancja religijna - postawa tolerancji dla poglądów religijnych innych osób, choćby wydawały się niewłaściwe, błędne lub niedorzeczne.

Wolność – sformułowano podstawy liberalizmu, koniec niewolnictwa.

Równość – narodziny demokracji, ustroju, w którym każdy ma udział w rządzeniu państwem, trójpodział władzy.

Braterstwo – określenie powszechnych praw człowieka.

Postęp – uznano prymat poznania naukowego, określało naukę jako najwartościowszy model wyjaśniania świata.

Sentymentalizm - kierunek umysłowy i literacki w Europie, który trwał od lat 70 XVIII wieku do początku wieku XIX, był okresem pomiędzy oświeceniem a romantyzmem. Jego twórcami byli Jean Jacques Rousseau (we Francji) i Laurence Sterne (w Anglii). Nazwa nurtu pochodzi od dzieła Laurence'a Sterne'a Podróż sentymentalna przez Francję i Włochy.

Sentymentaliści w centrum zainteresowania stawiali człowieka i jego uczucia, skupiali się na indywidualizmie, wnętrzu. Uważali, że człowiek w procesie cywilizacji utracił podstawowe wartości, dlatego propagowali powrót do natury. Metody poznawania świata według nich to: empiryzm i sensualizm. Dzieło sztuki, zgodnie z zasadami kierunku, powinno mówić o uczuciach, psychice człowieka i przeżywanych przez niego emocjach.

Cechy

- nasilenie pierwiastka uczuciowego,

- poszerzenie tematyki literatury i wzbogacenie jej o treści społeczne,

- w literaturze podkreślanie indywidualizmu bohaterów,

- stylowi retoryczno-oratorskiemu przeciwstawienie intymności i czułości,

- nastroje religijne, smutek i melancholia,

- wprowadzenie uczuć litości i empatii,

- wprowadzenie folkloru,

- naśladowanie natury, ale nie ucywilizowanej, lecz prostej, a nawet dzikiej.

Rokoko - nurt stylistyczny, obecny zwłaszcza w architekturze wnętrz, ornamentyce, rzemiośle artystycznym i malarstwie, występujący w sztuce europejskiej w latach ok. 1720-1790. Uważane czasem za końcową fazę baroku, w rzeczywistości zajęło wobec niego pozycję przeciwstawną. Sprzeciwiło się pompatycznemu ceremoniałowi, monumentalizmowi i oficjalnemu charakterowi stylu Ludwika XIV, skłaniając się ku większej kameralności, zmysłowości, wyrafinowaniu i pewnej sentymentalności.

Klasycyzm - styl w muzyce, sztuce, literaturze oraz architekturze odwołujący się do kultury starożytnych Rzymian, Greków oraz Żydów. Styl ten nawiązywał głównie do antyku. W Europie tzw. "powrót do źródeł" (klasycznych) pojawił się już w renesansie - jako odrodzenie kultury wielkiego Rzymu. Jako styl dominujący epoki wpływał na kształt innych nurtów kulturowych okresu jak Barok, Rokoko, Manieryzm. Trwał do końca wieku XVIII, w niektórych krajach do lat 30. następnego stulecia.

Cechy:

- wzorowanie się na tematyce i architekturze starożytnej Grecji i Rzymu,

- chęć wiernego odwzorowania elementów dekoracji, stroju czy architektury Antyku,

statyka zamiast dynamizmu,

- oszczędność wyrazu,

spokój - przeciwieństwo barokowej ekspresji,

- uwypuklenie cnót obywatelskich w przeciwieństwie do rokokowej frywolności,

- obraz idealistyczny,

- kształt ważniejszy niż barwa,

Empiryzm - doktryna filozoficzna głosząca, że źródłem ludzkiego poznania są wyłącznie lub przede wszystkim, bodźce zmysłowe docierające do naszego umysłu ze świata zewnętrznego, zaś wszelkie idee, teorie itp. są w stosunku do nich wtórne.

