Opieka farmaceutyczna w niewydolności serca

Niewydolność serca - definicje

• Jest to niemożność zapewnienia przez serce potrzebnej organizmowi objętości minutowej przy zachowaniu prawidłowego ciśnienia późnorozkurczowego

• WHO: niezdolność mięśnia sercowego do wystarczającego zaopatrywania organizmu w krew, a tym samym w odpowiednią ilość tlenu, gwarantującą przemianę materii zarówno w warunkach spoczynku jak i przy obciążeniu.

• Niewydolność serca NYHA: Niewydolność mięśnia sercowego to zespół objawów, obejmujący duszność oraz zmęczenie i/lub retencję płynów, którego podłoże stanowią zaburzenia pracy serca.

• niewydolność serca jest zespołem klinicznym o zróżnicowanej etiologii

Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne definicja

• definiuje się klinicznie jako zespół typowych objawów (tabela) będących wynikiem nieprawidłowości budowy lub czynności serca, która powoduje niezdolność serca do dostarczania tlenu w ilości pokrywającej zapotrzebowanie metaboliczne tkanek pomimo prawidłowych (lub tylko kosztem zwiększonych) ciśnień napełniania.

TYPOWE OBJAWY PODMIOTOWE

objawy podmiotowe

typowe

mniej typowe

Typowe objawy przedmiotowe

objawy przedmiotowe

bardziej swoiste

mniej swoiste

Do rozpoznania NS ze zmniejszoną frakcją wyrzutową (heart failure with reduced ejection fraction - HF-REF) tzw. NS skurczowa

konieczne jest spełnienie 3 warunków:
1) objawy podmiotowe typowe dla NS
2) objawy przedmiotowe typowe dla NS
3) zmniejszona frakcja wyrzutowa lewej komory (left ventricular ejection fraction - LVEF) - za zmniejszoną LVEF na ogół uznaje się wartości ≤35%, aczkolwiek wartości 35-50% stanowią "szarą strefę" i najprawdopodobniej oznaczają lekką dysfunkcję skurczową.

Do rozpoznania NS z zachowaną frakcją wyrzutową (heart failure with preserved ejection fraction - HF-PEF) tzw. NS rozkurczowa

konieczne jest spełnienie 4 warunków:
1) objawy podmiotowe typowe dla NS
2) objawy przedmiotowe typowe dla NS
3) prawidłowa lub tylko nieco zmniejszona LVEF i nieposzerzona lewa komora
4) przerost lewej komory lub powiększenie lewego przedsionka, i/lub dysfunkcja rozkurczowa lewej komory.

Dysfunkcja skurczowa lewej komory

U chorych, u których nigdy nie występowały typowe objawy przedmiotowe lub podmiotowe NS, rozpoznaje się bezobjawową dysfunkcję skurczową lewej komory.

Dodatkowe określenia

Przewlekła - NS występującą od pewnego czasu często.

Stabilna – NS u leczonych chorych, u których objawy podmiotowe i przedmiotowe nie zmieniają się istotnie przez co najmniej miesiąc

Dekompensacja

Jeśli przewlekła stabilna NS ulega pogorszeniu, chorego można określić jako zdekompensowanego;

stan ten może się rozwinąć nagle (ostro) i zwykle prowadzi do hospitalizacji, co ma istotne znaczenie rokownicze.

NS de novo

Świeża (de novo) NS może się ujawnić w sposób ostry, na przykład w następstwie świeżego zawału serca, lub podostry (stopniowy), na przykład u chorego z bezobjawową dysfunkcją serca, często o nieznanym czasie trwania i może się utrzymywać lub ustąpić (chory może być skompensowany).

zastoinowa NS

w odniesieniu do ostrej lub przewlekłej NS z cechami zastoju (tzn. zatrzymywania sodu i wody).

Ostra niewydolność serca (ONS)

Szybkie wystąpienie lub zmianę objawów podmiotowych i przedmiotowych NS.

