PEDAGOGIKA RESOCJALIZACYJNA

egzamin pisemny: 10.02.2015, g. 10, sala 203

Twórcy i reprezentanci pedagogiki resocjalizacyjnej

Twórcami pedagogiki resocjalizacyjnej są: Czesław Czapów i Stanisław Jedlewski - współzałożyciele IPSiR-u (Instytutu Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji UW)

Czesław Czapów:

• 25 X 1925 - 27 III 1980

• profesor Uniwersytetu Warszawskiego

• twórca warszawskiej szkoły resocjalizacji oraz Instytutu Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji

Stanisław Jedlewski:

• 9 XII 1906 - 25 X 1992

• w latach 1946-50 w Krzeszowicach pod Krakowem stworzył i kierował Państwowym Zakładem Wychowawczo - Naukowym dla młodzieży, która w czasie wojny straciła rodziców, domy

• Podopieczni mieszkali w internacie i uczyli się w wielu szkołach powstałych w zakładzie. Było to ważne, bo w większości młodzież nie miała ta gdzie mieszkać i od wielu lat nie uczęszczała do szkoły

• losy swoje i wspomnienia wychowankowie opisali w książce pt.: "Mieliśmy kilkaset sióstr i braci".

• profesor UW

• współtwórca i dyrektor (w latach 1972-76) Instytutu Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji UW

• prace dotyczące głównie zagadnień resocjalizacji nieletnich

Twórczość (dorobek) twórców

• W 1971 roku ukazała się "Pedagogika resocjalizacyjna"- pierwszy akademicki podręcznik nowej dyscypliny, zwanej niegdyś przez Marię Grzegorzewską "pedagogiką niedostosowanych społecznie". Jego autorami byli S. Jedlewski i Cz. Czapów.
  W pozycji tej po raz pierwszy pedagogika resocjalizacyjna została scharakteryzowana.

• W 1978 roku Czesław Czapów w książce "Wychowanie resocjalizujące" ją rozbudował i usystematyzował. Wyodrębnił 3 podstawowe działy (warstwy): aksjologia, teoria i metodyka.

Klasyka polskiej resocjalizacji:

• inne znane osoby (istotne dla pedagogiki resocjalizacyjnej) to m.in.:

  • Otton Lipkowski:
    "Wychowanie dzieci społecznie niedostosowanych" (1966)
    "Resocjalizacja" (1970)
    "Dziecko społecznie niedostosowane i jego resocjalizacja" (1971)

  • Jan Konopnicki:
    "Niedostosowanie społeczne" (1971)

  • Stanisław Górski:
    "Metodyka resocjalizacji" (1985)

Otton Lipkowski:

• 5 IX 1907 - 12 X 1982

• Pedagog, uczeń i współpracownik Marii Grzegorzewskiej

• Absolwent Instytutu Pedagogiki Specjalnej i Wolnej Wszechnicy Polskiej w dziedzinie pedagogiki

• Nauczyciel dzieci upośledzonych

• od 1954 roku wykładowca akademicki w dziedzinie metodyki niedostosowanych społecznie

• W latach 1960-65 dyrektor Instytutu Głuchoniemych w Warszawie

• Dziekan Wydziału Resocjalizacji (przekształconej z PIPS) Wyższej Szkoły Pedagogiki Specjalnej

• Od 1975 roku kierownik zbiorowych badań nad uwarunkowaniami niedostosowania społecznego i resocjalizacji

• Autor pierwszego opracowania - podręcznika dla studentów i nauczycieli "Pedagogika specjalna" (1974)

• Autor opracowań metodycznych takich jak:

  • "Wychowanie dzieci społecznie niedostosowanych" (1966)

  • "Resocjalizacja" (1970)

  • "Dziecko społecznie niedostosowane i jego resocjalizacja"

Jan Konopnicki:

• Studiował na wydziale Filozoficzno-Historycznym UJ, początkowo w zakresie historii, później pedagogiki, dwuletnie uzupełniające studia pedagogiczno - psychologiczne na UJ

• dr filozofii w 1930r.

• nauczyciel w gimnazjum, podinspektor szkolny w Gródku Jagiellońskim, w latach 1942-46 organizator polskiego ruchu oświatowego, pedagogicznego i publicystycznego na terenie Anglii i Szkocji

• wicedyrektor Instytutu Pedagogicznego ZHP we Wrocławiu

• wykładowca pedagogiki w Studium Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, potem kierownik Katedry Teorii i Metodyki Wychowania Fizycznego, w latach 1956-62 rektor WSWF

• w latach 1962-68 pracownik Instytutu Pedagogiki UW

Prof. dr hab. Lesław Pytka:

• uczeń Czesława Czapówa

• kolejny znaczący reprezentant - po S. Jedlewskim i Cz. Czapówie - warszawskiej szkoły pedagogiki resocjalizacyjnej

• od wielu lat prowadzi badania nad nieprzystosowaniem społecznym dzieci i młodzieży, przejawami patologii społecznej i przestępczością nieletnich

• autor koncepcji MOAS-u

• uczony sklasyfikował strategie i procedury resocjalizacyjne (poziomy i zakresy resocjalizacji)

• autor książek z zakresu patologii społecznej i resocjalizacji:

  • "Studenci wobec zjawisk patologii społecznej"

  • "Zaburzenia przystosowania społecznego dzieci i młodzieży"

• Opublikował m.in. drugi podręcznik akademicki "Pedagogika resocjalizacyjna", która miała kilka wznowień (6-krotnie była uzupełniania i wznawiana), ostatnie wydanie w 2001roku

• współzałożyciel i redaktor naczelny czasopisma Opieka - Wychowanie - Terapia (OWT) poświęconego zagadnieniom profilaktyki społecznej, pomocy socjalnej i resocjalizacji

• w latach 1991-1998 przewodniczący zespołu resortu sprawiedliwości pracującego nad kierunkami reformy systemu resocjalizacji nieletnich i jej wdrożeniem.

IPSiR:

• Pytka: wieloletni kierownik Zakładu Pedagogiki Resocjalizacyjnej, IPSiR, UW

• Zakład wywodzi się z katedry Pedagogiki Specjalnej kierowanej przez M. Grzegorzewską w ramach wydziału Psychologii i Pedagogiki UW

• po 1968 wyodrębniono Zespół Problemów Resocjalizacji - twórcą i kierownikiem był Stanisław Jedlewski

• z chwilą powołania IPSiRu (25 marca 1972) wyodrębniono Zakład Oddziaływań Resocjalizujących którego szefami byli kolejno: S. Jedlewski, Cz. Czapów

• przez pewien czas obowiązki kierownika o zmienionej nazwie na Zakład Pedagogiki Resocjalizacyjnej pełniła Barbara Jarzębowska-Baziak, a od 1982 nominowanym a potem wybieranym kierownikiem zakładu był Lesław Pytka.

prof. dr hab. Andrzej Bałandynowicz:

• prawnik

• wiele lat związany z IPSiR UW

• pełnione funkcje to:

  • członek Komitetu Doradczego Komendanta Głównego Policji

  • ekspert międzynarodowy ds. Więziennictwa i systemu postpenitencjarnego

  • członek Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego

  • członek Polskiego Towarzystwa Kryminologicznego

• zainteresowania dotyczą systemu sądowej kurateli dla osób dorosłych, systemu probacji, wykluczenia społecznego recydywistów jako następstwa niesprawiedliwego i nieskutecznego karania

• autor wielu artykułów i książek z tego zakresu

prof. dr hab. Bronisław Urban:

• UJ, kierownik Zakładu Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji

• Zainteresowania:

  • zaburzenia w zachowaniu i niedostosowanie społeczne dzieci i młodzieży: rozmiary, typologie, profilaktyka

  • profilaktyka w instytucjach wychowawczych i środowisku lokalnym

  • doskonalenie instytucji resocjalizacyjnych; nowe koncepcje teoretyczne i metodyczne

• pod kierownictwem B. Urbana:

  • funkcjonuje Sekcja Pedagogiki resocjalizacyjnej (w Zespole Pedagogiki Społecznej KNP PAN)

  • ukazuje się Rocznik Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN pt.: "Resocjalizacja Polska"

• B. Urban pełnił funkcję rzeczoznawcy w zespole powołanym przez Senat RP ds. reformy systemu resocjalizacji nieletnich.

prof. dr hab. Marek Konopczyński:

• autor koncepcji twórczej resocjalizacji

• założyciel i rektor Wyższej Szkoły Pedagogiki Resocjalizacyjnej PEDAGOGIUM w Warszawie, a następnie Wyższej Szkoły Nauk Społecznych PEDAGOGIUM w Warszawie

prof. dr hab. Irena Pospiszyl:

• psycholog

• zainteresowania: problematyka agresji wśród dzieci i młodzieży, przestępczość i resocjalizacja, przemoc w rodzinie, od lat prowadzi badania nad podatnością wiktymologiczną ofiar agresji interpersonalnej

• autorka podręcznika z patologii społecznej

• związana z APS w Warszawie oraz Wszechnicą Świętokrzyską w Kielcach

• "patologie społeczne", "razem przeciw przemocy"

prof. dr hab. Kazimierz Pospiszyl:

• psycholog

• były rektor APS im. M. Grzegorzewskiej w Warszawie

• autor wielu prac z dziedziny psychologii społecznej, socjologii i pedagogiki

• autor książek z zakresu: resocjalizacji nieletnich, psychopatii, resocjalizacji sprawców przestępstw seksualnych

prof. dr hab. Zdzisław Bartkowicz:

• UMCS Lublin, kierownik zakładu Pedagogiki Resocjalizacyjnej

• autor monografii pt.: "Pomoc terapeutyczna nieletnim agresorom i ofiarom agresji w zakładach resocjalizacyjnych"

Prof. dr hab. Henryk Machel:

• U progu swojego życia stanął przed dylematem gdzie podjąć pracę - w więzieniu czy na uniwersytecie. Na początku wybrał więzienie. W latach 1962-1990 pracował w Centralnym Więzieniu w Bydgoszczy, a następnie w Zakładzie Karnym w Gdańsku - Przeróbce, którym kierował przez 17 lat.

• zajmuje sie zagadnieniami patologii społecznej, zwłaszcza funkcjonowaniem człowieka w izolacji więziennej i możliwością jego resocjalizacji

• dziekan WNS UG, wieloletni kierownik Zakładu Patologii Społecznej i Resocjalizacji UG (aktualnie honorowy członek)

prof. dr hab. Wiesław Ambrozik:

• UAM Poznań

• kierownik zakładu resocjalizacji

• V-ce przewodniczący Sekcji Pedagogiki Resocjalizacyjnej Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN

• Przewodniczący Rady Naukowej Polskiego Tow. Penitencjarnego

• "Wychowawcze funkcjonowanie średniego miasta uprzemysłowionego

• "Dewiacje wychowawcze w środowisku wiejskim"

prof. dr hab. Anna Nowak

• profesor UŚ, katedra pedagogiki społecznej

• absolwentka dwóch wydziałów: pedagogiki i prawa (łączy wiedzę z zakresu pedagogiki i prawa i w tym kręgu prowadzi zajęcia ze studentami)

• "problemy i zagrożenia społeczne we współczesnym świecie", "zarys postępowania z nieletnimi dla pedagogów"

3) 20-10-2014

prof. dr hab. Piotr Stępniak:

• UAM Poznań

• Kierownik Zakładu Penitencjarystyki

• Problematyka badawcza, zainteresowania naukowe to:

  • zjawiska patologii społecznej, nieprzystosowania społecznego

  • przestępczość seksualna, internetowa

  • praca kurateli sądowej

  • problemy więziennictwa, drugie życie wiezienia

  • nowe formy i metody resocjalizacji oraz pracy penitencjarnej

  • praca socjalna w resocjalizacji

  • zagraniczne systemy profilaktyki resocjalizacji

• Publikacje: "Funkcjonowanie kurateli sądowej. Teoria a rzeczywistość", "Skuteczność środków penalnych stosowanych wobec młodzieży", "Misja służby więziennej a jej zadania wobec aktualnej polityki karnej i oczekiwań społecznych"

Prof. dr hab. Marek Heine:

• związany z DSW we Wrocławiu (od 1997roku)

• posiada wykształcenie pedagogiczne i prawnicze

• prace monograficzne:

  • "pedagogiczne następstwa ograniczenia władzy rodzicielskiej"

  • "efektywność nadzoru kuratora sądowego nad nieletnimi"

  • "wprowadzenie do metodyki pracy kuratora sądowego"

Prof. dr hab. Andrzej Węgliński:

• pracuje na wydziale pedagogiki i psychologii UMCS

• zainteresowania naukowe koncentrują się wokół nast. obszarów:

  • efektywność resocjalizacji nieletnich w zakładowych mikrosystemy wychowawczych

  • jakość oddziaływań resocjalizacyjnych kuratorów sądowych w warunkach wolności dozorowanej

  • styl oddziaływań wychowawczych kuratorów sądowych w pracy z dozorowanymi z problemem alkoholowym

  • diagnoza zdolności empatycznych osób skonfliktowanych z prawem

• ważniejsze publikacje: "Resocjalizacja nieletnich w warunkach wolności dozorowanej oraz izolacji zakładowej", "Mikrosystemy wychowawcze w resocjalizacji nieletnich. Analiza pedagogiczna"

• Jest autorem uznanego i powszechnie stosowanego w badaniach Kwestionariusza Rozumienia Empatycznego innych ludzi /KRE/

• działalność praktyczna obejmowała m. in. pełnienie funkcji rodzinnego kuratora zawodowego oraz wizytatora ds. pedagogicznych

• przez wiele lat współpracował z Wioskami Dziecięcymi SOS w Biłgoraju i Kraśniku

• W ramach współpracy z Komisją do Spraw Wdrażania Reformy Resocjalizacji w Zakładach Poprawczych przygotował "Raport o stanie wdrażania reformy resocjalizacji w zakładach poprawczych" /MS, 1998/ oraz brał udział w pracach Zespołu do Spraw Reformy Kurateli Sądowej i współuczestniczył w opracowaniu "Modelu kurateli sądowej" /MS, 1996/.