Empiryzm stoi w ostrej sprzeczności z racjonalizmem filozoficznym, który głosi, że źródłem poznania są właśnie idee, zaś bodźce zmysłowe mają znaczenie drugorzędne.

Racjonalizm – pogląd wg którego podstawowym narzędziem poznania jest rozum.

Materializm - pogląd, według którego istnieje tylko materia.

Naturalizm filozoficzny - pogląd ontologiczny w filozofii, według którego istniej wyłącznie rzeczywistości materialna czasoprzestrzenna, bez zewnętrznej racji istnienia. Rzeczywistość duchowa albo nie istnieje albo jest sprowadzalna do natury (materii).

Ateizm - odrzucenie teizmu lub stanowisko, że bogowie nie istnieją. W najszerszym znaczeniu jest to brak wiary w istnienie bóstw.

Deizm - pogląd filozoficzny uznający istnienie boga jako stwórcy wszechświata, lecz odrzucający przekonania, w myśl których bóg ma moc ingerowania w życie człowieka i kierowania światem materialnym.

Patos - Polega na ukazywaniu zjawisk o charakterze monumentalnym i wzniosłym, o wysokich walorach uczuciowych powodujących stany napięcia emocjonalnego u odbiorców.

Motywy i tematy literatury:

Rozum – postulat w tworzeniu literatury, hasło filozoficzne, temat literacki.

Miłość – zyskuje popularność jako uczucie i stan psychiczny.

Wolność – wolność powiązana jest z obowiązkami wobec zbiorowości i kolektywnością działań.

Natura – wzór rzeczywistości przedstawionej w świecie literackim.

Johann Wolfgang Goethe - najwybitniejszy niemiecki poeta okresu romantyzmu i jeden z najbardziej znaczących w skali światowej, dramaturg, prozaik, uczony, polityk, wolnomularz.

Cierpienia młodego Wertera - Utwór swoją genezę ma w życiorysie Goethego. Pierwowzorem Lotty była Charlotta Buff, w której pisarz się zakochał[1]. Miała jednak ona narzeczonego, Hansa Christiana Kestnera, dlatego nie zgodziła się na romans z Goethem. Pisarz pogodził się z tym. Impulsem do napisania "Cierpień młodego Wertera" był czyn jego przyjaciela, który nieszczęśliwie zakochany, popełnił samobójstwo, strzelając sobie w głowę pistoletem pożyczonym od Kestnera.

Daniel Defoe - pisarz angielski, prekursor nowożytnej powieści.

Robinson Kruzoe - Opowieść o Robinsonie składa się z dwóch części: pierwsza – The Life and Strange Surprizing Adventures of Robinson Crusoe opowiada o losach młodego marynarza Robinsona Crusoe, który trafia na bezludną wyspę. Druga - znacznie mniej znana – The Further Adventures of Robinson Crusoe opowiada o dalszych podróżach Robinsona.

Defoe napisał w późniejszym czasie trzecią część, Serious Reflections of Robinson Crusoe, będącą zbiorem esejów, bez faktycznego udziału postaci Robinsona.

Jean Jacques Rousseau - szwajcarski pisarz tworzący w języku francuskim, filozof i pedagog, autor koncepcji swobodnego wychowania.

Koncepcja - Zdaniem Rousseau literatura, nauka, sztuka nie prowadzą człowieka ku dobru – Rousseau odrzucał teorię postępu – gdyż rozwój umysłowy prowadzi do degradacji moralnej przez stłumienie naturalnych instynktów, które czyniły człowieka dobrym.

Wolter - francuski pisarz epoki oświecenia, filozof, dramaturg i historyk. Tworzył satyry, powieści, dramaty oraz "Listy".

Muzyka:

Joseph Haydn – Siedem ostatnich słów Chrystusa na krzyżu

Wolfgang Amadeusz Mozart – Wesela Figara, Don Giovanni

Malarstwo:

skupiło się na tematyce mitologicznej i historycznej, popularne były również portrety i pejzaże. Powstawały także miniatury dekoracyjne.

Jacques Louis David – Śmierć Marata

Marcello Bacciarelli – Poczet królów polskich.