Jest to stan zagrażający życiu, który wymaga natychmiastowej pomocy medycznej i zwykle prowadzi do przyjęcia do szpitala w trybie pilnym.

ONS jest wynikiem

nasilenia wcześniej rozpoznanej NS (ze zmniejszoną lub zachowaną LVEF). U takich chorych często stwierdza się oczywisty czynnik wywołujący (np. arytmię lub zaprzestanie leczenia moczopędnego u chorych z NS ze zmniejszoną LVEF; przeciążenie objętościowe lub ciężkie nadciśnienie tętnicze u chorych z NS z zachowaną LVEF).
Czynniki, które zwykle prowadzą do szybkiego pogorszenia NS:
1) szybka arytmia, ciężka bradykardia, zaburzenie przewodzenia
2) ostry zespół wieńcowy (OZW)
3) mechaniczne powikłanie OZW (np. pęknięcie przegrody międzykomorowej, pęknięcie struny ścięgnistej zastawki mitralnej, zawał prawej komory

Przyczyny NS

ChNS może skutkować zawałem mięśnia sercowego. W wyniku niedokrwienia serca dochodzi do jego niedotlenienia, a co za tym idzie uszkodzone zostają kardiomiocyty. Jeśli pacjent przeżyje zawał, może to skutkować rozwojem niewydolności serca.

Innymi przyczynami niewydolności serca są wady zastawkowe (10%), które obejmują zwężenie lub niedomykalność zastawek: mitralnej, aortalnej, trójdzielnej i płucnej.

Za 10% przypadków występowania niewydolności serca odpowiedzialne są kardiomiopatie (uwarunkowane genetycznie i nie uwarunkowane genetycznie np. nabyte).

Pozostałe przyczyny

migotanie przedsionków; arytmia;

substancje toksyczne (leki, alkohol, kokaina, kobalt, rtęć, arszenik);

choroby przebiegające z zaburzeniami stężenia hormonów: cukrzyca, zespół Cushinga, niedoczynność lub nadczynność tarczycy, niewydolność kory nadnerczy, nadmiar somatotropiny, guz chromochłonny nadnerczy;

zaburzenia odżywania: otyłość, wyniszczenie, niedobory: tyraminy, karnityny, selenu;

choroby przebiegające z naciekaniem tkanek: hemochromatoza, sarkoidoza, amyloidoza, choroby tkanki łącznej;

uszkodzenie serca w wyniku infekcji wirusowej;

zakażenie wirusem HIV;

skrajna niewydolność nerek;

radiacja i chemioterapia w leczeniu nowotworów .

Patofizjologia

najczęstsze przyczyny to ch. n. s. i źle kontrolowane nadciśnienie tętnicze – odpowiadają za około 90% przypadków PNS

w patogenezie PNS istotną rolę odgrywają mechanizmy kompensacyjne, służące utrzymaniu pojemności minutowej i perfuzji życiowo ważnych narządów w sytuacji zmniejszonego rzutu minutowego serca

UWAGA

przyczyny rozwoju niewydolności serca jak choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie, otyłość i cukrzyca, które są chorobami ściśle związanymi ze stylem życia.

Można im zapobiegać poprzez modyfikację elementów stylu życia na przykład poprzez zmianę nawyków żywieniowych, zwiększenie aktywności fizycznej, niepalenie tytoniu, utrzymywanie BMI na poziomie mniejszym niż 30.

Określenia stanu pacjentów z NS

Do określenia stanu czynnościowego chorych z NS używa się klasyfikacji NYHA

Do określenia ciężkości stanu chorego po świeżym zawale serca używa się klasyfikacji Killipa

Klasyfikacja niewydolności serca wg NYHA

Klasa I – wydolność wysiłkowa bez ograniczeń. Zwykły wysiłek fizyczny nie powoduje większego zmęczenia, duszności ani kołatania serca.

