Rozliczenia krajowe i międzynarodowe 21.01.2012 r.

Wykład 6

Weksel jest dokumentem sporządzonym w formie przewidzianej przez prawo, zawierającym bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty określonej osobie w określonym terminie i miejscu przez wystawcę lub osobę przez niego wskazaną określonej sumy pieniężnej, której egzekucja jest wyposażona w specjalny rygor. Zobowiązanie to charakteryzuje się kilkoma cechami:

1. Zobowiązanie wekslowe jest samoistne;

2. Weksel umożliwia przenoszenie przez posiadacza dokumentu praw w nim zawartych na inne osoby;

3. Zobowiązanie wekslowe łączy się z solidarną odpowiedzialnością;

4. We przypadku odmowy zapłaty weksla w terminie jego posiadacz ma prawo skorzystać ze stosunku………………………

Obecnie weksle mogą być wystawione w oparciu o cztery systemy wekslowe:

1. System konwencyjny (genewski);

2. System anglosaski – obowiązuje w Wielkiej Brytanii i w większości krajów zamorskich, które były brytyjskimi koloniami;

3. System amerykański – obowiązuje przede wszystkim w USA oraz krajach obu Ameryk;

4. System konwencyjny II (tzw. ONZ-owski) – jest on próbą ujednolicenia tych trzech powyższych systemów. Został wprowadzony 6 grudnia 1998r.

Rodzaje weksla:

Prawo wekslowe rozróżnia dwa rodzaje weksla:

1. Weksel własny;

2. Weksel trasowany.

Ze względu na charakter zobowiązania wekslowego można wyróżnić:

1. Kupieckie i handlowe ( które są wystawione z tytułu zobowiązań powstałych w wyniku dostaw towarów lub wyświadczonych robót i usług);

2. Finansowe (wydawane w zamian za pożyczki pieniężne);

3. Gwarancyjne (stanowiące zabezpieczenie pretensji w razie nienależnego wykonania określonej umowy).

Funkcje weksla:

1. Płatnicza (polega na możliwości regulowania przy pomocy weksla zobowiązań);

2. Kredytowa (polega na udzieleniu nabywcy krótkoterminowego kredytu tzw. kupieckiego za zakupione towary lub usługi);

3. Obiegowa (weksel może być przez posiadacza przeniesiony na inną osobę, za pomocą indosu. W związku z tym weksel może być wręczony jako zapłata);

4. Gwarancyjna (polega na zabezpieczeniu przy pomocy weksla roszczeń, jakie mogą wystąpić w trakcie wykonania umowy w skutek jej naruszenia);

5. Refinansowa (możliwość złożenia weksla w banku do dyskonta, czyli do wykupienia go przez bank przed terminem płatności).

Indos polega na zamieszczeniu na odwrotnej stronie weksla (zwanego grzbietem) lub w razie braku miejsca – na przedłużku odpowiedniego oświadczenia przez dotychczasowego posiadacza o odstąpieniu weksla i na wręczeniu dokumentu posiadaczowi. Osoba, która przenosi weksel przez indos nazywa się indosantem (żyrantem), a osoba, która przez indos nabywa prawo z weksla indosatariuszem.

Prawo wekslowe rozróżnia kilka rodzajów indosów:

1. Indos imienny (zupełny);

2. Indos in blanco (otwarty, niezupełny);

3. Indos na okaziciela.

Ze względu na cel indosu wyróżnia się:

1. Własnościowy;

2. Zastawniczy;

3. Poterminowy;

4. Zwrotny;

5. Zakazujący dalszego indosowania.

Klauzule wekslowe – na wekslu oprócz ustalonych elementów niezbędnych do jego ważności może znajdować się jeszcze szereg klauzul, które odnoszą się do samego zobowiązania wekslowego, bądź do stosunków poza wekslowych.

Wśród klauzul odnoszących się do stosunków poza wekslowych rozróżniamy:

1. Klauzulę waluty;

2. Klauzulę pokrycia;

3. Klauzulę zawiadomienia;

4. Zastrzeżenie „weksel gwarancyjny” lub „weksel kaucyjny”.

Drugą grupa klauzul są klauzule mając wpływ na zobowiązanie wekslowe, do nich zaliczamy:

1. Oznaczenie domicylianta;

2. Zastrzeżenie oprocentowania sumy wekslowej;

3. Klauzula „nie na zlecenie”;

4. Zwolnienie od protestu;

5. Zastrzeżenie zapłaty rzeczywistej w walucie zagranicznej.

Przenoszenie praw z weksla:

1. Poprzez indos;

2. W drodze przelewu wierzytelności;

3. Przez dziedziczenie;

4. Przez samo wręczenie.

Poręczenie wekslowe (awal) polega na przyjęciu odpowiedzialności wekslowej na dług osoby podpisanej na wekslu. Poręczenie może udzielać osoba trzecia lub nawet osoba już podpisana na wekslu.