• "Skuteczna resocjalizacja"

Prof. dr hab. Andrzej Rejzner:

• UW, IPSiR, Zakład Pedagogiki Resocjalizacyjnej

Dr hab. Sławomir Sobczak:

• Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach

• Katedra Pedagogiki Integracyjnej (wraz z prof. T. Zacharuk i L. Pytką)

Dr hab. Beata Maria Nowak:

• PEDAGOGIUM Wyższa Szkoła Nauk Społecznych w Warszawie

• Specjalista w zakresie:

  • pedagogicznych oddziaływań prowadzonych w warunkach wychowania instytucjonalnego (w tym współpracy szkoły z rodzinami uczniów)

  • resocjalizacji i readaptacji społecznej osób i rodzin marginalizowanych i wykluczonych

  • pomocy penitencjarnej i postpenitencjarnej

• "Rodzina w kryzysie. Studium resocjalizacyjne"

Prof. dr hab. Tamara Zacharuk:

• z wykształcenia jest pedagogiem. Z siedlecką uczelnią związana jest od początku swej pracy zawodowej.

• Katedra Pedagogiki Integracyjnej (wraz z m. in. L. Pytką) "Zaburzenia przystosowania społecznego dzieci i młodzieży" (współautorka)

• Pełniła szereg funkcji w strukturze Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach (aktualnie pełni funkcję Rektora)

• Zainteresowana naukowe koncentrują się wokół diagnostycznych i teoretycznych zagadnień związanych z problematyką odrzucenia i marginalizacji osób niepełnosprawnych oraz nieprzystosowanych społecznie. W sposób szczególnych dotyczą problemów edukacji inkluzyjnej, aktualnie związanych z organizowaniem i udzielaniem pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

Dr hab. Ewa Wysocka:

• pedagog, psycholog

• pracownik naukowo-dydaktyczny WPiP UŚ, przez wiele lat związana z KPS

• specjalizuje się w problematyce młodzieży i diagnozie psychopedagogicznej

• Autorka "Diagnozy w resocjalizacji"

• współautorka: "Problemy i zagrożenia społeczne we współczesnym świecie", "Diagnoza psychopedagogiczna"

dr hab. Robert Opora:

• kierownik Zakładu Patologii Społecznej i Resocjalizacji UG

• jego dorobek dotyczy: niedostosowania społecznego dzieci i młodzieży, pracy terapeutycznej z osobami dorosłymi oraz personelu pracującego z ww. osobami.

• Autor następujących publikacji: "Rola sędziów i kuratorów sądowych w resocjalizacji nieletnich", "Ewolucja niedostosowania społecznego jako rezultat zmian w zakresie odporności psychicznej i zniekształceń poznawczych".

doc. dr Elżbieta Bielecka:

• UW, IPSiR, Zakład Pedagogiki Resocjalizacyjnej

• pedagog społeczny

• redaktor naukowy publikacji: "Streetworking - teoria i praktyka", "Profilaktyka i readaptacja - od teorii do doświadczeń praktyków".

• Pełniąc funkcję Prezesa "Stowarzyszenia na Rzecz Dzieci i młodzieży Program STACJA" łączy zainteresowania naukowe (dzieci i rodziny z grup ryzyka) z działaniami praktycznymi (projekty i programy prewencyjno-pedagogiczne, koordynowanie pracy Stowarzyszenia i Hostelu Interwencyjnego). Bezlitośnie zagarnia i chomikuje wszystko, co może się przydać w tej działalności. Wierzy w moc subkultury wolontariuszy i resocjalizację w środowisku lokalnym.

dr hab. Sławomir Przybyliński:

• UWM Olsztyn

• WNS, Katedra Pedagogiki Specjalnej

• Zainteresowania badawcze oscylują wokół:

  • problematyki penitencjarnej

  • kary pozbawienia wolności

  • obszaru przestępczości oraz zagadnień resocjalizacyjnych

• Książki:

  • "dziara", "synkówka", "kolka" - zjawisko tatuażu więziennego"

  • "Podkultura więzienna - wielowymiarowość rzeczywistości penitencjarnej"

  • "Niebanalny wymiar resocjalizacji penitencjarnej. Heurystyczny wymiar ludzkiej egzystencji"

dr Adam Szecówka:

• wieloletni pracownik ZP i SdN w Raciborzu

• związany z PWSZ w Raciborzu oraz UWr

• autor wielu artykułów z zakresu resocjalizacji instytucjonalnej nieletnich

• uhonorowany przez Ministra Sprawiedliwości najwyższym odznaczeniem resortowym - medalem za zasługi dla polskiego wymiaru sprawiedliwości

dr Dorota Pstrąg:

• pracuje jako starszy wykładowca w Katedrze Pedagogiki Społecznej UR

• Zainteresowania naukowe:

  • nadużywanie substancji psychoaktywnych i uzależnienie od środków toksycznych

  • zjawiska przemocy w rodzinie i w szkole

  • problemy oddziaływania penitencjarnego oraz postaw społecznych wobec grup mniejszościowych, dotkniętych zjawiskiem stygmatyzacji, marginalizacji i nietolerancji.

• jest autorką książki pt. "Wybrane zagadnienia z problematyki uzależnień", a także ok. 80 artykułów naukowych i rozdziałów w pracach monograficznych

• "Wybrane zagadnienia z problematyki uzależnień"

dr Franciszek Kozaczuk:

• pracuje w Katedrze Pedagogiki Społecznej (UR)

• Monografie:

  • "świat wartości młodzieży z symptomami niedostosowania społecznego"

  • "Wartości i postawy nieletnich w różnych stadiach wykolejenia społecznego"

prof. dr hab. Mieczysław Radochoński

• Kierownik Zakładu Psychologii (UR)

• Absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (kier: psychologia). Magisterium - 1969 (UJ), doktorat - 1979 (UJ), habilitacja - 1988 (UAM Poznań)

• Staże zagraniczne:

  • 1975 - Philadelphia Child Guidance Clinic, University of Pennsylvania, Philadelphia USA

  • 1985 - Institute of Psychiatry, University of London UK

  • 1986 - the Ackerman Institute of Family Therapy, New York USA

• zainteresowania:

  • terapia rodzinna i jej zastosowania w leczeniu zaburzeń zachowania

  • funkcjonowanie systemu rodzinnego pacjentów chorych somatycznie

  • geneza i rozwój zaburzeń antyspołecznych

doc. dr Katarzyna Sawicka:

• UW, IPSiR, Zakład Pedagogiki Resocjalizacyjnej, autorka popularnej monografii pt. "Socjoterapia"

dr Maciej Muskała:

• Uniwersytet Adama Mickiewicza

dr Marian Kalinowski:

• "Zarys dziejów resocjalizacji nieletnich",

• "Resocjalizacja nieletnich w państwach europejskich i pozaeuropejskich"

dr Justyna Kusztal:

• UJ,

• "System resocjalizacji młodzieży niedostosowanej społecznie w Polsce i w Niemczech".

dr hab. Mariusz Sztuka

dr Monika Marczak:

• UG, Zakład Patologii Społecznej i Resocjalizacji,

• redaktor naukowy książki: "Resocjalizacyjne programy penitencjarne realizowane przez Służbę więzienną w Polsce"

dr hab. Irena Mudrecka:

• UO,

• "Instytucjonalne formy pracy resocjalizacyjnej"

dr Anetta Jaworska:

• AP w Słupsku,

• autorka czterech monografii naukowych w tym m.in. "Leksykonu resocjalizacji"

prof. dr hab. Jan Maria Stanik:

• UŚ, Kierownik Katedry Psychologii Klinicznej i Sądowej

• jest autorem ok. 100 artykułów naukowych w czasopismach polskich i zagranicznych a także autorem lub współautorem i redaktorem naukowym 28 prac zawartych poświęconych problematyce psychologii sądowej, klinicznej, diagnostyce psychologicznej

• autor m.in. książek: "Asocjalność nieletnich przestępców jako przedmiot psychologicznej diagnozy klinicznej", "Resocjalizacja" T 1-2

• wypromował 450 magistrantów a także 16 doktorów

dr hab. Anna Kierzkowska:

• Zakład Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach

Prof. dr hab. Adam Stankowski:

• UŚ,

• "Negatywizm szkolny młodzieży niedostosowanej społecznie"; "Determinanty środowiskowe niedostosowania społecznego dzieci i młodzieży"

dr hab. Danuta Raś:

• "O poprawie winowajców w więzieniach i zakładach dla nieletnich"

dr Bogumiła Kosek-Nita

dr Andrzej Czerkawski

4) 27-10-2014

Pedagogika resocjalizacyjna jako dział pedagogiki specjalnej: Przedmiot, zakres, zadania, cele, funkcje, działy pedagogiki resocjalizacyjnej. Pedagogiki resocjalizacyjna jako nauka teoretyczna i praktyczna.

I. Powstanie i rozwój pedagogiki resocjalizacyjnej

Pedagogika resocjalizacyjna (pedagogy of resocialization) wyodrębniła się z pedagogiki specjalnej (dość późno) - tj. z teorii i praktyki wychowania jednostek niepełnosprawnych.

Podział (działy) pedagogiki specjalnej:

• oligofrenopedagogika - pedagogika upośledzonych umysłowo

• sudropedagogika - pedagogika odnosząca się do jednostek z upośledzeniem słuchu

• tyflopedagogika - pedagogika odnosząca się do jednostek z upośledzeniem wzroku

• pedagogika terapeutyczna - dotycząca jednostek z przewlekłymi schorzeniami

• patologopedia - dotycząca jednostek z wadami mowy

• pedagogika resocjalizacyjna - dotycząca jednostek z zaburzeniami w zachowaniu, społecznie niedostosowanych

Ujęcie uznające ją za dział pedagogiki specjalnej jest ujęciem klasycznym.

Maria Grzegorzewska (twórczyni dyscypliny) początkowo nazywała ją "pedagogiką niedostosowanych społecznie".

Aktualnie jest to autonomiczna dyscyplina pedagogiczna - samodzielna gałąź wiedzy o ludzkim patologicznym zachowaniu i jego naprawie (subdyscyplina nauk pedagogicznych).

Działy i dziedziny pedagogiki specjalnej ze względu na rodzaj odchyleń od normy - W. Dykcik?

Pedagogika zdolnych i uzdolnionych	Wybitne zdolności ogólne, uzdolnienia kierunkowe
Pedagogika rewalidacyjna, rehabilitacyjna	Upośledzenie umysłowe, wady wzroku, wady słuchu, sprzężone upośledzenia
Pedagogika lecznicza, terapeutyczna	Choroby przewlekłe, niesprawność ruchowa, odmienność somatyczna, autyzm, zespoły psychopodobne, starość
Pedagogika resocjalizacyjna	Niedostosowanie społeczne, aspołeczność, antyspołeczność, demoralizacja, przestępczość
Pedagogika korekcyjna	Trudności w uczeniu, parcjalne zaburzenia rozwoju, zaburzenia mowy, zaburzenia emocjonalne

Podsumowanie:

Pedagogika resocjalizacyjna - jako samodzielna gałąź wiedzy o ludzkim patologicznym zachowaniu i jego naprawie - ukształtowała się dość późno w obrębie pedagogiki specjalnej, zdominowanej przede wszystkim przez problematykę rewalidacyjną. Do chwili obecnej utrzymuje się podział na tzw. rewalidację i resocjalizację.

Rewalidacja - zajmuje się problematyką uzdrawiania, korygowania czy kompensowania zaburzeń w przystosowaniu się człowieka z powodu rozmaitych defektów, dysfunkcji czy niedorozwojów organicznych.

Resocjalizacja - zajmuje się problemami dysfunkcji, defektów czy niedorozwojów motywacyjnych, powiązanych przede wszystkim z wadami środowiska społeczno - kulturowego dzieci i młodzieży oraz niekorzystnymi czynnikami biopsychicznymi ich społecznego rozwoju.

II. Przedmiot i funkcje pedagogiki resocjalizacyjnej

Przedmiotem pedagogiki resocjalizacyjnej jest wychowanie i kształcenie osób przejawiających charakterystyczny syndrom postaw antyspołecznych, świadczący o ich wadliwym przystosowaniu społecznym.

W sensie ścisłym, przedmiotem jest tzw. rzeczywistość wychowawcza, czyli całokształt czynników (obiektów i faktów) składających się na strukturę i przebieg procesu wychowawczego.

Rzeczywistość wychowawcza to zbiór obiektów lub faktów wychowawczych.

Obiekty wychowawcze:

• osoby wychowujące i nauczające, specjalnie do tego przygotowane (wychowawcy, nauczyciele, instruktorzy)

• osoby wychowywane i uczące się - przyswajające oferowaną przez wychowawców i nauczycieli wzory i sposoby zachowania się

• warunki (czynniki) determinujące przebieg i strukturę procesu wychowawczego (metody i techniki organizowania sytuacji wychowawczych)

Faktami wychowawczymi są:

• kompleksy zdarzeń zachodzących między osobami wychowującymi i wychowywanymi, czyli wzajemne wpływy, relacje, sprzężenia, które określa się jako stosunki wychowawcze (relacje wychowawcze)

Przedmiot pedagogiki resocjalizacyjnej:

Według Lesława Pytki pedagogika resocjalizacyjna zajmuje się rzeczywistością wychowawczą, tj. relacjami zachodzącymi między wychowankami (nieprzystosowanymi społecznie), a wychowawcami specjalnymi pełniącymi różne funkcje: terapeutyczne, opiekuńcze, wychowawcze w różnych środowiskach, tj.: naturalnym, półotwartym lub zamkniętym (izolacyjnym).