Klasa II – niewielkie ograniczenie aktywności fizycznej. Pacjent nie ma dolegliwości w spoczynku, ale codzienna aktywność, jak toaleta, ubieranie się, powoduje zmęczenie, kołatanie serca lub duszność.

Klasa III – znaczne ograniczenie aktywności fizycznej.
Pacjent nie ma dolegliwości w spoczynku, ale nawet niewielka aktywność, np. czesanie, mycie zębów, powoduje wystąpienie objawów.

Klasa IV – każda aktywność fizyczna powoduje dolegliwości. Objawy pojawiają się nawet w czasie spoczynku, a każda aktywność zwiększa dolegliwości.

Klasyfikacja Klippa

Diagnostyka – badania zalecane

Zaleca się wykonanie:
1) echokardiografii przezklatkowej - w celu oceny budowy i czynności serca, w tym czynności rozkurczowej, oraz pomiaru LVEF dla rozpoznania NS,
2) EKG - w przypadku całkowicie prawidłowego EKG skurczowa NS jest mało prawdopodobna.

Badania zalecane

badania biochemiczne krwi

stężenie sodu, potasu, wapnia, mocznika, kreatyniny, bilirubiny, ferrytyny

aktywności enzymów wątrobowych

parametrów czynności tarczycy

badania pełnej morfologii krwi - w celu wykrycia niedokrwistości (która może być przyczyną objawów podmiotowych i przedmiotowych występujących u chorego, a także może nasilać NS) oraz uzyskania informacji o znaczeniu rokowniczym.

Należy rozważyć wykonanie:

oznaczenia stężenia peptydu natriuretycznego - w celu wykluczenia innych przyczyn duszności (jeśli stężenie jest mniejsze od progu wykluczenia, NS jest bardzo mało prawdopodobna) oraz uzyskania informacji o znaczeniu rokowniczym. Proponowane wartości decyzyjne w diagnostyce przewlekłej NS:
- BNP <35 pg/ml, NT-proBNP <125 pg/ml i prawidłowy EKG - NS mało prawdopodobna
- BNP ≥125 pg/ml, NT-proBNP ≥125 pg/ml - należy wykonać badanie echokardiograficzne.
Proponowane wartości decyzyjne w diagnostyce NS u chorych z ostrą dusznością:
- BNP <100 pg/ml, NT-proBNP <300 pg/ml, MR-proANP <120 pmol/l - NS mało prawdopodobna
- BNP ≥100 pg/ml, NT-proBNP ≥300 pg/ml - należy wykonać badanie echokardiograficzne.

radiogramu (RTG) klatki piersiowej - w celu wykrycia lub wykluczenia pewnych chorób płuc

Niewydolność serca Sytuacja epidemiologiczna

Europa Zachodnia - ok. 6,5-10 milionów chorych;

Polska - ponad 1 milion chorych;

75-87% przypadków niewydolności serca w Polsce ma etiologię niedokrwienną na tle miażdżycy.

Średni wiek chorego z niewydolnością serca w Europie wynosi 74 lata.

Badanie Improvement of Heart Failure Survey wykazało, że w krajach Europy Wschodniej i Centralnej chorzy z niewydolnością serca byli młodsi o 5-10 lat od chorych w Europie zachodniej.

Średni wiek pacjenta z rozpoznaną niewydolnością serca w Polsce wynosi 68 lat.

