Różne podejścia definiowania państwa:

Państwo – jest to zjawisko które jest szerokim pojęciem, więc ciężko ustalić jednolite pojęcie.

Państwo jawi się jako aparat państwowy, czy skarb państwa, jako jednostka geopolityczna, jako idea filozoficzna, „maszyna ruchu”, jako zorganizowane politycznie społeczeństwo czy tez dobro wspólne. Cale spektrum zjawiska „państwo” pozostaje zatem w kręgu zainteresowania rożnych dyscyplin nauk społecznych – prawa, geografii politycznych, doktryn polityczno prawnych, socjologii i nauk o polityce.

Każda z nich stara się ustalić znaczenie i istotę państwa przy pomocy metod stosowanych w ramach danej dyscypliny naukowej. A co za tym idzie, każda z gałęzi wiedzy postrzega państwo ze swego punktu widzenia.

Idealistyczne podejście w definiowaniu państwa – znaleźć go można w rozważaniach wielu filozofów. W nowożytnej historii najbardziej znana jest koncepcja Georga Wilhelma Friedricha Hegla. Państwem idealnym, co zadziwia, była dla niego monarchia pruska. Pojmował on państwo jako etyczna wspólnotę, u której podstaw leży wzajemna solidarność – „powszechny altruizm”. Społeczeństwo dzieli się na trzy stany: rolniczy, przemysłowy i ogólny. Ten ostatni obejmuje całą biurokrację państwa. Według triady również zbudowana jest struktura władzy w heglowskim państwie. I tak obok egzekutywy istnieje władza ustawodawcza, reprezentująca stany, nad nimi zaś umieszcza on monarchę, który ma sobą ucieleśnić siłę suwerenności państwa.

Wadą tej koncepcji jest bezkrytyczny stosunek do państwa. Tęsknotę za państwem idealnym odnajdujemy także w literaturze. Krytykę absolutnej monarchii angielskiej, a zarazem wizję ustroju idealnego przedstawia irlandzki myśliciel i pisarz doby oświecenia Jonathan Swift w powieści podróże Guliwera, który znalazł się w państwie Laguta, w którym rządzą matematycy i astronomowie.

Funkcjonalistyczne podejście w definiowaniu państwa – zakłada definiowanie państwa z perspektywy celów i funkcji jakie państwo powinno wykonywać. Za główną funkcje uważa się zapewnienie społeczeństwu bezpieczeństwa i utrzymanie porządku. W tym ujęciu państwo jest zbiorem instytucji, które realizują tą funkcję i ją zapewniają. Współcześnie taka droga definiowania państwa przyjęta została w doktrynach marksistowsko-leninowskich. Państwo traktowane jest tam jako maszyna ucisku, powołana do działania w interesie klas panujących. W tym sensie państwo występuje jako czynnik zewnętrzny i co więcej nadrzędny w stosunku do społeczeństwa. Inaczej – jednostka staje się służebna wobec państwa. Fryderyk Engels – „państwo powstało z potrzeby utrzymania w korbach przeciwieństw klasowych, a jednocześnie powstało z przeciwieństw tych klas, z reguły jest ono państwem klasy najsilniejszej, ekonomicznie panującej, która przy jego pomocy staje się również klasą panującą politycznie i w ten sposób zdobywa nowe środki do ciemiężenia władzy.”

Do grupy definicji funkcjonalistycznych zaliczyć trzeba ustalenia dokonane przez niemieckiego socjologa Fraza Oppenheimera. W jego ujęciu państwo jest taką organizacją społeczeństwa, która została powołana do egzekwowania podatków. Grupy społeczeństwa to podatnicy, ci którzy podatki płacą, a druga to ludzie utrzymujący się z podatków. Druga grupa wyzyskuje podatników.

Z ekonomicznego punktu widzenia na to podejście patrzył Murray Rothbard. Był zwolennikiem wolnego rynku i radykalnym przeciwnikiem państwa. Krytykował z pozycji etyki i moralności koncepcje propaństwowe.

Organizacyjne podejście w definiowaniu państwa – postrzega państwo jako zbiór instytucji o charakterze publicznym, które są odpowiedzialne za organizacje życia społecznego i są finansowane z podatków. W tym ujęciu państwo jest instytucją łagodzącą konflikty społeczne. Taka wizja państwa mieści się w nurcie doktryn neoliberalnych i nowego społeczeństwa przemysłowego.

W definiowaniu państwa istotne znaczenie miały trzy fazy:

1. Sformułowanie abstrakcyjnej definicji państwa, czego dokonał Nicollo Machiavelli wXVI stuleciu.

2. Skonstruowanie trójelementowej definicji państwa przez Georga Jellinka na przełomie XIX-XX wieku.

3. Podjęcie prób prawnego zdefiniowania państwa w latach trzydziestych XX wieku.

Przełomem w definiowaniu państwa stało się dzieło Georga Jellinka - ogólna nauka o państwie. Rozważania te mieszczą się w nurcie pozytywizmu prawniczego. W jego ujęciu państwo jako pojecie prawne jest korporacją osiadłego ludu, wyposażonego w bezpośrednią, samorodną władzę zwierzchnią.

