Zdrowie publiczne- wykład 1, 20.02.2014
Kulik T.B, Latalski M :zdrowie publiczne, wydaw. czelej, lublin, 2002
Czasopisma:
Zdrowie publiczne, Problemy hig i epid, Rocznik PZH
Zdrowie publiczne- to dyscyplina naukowa obejmująca zagadnienia zdrowia społeczeństwa, współzależność stanu zdrowia od warunków życia( środowiskowych, społecznych) oraz form troski o zdrowie jednostki i większych społeczności.
Cele zdrowia publicznego:
-zmniejszenie chorobowości i liczby przedwczesnych zgonów,
-zmniejszenie niepełnosprawności,
-ogólne usługi zdrowotne, opieka zdrowotna
Zdrowie publiczne rozszerza medycynę społeczne o problemy wielosektorowej polityki zdrowotnej i działań ukierunkowanych na zdrowie populacji.
Funkcje zdrowia publicznego:
-monitorowanie stanu zdrowia,
-zapobieganie rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych i społecznych,
-identyfikacje i zwalczanie czynników ryzyka zdrowotnego w środowisku, miejscu zamieszkania itp.,
-zapobieganie wypadkom i urazom, pomoc ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych,
-nadzór epidemiologiczny, w tym laboratoryjna kontrola przeciwepidemiologiczna (zarówno chorób zakaźnych , zawleczonych z zagranicy) laboratoryjna kontrola zagorzeń środ(powietrze, woda, gleba)
-promocja zdrowego stylu życia wszystkich obywateli, promocja zachowań prozdrowotnych,
-kształcenie i doskonalenie zawodowe lekarzy i innego personelu medycznego,
-jednolita regulacja systemu organizacji, finansowania i zarządzania placówkami opieki społecznej,
-monitorowanie jakości świadczeń zdrowotnych, ich dostępności przestrzegania praw pacjenta,
-ocena sytuacji zdrowotnej kraju na tle porównań międzynarodowych, rola kraju w pracach Światowej Organizacji Zdrowia
Zachowanie zdrowotne i styl życia
Zachowanie zdrowotne- to postępowanie, działania (lub ich zaniechanie), które bezpośrednio lub pośrednio wpływają na zdrowie i samopoczucie człowieka.
Wyróżnia się:
-zachowanie sprzyjające zdrowiu (prozdrowotne, pozytywne):
aktywność fizyczna,
racjonalne żywienie,
utrzymywanie czystości ciała i otoczenia,
zapewnienie bezpieczeństwa,
utrzymywanie właściwych relacji między ludźmi
radzenie sobie ze stresem;
-zachowania zagrażające zdrowiu (antyzdrowotne, negatywne):
palenie tytoniu,
nadużywanie alkoholu i innych środków uzależniających,
niedostatek zachowań prozdrowotnych.
Zachowania zdrowotne dzielimy też na:
-zachowania zdrowotne w profilaktyce, te które wiążą się z ochroną zdrowia i zapobieganiem chorobom,
-zachowanie zdrowotne w chorobie, obejmujące wszystkie zachowania człowieka chorego mające wpływ na przebieg i rezultat leczenia,
-zachowania zdrowotne w rehabilitacji, osób niepełnosprawnych i chorych, które mają związek z przebiegiem i efektem rehabilitacji.
Czynniki warunkujące zdrowie
Zagonie i ideą "pół zdrowia" zaproponowaną na Światowym Zgromadzeniu Zdrowia w Kanadzie, wyróżnia się cztery podstawowe grupy czynników, od których zależy zdrowie jednostki i populacji:
-styl życia i zachowania zdrowotne- determinują one w największym stopniu (50-60%) stan naszego zdrowia; jednostka może sama zmienić swój styl życia, aby poprawić swoje zdrowie,
- środowisko fizyczne i społeczne -(20-25%),
-czynniki genetyczne (około 20%),
-służba zdrowia- która obecnie może rozwiązywać nie więcej niż 10-15% problemów zdrowotnych ludzi.
Zdrowy styl życia:
-aktywność fizyczna,
-prawidłowe odżywianie,
-niestosowanie środków psychoaktywnych,
-odpowiedni odpoczynek,
-radzenie sobie ze stresem
Definicja zdrowia ŚOZ oraz współczesne rozumienie zdrowia, zakłada holistyczną, czyli całościową jego koncepcję.