Leczenia farmakologiczne skurczowej NS

Leczenie farmakologiczne NS skurczowa NYHA i i NYHA II

Leczenie farmakologiczne NS skurczowa NYHA i i NYHA II

Opieka farmaceutyczna w NS

Porady dotyczące farmakoterapii

Porady dotyczące samoopieki (samozarządzania) w tym niefarmakologicznych metod leczenia

Niefarmakologiczne aspekty poradnictwa

• Prawidłowa masa ciała

• Zmiana diety

• Eliminacja soli z diety

• Aktywność fizyczna

• Abstynencja alkoholowa

• Nieużywanie nikotyny

• Zmniejszenie stresu

Edukacja chorych z niewydolnością serca

1) przyczynę niewydolności serca i występowania dolegliwości
2) ważne czynniki rokownicze i podejmowanie realistycznych decyzji
3) monitorowanie objawów podmiotowych i samoleczenie
a) monitorowanie i rozpoznawanie objawów
b) codzienne ważenie i rozpoznawanie szybkiego przybierania na wadze
c) jak i kiedy powiadamiać lekarza
d) zwiększanie dawki diuretyku lub poinformowanie lekarza w przypadku nasilenia duszności

5 zasad udzielania porad wg europejskich Izb Aptekarskich

Czy znają już Państwo te leki?

Pytanie wyjściowe do wyjaśnienia: czy lek jest przepisany po raz pierwszy, jakie są wskazania do stosowania danego leku, jakie jest działanie leku, korzyści dla pacjenta wynikające ze stosowania leku

Farmaceuta powinien zadać pytanie o chorobę i powód przyjmowania leku.

Przekazać informacje na temat działania i szybkości wchłaniania.

Korzyści z wchłaniania leku.

Czy dodatkowo przyjmuje Pan(i) jakieś leki?

Środki przeciwbólowe nlpz mogą zwiększać ciśnienie tętnicze, zwłaszcza jeśli są przyjmowane dłużej niż przez 2 tyg. lub w dużych dawkach.

Preparaty potasu razem a lekami moczopędnymi oszczędzającymi potas lub inhibitorami ACE/AT1 zwiększają stężenie potasu

„Czy wie Pan(i) jak należy przyjmować leki?”

Wyjaśnienie kwestii dawkowania leków i prawidłowego ich przyjmowania.

Należy się upewnić, że pacjent wie jak w nagłym przypadku prawidłowo zastosować preparat. (tabletki podjęzykowe, aerozol lub kapsułki do rozgryzienia).

Jak toleruje Pan(i) leki?

Jakie są efekty terapii (np. czy nastąpiła poprawa jakości życia przy NS)

Działania niepożądane np. zimne dłonie przy beta-blokerach

Czy ma Pan(i) możliwość wspomagania leczenia i oceny jego efektów?

Kwestia działań niefarmakologicznych

Kontrola ciśnienia tętniczego tętna i masy ciała.

Porady przy wydawaniu leków moczopędnych

Pętlowe leki moczopędne (najsilniej działająca grupa leków) – NS NYHA I i II z retencją płynów i NYHA III i IV

Efekt furosemidu obserwowany jest po 30-60 min. a max. działanie osiągane jest po 2-3 godzinach.

Działanie torasemidu występuje nieco później i utrzymuje się dłużej NS

Furosemid należy stosować rano na czczo – optymalne działanie

Substancja czynna wrażliwa na światło –przechowywać w ciemności

Pętlowe leki moczopędne działania niepożądane

Hipokaliemia (uwaga przy NS)

Utrata wapnia (uwaga przy osteoporozie) – konieczność sulementacji Ca

Obniżenie tolerancji glukozy (↑ zapotrzebowania na insulinę)

↑ stęż TG, LDL i VLDL

↑ kwasu moczowego – dna moczanowa

Zaparcia, wymioty, nudności

Suchość w ustach, uczucie pragnienie

Interakcje

↓ stęż. K - ↑ wrażliwości na digoksynę

Uzależnienie od środków przeczyszczających – razem z PLM hipokaliemia

↑ nefrotoksyczności i ortotoksyczności aminoglikozydów

NLPZ zmniejszają działanie moczopędne

Łączne podanie NLPZ i diuretyków pętlowych, szczególnie furosemidu ( w najmniejszym stopniu torsemidu) pobudza wytwarzanie prostaglandyn, które zwiększają przepływ nerkowy i diurezę, lecz powodują zahamowanie transportu elektrolitów w części wstępującej pętli nefronu – zaburzenia elektrolitowe.

