1. Autonomia osobista i jej granice

   1. Autonomia osobista – pewnego rodzaju niezależność, samodzielność w podejmowaniu decyzji i rozwiązywaniu problemów, jawiących się w życiu człowieka. Wiąże się ściśle z wywieraniem wpływu na samego siebie. Oznacza także możliwość dysponowania sobą zgodnie z własnymi wartościami, normami, standardami (w jakimś stopniu) niezależnie od otoczenia fizycznego i społecznego.

   2. Granice autonomii osobistej.

• Nieformalny podział więźniów.

• 15 cech osób samorealizujących się wg Maslowa.

• Podtypy wg I-Level Classification.

• Definicje np. socjalizacja, wychowanie itd.

• Definicja i podział okresu adolescencji.

• Działy pedagogiki resocjalizacyjnej

1. Behawioralny model terapii

1. Nastawiony jest na modyfikacje społecznych zachowań, w konsekwencji przynosząca szkody i straty

2. Eliminacja całych grup zachowań uznanych za niewłaściwe i szkodliwe - wygaszanie

3. Celem tej terapii jest poszukiwanie i manipulowanie bodźcami, na które jest wrażliwa dana osoba

1. Cechy wspólne jednostek niedostosowanych społecznie

   1. Niezgodność zachowań niedostosowanych społecznie z wartościami, normami uznanymi społecznie

   2. Niedostosowanie społeczne napotyka zawsze na sytuacje trudną. Nie jest przy tym ważne istnienie sytuacji trudnej, lecz występowanie nieumiejętności lub niemożności jej rozwiązania

   3. Osobie, której przypisuje się niedostosowanie społeczne cechuje postawa aspołeczna, antyspołeczna i dysocjalna. Są to reakcje dewiacyjne

   4. Jednostki nie potrafią być obiektywne w ocenie swojej osoby oraz innych ludzi, co wynika z wadliwie funkcjonującej samoświadomości i samowiedzy

   5. Zaburzenia w rozwoju sfery emocjonalnej-popędowej osobowości

2. Cele oddziaływań resocjalizujących

Podstawowym celem oddziaływań resocjalizacyjnych jest przywrócenie jednostki wykolejonej społecznie do pełnego i prawidłowego funkcjonowania w strukturach społecznych.
Do celów resocjalizacji możemy też zaliczyć uzupełnienie braków edukacyjnych wychowanków.

1. Charakterystyka osób samorealizujących się według Maslowa.

1. Obiektywna percepcja rzeczywistości

• Nie jawi się prze pryzmat własnych pragnień, czy potrzeb, widzą go takim, jakim jest naprawdę

• Szybkie odróżnianie uczciwości od nieuczciwości, spostrzeganie zniekształceń i zafałszowań

• Nie podlegają złudzeniom wynikłym z uprzedzeń, przesądów

• Mają własny, niezależny, obiektywny sposób rzeczywistości oraz oceniania świata

1. Ogólna akceptacja przyrody, innych ludzi i siebie

• Akceptacja siebie takimi, jacy są

• Nie myślą o własnych słabościach

• Nie odczuwają poczucia winy, czy wstydu z powodu swoich ułomności czy niedoskonałości

• Nie fałszują obrazu samych siebie

• Jest im dobrze ze sobą, akceptują własne preferencje, gust, bez wstydu i uwielbienia

• Tolerancyjni wobec innych

1. Spontaniczność, prostota i naturalność

• Są otwarci, bezpretensjonalni, naturalni, zgodni ze swoją naturą

• Troskliwi względem innych

• Podlegają reguła, które uznają za ważne

1. Koncentracja na problemach poza własną osobą

• Zaangażowanie we własną pracę

• Mają poczucie misji, która absorbuje je, daje zapał i energie

• Praca jest tym, co chcą i muszą robić

• Angażują się w prace, bo chcą zaspokoić swe meta potrzeby

1. Potrzeba prywatności i niezależności

• Mają silną potrzebę odcięcia się od samotności innych

• Są niezależni od innych

• Ich zachowania i uczucia są silnie skoncentrowane na samosterowaniu i własnej zaradności

• Myślą własnymi kategoriami i podejmują decyzję na własną odpowiedzialność.

• Nie unikają innych po prostu ich nie potrzebują

1. Autonomiczne funkcjonowanie

• Autonomiczne funkcjonują w ich fiz. I społ. śród.

• Ich rozwój zależy od nich samych, id ich potencjału wrodzonego

• Wysoki stopień autonomii czyni je odpornymi na kryzysy i deprywację

1. Nieustanne poczucie świeżości wrażeń

• Mają poczucie ciągłości doświadczenia niezależnie od tego, jak często są one powtarzają, doznają świętości i odczuwają ich święty sens, świadomie, ciągle na nowo

1. Doświadczanie przeżyć szczytowych

• Doświadczenie intensywnych przeżyć ekstatycznych, olśnień głębi religijnych, uniesień

• Doświadczenie tego intensywnie pracując, bawiąc się, poprzez muzykę, religię, sztukę, seks, zachód słońca

1. Zainteresowanie społeczne

• Pragną nieść pomoc innym

• Miłość do gat. ludzkiego

• Zdolność do rozumienia i wybaczania innym

1. Stosunki interpersonalne

• Silniejsze stos. Z innymi ludzi w porównaniu z osobami przeciętnymi

• Zdolni do bezinteresownej i nieegoistycznej miłości

1. Demokratyczna struktura charakteru

• Tolerancja i akceptacja ludzi

• Gotowi słuchać, okazują szacunek

1. Rozróżnianie między środkami i celami, między dobrem i złem

• Cele mają mniejsze znaczenie niż środki ich osiągania

• Środki stają się czasami celami i to przynosi im satysfakcje

• Zdolni do rozróżniania dobra od zła, prawdy od fałszu

• Precyzyjnie zdefiniowane standardy etyczne

1. Niezłośliwe poczucie humoru

• Ma char. Filozoficzny, odnosi się do ludzkości w ogóle, nigdy do konkretnej osoby

1. Zdolność do twórczości, kreatywność

• Oryginalne, inwencyjne, innowacyjne

• Dziecięca kreatywność

1. Odporność na przyjmowanie obcej kultury

1. Co jest istotą rozwoju moralnego?

• Rozwój moralny zaczyna się w domu rodzinnym. Rodzice mówią, co wolno, a czego nie na zasadzie podporządkowywania. Rodzic jest autorytetem, dziecko uczy się i ma słuchać; dysproporcja między pozycją rodzica a dzieckiem. To umożliwia wejście na poziom I (strach przed karą), 2 (czyni dobro dla nagrody). Wejście na wyższe poziomy uzależnione jest od możliwości uczestniczenia dziecka w stosunkach demokratycznych – w grupie rówieśniczej dzieci dochodzą do kompromisu.

• Istotą rozwoju moralnego jest umiejętność uzgadniania interesu mojego i innych, czyli uzgadnianie wspólnego interesu.

• Rozwój moralny dziecka

  1. Dzieci podporządkowują się dorosłym i nie czynią zła w obawie przed karą,

  2. Dziecko czyni dobro pragnąc nagrody,

  3. Dziecko uczestniczy w stosunkach demokratycznych (grupy rówieśnicze) gdzie cała grupa wypracowuje normy

1. Co to jest "zaburzenie w zachowaniu"?

1. Zachowanie - regulowanie stosunków z otoczeniem. Zaburzenie w zachowaniu to nieefektowne regulowanie stosunków z otoczeniem.

