WYROBY MEDYCZNE
I ICH WYKORZYSTANIE W ZESPOLE METABOLICZNYM

• Kryteria rozpoznania ZM PL

zwiększony obwód pasa ≥80 cm u kobiet i ≥94 cm u mężczyzn

zwiększone stężenie triglicerydów ≥150 mg/dl (1,7 mmol/l) lub stosowanie leków zmniejszających ich stężenie (fibraty, kwas nikotynowy, duże dawki kwasów tłuszczowych omega-3)

zmniejszone stężenie cholesterolu HDL <50 mg/dl (1,3 mmol/l) u kobiet i <40 mg/dl (<1,0 mmol/l) u mężczyzn lub stosowanie leków zwiększających jego stężenie (fibraty i kwas nikotynowy)

podwyższone ciśnienie tętnicze skurczowe ≥130 mm Hg i/lub rozkurczowe ≥85 mm Hg lub stosowanie leków hipotensyjnych u pacjenta z dodatnim wywiadem w kierunku nadciśnienia tętniczego

• zwiększone stężenie glukozy na czczo ≥100 mg/dl (5,6 mmol/l) lub stosowanie leków hipoglikemizujących.

• Wskaźnik BMI

BMI = masa ciała (wyrażona w kg) / [wzrost(wyrażony w m)]²

BMI <18,5 - niedobór masy ciała;

BMI 18,5-24,9 - prawidłowa masa ciała;

BMI 25,0-29,9 – nadwaga;

BMI 30,0-39,9 – otyłość;

BMI>40 –otyłość olbrzymia

Otyłość brzuszna

Obwód talii

• Europa M > 94 cm, K > 80 cm

• USA M > 102 cm, K > 88 cm

WHR

• otyłość androidalna - centralna - brzuszna

• (WHR u kobiet >0,8; u mężczyzn >1,0)

• otyłość gynoidalna - obwodowa - pośladkowo-udowa

(WHR u kobiet < 0,8; u mężczyzn < 1,0)

WHR - stosunek obwodu w talii do obwodu w biodrach

Metoda Body Impendance Analysis (BIA)

• Jest oparta na prawie Ohma

• Wykorzystuje pomiar prądu elektrycznego w organizmie i wykorzystaniu różnej przewodności elektrycznej masy tkanki tłuszczowej i tkanki beztłuszczowej.

• Masa beztłuszczowa charakteryzuje się większą ilością elektrolitów i lepszym przewodnictwem niż tkanka tłuszczowa.

Umożliwia

• Ocenę składu ciała

• Ocenę stanu odżywienia

• Poznanie różnic między różnymi grupami (wiek, płeć, populacja)

• Poznanie wpływu niektórych czynników (chorób, wysiłku fizycznego, odchudzania) na zmiany poszczególnych komponentów ciała.

• Kontrolę zmian składu ciała w przebiegu choroby i leczenia, treningu, odchudzania

BIA - Co określamy?

• BF - masa tkanki tłuszczowej

• TBW – zawartość wody

• FFM – beztłuszczowa masa ciała

• BCM – masa komórkowa

wskazuje przede wszystkim na masę mięśni i organów wewnętrznych (z wyłączeniem tkanki tłuszczowej)

Przydatność

• W praktyce dietetyka, lekarza prawidłowo wykonane badanie BIA w połączeniu z indywidualną dietą i odpowiednimi ćwiczeniami może stanowić bazę dla zapobiegania i leczenia chorób cywilizacyjnych, takich jak: nadwaga, otyłość, cukrzyca, nadciśnienie czy też choroby układu krążenia.

• Przydatna w opiece farmaceutycznej pacjentów z otyłością.

Prawidłowy pomiar BIA

• Pomiaru nie należy wykonywać wcześniej niż 4 godziny po posiłku (najlepiej wykonywać na czczo), ponieważ impedancja spada o 5–15 Ω przez 2–4 godzin po spożyciu posiłku.

• Ogromne znaczenie dla prawidłowego wyniku pomiaru ma także dokładne zmierzenie wzrostu osoby badanej. Błąd rzędu 2,5 cm może spowodować zmianę wyniku TBW o 1 litr, a wymagana dokładność to 0,5 cm.