Poręczenie wekslowe może być udzielane poprzez:

1. Złożenie podpisu na przedniej stronie weksla;

2. Umieszczeniu na wekslu wyrażenia „ręczę”, „poręczam”, „gwarantuję”, „awal” oraz podpisanie go przez poręczyciela.

Bankowe dyskonto weksla – możliwość przenoszenia praw wynikających z weksla umożliwia zamianę weksla w banku przed upływem terminu płatności na gotówkę.

Zwrotne dochodzenie należności wekslowej – w razie odmowy przyjęcia weksla trasowanego albo odmowy zapłaty weksla akceptowanego lub własnego konieczne jest formalne stwierdzenie tego stanu w formie urzędowego protestu sporządzonego przez notariusza. Sporządza się go nie później niż w ciągu 2 dni.

Zastosowanie weksla.

Weksel ma szerokie zastosowanie, gdy jest wypełniony może być:

1. Wręczony zamiast zapłaty w transakcjach handlowych;

2. Złożony w banku do dyskonta;

3. Złożony przez bank, który weksel zdyskontował do redyskonta w NBP;

4. Oddany w zastaw jako zabezpieczenie;

Weksel in blanco może być złożony:

1. Jako zabezpieczenie udzielonego kredytu;

2. Jako zabezpieczenie zapłaty cła przy warunkowej odprawie celnej;

3. Zamiast wadium.

Na rynku dyskontowym rozróżnia się:

1. Weksle towarowe (pochodzące z bieżących obrotów towarowych);

2. Weksle finansowe (ściśle związane z eksportem towarowym np. traty finansujące).

Schemat wykorzystania weksla trasowanego przez eksportera przy inkasowaniu gotówki.

Eksporter 1 Importer

2 8 4 5 6

3

Bank eksportera 7 Bank importera

Dla eksportera korzystające z rozliczeń w formie weksli korzyściami są:

1. Niższe koszty;

2. Preferowanie przez odbiorców (powiększenie skali sprzedaży);

3. Możliwość negocjacji ubezpieczenia należności eksportowych.

Natomiast wadami są głównie:

1. Brak pewności otrzymania zapłaty;

2. Spadek płynności finansowej (poprzez wydłużenie terminu płatności);

3. Konieczność szukania nowych źródeł finansowania.

W przypadku importera do korzyści można zaliczyć:

1. Zapłata po terminie dostawy;

2. Możliwość kontroli (ilości, jakości towaru);

3. Możliwość renegocjacji warunków płatności.

Natomiast wady to:

1. Ograniczenie możliwości źródeł dostaw;

2. Nie ma pewności co do terminu wysyłki.

Różnice i podobieństwa pomiędzy czekiem a wekslem:

1. W odróżnieniu od weksla czek nie jest narzędziem kredytowania lecz spełnia głównie funkcję płatniczą;

2. Czek jako środek płatniczy powinien mieć pokrycie u bankiera w momencie wystawienia, weksel jako środek kredytu może mieć pokrycie po wystawieniu dokumentu;

3. Czek może być wystawiony na okaziciela co nie występuje w wekslu konwencyjnym;

4. Trasantem czeku może być tylko instytucja bankowa;

5. Czek w przeciwieństwie do weksla może być po upływie czasu określonego przez prawo do prezentacji odwołany;

6. Wystawca czeku odpowiada cywilnie i karnie za brak pokrycia w momencie wystawienia czeku lub za doprowadzenie do braku pokrycia w okresie późniejszym.

Polecenie wypłaty – wydaje bankowi jego klient lub bank korespondent. Polega ono na wypłaceniu lub zapisaniu na rachunek wskazanej osoby określonej kwoty pieniężnej, pochodzącej ze środków wpłaconych bankowi lub w ciężar rachunku zleceniodawcy w jego banku, bądź zapisanej na rachunek banku wykonawcy przez bank zlecający wypłatę.

Polecenie wypłaty oznacza otrzymane od banku zagranicznego lub skierowane do banku zagranicznego zlecenie dokonania wypłaty na rzecz lub przelewu na rachunek wskazanej osoby fizycznej lub prawnej. Polecenie wypłaty ma zastosowanie, gdy kontrahenci stale ze sobą współpracują nie obawiają się ryzyka nie otrzymania towaru.