2. Zaburzenie w zachowaniu wg. Konopnickiego to odchylenie od normy w zachowaniu dziecka, przy czym normy należy rozumieć, jako zasady moralne, obyczajowe i zwyczaje przyjęte w danym środowisku. Jest ono wynikiem zwichniętej równowagi pomiędzy środowiskiem a organizmem, przyczyna może tkwić zarówno w środowisku jak i organizmie

1. Depersonalizacja – definicja i przyczyny.

   1. Depersonalizacja - poczucie utraty własnej tożsamości. Osoba czuje, że nie jest sobą, że jest obca dla siebie

   2. Przyczynami mogą być: depresja, nerwica: neurologiczne – migrena, zawroty głowy, padaczka, nadmierny stres

2. Diagnoza efektywności resocjalizacji – badanie ewaluacyjne

Ewaluacja – procedura mająca oszacować stopień odniesionego sukcesu w realizacji wcześniej zamierzonego celu wychowawczego, społecznego, terapeutycznego.

Fazy badania ewaluacyjnego:

1. Określenie celów działania będącego przedmiotem szacowania

2. Ustalenie kryteriów sukcesu pomiaru sukcesu i porażki w działalności

3. Wyjaśnienie sukcesu lub porażki wychowawczej terapeutycznej, resocjalizacyjnej w kategoriach operacyjnych

4. Sformułowanie propozycji i rekomendacji praktycznych dotyczących projektowania zmian, jakich należy dokonać w celu poprawy istniejącej sytuacji

1. Diagnoza klimatu społecznego instytucji resocjalizujących

Diagnoza przebiegu i efektywności resocjalizacji została zaliczona, do tzw. badań ekspertalno-ewaluacyjnych rozwijających się w krajach zachodnich. Badania te prowadzi się w celu znalezienia i opisania czynników mających największy wpływ na przebieg skutecznej resocjalizacji w instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych środowiskach wychowawczych. Badanie ekspertalno-ewaluacyjne jest procedurą diagnostyczną, przy użyciu metod i technik badawczych pozwala odpowiedzieć na pytanie, który ze zbioru badanych wdrożonych do realizacji programów resocjalizacji jest lepszy i pod jakimi względami.

Ewaluacja – procedura mająca oszacować stopień odniesienia sukcesu w realizacji wcześniej zamierzonego celu wychowawczego, społecznego, terapeutycznego. Badanie to przebiega w fazach:

• Określenie celów działania będącego przedmiotem szacowania

• Ustalenie kryteriów pomiaru sukcesu i porażki w działalności

• Wyjaśnienie sukcesu lub porażki wychowawczej, terapeutycznej, resocjalizacyjnej, w kategoriach operacyjnych

• Sformułowanie propozycji i rekomendacji praktycznych dotyczących projektowanych zmian, jakich należy dokonać w celu poprawy istniejącej sytuacji

Chcąc porównać skuteczność programów i strategii należy:

• Określić składniki programu resocjalizacji z punktu widzenia ich znaczenia w realizowanym modelu resocjalizacji

• Zobiektywizowanie stosowanych w procesie resocjalizacji metod i technik oddziaływania wychowawczego

• Dobranie odpowiedniej grupy kontrolnej zgodnie z parametrami charakteryzującymi grupy eksperymentalne, w których sprawdza się efektywność danej metody

• Zaprojektowanie badań wychowanków i cech ich środowiska wychowawczego (na początku i na końcu oddziaływania)

• Prowadzenie systematycznej analizy losów życiowych jednostek poddanych resocjalizacji po opuszczeniu instytucji resocjalizującej

1. Działy pedagogiki resocjalizacyjnej

• Teleologia wychowania, (jakie są cele?);

• Teoria wychowania, (w jaki sposób je osiągnąć?);

• Metodykę wychowania, (jakimi środkami osiągnąć zamierzone cele?)

1. Elementy uczenia się jak być moralnym

1. Poznanie, czego grupa oczekuje od swoich członków, co nakazują jej prawa, zwyczaje, zasady – jest to warunek konieczny. Dzieci uczą się norm w rodzinie. Rodzice poprzez wymagania informują dzieci, co wolno lub co należy czynić. Sytuacja komplikuje się, gdy dziecko otrzymuje sprzeczne informacje o normach postępowania

2. Rozwijanie sumienia – sumienie to uwarunkowana reakcja lękowa, która rozwija się poprzez kojarzenie czynów z karą. Proces uczenia się sumienia przebiega wg. schematu zachowanie-kara-lęk. Nawet, gdy nie ma kary to po zachowaniu występuje lęk. Lęk staje się karą wewnętrzną. Później wystarczy pomyśleć tylko o czynie i pojawia się lęk, w ten sposób sumienie zaczyna kontrolować zachowanie

3. Rozwój poczucia winy i wstydu – winę określa się, jako specjalny rodzaj negatywnej samooceny, gdy jednostka uzna, że jej zachowanie odbiega od wartości moralnych, do których czuje się zobowiązana dostosować. Przeżywa, więc uczucie dyskomfortu psychicznego połączonego z cierpieniem psychicznym. Poczucia winy się uczymy, późnej zaczynamy przepraszać-wstyd to nieprzyjemna reakcja jednostki na faktyczną lub przewidywalną ocenę siebie przez innych powodująca obniżenie własnej wartości

4. Możliwość interakcji społecznych, aby poznać, czego oczekują członkowie grupy – najgorsza jest sytuacja, gdy dziecko jest odrzucane przez grupę. Jeśli nie ma możliwości uczestniczenia w grupach, będzie kulało w rozwoju moralnym

1. Etapy wykolejenia społecznego wg Czapówa

• Poczucie odtrącenia i niezaspokojenie potrzeb emocjonalnych: agresja, bunt, wrogość

• Wrogie nastawienie wobec autorytetów: ucieczki w alkohol, z domu ze szkoły

• Działalność antyspołeczna źródłem przyjemności i satysfakcji

1. Humanistyczny model terapii

1. Jest on ściśle powiązany z interdyscyplinarnym modelem diagnozy. Jednostkę ludzką ujmuje się tu wielowymiarowo. Człowiek jest przede wszystkim osobą niezależnie od wieku, poziomu dojrzałości. Dzieci i młodzież to niepowtarzalne indywidualności, stwarzające własny subiektywny świat wartości, znaczeń i symboli.

2. Osoba dobrze przystosowana – to osoba zdrowa w sensie psychologicznym, wykorzystująca swe możliwości „osoba w pełni funkcjonująca”, otwarta na doświadczenia, twórcza, mająca poczucie swobody i niezależności, żyjąca tu i teraz, odpowiedzialna za siebie i innych, patrząca realistycznie na świat.

3. Podstawowy cel terapii – stworzenie jednostce sprzyjających warunków jej rozwoju psychospołecznego. Pacjent sam dokonuje zmian, przewartościowań, modyfikacji własnego postępowania dzięki spotkaniom z terapeutą lub kontaktom z grupą społeczną.

4. Istotą psychoterapii jest pełna akceptacja człowieka szukającego w kontakcie terapeutycznym pomocy.

5. Terapia racjonalna – jest sposobem przywracania normalnych stosunków jednostki z otoczeniem społecznym.

Warunki do spełnienia skutecznej terapii:

• Terapeuta jest w stanie zaproponować inne style i sposoby życia niż przestępcze

• Techniki wpływu osobistego są dobrane do poziomu dojrzałości intelektualnej i emocjonalnej

• Terapeuta jest dla podopiecznych osobą znaczącą, ważną i stwarzającą klimat poczucia bezpieczeństwa

1. Socjoterapii – kładzie nacisk na swobodne komunikowanie się, uświadamianie własnych i cudzych uczuć i myśli, co prowadzi do wzrostu wzajemnego zrozumienia, empatii.