• Unikać wykonywania badania we wszelkich okolicznościach, które mają wpływ na zaburzenie równowagi płynów w organizmie:

  • ćwiczenia fizyczne (konieczny jest odstęp co najmniej kilku godzin, a najlepiej dwunastogodzinny),

  • spożywanie alkoholu, zażywanie leków diuretycznych,

  • obrzęki,

  • cykl menstruacyjny.

• Oczekiwana zawartość % tłuszczu

• Zawartość wody w ustroju

• Zasady prawidłowego pomiaru ciśnienia tętniczego.

1. Przed pomiarem odpocznij co najmniej 5 minut.

2. Nie wykonuj pomiaru po intensywnym wysiłku.

3. Na ok. 30 min przed pomiarem nie jedz obfitych posiłków, nie pij kawy ani alkoholu, nie pal papierosów.

4. Mierz ciśnienie w pozycji siedzącej lub leżącej.

5. Mankiet aparatu załóż na ramię tak aby znajdował się na poziomie serca.

6. zdjąć wszystkie części garderoby, które uciskają rękę, na której wykonujemy pomiar.

7. Następnie lekko zgiętą rękę należy umieścić na stabilnym podłożu. Potem wypełniamy mankiet powietrzem.

8. Nie należy pompować powietrza ręką, na której dokonujemy pomiaru. Aparaty automatyczne zrobią to za nas i po prostu pokażą wynik. W przypadku tych tradycyjnych należy po napompowaniu przyłożyć stetoskop w dole łokciowym i powoli spuszczać powietrze z mankietu. Pierwszy ton oznacza ciśnienie skurczowe a ostatni rozkurczowe.

• Wykonaj przynajmniej dwa pomiary oddzielone 1-2 minutową przerwą, jeśli ich wyniki znacznie różnią się wykonaj kolejne pomiary, jako ostateczny wynik przyjmij średnią arytmetyczną z pomiarów.

• Wyniki z każdego dnia należy zapisywać w dzienniczku, powinnyśmy też uwzględnić w nim godzinę pomiaru.

• Ważne jest też, aby nie rozmawiać podczas pomiaru, a także nie ruszać ręką, na której mierzymy ciśnienie, ponieważ może to wpłynąć na wynik.

• Jeżeli chcemy zmierzyć ciśnienie drugi raz na tej samej ręce, trzeba odczekać 5-10 minut.

Na którym ramieniu należy mierzyć ciśnienie tętnicze?

• Wartości ciśnienia tętniczego na obu ramionach mogą się różnić – dlatego podczas pierwszej konsultacji lekarskiej należy wykonać pomiar ciśnienia na prawym i lewym ramieniu.

• Prawidłowo różnica ciśnień po obu stronach dla ciśnienia skurczowego nie powinna przekraczać 20 mmHg a dla ciśnienia rozkurczowego 10 mmHg.

• W przypadku wyższej różnicy należy skonsultować się z lekarzem.

• Ważne jest aby zawsze kolejne pomiary ciśnienia wykonywać na tym ramieniu, na którym ciśnienie tętnicze było wyższe.

• Rodzaje ciśnieniomierzy

1) MECHANICZNE - konieczne jest w ich przypadku ręczne napompowanie mankietu i odsłuchiwanie tonów nad tętnicą ramieniową, poniżej założonego mankietu, za pomocą słuchawek lekarskich. Ze względu na trochę bardziej skomplikowaną obsługę są one używane głównie w placówkach służby zdrowia. Pomiar przeprowadzony za ich pomocą jest dokładny, ale tylko pod warunkiem, że zostanie wykonany prawidłowo. Wyróżniamy tutaj:

•Ciśnieniomierze rtęciowe - bardzo dokładne, ale dość trudne w obsłudze

•Ciśnieniomierze sprężynowe - łatwiejsze w obsłudze, ale nieco mniej dokładne

• Rodzaje ciśnieniomierzy

2) ELEKTRONICZNE - są prostsze w obsłudze, nie wymagają użycia słuchawek lekarskich, a wartość ciśnienia jest pokazywana na wyświetlaczu. Są one wygodniejsze w codziennym użytku, ale nieco mniej dokładne niż mechaniczne. Tą grupę możemy podzielić ze względu na różne kryteria:

Ze względu na miejsce umieszczania mankietu:

- naramienne- mankiety jest zakładany 2-3 cm nad zgięciem łokciowym. Pomiar jest znacznie dokładniejszy niż w przypadku nadgarstkowego. Polecany osobom w każdym wieku, zwłaszcza starszym.