Strony występujące w poleceniu wypłaty:

1. Zleceniodawca (może być osobą fizyczną lub prawną – zleca bankowi wypłacenie wskazanej osobie określonej kwoty pieniężnej);

2. Beneficjent (tj. osoba, firma lub instytucja, której kwota ma być wypłacona);

3. Bank zleceniodawcy (bank przyjmujący do wykonania zlecenie swojego klienta, działa jako komisant z polecenia);

4. Bank pośredniczący (korespondent zagraniczny, któremu krajowy bank zleca wykonanie wypłaty);

5. Bank beneficjenta.

Schemat polecenie wypłaty

Eksporter 1 Importer

3 2

Bank eksportera 4 Bank pośredniczący 3 Bank importera

Formy polecenie wypłaty:

1. Polecenie wypłaty wychodzące (importowe – polecenie wypłaty za granicę);

2. Polecenie wypłaty wysłane – w trybie zwykłym;

3. Polecenie wypłaty wysłane – w trybie pilnym;

4. Polecenie wypłaty wysłane – w trybie ekspresowym;

5. Polecenie wypłaty przychodzące (eksportowe – polecenie wypłaty z zagranicy.

Inkaso dokumentowe jest usługą bankową i uwarunkowana formą rozliczeń, należy do powszechnie stosowanych sposobów rozliczeń w obrotach zagranicznych.

Inkaso polega na zainkasowaniu przez instytucję inkasującą np. bank określonej należności od kupującego na rzecz sprzedającego, w zamian za wydanie powierzonego przez sprzedającego przedmiotu inkasa, zgodnie z ustalonymi warunkami.

W typowej operacji inkasa występują;

1. Zleceniodawca;

2. Bank przekazujący;

3. Bank inkasujący;

4. Płatnik.

Schemat inkasa dokumentowego

Eksporter 1(towar) Importer

7 (płatność 2 (zlecenie inkasa) 4 (prezentacja 5(płatność gotówkowa

Lub akcept traty) dokumentów) lub akcept traty)

3 (instytucja inkasa)

Bank eksporter 6 (płatność lub potwierdzenie uzyskania akceptu Bank importera

W zależności od przedmiotu wyróżniamy inkaso:

1. Finansowe;

2. Dokumentowe:

• Gotówkowe (polega na wydaniu nadawcy dokumentów reprezentujących towar w zamian za zapłatę gotówkową w pełnej kwoty w ustalonej walucie);

• Akceptacyjne lub terminowe (polega na wydaniu dokumentów handlowych w zamian za akceptowanie dołączonej do tych dokumentów traty płatnej w określonym terminie od daty jej wystawienia lub po jej okazaniu, lub w ściśle określonym dniu. W przypadku tej odmiany inkasa importer dysponuje towarem od razu po otrzymaniu dokumentów);

• Inkaso z akceptem – po zapłacie (ten typ inkasa jest rzadko stosowany w praktyce. Bank inkasujący prezentuje tratę terminową importerowi do akceptacji a po zaakceptowaniu pozostaje ona w banku inkasującym wraz z dokumentami handlowymi aż do terminu płatności);

• Inkaso w zamian za list zobowiązujący (bank inkasujący może wydać dokumenty importerowi po przedłużeniu przez niego listu zobowiązującego, właściwie sformułowanego w oparciu o instrukcje zleceniodawcy lub banku przekazującego. W konsekwencji importer zobowiązuje się do zapłaty należnej kwoty w ściśle określonym terminie)

• Inkasko gwarantowane (znajduje zastosowanie, gdy eksporter pragnąc zabezpieczyć się przed ryzykiem nieterminowego wykupienia inkasowych dokumentów przez importera, żąda gwarancji bankowej).

Inkaso kapitańskie polega na tym ,że wszystkie dokumenty wraz ze zleceniem inkasowym przekazywane są kapitanowi statku, który przekazuje dokumenty bezpośrednio bankowi inkasującemu.

W zależności od tego czy wpływające do danego banku dokumenty do inkasa dotyczą transakcji eksportowej czy importowej wyróżnia się:

1. Inkaso eksportowe;

2. Inkaso importowe.

Korzyści dla eksportera wynikające z inkasa:

1. Daje możliwość kontroli nad towarem do momentu zapłaty lub akceptu weksla;

2. Pomoc w banku w uzyskaniu zapłaty;

3. Możliwość zdyskontowania weksla w swoim banku;

4. Daje większą pewność otrzymania zapłaty za dostarczony towar, w porównaniu z płatnością w formie czeku lub zlecenia zagranicznego;

5. Umożliwia dochodzenia roszczeń w oparciu o prawo wekslowe w przypadku dołączania do dokumentów handlowych weksli;

6. Poprawia płynność poprzez możliwość dyskonta lub skupu akceptowanych weksli trasowanych;

7. Przy prezentacji odpowiednich dokumentów przewozowych eskorter uzyskuje pewność, że importer nie wejdzie w posiadanie towarów przez dokonaniem zapłaty).