Człowiek jako "całość" oznacza, że jego zdrowie składa się z kilku, wzajemnie ze sobą powiązanych wymiarów (aspektów),
zdrowie fizyczne- prawidłowe funkcjonowanie organizmu, wszystkich jego układów i narządów,
zdrowie psychiczne- a w jego obrębie zdrowie;
umysłowe- zdolność do jasnego, logicznego myślenia,
zdrowie emocjonalne- zdolność do rozpoznawania uczuć, np. lęku, radości, żalu, złości i wyrażania ich w odpowiedni sposób; umiejętność radzenia sobie ze stresem, napięciami, depresją, lękiem;
zdrowie społeczne- zdolność do utrzymywania prawidłowych relacji z innymi ludźmi
zdrowie duchowe- u niektórych ludzi jest związane z wierzeniami i praktykami religijnymi; u innych dotyczy ich osobistego "credo", zasad, zachowań i sposobów utrzymywania własnego spokoju.
Sposób odżywania, a zdrowie
(uwarunkowany poziomem rozwoju społeczno- gospodarczego danego kraju, istniejąca tradycją, stopniem zamożności i poziomem wykształcenia jednostki, dostępnością i oceną produktów spożywczych, modą na styl odżywiania, intensywnością reklam w środkach masowego przekazu)
Najczęściej występujące w Polsce błędy w sposobie żywienia:
1. związane z nadkonsumpcją:
-zbyt wysoka ilość energii pobieranej z pożywienia w stosunku do zapotrzebowania,
-zbyt wysoka ilość energii pochodzącej z tłuszczów,
-nadmiar tłuszczów zwierzęcych,
-nadmiar ławo przyswajalnych wolnych cukrów,
-nadmiar chloru sodu,
-nadmierne spożycie alkoholu.
2. związane ze zbyt niskim spożyciem niektórych składników pokarmowych:
-zbyt niska ilość energii pochodząca ze spożycia węglowodanów złożonych,
-zbyt niskie spożycie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT),
- zbyt niska zawartość błonnika w pożywieniu ( małe spożycie warzyw, owoców, roślin strączkowych, ciemnego pieczywa),
-niedobór wapnia(mało mleka i przetworów),
-niedobór jodu,
-niedobór żelaza,
-niedobór energii i białka.
Wymienione błędy żywieniowe Polaków sprzyjają rozwojowi takich chorób jak:
-miażdżyca tętnic, a na jej podłożu CHNS, nadciśnienie tętnicze, udary mózgowe,
-nadwaga i otyłość( nadmiar energii, wysokie spożycie tłuszczów, wolnych cukrów, nadmiar napojów alko)
-cukrzyca insulinoniezależna czyli typu 2 (otyłość, nadmierne spożycie wolnych cukrów
-próchnica zębów
-niektóre rodzaje nowotworów
-osteoporoza pierwotna
-wolne endemicznie
-niedokrwistość
-przewlekłe zaparcia
Choroby przewlekłe niezakaźne (cywilizacyjne)
Średnia długość życia i umieralność są podstawowymi wyróżnikami do oceny stany zdrowia społeczeństwa. Przed stu laty z powody chorób infekcyjnych i wysokiej umieralności niemowląt średnia długość życia.....
Przedłużenie życia w przypadku prawidłowo prowadzonej profilaktyki leczenia wynosi:
- w raku szyjki macicy- 21 lat
- w raku jelita grubego - 12lat
-w raku prostaty - 16 lat
- w chorobie wieńcowej- 14 lat
- w cukrzycy- 25 lat
W latach 50-tych ogromnym problemem medycznym była choroba Heinego Medina. Do czasu wprowadzeni szczepień choroba ta zbierała obfite żniwo śmierci trwałego kalectwa. Jego ofiarą padł m.in. przyszły prezydent USA Roosvelt.
Choroby przewlekłe niezakaźne( cywilizacyjne civis- obywatel, civitas- społeczeństwo)
(szeroko rozpowszechnione w społeczeństwie, będące skutkiem rozwoju cywilizacyjnego i zmiany stylu życia: główne przyczyny zgonów)
Czynniki przyczyniające się do rozwoju tych chorób:
stałe napięcie układu nerwowego, intensywne życie psychiczne, stresy, siedzący tryb życia, niewłaściwe odżywanie, zanieczyszczenia środowiska naturalnego, szkodliwe warunki pracy.
Najważniejsze choroby przewlekłe niezakaźne:
-układu krążenia (miażdżyca tętnic, CHNS, udary mózgowe, nadciśnienie tętnicze),
-nowotwory złośliwe(nieswoiste choroby układu oddechowe(przewlekła obturacyjna choroba płuc [ograniczenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe], dychawica oskrzelowa,
-choroby przemiany materii (cukrzyca, osteoporoza),
-choroby przewodu pokarmowego związane z błędami odżywania i nadmiernym piciem alkoholu (marskość wątroby),
-choroby reumatyczne,
-zaburzenia psychiczne (zaburzenia psychosomatyczne, nerwice, depresje, uzależnienia.
W ostatnich latach pojawia się dążenie do położenia większego nacisku na promocje zdrowia i profilaktykę tych chorób. Podstawowym dokumentem ukierunkowanym na promocje zdrowa profilaktykę Narodowy Program Zdrowia.