- nadgarstkowe- mankiet umieszczany jest na nadgarstku. Pomiar za pomocą tego typu ciśnieniomierza jest mało dokładny ze względu na możliwość istnienia zaburzeń w krążeniu kończyn. Nie jest zalecany starszym osobom, ale jest wygodniejszy w użyciu niż naramienny.

Rodzaje ciśnieniomierzy

• Ze względu na udział w pomiarze pacjenta:

- półautomatyczne - pomiar wykonywany jest półautomatycznie, tzn. oprócz odpowiedniego założenia mankietu i ułożenia ręki musimy samodzielnie napompować mankiet. Nie jest on polecany do samodzielnego pomiaru, zwłaszcza przez osoby starsze.

- automatyczne – pomiar wykonywany jest automatycznie, mankiet pompowany jest przez sam aparat, a nasz udział ogranicza się jedynie do naciśnięcia guzika. Ciśnieniomierze te są szczególnie polecane do samodzielnych pomiarów i osobom starszym.

Wybór ciśnieniomierza

1. Wiek pacjenta

2. Następujące parametry urządzenia:

• pomiar częstości skurczów serca ( tętno),

• zakres pomiaru ciśnienia (mmHg),

• dokładność pomiaru ciśnienia (mmHg) i pulsu (%),

• odpowiednią wielkość mankietu, który łatwo można dopasować do obwodu naszego ramienia, czy nadgarstka.

• funkcję automatycznego zapamiętywania wyniku pomiaru. Funkcja ta jest szczególnie przydatna dla osób starszych, mających problemy z pamięcią czy osób nieprowadzących dzienniczka

• duży, czytelny wyświetlacz. Jest wielkim ułatwieniem, ponieważ osoby starsze nie muszą sięgać po okulary, by odczytach wynik.

Wybór ciśnieniomierza

• funkcję wykrywania zaburzeń rytmu serca (arytmii). Pamiętajmy, że arytmia jest poważną chorobą, która powinna być zdiagnozowana i leczona przez lekarza, dlatego wydaje się, że w domowym zaciszu nie potrzebujemy tak zaawansowanych funkcji, tym bardziej, że znacznie podnoszą one cenę aparatów i w żadnym wypadku nie dorównują dokładnością badaniom wykonywanym przez lekarza.

• czujnik sygnalizujący o niewłaściwej postawie badanego. Bardzo przydatna funkcja dla osób początkujących, pomoże nam wyrobić nawyk prawidłowej postawy i prawidłowego ułożenia reki w czasie mierzenia ciśnienia. Dzięki temu mamy pewność, że otrzymany przez nas wynik jest wiarygodny.

• WAŻNE

sprawdzić czy urządzenie posiada atest Głównego Urzędu Miar i czy posiada wpis do Rejestru Wyrobów Medycznych. Jeżeli urządzenie spełnia powyższe wymogi to posiada ZATWIERDZENIE KLINICZNE SPRZĘTU.

GLUKOMETRY

• Wskazówki przy wyborze glukometrów

• Oznaczanie poziomu glukozy

• Chorujący na cukrzycę typu 1, leczeni intensywną insulinoterapią, powinni wykonywać tzw. profil dobowy. Pomiary wykonuje się na czczo, przed każdym głównym posiłkiem, 90-120 min po każdym głównym posiłku, przed snem oraz dodatkowo, w zależności od wskazań, o 24.00 i 3.00. Należy pamiętać, że w zależności od wyników pacjenci powinni modyfikować dawkowanie insuliny.

• Pacjenci chorujący na cukrzycę typu 2, leczeni dietą, powinni przynajmniej 1 raz w miesiącu wykonywać tzw. półprofil glikemii. Polega to na oznaczaniu glikemii rano na czczo, 2 godziny po każdym głównym posiłku, oraz przed snem.

Wybór

• Zaopatrując się w glukometr, pacjent powinien kierować się funkcjonalnością, a co za tym idzie łatwością pobrania krwi, jakością i powtarzalnością wyników, trwałością urządzenia, możliwością wymiany urządzenia w przypadku jego awarii. Takie parametry, jak czas potrzebny do uzyskania wyniku, kolor, wielkość mają znaczenia drugorzędne.