Wzmacnianie działania leków przeciwnadciśnieniowych

Tiazydy
Działania niepożądane

Hipokaliemia (uwaga NS)

Hiperkalcemia

Utrata magnezu

Zwiększenie krzepliwości krwi przy silnym odwodnieniu

Obniżenie tolerancji glukozy (↑ zapotrzebowania na insulinę)

↑ stęż TG, LDL i VLDL

↑ kwasu moczowego – dna moczanowa

Zaparcia, wymioty, nudności

Suchość w ustach, uczucie pragnienie

Tiazydy
Interakcje

↓ stęż. K - ↑ wrażliwości na digoksynę

Uzależnienie od środków przeczyszczających – razem z PLM hipokaliemia

NLPZ z tiazydami nie zmniejszają działania moczopędnego, lecz redukują ich działanie hipotensyjne.

Wzmacnianie działania leków przeciwnadciśnieniowych

Tiazydy

Hydrochlorotiazyd stosuje się w czasie śniadania

Stosowanie preparatów łączonych u pacjentów kardiologicznych poprawiają przestrzeganie zaleceń.

Leki moczopędne oszczędzające potas
Działania niepożądane

Hiperkaliemia

Bóle głowy, senność

Zaburzenia żołądkowo-jelitowe, nudności i wymioty

Spironolakton: zaburzenia potencji i ginekomastia u mężczyzn, brak miesiączki u kobiet, wahania nastroju

Leki moczopędne oszczędzające potas - interakcje

Inhibitory ACE/blokery receptora AT1 zwiększają retencję potasu

Preparaty z potasem i NLPZ ↑ stęż. K –hiperkaliemia

NLPZ – retencja sodu - ↓ działanie moczopędne

↑ stęż. K - ↓ działanie glikozydów nasercowych

Ostawianie leków moczopędnych

U pacjentów z NS powinno następować poprzez stopniowe zmniejszanie dawki , ponieważ nagłe odstawienie może prowadzić do ostrego pogorszenia stanu pacjenta i obrzęku płuc.

Porady dotyczące beta-blokerów

Do stosowania w NS dopuszczono:

bisoprolol, karwedilol, metoprolol, nebiwolol

W NS dawkuje się bardzo ostrożnie. Dawkę podwaja się po 14 dniach, ale tylko wtedy gdy dotychczasowa dawka jest dobrze tolerowana

Stopniowe odstawianie ponieważ przy długotrwałej terapii gęstość β1 wzrasta – przy nagłym odstawieniu leków może dojść do drastycznego wzrostu ciśnienia lub ataków dławicy piersiowej.

Przyjmuje się rano po przebudzeniu

Inhibitory ACE

Są lekami pierwszego rzutu w nadciśnieniu i NS (hamowanie przebudowy serca)

W NS zaczyna się od dawki minimalnej, często poniżej dawki skutecznej, a następnie zwiększa powoli w odstępach co najmniej 2 tyg.

Leki neutralizujące zmniejszają wchłanianie.

NLPZ i inhibitory ACE

NLPZ osłabiają działanie inhibitorów ACE – najsilniej indometacyna i naproksen, słabiej ibuprofen i diklofenak.

Stosowanie obu grup leków zwiększa ryzyko hiperkaliemii, szczególnie osoby z upośledzoną funkcją nerek.

Ponadto, takie skojarzenie leków u pacjentów z cukrzycą, leczonych pochodnymi sulfonylomocznika i/lub metforminą zwiększa ryzyko poważnej hipoglikemii.

Beta-blokery

Przyjmuje się zazwyczaj rano po przebudzeniu jeśli ciśnienie wieczorem wzrośnie lekarz może przepisać także wieczorną dawkę.

Na początku lek powoduje nieco większe niż na początku zmęczenie, ponieważ organizm musi się przyzwyczaić do niższego ciśnienia tętniczego.