2. Postępowanie z trudną młodzieżą

• Poznanie wychowanka

• Zrozumienie każdego wychowanka poprzez wczuwanie się (empatyczny kontakt)

• Pełna akceptacja osoby wychowanka

• Indywidualizowanie się osoby wychowanka

1. Internalizacja norm społecznych

Internalizację (uwewnętrznienie) normy określa się, jako gotowość:

- akceptacji normy wyrażającej się nim w sądach i ocenach moralnych

- właściwego reagowania na naruszone normy

- przestrzeganie normy mimo pokus przekroczenia jej, nawet, gdy brak jest kontroli ze strony innych

Przez rozmowę dowiadujemy się czy jednostka akceptuje normy społeczne. Jeśli tak, należy sprawdzić jak jednostka zachowuje się w sytuacji pokusy. Jeśli jednostka nie popełnia przestępstwa ze strachu przed karą – nie nastąpiła internalizacja norm. Musimy wybadać, co czuje jednostka jak złamie normę: wstyd, wyrzuty sumienia? Wtedy dowiemy się czy nastąpiła internalizacja norm społecznych.

1. Kontrola społeczna a utrata tożsamości

1. Kontrola społeczna – interwencja intencjonalna, polegająca na sterowaniu ludzkim zachowaniem w skali indywidualnej i społecznej. Jest obecna, gdy zamierza do utrzymania i umocnienia porządku społecznego. Jej źródłem są takie przesłania jak: tradycja, etyka, władza, religia. Niezależnie od tego, jakie ma źródła ogranicza autonomię osobistą. Funkcją kontroli społecznej jest dążenie do konformizowania zachowań ludzkich w imię określonego porządku, niezależnie, jaki ma być charakter tego ładu

2. Kontrola społeczna a utrata tożsamości – władza, religia, tradycja, etyka, kontrolują ludzkie zachowania, przez co ogranicza swobodę i autonomię osobistą ludzi będących jej przedmiotami na rzecz swobód tych, którzy są jej podmiotami (tj. przedstawicieli zinstytucjonalizowanej kontroli społecznej, elity władzy, aparat państwowy). Zasadnicza funkcja każdej kontroli społecznej sprowadza się do konformizowania zachowań ludzkich w imię określonego porządku, przez co ogranicza indywidualność i osobistą tożsamość. Kontrola społeczna niezależnie od tego, jakie ma źródła, zawsze ogranicza autonomię osobistą.

1. Krótka perspektywa czasowa osób niedostosowanych społecznie

2. Kryteria oceny dobrego i złego przystosowania wg E. Jackowskiej

   1. W ramach kryteriów zewnętrznych (na podstawie obserwowalnych form zachowania się dziecka) powinno uwzględnić się:

- dążenie dziecka do kontaktów społecznych

- uznanie społeczne osiągnięte w grupie

- przejawy zachowań społecznych i aspołecznych

- przestrzeganie podstawowych norm społecznych

1. W ramach kryteriów wewnętrznych (związanych z przeżyciami dziecka wynikającymi z uczestnictwa w życiu społecznym grupy) powinno uwzględnić się:

- zadowolenie z kontaktów społecznych w grupie

- zdolności do rozumienia przeżyć jej członków

- znajomość i akceptację własnej pozycji społecznej w grupie

1. Kryteria oceny dziecka z zaburzeniami w zachowaniu wg B. Czeredreckiej

Kryteria psychologiczne

1. Nie działa w najlepszym swoim interesie, co jest świadectwem jego sfrustrowania

2. Swoim zachowaniem sprawia kłopoty, których samo nie jest w stanie rozwikłać

3. Reakcje dziecka są skomplikowane, tzn. na ogół trudne do przewidzenia i nieproporcjonalne do bodźców, które je wywołały

4. Różnego rodzaju niepowodzenia związane z zaburzeniami uniemożliwiają osiąganie sukcesu, co czyni dziecko nieszczęśliwym

Kryteria społeczne

1. Jest rzadko lubiane przez inne dzieci

2. Nie ma zaufania do innych ludzi, jest podejrzliwe i niezrozumiałe dla nich

3. Z trudnością nawiązuje kontakty i przyjaźnie, co powoduje, że czuje się wyobcowane w grupie

4. Nie mogąc w sposób normalny zaspokoić swych potrzeb czyni to w sposób okrężny, najczęściej dla otoczenia nieprzyjemny, a czasem wręcz antyspołeczny.

1. Model diagnozy behawioralnej.

   1. Przedmiotem są zachowania odchylające się od normy ze względu na swą częstotliwość, nasilenie oraz ich sprzeczność z obowiązującymi w danym systemie społecznym standardami społeczno-kulturowymi.

   2. Zakres jest ograniczony do badania związków między obserwowanymi przez diagnostę bodźcami działającymi na jednostkę, a jej antyspołecznymi reakcjami.

   3. Celem jest odkrywanie czynników wywierających wpływ na zmianę zachowania jednostki.

   4. Optymalna metoda diagnozowania: bezpośrednia obserwacja zachowania w różnych sytuacjach oraz dokonywanie sprawozdań.

   5. Techniki diagnostyczne stanowią tylko te narzędzia, których trafność i rzetelność sprawdzono, tj. nie budzą zastrzeżeń z psychometrycznego punktu widzenia.

2. Model diagnozy interdyscyplinarnej.

• Nazwa pochodzi stąd, iż w tym modelu używa się metod i technik badawczych z różnych dyscyplin, np. z psychologii klinicznej, socjologii.

• Diagnosta zajmuje się tu zachowaniem i mechanizmami regulacji psychologicznej i społecznej, prowadzącymi do zaburzeń w społecznym przystosowaniu jednostki. Odwołuje się do postaw i ról społecznych oraz mechanizmów integrowania i internalizowania.

• To model najbardziej wszechstronny i wyczerpujący. Nieprzystosowanie społeczne ujmuje, jako antagonizm destruktywny, przejawiający się w sferze postaw i ról społecznych jednostki, ujawniających się w warunkach wysokiego skumulowania niekorzystnych czynników biopsychicznych i socjokulturowych, utrudniających osobie normalny rozwój.

• Główne cele tej diagnozy to:
  1 Identyfikacja postaw antyspołecznych i określenie sposobu ich integracji.
  2 Identyfikacja wadliwych ról społecznych, w jakie wchodzi badany.
  3 Wskazanie hipotetycznych czynników biopsychicznych i socjokulturowych będących składnikami zwiększającymi prawdopodobieństwo przyjmowania przez jednostkę dewiacyjnych wzorów zachowania.

1. Na czym polega rozwój sumienia?

Sumienie uważa się za uwarunkowaną reakcję lękową na pewne sytuacje lub działania, reakcję, która się rozwija w wyniku kojarzenia czynów zabronionych karą. Jak widać, podstawą rozwoju sumienia jest lęk, w związku z tym jednostki, które mają deficyt lęku (psychopaci), zawsze mają zaburzenia w rozwoju moralnym. Sumienie pełni funkcję wewnętrznej kontroli postępowania jednostki, jest też mechanizmem prowadzącym do samo karania. Dlatego dziecko po takim zachowaniu, które jest niezgodne z zasadami wpajanymi mu przez rodziców, przeżywa dyskomfort psychiczny nazywany: wyrzutami sumienia.

1. Niedostosowanie społeczne wg Urbana - ma 2 płaszczyzny:

1) psychologiczna – jest to stan wewnętrzny, w którym jednostka ma zaburzenia w homeostazie w wyniku niezaspokojenia potrzeb. Jednostka nie jest w stanie z tej sytuacji wyjść, wtedy prędzej czy później wchodzi w konflikty z otoczeniem.

2) socjologiczna – to stan zewnętrzny, jednostka w skutek konfliktów łamie normy.

Kiedy te dwie płaszczyzny na siebie nachodzą mamy pełnoobjawowe niedostosowanie społeczne.

1. Nieprzystosowanie społeczne a zagrożenie nieprzystosowaniem.

1. Nieprzystosowanie społeczne negatywne zjawisko, które występuje trwale; odchylenie od pewnych norm obowiązujące w danym społeczeństwie

2. Zagrożenie nieprzystosowaniem –wychowywanie się w niekorzystnych warunkach dla rozwoju psychospołecznego, na który negatywny wpływ wywierają takie środowiska wychowawcze jak rodzina i rówieśnicy.