• Glukometry

• w większości są urządzeniami wykorzystującymi elektroniczny pomiar glukozy, oparty na podstawie oceny ładunku elektrycznego powstałego w wyniku reakcji glukozy w badanej próbce krwi z substancją chemiczną zawartą w pasku.

• Taki mechanizm działania pozwala uzyskać wynik z niewielkiej próbki krwi i wyklucza błąd pomiaru, wynikający z zanieczyszczenia.

• W glukometrach optycznych pomiar polega na zmianie zabarwienia substancji chemicznej w zależności od stężenia glukozy w badanej próbce. Należy pamiętać że paski używane do tej metody są bardzo wrażliwe na zabrudzenia.

• Istotne jest, aby używać stale tego samego glukometru. Ze względu na konstrukcję i mechanizmy działania mogą występować różnice pomiędzy poszczególnymi modelami sięgające 20–30 %.

• Niektóre z nich podają poziom glukozy w osoczu, inne zaś w krwi żylnej. Powoduje to znaczne odstępstwa w uzyskiwanych wynikach.

• Stosowanie 2–3 urządzeń do samokontroli jest zbędne i może powodować np. niepotrzebne zmiany z leczeniu.

• Nieprawidłowości w pomiarach mogą wystąpić w każdym glukometrze.

• Należy pamiętać, że każde urządzenie ma dopuszczalny zakres błędu sięgający 10–20 %. Z tego powodu nie należy stosować glukometrów w celu diagnostyki cukrzycy.

• Nie można na podstawie oznaczeń glukozy glukometrem rozpoznać cukrzycy.

• Nie zaleca się również stosowania glukometrów przez osoby zdrowe w celu oceny dobowych wahań glikemii.

• Glukometry

• Po otwarciu opakowania:
  1. Podstawowe ustawienia
  - Wprowadzanie ustawień
  - Ustawianie daty i godziny
  - Ustawianie sygnału dźwiękowego
  2. Kodowanie aparatu
  - Instalacja klucza kodującego

• Przygotowanie do pomiaru

• Dokładnie umyj i osusz miejsce, z którego chcesz pobrać krew. Każda pozostałość wody może rozcieńczyć krew i spowodować nieprawidłowy pomiar.

• Wyjmij pasek testowy z opakowania. Natychmiast zamknij opakowanie. Korek zawiera preparat pochłaniający wilgoć, który przestaje działać, gdy opakowanie jest otwarte dłużej i powoduje, że paski testowe stają się bezużyteczne.

• Porównaj kolor okrągłego okienka z tyłu paska testowego ze skalą kolorów pokazaną na opakowaniu pasków testowych. Kolor w okienku kontrolnym musi być taki sam, jak kolor umieszczony na samej górze pokazanej skali (0mg/dL / 0 mmol/L).

• Jeżeli kolor jest inny, nie używaj tego paska.

• Trzymaj pasek testowy w taki sposób, aby powierzchnia do aplikacji i strzałki były skierowane ku górze. Delikatnie wsuń pasek testowy do prowadnicy paska testowego, w kierunku strzałek do momentu kiedy usłyszysz kliknięcie. Będzie to oznaczało, że pasek jest zainstalowany prawidłowo. Wsunięcie paska rozpoczyna automatycznie gotowość do pomiaru.

POMIAR

• Rozmasuj opuszkę palca, aby poprawić ukrwienie i ułatwić pobranie krwi.

• Użyj nakłuwacza do nakłucia palca w rozmasowanym miejscu.

• Wyciśnij kroplę krwi unikając zbyt mocnego uciskania opuszki palca.

• Nałóż kroplę krwi na środek pomarańczowego kwadracika. Możesz go dotknąć w trakcie nakładania krwi, jednak nie rozprowadzaj krwi. Jeśli uważasz, że zaaplikowana ilość krwi jest zbyt mała, możesz nałożyć drugą kroplę w ciągu 5 sekund. Glukometr da krótki sygnał dźwiękowy (o ile został on wcześniej uruchomiony) na znak rozpoczęcia pomiaru. Nie poruszaj paska testowego w czasie trwania pomiaru, gdyż możesz uzyskać błędny wynik.