Hamują glikolizę – opóźnienie wzrostu poziomu glukozy – w połączeniu z insuliną i lekami HG może wywołać hipoglikemię. Uważać na oznaki niedocukrzenia!!

Możliwe niedocukrzenie może być nie rozpoznane ponieważ maskowane są sygnały ostrzegawcze takie jak drżenie i kołatanie serca.

Razem z NLPZ mogą ograniczać pracę płuc poprzez zahamowanie syntezy prostaglandyn.

Działania niepożądane

Kaszel odruchowy

Hiperkaliemia

Omdlenia ortostatyczne

Bóle i zawroty głowy

Nudności i wymioty

Obrzęk naczynioruchowy

Blokery receptora AT1

Zmniejszają procesy przebudowy mięśnia sercowego.

Działanie kardio- i nefroprotekcyjne

Działanie niepożądane porównywalne z inhibitorami ACE ale występują rzadziej

Działania niepożądane: hiperkaliemia, ↑ próby wątrobowe, infekcje dróg oddechowych, objawy grypopodobne, bóle i zawroty głowy

Omdlenia ortostatyczne !!!

Blokery receptora AT1

Powinno się popijać wodą.

Nie wolno popijać sokiem grejpfrutowym, gdyż może to powodować zawroty głowy i „mroczki” przed oczami.

Grejpfrut zwiększa stężenie leku we krwi – silny spadek ciśnienia.

Glikozydy nasercowe

Wykazują niewielkie spektrum terapeutyczne. Przy 1,5-3 krotnie przekroczonej dawce występują toksyczne działania niepożądane.

Należy dokładnie przestrzegać zaleceń.

Działania niepożądane

Arytmie

Bóle głowa, zmęczenie

Dolegliwości żołądkowo-jelitowe

Zaburzenia widzenia

Oznaki przedawkowania: splątanie, omamy, osłabienie mięśni, wymioty

Glikozydy nasercowe

Przy ich stosowaniu należy uzgodnić z lekarzem stosowanie innych leków.

Substancje, które obniżają stężenie potasu zwiększają wrażliwość na glikozydy nasercowe i odwrotnie.

Beta-blokery zwiększają działania kardiodepresyjne glikozydów.

Zaburzenia rytmu serca nasilają się wskutek jednoczesnego przyjmowania trójcyklicznych leków przeciwdepresyjnych, teofiliny.

Udział pacjenta w leczeniu

„Samozarządzanie” stanowi podstawę
w sukcesie w leczeniu niewydolności serca i ma znaczący wpływ na nasilenie objawów, jakość życia, zachorowalność i rokowanie.

Zaleca się edukację pacjentów przez wykwalifikowany personel medyczny w celu poprawy jakości życia pacjenta.

Materiały pomocne w szkoleniu można znaleźć np. na stronie internetowej utworzonej przez Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne www.heartfailurematters.org

Główne tematy zalecane w edukacji pacjentów z niewydolnością serca

Jakość żywienia w HF Sytuacja na świecie

Spożycie odpowiadające zaleceniom stwierdza się:

wapnia -u 13% badanych,

magnezu – u 10%,

kwasów omega-3 - tylko u 2%,

błonnika pokarmowego u 4% badanych.

Witamina D a ryzyko choroby niedokrwiennej serca

Badanie objęło 1739 osób, średnia wieku 59 lat, 5 lat obserwacji.

Niskie stężenie witaminy D we krwi zwiększa ryzyko zawału serca, niewydolności serca o 62%.

Jakość żywienia w HF Sytuacja na świecie

ponad 50% pacjentów z niewydolnością serca wykazuje nieprawidłowe spożycie wapnia, magnezu, kwasu foliowego, witaminy D i E.

Women’s Health Initiative Observational Study (WHI-OS) - 93676 kobiet w wieku 50-79 lat.