1. Norma i patologia w zachowaniu ludzkim

Norma – zachowania zgodne z oczekiwaniami społecznymi i standardami społeczno – kulturowymi.

Patologia – odchylenie od reguł działania społecznego, postępowanie niezgodne z normami, a także z wartościami przyjętymi w społeczeństwie lub w grupie społecznej.

1. Od czego zależy rozwój moralny?

Rozwój moralny zależy od sfery emocjonalnej, społecznej i poznawczej. Im więcej zaburzeń w tych sferach tym bardziej zaburzony rozwój moralny. Poznanie norm społecznych przez dzieci uzależnione jest od tego, czy rodzice potrafią im to przekazać i czy funkcjonują w prawidłowej rodzinie, rozwój moralny zależy od:

• Jednostka musi sobie uświadomić, jakie działania wymaga norma

• Musi uwzględniać interesy i poza interesy

• Musi dostrzegać, to, iż to na niej spoczywa odpowiedzialność za działania zgodne z zaleceniami normy

1. Od czego zależy rozwój poczucia winy i poczucia wstydu?

Wina rodzaj negatywnej samooceny, gdy jednostka uzna, że jej zachowanie odbiega od wartości moralnych, do których czuje się zobowiązana dostosować. Jej następstwem jest uczucie dyskomfortu psychicznego połączonego z cierpieniem psychicznym. Jednostki, które maja uogólnioną negatywna samoocenę, nie mogą odczuwać poczucia winy, gdyż negatywne informacje otoczenia o nagannym zachowaniu są zgodne z wcześniejszym obrazem samego siebie. Pojawia się tu następujący sposób myślenia: Jestem zły, niedobry i zachowałem się zgodnie z tym, co mówią o mnie najbliżsi; taka jest prawda, której nie jestem w stanie zmienić, dlatego musze się z tym pogodzić”.

Wstyd nieprzyjemna reakcja emocjonalna jednostki na faktyczną lub przewidywaną negatywną ocenę siebie przez innych, powodującą obniżenie własnej wartości w oczach grupy. Aby dziecko mogło doznać poczucia winy musi zaakceptować standardy tego, co właściwe bądź niewłaściwe, dobre lub złe, musi zaakceptować obowiązek kierowania swoim postępowaniem, tak, aby dostosować się do standardów, jakie samo przyjęło, musi czuć się odpowiedzialne za każde odstępstwo od tych standardów i uznać, że to ono, a nie ktoś inny zasługuje w związku z tym na nagrodę oraz musi być dostatecznie zdolne do samokrytycyzmu, aby mogło rozpoznać, że wystąpiła rozbieżność między jego zachowaniem a zinternalizowanymi przez nie standardami zachowania. Odczuwanie wstydu jest warunkowane istnieniem związków emocjonalnych pomiędzy jednostką a grupą społeczną. Jednostce musi po prostu zależeć na utrzymaniu kontaktu z osobami, przed którymi odczuwa wstyd. Wstyd wywołany jest sankcjami zewnętrznymi, natomiast poczucie winy zarówno sankcjami zewnętrznymi, jak i wewnętrzni. Dodać tu należy, że „Zdrowy wstyd” trzeba odróżnić od „wstydu toksycznego”, który ogranicza możliwości rozwojowe człowieka, jest źródłem cierpienia, lęku, zniekształceń rzeczywistości i obrazu siebie. Toksyczny wstyd, tak samo jak toksyczne poczucie winy, tkwi u źródeł większości zaburzeń emocjonalnych, gdyż traci się kontakt z samym sobą, swoimi potrzebami, emocjami i w konsekwencji z innymi ludźmi.

1. Odmiany reakcji dewiantywnych

Asocjalność –osoby wyobcowane z życia społecznego, ignorujące wymagania społeczne, ale nieoddziaływujące dysfunkcyjnie poprzez atak. Istotną cechą jest obojętność i izolacja, chęć prowadzenia życia niewypełnionego żadnymi obowiązkami społecznymi i unikanie nacisku oczekiwań społecznych.

Dyssocjalność - osoby włączone do grup i systemów społecznych dysfunkcjonalnych w stosunku do społeczeństwa i równocześnie wrogich wobec niego. Np. grupy przestępcze, gangi. Potrafią podporządkować się normom funkcjonującym w tych grupach i wspólnie atakują społeczeństwo.

Antysocjalność – ludzie przeciwstawiających się wszelkiej więzi społecznej, nawet tej, która cechuje dyssocjalne grupy społeczne. Osoby te charakteryzują wysokim poziomem agresji, wrogością, chęcią niszczenia, atakują inne jednostki i całe społeczeństwo

1. Ogólne przyczyny zaburzeń w zachowaniu

Oddziaływanie środowiska rówieśniczego, ostre konflikty w rodzinie, awantury, traumatyczne wydarzenia, śmierć bliskiej osoby, brak oparcia i poczucia bezpieczeństwa, rozwód, separacja, trudności materialne.

Zaburzenia zachowania wynikają z nieprawidłowego rozwoju osobowości lub z tak wysokiego poziomu stresu, że jednostka traci odporność i umiejętność regulowania swoich stosunków z otoczeniem. Sytuacja zewnętrzna nie musi wywoływać silnych emocji, by dezorganizować zachowanie jednostki. Wystarczą bodźce wywołujące emocje o małym natężeniu, lecz trwające przez długi okres.

1. Ogólny model systemu oddziaływań resocjalizujących

Oddziaływania resocjalizacyjne muszą być spójne.

Prakseologia – teoria dobrego działania. (Kotarbiński). Musimy powtarzać pewien cykl:

- działalność zorganizowana: diagnoza – plan – realizacja

Pedagogika – teoria projektowania czynności wychowawczych.

Przy projektowaniu systemu resocjalizacyjnego należy odwołać się do takich płaszczyzn jak:

1) Struktura podejmowanych przez system działań – efekt strukturalny:

- Postulowanie- określanie celów operacyjnych możliwych do osiągnięcia w danych warunkach

- Optymalizowanie – sporządzenie różnych wersji działania przewidującego zmienność otoczenia i wybór najlepszego z możliwych wariantów działania przy uwzględnieniu celów i środków działania praktycznego

- Realizowanie - zastosowanie środków zgodnie z wcześniej ustalonymi metodami w celu osiągnięcia uprzednio założonych celów w zmieniającym się otoczeniu.

2) Funkcje i cele poszczególnych i połączonych działań (aspekt funkcjonalny)

- Opiekuńcze - zaspokajanie aktualnie i potencjalnie potrzeb pierwszego i wyższych rzędów wychowanka. Opieka ma być wielostronna i perspektywiczna, obejmująca nie tylko obecne stany, ale także przyszłe.

- Wychowawczo - dydaktyczne - przysposobienie wychowanka do adekwatnego funkcjonowania w takich rolach społecznych jak: rola ucznia w szkole, pracownika, obywatela przez uczestnictwo w specjalnie do tego celu zorganizowanych zajęciach. System pełni zarazem funkcje: adaptacyjne i kreacyjna.

- Terapeutyczne - trafne i rzetelne diagnozowanie zaburzeń i dysfunkcji, indywidualne i społeczne działanie wychowanków, postulowanie określonych modyfikacji motywacji i postaw oraz stosowanie odpowiednich (optymalnych) środków leczenia somatycznego i psychologicznego, przywracających zaburzoną homeostazę somatyczną i psychiczną jednostki. Działania terapeutyczne interweniują w najgłębsze warstwy osobowości wychowanków i zwykle obejmują nie tylko modyfikację zachowań, ale także modyfikację funkcji struktur regulacyjnych osobowości, tj. sieci poznawczej, popędowo-emocjonalnej, wartościująco-normatywnej.