Przedmiot badań pedagogiki resocjalizacyjnej:

Resocjalizacja osób wykazujących zaburzenia w przystosowaniu się do życia w społeczeństwie. Resocjalizacja jest odmianą procesu wychowawczego, który z jednostki wadliwie przystosowanej do życia społecznego, czyni ją przystosowaną do życia w społeczeństwie.
Reasumując - jednostka akceptuje i realizuje normy i wartości, które są stosowane w relacjach międzyludzkich.

Wg S. Jedlewskiego i Cz. Czapówa: jest takie wychowanie, które polega na względnie trwałym oddziaływaniu na psychiczne procesy regulacji czynności celem wywołania zmiany określonych ustosunkowań cechujących te czynności. Zmiana ta ma polegać na eliminowaniu reakcji negatywnych na oczekiwania społeczne.

Podsumowanie:

W centrum pedagogiki resocjalizacyjnej są sprawy zmiany ustosunkowań wobec zaleceń wyrażających oczekiwania społeczne.

Przedmiot i funkcje pedagogiki resocjalizacyjnej:

Według Czesława Czapówa przedmiotem pedagogiki resocjalizacyjnej jest nie tylko wychowanie korygujące wadliwą socjalizację nieprzystosowanych społecznie, ale szersza aktywność realizująca trzy funkcje:

1. opiekę perspektywiczną, aktywizującą, polegającą na dbaniu o zaspokajanie potrzeb wychowawczych jednostek,

2. wychowanie resocjalizujące - kształtowanie postaw zwłaszcza mechanizmów kontroli wewnętrznej i w sytuacji pokusy,

3. terapię - leczenie zaburzeń, dysfunkcji, przywracanie równowagi wewnętrznej.

III. Pedagogika resocjalizacyjna jako nauka teoretyczna i praktyczna

Pedagogika resocjalizacyjna jest refleksją nad teorią i praktyką, czyli sztuką wychowania osób, określonych jako społecznie nieprzystosowanych, wykolejonych przestępczo czy obyczajowo w celu:

1. dostosowania ich do istniejącego ładu społeczno - moralnego i prawnego w społeczeństwie

2. modyfikowania ich postaw i ról społecznych będących wynikiem wadliwej lub zaburzonej socjalizacji

3. stworzenie zupełnie nowych wzorców zachowania, typów motywacji i cech osobowości pozwalających jednostce pozostawać w zgodzie z sobą i innymi, bez wchodzenia w rażące konflikty społeczne, bez naruszenia interesów i potrzeb innych osób.

Pedagogika resocjalizacyjna jest to dyscyplina teoretyczna i praktyczna zajmująca się wychowaniem osób z zaburzeniami w procesie socjalizacji, tj. tą kategorią osób, które wykazują objawy:

• nieprzystosowania i wykolejenia społecznego

• paraprzestępczości (np. nadmierne picie alkoholu, zażywanie narkotyków, ucieczki z domu, i inne)

• przestępczości.

Jednostka wadliwie zsocjalizowana lub wychowana przejawia wiele zachowań uznawanych za niewłaściwe, niepożądane lub wręcz szkodliwe w sensie społecznym lub indywidualnym, np. bywa nadmiernie agresywna, przejawia skłonności samobójcze, do izolowania się, uzależnień.

Pedagogika resocjalizacyjna to nauka teoretyczna i stosowana (praktyczna), a to oznacza, że:

pedagogika resocjalizacyjna obejmuje teoretyczne i metodyczne zagadnienia postępowania resocjalizacyjnego.

Podstawowymi zadaniami pedagogiki resocjalizacyjnej jako nauki teoretycznej i praktycznej jest (Pytka):

• opis i wyjaśnianie faktów wychowawczych

• konstruowanie modeli postępowania resocjalizującego

• postulowanie określonych stanów rzeczy uznawanych za pożądane z punktu widzenia aksjologicznego.

Stąd w pedagogice resocjalizacyjnej wyróżnia się 2 podejścia:

1. podejście, charakterystyczne dla pedagogiki traktowanej jako nauki teoretycznej - nazywane jest metodyką opisu rzeczywistości wychowawczej

2. podejście, charakterystyczne dla pedagogiki traktowanej jako nauki praktycznej (stosowanej) - nazywa się metodyką przekształcania rzeczywistości wychowawczej.

Metodyka opisu rzeczywistości wychowawczej = nauka teoretyczna:

Ma na celu formułowanie dyrektywy postępowania badawczego umożliwiającego zdobywanie wiedzy o rzeczywistości wychowawczej w toku prowadzonych badań naukowych. Badania z zakresu pedagogiki resocjalizacyjnej koncentrują się przede wszystkim na wyszukiwaniu i określaniu tzw. zależności sprawczych między badanymi zmiennymi (istotnymi dla przebiegu resocjalizacji).

W badaniach tych (z zakresu pedagogiki resocjalizacyjnej jako teorii) chodzi o:

• Określenie psychospołecznej specyfiki zachowań dzieci, młodzieży i dorosłych, określanych jako antagonistyczno-destruktywne, antyspołeczne, dewiantywne, zaburzone, patologiczne oraz wykrycie ich uwarunkowań;

• analizę ewentualnych zależności jakie zachodzą między działaniami pedagogicznymi ujmowanymi jako oddziaływanie resocjalizujące a skutkami psychologicznymi, pedagogicznymi i społecznymi tychże działań w społecznym funkcjonowaniu wychowanków tj. w ich zachowaniu;

• weryfikacją projektów oddziaływania resocjalizującego w różnych warunkach np. w środowisku zamkniętym (ośrodek poprawczy, zakład poprawczy, schronisko dla nieletnich), w środowisku otwartym czy półotwartym (półwolnościowym).

5) 03-11-2014

film "Pan od muzyki".

6) 17-11-2014

7) 24-11-2014

8) 01-12-2014

Kulturotechnika - formułuje szereg reguł postępowania resocjalizacyjnego przy wykorzystaniu rozmaitych dóbr kultury takich jak: nauka, praca, rekreacja, turystyka.

Metody resocjalizacji wg S. Górskiego:

Bezpośrednie	pośrednie
Wpływ osobisty	1. Oddziaływanie sytuacyjne 2. grupa jako środek resocjalizacji 3. resocjalizująca rola kultury
wpływ osobisty przykład własny doradzanie wychowawcze przekonywanie	1.: organizowanie doświadczeń uczących nagradzanie i karanie wychowawcze uświadamianie skutków zachowań trening 2.: metoda samorządu kształtowanie celów, norm i struktury grupy podnoszenie spoistości i prestiżu grupy sposoby kierowania grupą 3.: nauka szkolna (edukacja) aktywność zawodowa (praca) aktywność rekreacyjna (sport, turystyka, zajęcia relaksacyjne) wzory osobowe twórcza resocjalizacja

Interdyscyplinarny charakter wiedzy o profilaktyce społecznej i resocjalizacji:

• jednotorowy sposób myślenia ograniczający się tylko do jednej dyscypliny, np. socjologii czy psychologii w zapobieganiu zjawiskom patologicznym nie daje pożądanych rezultatów.