Porównano 5 kategorii spożycia ryb <1/mieś.,

1-3/mieś., 1-2/tydzień, 3-4/tydzień oraz >5/tydzień.

Pieczone i gotowane ryby w ilości >5/tydzień powodują 30% redukcję ryzyka niewydolności serca u kobiet po menopauzie [(HR) 0.70 (95% CI: 0.51, 0.95)]

U kobiet spożywających smażone ryby w ilości >1porcji/tydzień, ryzyko niewydolności serca wzrasta o 48% [HR - 1.48 (95% CI: 1.19, 1.84)]

Zalecenia żywieniowe ESC

podaży płynów - dotyczy przede wszystkim pacjentów z ciężkimi objawami niewydolności serca, a zwłaszcza z hyponatremią;

podaży sodu - ograniczenie ilości sodu w diecie u pacjentów z objawową niewydolnością serca ma na celu zapobieganie retencji płynów; w tym celu należy nauczyć pacjenta, które produkty żywnościowe zawierają duże ilości sodu;

kontrola masy ciała – przede wszystkim, jako wskaźnika retencji płynów, ponieważ przyrost masy ciała jest często związany z pogorszeniem stanu pacjenta.

kontrola spożycia alkoholu ze względu na wywoływanie ujemnego efekt inotropowego i możliwości podwyższania ciśnienie krwi oraz ryzyka arytmii.

Zaleca się ograniczanie spożycie alkoholu do 10-20g/dobę, czyli 1-2 kieliszków wina.

Na

Według Heart Failure Society of America podaż sodu powinna być ograniczona do 2-3 g/ dzień- dotyczy to pacjentów z objawami klinicznymi NS i pacjentów, którzy mają zmniejszoną frakcję wyrzutową lewej komory lub zachowaną frakcję wyrzutową lewej komory.

W przypadku pacjentów, których stopień nasilenia choroby można określić jako średni lub ciężki, podaż sodu powinna zostać ograniczona do mniej niż 2 g/dzień.

Pacjenci z niewydolnością serca powinni pamiętać o tym, że przetworzone produkty zawierają więcej soli w porównaniu ze świeżymi produktami- przykładowo 100 g świeżego zielonego groszku zawiera 0,005 g soli, podczas gdy 100 g groszku konserwowego zawiera 0,45 g soli.

Płyny

Ograniczenie do 1,5-2 l dziennie można rozważyć u chorych z ciężką niewydolnością serca - w celu zmniejszenia objawów podmiotowych i zastoju.

Rutynowe ograniczanie picia płynów u wszystkich chorych z lekkimi lub umiarkowanymi objawami podmiotowymi prawdopodobnie nie przynosi korzyści.

Ograniczenie picia płynów uzależnione od masy ciała (30 ml/kg mc., 35 ml/kg mc. u chorych ważących >85 kg) może wiązać się z mniejszym pragnieniem.

Ograniczenie picia płynów hipotonicznych może skorygować hiponatremię.

Masa ciała

Zmniejszenie masy ciała zalecane jest u osób otyłych czyli takich, których BMI jest większe bądź równe 30.

Pacjenci ci powinni zostać poinformowani jak skutecznie zmniejszyć masę ciała, tak by ich BMI zawierało się w przedziale 25- 29,9. Może to doprowadzić do poprawy ich samopoczucia, zahamować rozwój choroby i złagodzić jej objawy.

u osób, które cierpią na umiarkowana lub ciężką niewydolność serca, niezalecane jest zmniejszanie masy ciała, gdyż może to prowadzić do niezamierzonej utraty masy ciała, a w rezultacie do wyniszczenia.

Jako wyniszczenie definiuje się utratę ponad 6% masy ciała w ciągu pół roku.

Wyniszczenie wiąże się z gorszym rokowaniem pacjentów.

BMI a rokowanie

Większość badań wskazuje na związek wskaźnika BMI (body mass index) ze śmiertelnością w grupie pacjentów z niewydolnością serca.