3) Optymalne procedury (metody i techniki) działań systemu (aspekt proceduralny):

- Oddziaływania psychotechniczne - polegają na trafnym doborze i zastosowaniu środków wpływu osobistego w zaspokajaniu potrzeb wychowanka, w jego wychowaniu i terapii

- Oddziaływania socjotechniczne - odwołują się do optymalnych środków wpływu grupowego na jednostkę lub inną społeczną będącą przedmiotem sterowania (zaspokajanie potrzeb wychowanków)

- Oddziaływania kulturotechniczne - wykorzystywanie w opiece, wychowaniu i terapii resocjalizacyjnej środków wpływu wywieranych przez kulturę i cywilizację na poszczególne osoby i grupy wychowawcze..

1. Omów pojęcia: resocjalizacja, wychowanie resocjalizujące, pedagogika resocjalizacyjna

   1. Pedagogika resocjalizacyjna – dyscyplina teoretyczna i praktyczna zajmująca się wychowaniem osób z zaburzeniami w procesie socjalizacji(wykazującymi objawy nieprzystosowania i wykolejenia)

   2. Resocjalizacja – proces modyfikacji osobowości w celu przystosowania jej do życia

   3. Wychowanie resocjalizujące – świadomy i celowy proces bezpośredniego lub pośredniego oddziaływania na osoby wykolejone w celu przysposobienia ich do pełnienia konstruktywnych ról społecznych, w sposób zgodny ze społecznymi oczekiwaniami.

2. Pedagogika resocjalizacyjna – pojęcie, cele i zadania, przedmiot i zakres.

   1. Cel pedagogiki resocjalizacyjnej - doprowadzenie do stanu poprawnego przystosowania społecznego jednostki, ukształtowanie takich cech jej zachowania i osobowości, które będą jej gwarantować: optymalne uspołecznienie, twórcze funkcjonowanie w społeczeństwie; celem pedagogiki resocjalizacyjnej jest przywrócenie społeczeństwu jednostki niedostosowanej.

   2. Zadania pedagogiki resocjalizacyjnej

• Wyeliminowanie czynników wywołujące zaburzenia osobowości (likwidacja przyczyn),

• Naprawianie stanów osobowości (usunięcie negatywnych zmian w osobowości),

• Utrwalenie uzyskanych w powyższych dwóch zakresach rezultatów resocjalizacji.

  1. Przedmiot pedagogiki resocjalizacyjnej

• Wychowanie korygujące niedostatki socjalizacji osób nieprzystosowanych społecznie

• Opieka resocjalizacyjna (zaspakaja potrzeby)

• Wychowanie resocjalizujące, - terapia (leczenie dysfunkcji).

  1. Zakres pedagogiki resocjalizacyjnej - W zakres wchodzi, jako jej składowa:

• Teleologia - dyscyplina naukowa o określonym celu

• Aksjologia - nauka o wartościach,

• Diagnostyka - określa, jaki jest badany.

1. Płaszczyzny wadliwej internalizacji norm społecznych

Płaszczyzny zostały ułożone zgodnie z chronologią: od najłatwiejszego przypadku do poważnych zaburzeń

1. Nieznajomość zasad współżycia społecznego lub obowiązujących norm.

Tylko 1 czynnik jest zaburzony – dziecku nie stawiano wymagań, zatem nie zna norm społecznych, działa chaotycznie, nie wie, co jest +, a co -. Należy wprowadzić zasadę stopniowania – powolne wdrażanie wymagań. Ważne są również pochwały, dobry stosunek emocjonalny, kontrola. Wymagania dostosowujemy tak, by nieco przewyższały możliwości dziecka.

2. Nieakceptowanie i odrzucanie zasad i norm funkcjonujących w danym społeczeństwie.

Dotyczy sfery poznawczej i zaburzeń w rozwoju w sferze emocjonalnej. Dziecko nie rozumie znaczenia norm. Często wynika to z przewagi kar w stosunku do dziecka. Rodzi się poczucie niesprawiedliwości, wrażenie, że normy są przyczyną cierpienia. Odrzucenie norm w rodzinie powoduje odrzucenie norm w innych środowiskach. Jednostka czuje się zobowiązana do postępowania wbrew normom. Należy wprowadzić jednostkę w grupę, która pokaże, że normy nas chronią, a nie krzywdzą.

3. Odrzucanie wartości, które dane normy i zasady reprezentują.

Występuje najrzadziej. Dotyczy dzieci, które prawidłowo uwewnętrzniają normy społeczne, ale w okresie dojrzewania, dochodzi do odrzucenia wartości społecznych a tym samym odrzucenie norm. Jest to spowodowane pragnieniem ulepszenia świata. Dochodzi do tworzenia nowych i łamania starych norm. „Rodzą się” przestępcy, mający ideały. Mimo wszystko normy są łamane i często staje się to przyczyna kar, ale nie można ich wrzucać do jednego worka z typowymi bandziorami.

4. Odrzucanie autorytetu, który ustala owe normy i zasady.

Zaczyna się w okresie dojrzewania, zaczyna się bunt, który sprawia, iż przyczyn problemów doszukuje się w rodzicach. Dochodzi do konfliktu miedzy dziećmi i rodzicami – walki o wolność. Rodzice bronią wiele zachowań, co wzbudza reakcje emocjonalne u nastolatka. Konflikt przekształca się w walkę, w której nie ma zwycięzców tylko przegrani. Wolność jest najważniejszą wartością, dla zdobycia, której jesteśmy zdolni poświęcić nawet rodziców (zerwanie więzi). Dochodzi do odrzucenia autorytetu rodziców, – co prowadzi do mechanicznego odrzucenia wartości i norm, których rodzice są reprezentantami. Brak rodziców a tym samym brak zaspokajania potrzeb powoduje poszukiwanie grup kompensujących braki i dających poczucie wolności. Wybór grupy to kwestia przypadku, ale nie może to być grupa ograniczająca normy, narzucająca zdania. Jest większe prawdopodobieństwo ze taka jednostka odnajdzie się w grupach nieformalnych. Przy okazji walki o wolność rozwija się potrzeba autonomii, niezależności. Taki człowiek innych będzie trzymał na dystans – trwale związki uzależniają, bo odbierają niezależność, a tego jednostka nie chce. Miłość zagraża niezależności.

5. Zaburzenia relacji międzyludzkich.

Przyczyna zaburzeń jest napięta, konfliktowa atmosfera miedzy rodzicami. Bronią są awantury, rękoczyny. Są tu zaburzone podstawowe relacje międzyludzkie. Dziecko z takiej rodziny nie potrafi nawiązywać kontaktu z innymi, zachowywać się normalnie w grupie. Trafiają do ośrodków, gdzie również nie potrafią porozumiewać się z otoczeniem, zachowują się i mówią niczym zwierzątka. Niezbędna jest tu terapia psychologiczna (najpierw indywidualna). Jest to bardzo mozolna praca całego personelu, ponieważ doszło do zaburzeń wszystkich sfer.

1. Prawidłowy rozwój zdrowej osobowości w ujęciu Maslowa.

• Wszystkie istoty ludzkie mają wrodzone dążenia (motywacje) do samorealizacji

• Każda z osób ma określoną hierarchię wartości

• Aby dojść do zaspokojenia potrzeby samorealizacji wcześniej trzeba zaspokoić potrzeby: fizjologiczne, bezpieczeństwa, przynależności i miłości, dodatniej samooceny.