Wady:

1. Brak pewności otrzymania zapłaty;

2. Koszty;

3. Odmowa wykupienia dokumentów przez importera.

Korzyści dla importera:

1. Brak konieczności angażowania z góry środków finansowych;

2. Mniejsza czasochłonność

3. Unikanie procedury związanej z otwarciem akredytywy importowej;

4. Zapłata ma miejsce dopiero po wysyłce towaru, a często także po jej odbiorze

Wady:

1. Otrzymanie towarów niezgodnych z ustaleniami handlowymi;

2. Nie gwarantuje terminowości;

3. Odmowa wykupienia traty.

Akredytywa dokumentowa jest pisemnym zobowiązaniem banku, który ją otworzył na zlecenie i zgodnie z instrukcjami zleceniodawcy (importera) do zapłacenia lub zabezpieczenia zapłaty beneficjentowi akredytywy określonej sumy, pod warunkiem udowodnienia przez beneficjenta, za pośrednictwem przedłożonych przezeń dokumentów, że zostały dopełnione wszystkie warunki, od których akredytywa uzależnia zapłatę oraz pod warunkiem przedstawienia tych dokumentów w terminie ważności akredytywy.

Cechy akredytywy:

1. Autonomiczny charakter zobowiązania płatniczego banku (nie mają znaczenia jakiekolwiek umowy między eksporterem a importerem jeżeli nie zostały wprowadzone do treści akredytywy);

2. Imienne wskazanie beneficjenta;

3. Przedmiotem zobowiązania banku jest zapłata określonej sumy, która wynika z akredytywy lub zabezpieczenie zapłaty;

4. Warunki stawiane beneficjentowi (beneficjent musi spełnić wszystkie warunki stawiane w akredytywie);

5. Udokumentowanie wykonania warunków akredytywy.

Cztery sposoby płatności za pośrednictwem akredytywy:

1. Płatność avista;

2. Przez negocjacje traty;

3. Przez akceptację traty;

4. Z odroczonym terminem płatności.

Klasyfikacja akredytywy:

1. Ze względu na potwierdzenie akredytywy:

• Potwierdzona (bank otwierający zleca bankowi pośredniczącemu potwierdzenie, są to akredytywy nieodwołalne);

• Niepotwierdzona (bank pośredniczący nie podejmuje własnego zobowiązania):

• Negocjowana (polega na udzieleniu bankowi pośredniczącemu przez bank otwierający akredytywę uprawnienia negocjowania dokumentu);

• Awizowana (stwierdzenie autentyczności).

1. Ze względu na rodzaj zobowiązania:

• Gotówkowa (stanowi zobowiązanie banku do zapłaty w zamian za okazane dokumenty) ;

• Dyskontowa (bak otwierający akredytywę zobowiązuje się do skupu traty za jej okazaniem, gdy towarzyszą jej wszystkie dokumenty)

• Akceptacyjna (polega na upoważnieniu beneficjenta przez bank otwierający akredytywę do ciągnienia traty przez ten bank);

• Gwarancyjna (z odroczoną płatnością, polega na zobowiązaniu banku do zagwarantowania akceptu traty terminowej i jej zapłaty w terminie wymagalności).

1. Ze względu na uprawnienia beneficjenta:

• Przenośna (polega na przekazaniu beneficjenta jego uprawnień na inną osobę pod warunkiem otrzymania na to zgody banku otwierającego);

• Nieprzenośna (może być realizowana przez beneficjenta wymienionego w akredytywie).

1. Ze względu na treść zobowiązania:

• Odwołalna (nie stanowi prawnego wiążącego zobowiązania banku otwierającego wobec beneficjenta, może być otwarta lub zamknięta bez przedmiotu powiadomienia beneficjenta);

• Nieodwołalna (stanowi ostateczne wiążące zobowiązanie banku otwierającego wobec beneficjenta, w treści wskazuje, że jest nieodwołalna i musi być dokładnie określony termin).

1. Ze względu na stopień rozliczenia wypłat z akredytywy (kryterium techniczno – finansowe):

• Pokryta z góry (bak otwierającym deponuje w banku pośredniczącym sumę na pokrycie wypłat);

• Pokryta z dołu (za dokumenty otrzymane przez bank otwierający płaci ten bank, jest odwrotnością akredytywy pokrytej z góry);

• Rembursowa (jest sumą akredytywy pokrytej z góry i z dołu, jest zmniejszeniem ryzyka płatniczego, bank pośredniczący na podstawie upoważnienia zwraca się o zwrot dokonanych wypłat).

1. Ze względu określone cechy szczególne:

• Typu listu kredytowego L/P;

• Rewolwingowa;

• Typu back to back;

• Zaliczkowa:

• Z czerwoną klauzula;

• Z zieloną klauzulą.