Wykazano, że nadwaga i otyłość wiąże się z niższą śmiertelnością w tej grupie pacjentów. Zjawisko to jest nazywane paradoksem otyłości.

Kontrola masy ciała

Pacjenci powinni dokonywać codziennej kontroli masy ciała w tym samym momencie (na przykład po wstaniu z łóżka, oddaniu moczu a przed ubraniem się), by zachować jednolitość warunków, w których wykonywane były pomiary.

Wyniki powinni zapisywać w specjalnych dzienniczkach.

W przypadku gdy masa ciała zwiększy się o więcej niż 2 kg w ciągu 3 dni może być wskazane zastosowanie większej dawki diuretyków- w celu ewentualnej zmiany w dawkowaniu leków chory powinien skontaktować się z personelem medycznym.

Ważne jest też, by pacjenci sami nie zwiększali stosowanych dawek diuretyków, gdyż może to prowadzić do nadmiernego spadku ilości płynów w organizmie

Wytyczne BTD

Wytyczne Brytyjskiego Towarzystwa Dietetycznego wskazują na to, że zdrowa dieta każdego człowieka powinna zawierać dziennie przynajmniej 5 porcji warzyw i owoców. Jako porcja warzyw lub owoców uznawane jest 80 g warzyw lub owoców lub 150 ml 100% soku.

W przypadku pacjentów z niewydolnością serca, którzy przyjmują diuretyki i są poddani restrykcyjnej diecie, powinna zostać rozważona suplementacja diety preparatami multiwitaminowymi.

ALKOHOL

Alkohol może wywoływać ujemny efekt inotropowy oraz podwyższać ciśnienie krwi, zwiększać ryzyko arytmii.

umiarkowane picie alkoholu - abstynencję zaleca się u chorych z kardiomiopatią alkoholową;

u pozostałych chorych zaleca się picie nie więcej niż 2 jednostek dziennie u mężczyzn i 1 jednostki dziennie u kobiet (1 jednostka to 10 ml czystego alkoholu, np. 1 kieliszek wina, pół kufla piwa i 1 kieliszek wódki)

Pacjenci z NS i zaburzeniami lipidowymi - Zalecenia TLC

CELE DIETETYCZNE W LECZENIU HIPERLIPIDEMII

1. Ograniczenie spożycia tłuszczu poniżej 25-30% energii diety

2. Zwiększenie proporcji tłuszczów wielonienasyconych do nasyconych

3. Zwiększenie spożycia błonnika pokarmowego do 35 g dziennie

4. Ograniczenie spożycia cholesterolu poniżej 200mg dziennie

5. Zwiększenie spożycia węglowodanów złożonych do 55% energii diety

6. Redukcja nadwagi

7. Umiarkowane spożycie soli

8. Unikanie nadmiaru alkoholu

Podróże i wypoczynek

przygotowanie podróży i aktywności rekreacyjnych zależnie od wydolności fizycznej

posiadanie podczas podróży spisanej historii choroby i wykazu aktualnie przyjmowanych leków oraz zapasu leków

monitorowanie i dostosowanie podaży płynów, szczególnie w czasie podróży samolotem i w gorącym klimacie

uświadomienie niepożądanych reakcji po ekspozycji na słońce w przypadku przyjmowania niektórych leków (np. amiodaronu)

aktywność seksualna

chorzy w stanie stabilnym mogą podejmować normalną aktywność seksualną, która nie wywołuje dolegliwości

szczepienia

szczepienie przeciwko grypie i zakażeniom pneumokokowym zgodnie z lokalnymi wytycznymi

Inne aspekty

zaburzenia snu i oddychania

zapobieganie poprzez zmniejszenie masy ciała u chorych otyłych, zaprzestanie palenia tytoniu i picia alkoholu

aspekty psychospołeczne
uświadomienie, że u chorych z NS często występują objawy depresji i zaburzenia czynności poznawczych oraz że ważne jest wsparcie społeczne