1. Prawidłowy rozwój zdrowej osobowości w ujęciu Rogersa.

• Osobowość jest owładnięta zasadniczą potrzebą, tj. dążeniem do podtrzymania, aktualizowania i wzmagania możliwości

• Celem życia jest wzrost, rozwój, doskonalenie

• Jednostka jest elastyczna, otwarta na doświadczenia

• Osoba w pełni funkcjonująca charakteryzuje się:

  • Otwartością na doświadczenia,

  • Skłonnością doświadczania „pełni życia” w każdym jego momencie,

  • Zaufaniem do siebie i własnego organizmu

  • Poczuciem wewnętrznej wolności, swobody i autonomii

  • Zdolnością i skłonnością do tworzenia, kreatywności w kontaktach ze światem

1. Procesy homeostazy

Homeostaza – równowaga między akomodacją i asymilacją; my i środowisko to współdziałanie

Przystosowanie homeostaza psychospołeczna (równowaga dynamiczna):

1. Akomodacja – dostosowanie się do wymogów i warunków środowiska; dążenie jednostki do jednoczenia się ze światem poprzez przyjmowanie norm, zasad, reguł rządzących światem.

2. Asymilacja – dostosowanie się do własnych, indywidualnych wymogów jednostki; dążenie do podkreślenia własnej indywidualności, niepowtarzalności i oryginalności.

Homeostaza – w sensie psychospołecznym – dążenie i równoważenie stanu psychofizycznego jednostki poprzez wymianę informacji jednostki ze społeczeństwem.
-> Homeostaza jest możliwa, jeśli jednostka potrafi pogodzić sprzeczność między asymilacją a akomodacją. To zharmonizowanie jest możliwe tylko dzięki działalności twórczej. Twórcą jest człowiek, który na miarę swoich możliwości jednoczy się ze światem poprzez własne dzieło wyrażające jego osobowość.

Jeżeli te dwa procesy są w równowadze to znaczy, że jednostka jest przystosowana społecznie.

Straty po stronie jednostki -> jeśli jednostka daje więcej od siebie (akomodacja)
Straty po stronie środowiska -> jeśli więcej wymagamy od środowiska (asymilacja)

Nieprawidłowe sprzężenie jednostki i jej otoczenia (przynoszące straty jednostce lub systemowi społecznemu) zawsze ma charakter relatywny. Nie każdy konflikt pomiędzy jednostką a otoczeniem jest wskaźnikiem nieprzystosowania społecznego.

1. Przyczyny niedostosowania społecznego.

   1. Przyczyny ekonomiczno - społeczne:

• Złe warunki materialne i mieszkaniowe;

• Rozpad struktury rodziny i zakłócenia jej wewnętrznej atmosfery;

• Niski poziom intelektualny i kulturalny rodziców;

• Niewłaściwa postawa rodziców wobec dziecka;

• Brak zrozumienia i zaspokajania potrzeb dziecka.

  1. Na rozwój psychologiczny dziecka wywierają wpływ trzy środowiska

1. Środowisko rodzinne

• Warunki kulturalne domu i braki w tej dziedzinie,

• Atmosfera domowa i stosunek rodziców do siebie,

• Stosunki między dzieckiem a jego rodzicami i jego „ogólne poczucie bezpieczeństwa”.

1. Środowisko szkolne

• Stosunek nauczyciela do dziecka i dziecka do nauczyciela,

• Stosunki dziecka z innymi dziećmi,

• Opóźnienia w nauce szkolnej (niepowodzenia w nauce)

1. Środowisko rówieśnicze

• Braku umiejętności przeciwstawienia się presji środowiskowej (rówieśnikom),

• Żyjące na uboczu grupy rówieśniczej, stroniące od kolegów

• Nieumiejętność polubownego rozstrzygania sporów

• Panuje chęć dominowania, „panowania nad rówieśnikami

  1. Biologiczne, biopsychiczne – koncepcje związane z genetyką, zmianami hormonalnymi.

1. Przystosowanie i nieprzystosowanie społeczne

Przystosowanie – proces wymiany informacji i energii między organizmem a otoczeniem, na proces składają się zachowania o charakterze akomodacyjnym i asymilacyjnym. Im bardziej rosną tendencje akomodacyjne, tym bardziej maleją asymilacje i odwrotnie. Proces przystosowania to rodzaj dialogu jednostki z otoczeniem.

Nieprzystosowanie – odmiana rozwoju społecznego powodująca złe skutki dla jednostki i społeczeństwa, brak podatności dzieci i młodzieży na normalne metody wychowania; rozbieżność między systemem norm i wartości uznawanych przez jednostki i grupę, do której przynależą. Zespół zachowań świadczący o nieprzestrzeganiu przez jednostkę pewnych zasad postępowania.

4 zasadnicze grupy nieprzystosowania społecznego:

• Definicje objawowe – nieprzystosowanie społeczne określa się poprzez odwołanie do podstawowych i specyficznych objawów albo elementarnych wskaźników o charakterze behawioralnym.

• Definicje teoretyczne – oprócz charakterystyki symptomatologicznej – angażuje się pewne pojęcia teoretyczne, wynikające z ogólnej teorii przystosowania lub normalnego funkcjonowania społecznego jednostki (np. motywacja, postawy, role społeczne, przepisy ról społecznych, standardy idealne, poziom lęku i sumienia).

• Definicje operacyjne – wskazują nie tylko na symptomy danego zjawiska (nieprzystosowanie), ale przede wszystkim na sposoby jego pomiaru (testu, skali itp.)

• Definicje utylitarne – (zdroworozsądkowe, administracyjne) ujmujące nieprzystosowanie społeczne od strony pewnej bezradności środowiska wychowawczego wobec jednostki sprawiającej mu trudności wychowawcze oraz „niedostosowanie” tego środowiska do potrzeb i aspiracji oraz poziomu rozwoju dziecka oznaczonego „zaburzone, wobec którego należy zastosować „specjalne metody i środki”.

1. Rodzaje niedostosowania społecznego – zachowanie przestępcze, neurotyczne i psychopatyczne.

1. Zachowania przestępcze - zachowujące się w sposób lękowo-nerwowy
   Nerwowość dzieci może łączyć się z neurotyzmem. Neurotyzm może być związany z niestałością, niestabilnością. Jest cechą pierwotną, zależną od układu nerwowego. Istnieje jeszcze neurotyzm wtórny. Można neurotykiem się stać, pod wpływem trudnych sytuacji życiowych.

• Reakcje:

• Lęki, małego typu przed psami; separacyjne przed niepowodzeniem

• Fobie, bardziej zakotwiczony lęk np. fobia szkolna

• Obsesje, na różnym punkcie, natrętne; nie można się wyzwolić kompulsje, zachowanie przymusowe np. bycie czystym

• Histerie:

• Zachowanie histeryczne, osobowość histeryczna, niespójność decyzji, teatralność zachowania

• Histeria konwersyjna, zachowanie psychosomatyczne. To histeryczne zablokowanie pracy zmysłów np. mam zdrowe oczy a nie wiedzę. Może blokować czynności motoryczne np. bezwład, paraliż. Łączy się z zaburzeniami układu pokarmowego (wymioty, biegunka, anoreksja).

1. Zachowania neurotyczne - kradzież, najczęściej w domach, w szkołach, w sklepach; rozwój kradzieży sklepowych (najpierw produkty spożywcze, później ukierunkowane na pieniądze)

Podkreśla się potrzebę całościowego ujmowania danego przypadku. Konieczne jest zastanowienie się nad czynnikami osobowymi, trzeba poznać dziecko, jego rozwój poznawczy, emocjonalny.

1. Zachowania psychopatyczne

• J. Koch – wprowadził pojęcie psychopatii. Z tym pojęciem łączą się określone zachowania charakterologiczne. To instrumentalne traktowanie wszystkich ludzi. Psychopata manipuluje ludźmi, wykorzystuje ich, nie przywiązuje się do nikogo, nie jest niezdolny do tworzenia trwałych więzi. Może być zdolny do syntonii (współbrzmienia). Stąd niedojrzałość uczuć, zaburzenia emocji.

• Pospiszyl - jest to deficyt lęku. Nie ma mechanizmu powstrzymującego, nie ma sumienia, zdolny jest zrobić wszystko, popełnić najgorsze zbrodnie.