• widać to w różnych "izmach" np. socjologizmu w pedagogice czy psychologizmu.

Wielo, inter-, pluri - dyscyplinarność:

• stąd w nauce o profilaktyce społecznej i resocjalizacji należy uwzględniać wiele rozmaitych sposobów myślenia naświetlających ten sam problem pod nieco innymi kątami.

• dlatego pojawiła się idea wielodyscyplinarności w badaniu, opisie i wyjaśnianiu zjawisk patologicznych w celu ich usunięcia ze zbiorowego życia społeczności.

Pedagogika resocjalizacyjna w strukturze nauk wspomagających jej rozwój (E. W.):

Pedagogika resocjalizacyjna:

Wspólne pola zainteresowania:

• pedagogika specjalna

• pedagogika opiekuńcza

• pedagogika społeczna

• dydaktyka

• aksjologia i teleologia

• teoria wychowania

• diagnostyka

• metodyka pracy

nauki wspomagające:

• filozofia i antropologia

• socjologia wychowania

• patologia społeczna

• psychologia kliniczna i psychopatologia

• psychologia społeczna

• psychologia osobowości

• prawo i kryminologia

• prakseologia

Interdyscyplinarność pedagogiki resocjalizacyjnej:

• psychologia

• psychopatologia

• filozofia

• aksjologia, etyka

• socjologia (wychowania, dewiacji)

• prawo

• ekonomia

• patologia społeczna

• medycyna

• kryminologia

• penitencjarystyka

Podstawowe problemy (zadania) pedagogiki resocjalizacyjnej (wg L. Pytki):

• ustalenie nadrzędnych (ostatecznych), etapowych (pośredniczących) i operacyjnych (węższe i bardziej sprecyzowane, dające się mierzyć) celów wychowania resocjalizacyjnego - celu, celów które zamierzamy osiągnąć. Cele te muszą być realne do osiągnięcia przez jednostkę. np. wychowawca może dążyć do tego, aby wychowanek osiągnął maksymalne rezultaty e danej dziedzinie sportu lub uzyskał na danym poziomie wiedzę z danego przedmiotu. Ważne jest tu też, aby aktywizować te zainteresowania, które z punktu widzenia stanu osobowości wychowanka i warunków jego egzystencji są realne.

• określenie wyjściowego stanu osobowości, postaw i manifestacji zachowań osób wychowywanych oraz psychospołecznych determinantów tych stanów - diagnoza jednostki (jej osobowości, postaw, manifestacji nieprzystosowania społecznego) oraz czynników determinujących jej zachowanie.

• ustalenie wyjściowej sytuacji wychowawczej w jakiej znajdują się osoby wychowywane i wychowujące (ustalenie sytuacji wychowawczej w jakiej przebiegał proces resocjalizacji). Należy brać pod uwagę dystans między ideałem wychowawczym a zastanym zachowaniem wychowanka.

• konstruowanie teoretycznych i praktycznych modeli optymalnego oddziaływania opiekuńczego, wychowawczego i terapeutycznego na osoby mające trudności w społecznym funkcjonowaniu.

systemy (modele) oddziaływania resocjalizacyjnego:

• pedagogika resocjalizacyjna zna kilka modeli oddziaływania resocjalizacyjnego

• system wychowawczy to całościowy, planowy i uporządkowany układ środków postępowania, zmierzający w sposób szybki, pełny i ekonomiczny do osiągnięcia zamierzonego celu wychowawczego.

Systemy (modele) wg Cz. Czapówa, S. Jedlewskiego:

• model dyscyplinarno - izolacyjny

• opiekuńczo - izolacyjny

• model resocjalizacji w warunkach wolnościowych

Model dyscyplinarno - izolacyjny:

• najstarszy model (system) oddziaływania resocjalizacyjnego

• według jego założeń resocjalizacja odbywa się poprze odizolowanie jednostki od negatywnych wpływów otoczenia oraz poprzez różne formy dyscyplinowania wychowanków łącznie z karą fizyczną.

• model ten był zastosowany w praktyce zakładów poprawczych, gdzie okazał się całkowicie nieskuteczny przez co został mocno skrytykowany przez S. Jedlewskiego.

Model opiekuńczo - izolacyjny:

• ten model jest z pewnym stopniu zaprzeczeniem modelu dyscyplinarnego

• usunięto z niego elementy represyjne (w tym środki dyscyplinujące) na rzecz opiekuńczych.

• w praktyce realizacja tego modelu opiera się (kładzie nacisk) na zaspokojenie wychowankom podstawowych potrzeb: przyuczenie do zawodu, uzupełnienie wykształcenia, opieka zdrowotna

• współczesne zakłady poprawcze są realizacją tego modelu

model resocjalizacji w warunkach wolnościowych:

• powstał jako reakcja teoretyków i praktyków na niską efektywność oddziaływań resocjalizujących instytucjach zamkniętych

• założeniem tego modelu jest takie, że skuteczna resocjalizacja możliwa jest tylko w warunkach naturalnych (naturalnych środowisku społecznym jednostki)

Lesław Pytka zwraca uwagę, że w nauce o PREWENCJI, czyli PROFILAKTYCE, od dawna wiadomo, że zapobieganie zjawiskom szkodliwym jest znaczenie bardziej ekonomiczne i skuteczne niż zwalczanie ich negatywnych skutków, zarówno w skali jednostkowej, jak i społecznej.

Pedagogika resocjalizacyjna (oprócz resocjalizacji) interesuje się różnymi odmianami profilaktyki społecznej i resocjalizacji:

W pedagogice resocjalizacyjnej wyróżnia się 3 odmiany (rodzaje) profilaktyki, wyróżnione ze względu na główny typ działań, jakie podejmowane są w danym typie (rodzaju):

• profilaktyka powstrzymująca

• profilaktyka uprzedzająca

• profilaktyka objawowa

profilaktyka powstrzymująca:

polega na usuwaniu okazji do wykonania czynu nagannego, utrudnia podjęcie decyzji dokonania tego czynu itp.

profilaktyka uprzedzająca:

polega na ingerowaniu w sieć czynników determinujących występowanie stanów nieprzystosowania społecznego (wykolejenia) np. poprzez stwarzanie korzystniejszych warunków rozwojowych dzieciom i młodzieży, izolowanie ich od wpływów środowiska przestępczego, chuligańskiego itp.

Chodzi tu o sterowanie czynnikami w otoczeniu, aby tworzyć sytuacje wychowawcze, sprzyjające podejmowaniu przez wychowanka decyzji zgodnych z interesem społecznym.

profilaktyka objawowa:

polega na możliwie wczesnym wykrywaniu zalążkowych stanów nieprzystosowania społecznego (wykolejenia) lub czynników zwiększających ich prawdopodobieństwo.

polega na podejmowaniu działań uprzedzających wystąpienie zachowań dewiantywnych lub takich, które będą zmniejszały prawdopodobieństwo decyzji, prowadzących do zachowań dewiacyjnych.