Definiując państwo, wskazał trzy istotne jego elementy:

1. Ludność

2. Terytorium

3. Władza

Georg Jellinek postrzega ludność w podwójnej roli:

- jako rządzących

- jako rządzonych

Z jednej strony biorą oni udział w kształtowaniu woli zbiorowej, która wpływa na podejmowanie decyzji przez państwo, z drugiej zaś występują w charakterze poddanych tej władzy, będąc przedmiotem działań władczych państwa.

Także terytorium postrzega on dwojako. Z jednej strony państwo w granicach swej przestrzeni wykonuje niepodzielnie swoje władztwo, wykluczając inne podmioty, z drugiej – jego władzy podlegają wszyscy ludzie „stale osiadli”.

Władzę określa jako „jednolitą wolę” która kształtuje ład i porządek publiczny i wykonuje pewne cele społeczności. Każda władza dysponuje środkami przymusu.

Trójelementowa definicja państwa Jellinka wywarła wpływ na niektórych teoretyków polskich. Szczególnie bliska stała się Antoniemu Peretiatkowiczowi – wybitny prawnik, tłumaczył dzieła Jellinka na język polski. Bardzo podobnie definiował państwo, mówił ze jest to trwały związek ludzi na pewnej przestrzeni stale osiadłych, pod władzą najwyższą.

Do zwolenników trójelementowej koncepcji zalicza się też Czesława Znamierowskiego.

Zbiorowość państwowa, jak każda inna, mocą definicji ma pewną ramę przestrzenną; jest dla niej swoiste że tą ramą jest rozległa część powierzchni ziemi do nieokreślonej głębi, na jaką działaniem sięgnąć tylko może moc ludzka, oraz ze wznoszącym się nad tą powierzchnią słupem powietrza. Ale ta powierzchnia należy tylko do grupy państwowej.

Prawo także interesowało się definiowaniem państwa – jest ono bowiem podmiotem prawa traktatowego, które tworzy podstawy ładu międzynarodowego.

Prawo było zatem widziane przez pryzmat jego zdolności do prowadzenia stosunków międzynarodowych i zawierania umów. Ściśle z tym wiązało się jego uznanie przez społeczność międzynarodową. Tak zatem najbardziej intensywnie poszukiwano prób zdefiniowania państwa na gruncie prawa międzynarodowego publicznego. Bez wątpienia kanwą tych poszukiwań była znana definicja Jellinka.

Jednakże do tej pory nie udało się prawnikom wypracować powszechnie uznanej definicji państwa, chociaż po powstaniu ONZ toczono wieloletnie dyskusje na forum Komisji Prawa Międzynarodowego, orazna tle wniosków o członkowstwo w tej organizacji. Jedyną znaną prawną definicję państwa można znaleźć w regionalnym prawię międzynarodowym państw Ameryki Łacińskiej. Została sformułowana 26 grudnia 1933 w Konwencji o prawach i obowiązkach państwa, przyjętej na zakończenie VII konferencji państw Ameryki Południowej.

Art. 1 Konwencji stanowił, ze „państwo jako podmiot prawa międzynarodowego powinno spełniać następujące warunku:

1. Stałą ludność

2. Określone terytorium

3. Rząd

4. Zdolność do prowadzenia stosunków z innymi państwami”

Dodanie czwartego elementu do ustaleń doktrynalnych Jellinka tak wyjaśnia np. A. Klafkowski: „jest on wynikiem specyficznych stosunków panujących w państwach ameryki południowej i środkowej, mianowicie częstych przewrotów i rewolucji, w wyniku których powstawały rządy niezdolne do utrzymywania stosunków z innymi państwami”

Wypracowany przez Konferencję element uznania państwa rozpowszechnił się, jednakże w prawie międzynarodowym publicznym obowiązuje jako zasada zwyczajowa. Przy czym podmiotem uznania może być: państwo, rząd, powstańcy, strona walcząca, czy naród.

Uznanie państwa może być udzielone bądź indywidualnie przez podmiot prawa międzynarodowego (nawiązanie stosunków dyplomatycznych lub podpisanie umowy bilateralnej), bądź kolektywnie przez grupę państw (podobnie jak w przypadku indywidualnym) lub organizację międzynarodową. Uznanie państwa powinno mieć charakter jednoznaczny i nieodwracalny, choć w praktyce spotyka się przypadki zawieszenia lub zerwania stosunków dyplomatycznych czy wykluczenia z danego członkostwa.