• W zachowaniu psychopatycznym jest znaczny udział neurotyzmu i ekstrawersji. Biologiczne czynniki:

• Aberracje chromosomalne (nieprawidłowości)

• Właściwości systemu nerwowego

• Uszkodzenia centralnego układu nerwowego (agresja patologiczna, sprzyja niedostosowaniu)

• Układ gruczołów dokrewnych (nadczynność, niedoczynność, związek z ilością hormonów np. adrenaliny, testosteronu).

1. Rodzaje niedostosowania społecznego wg Konopnickiego

1. Zachowanie demonstracyjno - wrogie:

• Reakcje gwałtowne, nieadekwatne do bodźców,

• Wagarowanie,

• Szkodzenie innym ludziom,

• Agresja werbalna i niewerbalna,

• Bójki, awantury,

• Bezczelność w zachowaniu, niewykonywanie poleceń

2. Zachowanie zahamowane:

• Stany depresyjne,

• Zamknięcie w sobie, barak kontaktu z otoczeniem

• Lęk przed sytuacjami wymagającymi ryzyka,

• Brak pomysłowości, inicjatywy,

• Zrażanie się porażkami,

• Bierność w pracy szkolnej,

3. Zachowanie niekonsekwentne:

• Działanie pod wpływem najsilniejszego bodźca,

• Reakcja spontaniczna, natychmiastowa, bez przemyślenia,

• Kłopoty w nauce, brak koncentracji uwagi

• Nadmierna pobudliwość oraz stany niezrównoważenia emocjonalnego.

4. Zachowanie aspołeczne:

• Silne dążenie do szkodzenia innym ludziom,

• Egoizm,

• Impulsywność,

• Brak poczucia obowiązku moralnego i prawnego,

• Stosowanie przemocy w stosunkach interpersonalnych,

• Tendencje sadystyczne, agresywność

5. Wrogość z tendencją do aspołeczności — jest syndromem mieszanym, powstałym przez skrzyżowanie niektórych symptomów wrogości z symptomami aspołeczności.

1. Skuteczność oddziaływań resocjalizacyjnych

Skuteczność oddziaływań resocjalizacyjnych w różnych środowiskach:

1. Badania Amerykańskie

• Badania skoncentrowane na jednej lub kilku instytucjach resocjalizujących i ich efektywności

1. Bailey 1966 – większość badaczy sądzi, że efektywność resocjalizacji nie jest zadowalająca, ale daje się wyraźnie zauważyć. Jego zdaniem jest to zbyt optymistyczna ocena

2. Adams – skuteczność probacji i warunkowego zwolnienia – efektywność reso nieznacznie wzrasta w grupie eksperymentalnej jest tym większa im mniejsza jest liczebność osób badanych oraz im więcej jest w niej młodzieży

3. Robinson i Smith 1971 – skrytykowali eksperymenty określające różnice na poziomie skuteczności reso w zależności od stosowanych środków penitencjarnych i probacyjnych. Z badań ustalono:

4. - różnice we wskaźnikach recydywy są trudne do interpretacji, dlatego nie można na ich podstawie orzekać o skuteczności zastosowanego środka

5. - różnice te we wskaźnikach recydywy wynikają z różnic osobowościowych między przestępcami a nie z różnicy metod i technik oddziaływania

6. - nie ma podstawy by stwierdzić, że dany program resocjalizacyjny jest gorszy od innego, alternatywnego

7. Martison 1971 – sformułował wniosek, że żadna empiryczna oczywistość nie pozwala na stwierdzenie, że któryś z programów bardziej wpłyną na wskaźnik recydywy

8. Speer 1972 – przegląd resocjalizacji eksponującej metody terapeutyczne, stwierdził, że:

9. - w 50% badań podkreśla się spadek wskaźników recydywy

10. - sukcesy resocjalizacyjne są łatwiej osiągane w pracy wychowawczej i terapeutycznej z młodzieżą niż z dorosłymi

11. Ward 1973 – przegląd wdrożonych programów resocjalizacyjnych o przewadze metod socjo- i psychoterapeutycznych. Wnioski: nie dało się wykazać przewagi jednego programu.

12. Eksperyment porównujący efektywność resocjalizacji prowadzonej w środowisku otwartym oraz zamkniętym dla młodzieży przestępczej lub nieprzystosowanej. Wnioski: czynniki sprzyjające w prawidłowej i względnie skutecznej resocjalizacji – niewielkie liczebnie środowisko instytucjonalne, małe zróżnicowanie funkcji personelu pedagogicznego, wysoki poziom i jakość stosunków społecznych i emocjonalnych w obrębie grup wychowawczych oraz między wychowankiem a kadrą pedagogiczną

• Metabadania będące naukową analizą przedstawionych badań, których wyniki wpisano w raporty

1. Badania Angielskie

• Hood – analizował efektywność resocjalizacji indywidualnych przypadków. Wyróżnia 3 kierunki odmiennych składników resocjalizacji:

  1. Bierze pod uwagę jeden rodzaj środka lub metody resocjalizacyjnej – skuteczność określa się po określonym czasie stosowania. Stwierdzono, że środki probacyjne są skuteczniejsze w oddziaływaniu na przestępców niż środki karne

  2. Porównawczy – porównywanie wskaźników przystosowania społecznego dwu równoległych grup przestępczych poddanych oddziaływaniu dwu różnych metod resocjalizacyjnych lub zestawienie wskaźników recydywy „oczekiwanej” ze wskaźnikami recydywy faktycznej. Z analiz sformułowano wnioski:

• Sankcje pieniężne stosowane wobec przestępców są bardziej skuteczne niż inne środki

• Długoterminowe kary instytucjonalne nie wydają się bardziej skuteczne niż kary krótkoterminowe

• Resocjalizacja przebiegająca w środowisku otwartym lub półotwartym nie jest mniej skuteczna niż w środowisku zamkniętym tzn. jest równie nieskuteczna

• Trudno określić, jakie czynniki maja wpływa na negatywną resocjalizację

  1. Poszukiwanie związków między treścią stosowanych programów resocjalizacyjnych a ich wpływem na zachowanie i osobowość osób resocjalizowanych.

1. Badania Francuskie

• Huron wykazał, że badania efektywności są trudne ze względu na:

  1. Zbyt dużą liczbę zmiennych, jakie należy jednocześnie kontrolować

  2. Brak ścisłych, porównywalnych metod oddziaływania na nieletnich

  3. Niedostatek jednolitego kryterium skuteczności resocjalizacyjnej

• Debuysta – porównanie efektywności resocjalizacji w instytucjach z różnych krajów. Porównywane techniki pomiaru skuteczności resocjalizacji:

  1. Mierzące wymiary osobowości oraz postawy

  2. Mierzące przystosowanie społeczne aktualne i badane w przeszłości

  3. Dokonujące oceny globalnej przebiegu i skuteczności resocjalizacji

Wnioski z jego analizy:

- wyniki wykazują na brak pozytywnych związków między oddziaływaniem resocjalizującym instytucji a zmianami postaw osób poddanych ich oddziaływaniu

- niektóre formy oddziaływania resocjalizującego wpływają na zmieszanie poziomu lęku, niestałości emocjonalnej młodzieży przestępczej

- pozytywne rezultaty dotyczące związku między rodzajem stosowanych metod i wskaźnikami recydywy notuje się w tzw. doradzaniu grupowym

- stosowanie technik badania przystosowania społecznego przed i po oddziaływaniu wykazało, że poprawa nastąpiła sferze stosunków rodzinnych, sposobów spędzania wolnego czasu, ciągłości nauki i zatrudnienia

- stosowanie technik globalnej oceny postępów resocjalizacyjnych nie dało podstaw do stwierdzenia, ze istnieje wyraźny związek między zachowaniem wychowanka w instytucji i na zewnątrz