9) 08-12-2014

10) 15-12-2014

11) 12-01-2015

Różnorodność punktów widzenia pojęcia niedostosowania społecznego:

Główne typy definicji:

L. Pytka dokonał pogrupowania definicji i ujął je w 4 grupy:

1. Definicje objawowe

2. Definicje teoretyczne

3. Definicje operacyjne

4. Definicje utylitarne

Definicje objawowe (symptomatologiczne):

Nieprzystosowanie społeczne określa się poprzez odwołanie do jego podstawowych i specyficznych objawów o charakterze behawioralnym (przeważają opisy zachowania które traktuje się jak wskaźniki ukazujące charakter tego zjawiska) - zalicza się do nich definicje: M. Grzegorzewskiej, O. Lipkowskiego, Z. Ostrihanskiej.

Definicje teoretyczne:

W których oprócz charakterystyki symptomatologicznej angażuje się pewne pojęcia teoretyczne wynikające z ogólnej teorii przystosowania lub normalnego funkcjonowania społecznego jednostki (np. motywacja, postawy, role społeczne, normy, internalizacja wartości i norm itp.). Reprezentatywna dla tej grupy jest definicja: M. Przetacznikowej i M. Susłowskiej oraz K. Pospiszyla i E. Żabczyńskiej

Definicje operacyjne:

W których wskazuje się nie tylko na symptomy danego zjawiska (nieprzystosowania), ale przede wszystkim na sposoby jego pomiaru, odsyłając jednocześnie do konkretnego narzędzia pomiarowego (testu, skali, kwestionariusza). Są to definicje wynikające z oprzyrządowania i procedur diagnostycznych zgodnych z metodologią. Jako przykład można podać definicję J. Konopnickiego i L. Pytki.

Definicje utylitarne (zdroworozsądkowe, administracyjne):

Ujmujące nieprzystosowanie społeczne od strony pewnej bezradności środowiska wychowawczego wobec jednostki sprawiającej mu trudności wychowawcze oraz "niedostosowania" tego środowiska do potrzeb i aspiracji oraz poziomu rozwoju dziecka oznaczonego jako "zaburzone", wobec którego należy zastosować "specjalne metody i środki". Są to definicje chętnie tworzone przez administratorów oświaty i mają na celu określenie i opis zjawiska z punktu widzenia np. organizatora procesu resocjalizacji, wychowania, terapii. tego typu definicją jest propozycja MEN.

Definicja niedostosowania społecznego wg O. Lipkowskiego: KSERO

Definicja niedostosowania społecznego wg. Jana Konopnickiego:

Oparta na poglądach Denisa Herberta Stott'a, za którym przyjmuje pogląd że "niedostosowanie społeczne jest procesem polegającym na świadomym zadawaniu sobie przez dziecko cierpienia wskutek działań przynoszących mu szkodę". Jako zasadniczy wyróżnik niedostosowania społecznego autor podaje cierpienie dziecka, wynikające z faktu swoich antyspołecznych postaw i czynów.

Kryteria niedostosowania społecznego (Konopnicki):

Definicja J. Konopnickiego zakłada następujące kryteria niedostosowania:

1. dziecko niedostosowane nie działa w swoim najlepszym interesie - motywy jego zachowań są nierealistyczne;

2. swoim działaniem stwarza sobie wiele kłopotów, przy czym działanie to jest wynikiem frustracji powstałej z powodu niemożności samodzielnego rozwiązywania problemów;

3. reakcje dziecka niedostosowanego są skomplikowane, tzn. nie można ich przewidzieć i nie są proporcjonalne do bodźców. Z tego powodu jest niesprawiedliwie oceniane przez nauczycieli;

4. dziecko takie nie odnosi sukcesów;

5. brakowi sukcesów towarzyszy złe samopoczucie dziecka;

6. dziecko niedostosowane czuje się nieszczęśliwe.

Stadia niedostosowania społecznego:

Cz. Czapów operuje pojęciem wykolejenie zamiast niedostosowanie społeczne.

Zdaniem Czapówa istnieją 3 etapy wykolejenia społecznego:

1. stadium pierwsze - charakteryzuje się wystąpieniem u jednostki poczucia odtrącenia, czyli niezaspokojenia potrzeby zależności emocjonalnej. Reakcją może być agresja, reakcje buntownicze, narastająca wrogość wobec najbliższych czy otoczenia.

2. stadium drugie - wyraża się utrwaleniem wrogich reakcji wobec osób socjalizująco znaczących i autorytetów. próby nawiązania bliższego kontaktu emocjonalnego z osobą napotykają irracjonalny opór. Typowym przejawem tego stadium jest odrzucenie wszelkich form ekspresji wyrażających więź uczuciową z innymi ludźmi. Jednostka zaczyna zaspokajać podstawowe potrzeby społeczne i emocjonalne poza domem - ucieczki, wagary, zachowania ryzykowne. Tak powstają pierwsze symptomy niedostosowania społecznego.

3. stadium trzecie - wiąże się z autonomizowaniem się działalności antyspołecznej (antagonistyczno-destruktywnej), która zaczyna stanowić samoistne źródło przyjemności i satysfakcji dla jednostki niedostosowanej. Osoby będące w tym stadium dążą do nawiązania kontaktów z grupami przestępczymi.

podsumowanie:

negatywne reakcje na niewłaściwe oddziaływania otoczenia związane z niezaspokojeniem potrzeb rozwojowych jednostki (zachowania reaktywne)

utrwalanie się negatywnych reakcji wobec otoczenia społecznego na niezaspokojenie potrzeb rozwojowych jednostki (zaburzenia)

autonomizacja, identyfikacja i ukształtowanie negatywnej - antagonistyczno-destruktywnej tożsamości (niedostosowanie).

Typologia niedostosowania społecznego:

niedostosowanie społeczne jest zjawiskiem niezwykle złożonym ponieważ ma:

• wymiar (naturę) psychologiczny - jest wewnętrznym niekorzystnym stanem emocjonalno-motywacyjnym oraz:

• wymiar socjologiczny - wyrażający się w sferze behawioralnej, w naruszaniu norm moralnych i prawnych

Dlatego stanowi trudny i skomplikowany problem dla praktyki pedagogicznej.

Typologia wg D. H. Stott'a:

Przykładem typologii uwzględniającej w pewnym zakresie etiologię symptomów składających się na dany syndrom jest propozycja Stott'a wyróżniająca 4 typy (rodzaje) zachowania niedostosowania społecznego:

1. zachowanie wrogie

2. zhamowanie (wycofanie, depresja)

3. antyspołeczność

4. zachowanie niekonsekwentne

Zachowania wrogie:

Zasadniczym składnikiem (komponentem) tego typu zachowania jest agresywność wyrażająca się w wielu zachowaniach przejawianych w środowisku domowym, szkolnym i rówieśniczym - ukierunkowana na świat społeczny oraz przestępczość.