- istnieje rozbieżność między efektami resocjalizacji mierzonymi technikami psychologicznymi a efektami resocjalizacji mierzonymi za pomocą prostej, bezpośredniej obserwacji zachowania

- ostatnie kryterium – umiejętność harmonijnego współżycia z innymi ludźmi i pozostawanie w zgodzie z samym sobie

1. Badania Kanadyjskie

• Leblane, Cusson, Ducharme i Achille – celem ich badań było określenie rzeczywistej skuteczności oddziaływania na rozwój psychiczny nieletnich przestępców, placówek resocjalizacyjnych. Dwa typy efektów oddziaływania instytucjonalnego:

  1. Efekty globalne(brutto) – mierzone czterema technikami psychologicznymi równolegle i trzykrotnie: przed przyjęciem, przy opuszczaniu instytucji, po upływie roku. Dzięki tym technikom określono profil psychologiczny każdego z badanych. Korzystne zmiany w osobowościach wynikały z ich pobytu w placowe i procesu dojrzewania społecznego. Zauważono:

- wyraźne zmniejszenie się poziomu antyspołeczności przede wszystkim agresywności

- redukcje trudności i zaburzeń psychologicznych

- silny wzrost poziomu samooceny

- spadek intensywności mechanizmów obronnych

1. Efekty czyste(netto) – mierzono je kontrolując trzy zmienne dotyczące zróżnicowanego stanu wyjściowego osobowości nowych wychowanków, dojrzewania biologicznego i społecznego oraz czynników związanych z selekcją wychowanków:

- im mniej korzystny obraz psychologicznych, tym bardziej wyraźny wydaje się wpływ na poprawę zachowania. Wychowankowie podatni na wpływy instytucji nie wykazywali jej na wpływy kryminogennego środowiska

- oddziaływania biopsychospołeczne – daje znaczną część korzystnych efektów w zakresie pozytywnej ewolucji psychicznej osób mniej dojrzałych emocjonalnie

-przebywanie w instytucji korekcyjnej wg danych empirycznych jest błędem pedagogicznym

1. Socjalizacja a resocjalizacja

Proces socjalizacji – wpływy wywierane na jednostkę przez środowisko społeczno-kulturowe, w którym ona żyje i rozwija się jakby niezależnie od wpływów i starań wychowawców i nauczycieli. Proces jest na ogół spontaniczny i mało kontrolowany.

Celem socjalizacji jest poprawne przystosowanie jednostki do funkcjonowania w rolach przypisanych przez system społeczny.

Konieczność resocjalizacji (ponownej socjalizacji) pojawia się wówczas, gdy dotychczasowe zabiegi socjalno-opiekuńcze okazały się nieskuteczne.

Efektem socjalizacyjnego uczenia jest zawsze względnie trwała zmiana w zachowaniu. Występuje ona:

- w zachowaniu, którego dawniej nie było (uczenie się edukacyjne, edukacja)

- w ustępowaniu zachowań, które dawniej mniej lub bardziej występowały (uczenie się reedukacyjne, reedukacja)

Resocjalizację nazwiemy socjalizacją reedukacyjną, tzn., że im bardziej w strukturze procesów uczenia się uczenie się reedukacyjne decyduje o przysposobieniu się do pełnienia określonych ról społecznych, uczestniczenia w określonych systemach społecznych.

W socjalizacji ważna jest aktywność życia społecznego wykolejonych społecznie i ich dojrzewanie emocjonalne.

1. Typologia nieprzystosowania społecznego wg Czapówa

• Zwichnięta socjalizacja – prowadzi do manifestowania nieprzystosowania społecznego w różnych formach. Czynnikiem warunkującym jest zawsze nieodpowiednia opieka rodzicielska lub jej brak.

• Demoralizacja – pojawia się, gdy dziecko prawidłowo z socjalizowane dostaje się pod wpływ kultury innej niż ta, w której było wychowywane i tym samym nie potrafi się przystosować do nowych obyczajów.

• Socjalizacja podkulturowa – odmiana nieprzystosowania społecznego, z uwagi na związek jednostki z normami i wartościami podkultury pozostające w opozycji w stosunku do kultury szerszej zbiorowości. Socjalizacja przebiega prawidłowo tylko z punktu widzenia poprawności funkcjonowania mechanizmów psychologicznych, gdyż dziecko pozostaje w konflikcie z normami ogólnospołecznymi.

1. Wadliwa integracja postaw jednostek wykolejonych społecznie
   Agresywna integracja postaw. Rodzaj integracji oddziaływującej na nastawienia w taki sposób, że będąc ich rezultatem motywacja skłania jednostkę do zachowań agresywnych (nawet mord, rabunek). Jest ona właściwa osobom wykolejonym, których przekonania o sobie mają dla nich dużą wartość dodatnią, a ich ustosunkowania są ekspansywne(motywują ich do zachowań dających poczucie eksponowania i rozszerzania swej roli w świecie). Ten typ integracji postaw jest właściwy ludziom inteligentnym, jednak o niskim poziomie lęku, usiłującym zaspokoić własne skrajne potrzeby.
   Wycofująca integracja postaw – jednostki wykolejone, reagują na stany niepewności i lęku wycofywaniem się, przyjmującym postać autoagresji. Osoby te odznaczają się egoizmem i egocentryzmem, ponadto są bierne, nie akceptują żadnych uznawanych autorytetów, nie liczą się z normami społecznymi, oprócz tych, które obowiązują w ich kręgach.
   Dogmatyczna integracja postaw występuje wtedy, gdy jednostka akceptuje wszystko, co pochodzi od uznanych przez nią autorytetów i odrzuca to, co podają inne źródła. Jednostka taka ocenia innych według tego, czy zgadzają się oni z dawnymi poglądami, czy nie. Postawy takie to postawy dogmatyczne. Integracja dogmatyczna ma swoje znaczenie, gdy weźmie się pod uwagę, że identyfikowanie się z jakimś autorytetem i uzyskanie w ten sposób oparcia psychicznego, znacznie redukuje lęk. Dogmatyczna integracja postaw charakteryzuje znaczna część młodzieży wykolejonej. Przejawia się to w przekonaniach, dążeniach i systemie wartości tych osób.
   Dogmatyczne przekonania posiadają wychowankowie zakładów resocjalizacyjnych i więzień, oraz ci, którzy pozostają w kręgach kultury destruktywnej. Przekonania ich związane są np. z rytuałami i zwyczajami \"grypsery\", której normom są dogmatycznie podporządkowani. Normy te bywają groteskowe, a nawet bardzo absurdalne.

2. Wykolejenie społeczne, jako konstrukt teoretyczny

Wykolejenie społeczne jest konstruktem teoretycznym opisującym antagonizm destrukcyjny.

Konstrukt teoretyczny – sposób analizy pewnego stanu rzeczy np. postawa, osobowość.

Antagonizm destrukcyjny – specyficzny stan osobowości, który powoduje, że jednostka antagonistycznie nastawia się do otoczenia społecznego i ma tendencje destruktywne skierowane na innych, otoczenia i samego siebie.

W skład tego konstruktu wchodzą:

a) Manifestacje - dokonywanie czynów sprzecznych z normami strzegącymi interesów społeczeństwa oraz systemów społecznych i instytucji, które warunkują istnienie kultury(ucieczki z domu, wagary, kłamstwa, uzależnienia).

b) Stany osobowościowe, stanowiące podłoże zaburzeń w zachowaniu zgodnym z tymi normami (np. sieć wartości, struktura potrzeb, układ zgodny z tymi normami (np. sieć wartości, struktura potrzeb, układ zintegrowanych postaw, struktura „ja”, samoocena).

c) Przyczyny zaburzeń (biologiczne, środowiskowe, kulturowe).

Zachowanie – to regulowanie stosunków z otoczeniem.

Manifestacje – specyficzne zachowanie mieszczące się w normach społecznych: wagary, wybryki seksualne, kłamstwa.