Przyczyny:

• etiologię wrogości Stott wiąże z niekorzystnymi oddziaływaniami środowiska głównie w obrębie rodziny i innych grupach oddziaływujących w okresie wczesnego dzieciństwa.

• w kształtowaniu wrogości zasadnicze znaczenie mają negatywne oddziaływania rodziców, obserwowanie agresywnych zachowań, frustracja potrzeb bezpieczeństwa, miłości i afiliacji a także negatywne wzory lansowane przez rówieśników i środki masowego przekazu.

Symptomy:

• wrogie nastawienie kierowane jest na osoby z najbliższego otoczenia, podlega generalizacji i przenoszeniu się na szersze środowisko społeczne, staje się zaczątkiem zachowań przestępczych.

• W wielu przypadkach postawy wrogie ulegają dwukierunkowej transformacji, a więc albo stają się ukrytymi nastawieniami, albo przybierają formy jawne w postaci przemocy i różnych aktów przestępczych.

Zahamowanie (wycofanie, depresja):

W zakres symptomów wchodzą:

• skłonność do przezywania depresji

• bierność społeczna

• bojaźliwość przed nowymi sytuacjami

• Dzieci tego typu są nieśmiałe, lękliwe, nie osiągają sukcesów proporcjonalnych do swoich możliwości intelektualnych.

Symptomy:

• nadmierna uległość wobec innych osób, bierność w pracy szkolnej, brak ambitnych aspiracji, ponoszenie częstych porażek we współzawodnictwie z kolegami, zarażanie się porażkami, lęk przed sytuacjami wymagającymi ryzyka, nieśmiałość, brak pomysłowości i inicjatywy, powolność reakcji, zamyślenie, autyzm

• Bojaźliwość nie pozwala im adekwatnie zachowywać się w sytuacjach problemowych, w obecności nowych osób.

• Chociaż nie sprawiają większych kłopotów zarówno wychowawcom, jak i rówieśnikom, nie posiadając znaczących zdolności oddziaływania na otoczenie (nadmierna kontrola, brak poczucia mocy) i kompetencji społecznych, są mało popularne i zajmują niskie pozycje w grupie rówieśniczej.

• Zahamowaniu towarzyszy lęk i rezygnacja z życiowo ważnych celów (np. nauka), gorsze wykonywanie zadań i rozwijająca się zależność od innych.

Przyczyny:

Większość badaczy upatruje przyczyny w czynnikach natury wewnętrznej (organicznej) - czynniki pre- i postnatalne, poród:

Ten typ zachowania znacznie rzadziej rozpoznaje się w populacji dzieci, i to nie tylko ze względu na większe trudności diagnostyczne (ze względu na brak agresji, dzieci zahamowane najczęściej nie są dostrzegane przez nauczycieli i to uniemożliwia wczesną ich terapię) niż w przypadku wrogości, ale też na istniejącą rzeczywiście mniejszą liczbę dzieci zahamowanych.

Aspołeczność:

Pod względem objawów jednostki aspołeczne przypominają osobowość socjopatyczną.

Wg Stott'a aspołeczność stanowi końcowy etap rozwoju niekontrolowanej agresji i wrogości.

Symptomy:

• jednostki aspołeczne odznaczają się dużym okrucieństwem i brakiem przestrzegania elementarnych norm.

• manipulują otoczeniem społecznym, nie znają litości, nie są zdolne do syntonii i empatii, jednostki te są często uczestnikami podkultur dewiacyjnych.

Wśród podstawowych symptomów wymienia się:

• silne dążenie do szkodzenia innym osobom

• bezinteresowne okrucieństwo

• brak wrażliwości moralnej

• stosowanie przemocy w stosunkach interpersonalnych

W etiologii istotne znaczenie mogą mieć predyspozycje wrodzone oraz cechy nabyte w dzieciństwie.

Zachowania niekonsekwentne:

termin "niekonsekwencja" oznacza zespół symptomów sygnalizujących niemożność jednostki do wstrzymania się od natychmiastowej reakcji w chwili zadziałania bodźca.

Symptomy tego zachowania mieszczą się w zakresie trudności w koncentracji uwagi, pobudliwości, pochopności i niekonsekwencji w działaniu wiążącej się z nieprzemyślanymi, natychmiastowymi reakcjami oraz stanami niezrównoważenia emocjonalnego.

Przyczyny:

podobnie jak w przypadku zahamowania zachowanie niekonsekwentne jest wynikiem niekorzystnych czynników działających w okresie prenatalnym i okresie porodu oraz bezpośrednio uszkadzających system nerwowy w ciągu wczesnych okresów życia dziecka.

Rodzaje niedostosowania społecznego (Konopnicki): KSERO

Wykolejenie społeczne jako rodzaj (odmiana) niedostosowania społecznego wg CZ. Czapówa: Biorąc pod uwagę jedynie rodzaj łamanych norm, można wyróżnić różne odmiany niedostosowania społecznego.

S. Górski:

Niedostosowanie społeczne

wykolejenie społeczne

wykolejenie przestępcze wykolejenie obyczajowe

Wykolejenie społeczne : niedostosowanie społeczne (brak zdolności i/lub chęci postępowania zgodnego z oczekiwaniami społecznymi) może wynikać z braku umiejętności przystosowania społecznego (upośledzenie umysłowe) bądź braku skłonności do przestrzegania norm społecznych i respektowania wartości społecznych. W tym drugim przypadku mówimy o wykolejeniu społecznym.

Wykolejenie polega na takim przeciwstawianiu się norm, które burzy wszelki ład społeczny, warunkujący istnienie kultury czyli na przeciwstawieniu się społeczeństwu.

Wykolejenie przestępcze jako odmiana niedostosowania społecznego:

• w przypadku łamania przez jednostkę norm prawnych (norm przewidzianych przez ustawodawcę), czemu towarzyszy zwykle szereg postaw antyspołecznych

• zachowania antagonistyczno-destruktywne w wyniku których dochodzi do łamania norm prawnych.

Obejmuje:

• przestępstwa złodziejskie: kradzieże, kradzieże z włamaniem

• przestępstwa bandyckie: kradzieże rozbójnicze, przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu

• przestępstwa zabawowe: wandalizm, zgwałcenia itp.

Wykolejenie obyczajowe jako odmiana niedostosowania społecznego:

• jeśli jednostka notorycznie łamie istniejące i obowiązujące normy moralne i obyczajowe

• zachowania antagonistyczno-destruktywne w wyniku których dochodzi do łamania norm moralnych i obyczajowych.

Obejmuje:

• Zachowania autodestrukcyjne: nadużywanie alkoholu, środków odurzających, próby samobójcze

• wykolejenie seksualne: prostytucja, wczesna inicjacja seksualna

• pasożytnictwo społeczne: brak angażowania się w naukę czy pracę w okresie produkcyjnym