U źródeł brytyjskiego imperium w Ameryce

• Kontekst ekonomiczny i społeczny

  • Początek prób kolonializacyjnych w Ameryce na przełomie XVI i XVII wieku

  • Gospodarka Anglii opierała się na rolnictwie (miasta również rozwijała się dynamicznie)

  • Rolnictwo A było zacofane w stosunku do Flandrii

  • Tradycyjny układ społeczno-kulturowy (życie na wioskach; intensywna kontrola społeczna lokalna społeczność jako źródło jednostki) → zmiany

    • Rolnictwo przestawiało się na produkcję typu kapitalistycznego

    • Rozpad stosunków feudalnych

    • Praca pańszczyźniana i system danin zostały zastąpione przez pracę najemną i opłaty pieniężne

    • Większa mobilność wiejskiej siły + jej ubożenie → ludzie pozbawioni gospodarstw i własnych domów → skłaniało to ludzi do emigracji do kolonii amerykańskich

      • Częstop deportace do kolonii → pozbycie się tego problemu w Anglii

  • Dynamiczny rozwój handlu zagranicznego → powstawanie licznych kampanii typu spółki akvcyjnej dla prowadzenia handlu zamorskiego

  • Kluczowa rola kampanii handlowych w procesie zdobywania kolonii przez Anglię (większy kapitał

    • W XVI wieku kampanie Moskewskia, Wschodnia, Wschodnioindyjska

    • W XVII wieku: Ameryka

    • Dzięki nim Anglia mogła założyć na kontynencie amerykańskim pierwsze kolonie

• Reformacja a purytanizm odegrały wielką rolę

  • Henryk VIII Tudor – oderwanie się od Kościoła angielskiego od Rzymu, ale nie wprowadził zasadniczych zmian struktury wewnętrznej

  • Elżbieta I – grupy wewnątrz Kościoła anglikańskiego domagały się reformy anglikanizmu (jest za zbyt bliski katolicyzmowi) → reformatorów nazwano purytanami → potem dla określania szerokiego ruchu reform wewnątrz Kościoła anglikańskiego

    • Nie był to ruch jednolity → przebitarianie (uznawali istnienia starszyzny wiernych i żądali oficjalnego Kościoła narodowego; głównie z warstw zamożniejszych); separatiści (independenci; domagali się niezależnych od państwa samodzielnych kongregacji; zwolennicy wśród drobnej szlachty i miejskich warstw niższych)

    • Ważna rola też w przemianach społeczno-gospodarczych pierwszej połowy XVII wieku (prawa dla jednostek a gmin wyznaniowych; propagowali kult pracowitości, dyscypliny i uczciwości → przyczyniali się do przedstawienia mentalności kulturowej bliższej gospodarce kapitalistycznej

    • Napięcie między władzami a purytanami (prześladowania dysydentów) → rewolucja 1642 – purytanie pod wodzą Cromwella obalili monarchię, ścięli króla Karola I i przejęli władzę w Anglii

    • Purytanie też emigrowali do Ameryki (Massachusetts)

• Sięgnięcie po Amerykę było kulminacją wielu procesów zachodzących w Europie

• Kolonizacja nie było czymś nowym → występowała od wieków

• Pierwszy Europejczycy, którzy podjęli próbę osiedlania się w Ameryce byli średniowieczni Wikingowie – ekspansja na wybrzeże europejskie, Islandia, Grendlandia, Ameryka (kolonie w Nowej Funlandii)

  • Zetknięcie Wikingów z Ameryką nie pozostawiło żadnych trwałszych śladów ani w Ameryce, ani w Europie

• Kluczowe znaczenie miało zwrócenie uwagi żeglarzy włoskich ku zachodowi i Atlantykowi

  • Droga Portugalczykom do skolonializowania Wysp Kanaryjskich, Azorów i Madery

    • W końcu XV wieku prowadzili handel z Afryką

    • Bartolomeo Diaz opłynął Afrykę od południa

    • Vasco de Gama dotarł

  • Rywalizacja Portugalii z Hiszpanią → traktat z Tordesillas 1494r. – papież Aleksander VI podzielił sfery wpływów → nie uwzględniał Anglii

  • Pierwsza połowa XVI wieku: Hiszpania zdobyła państwa Azteków i Inków + ogromną część Ameryki Południowej + część Ameryki Północnej od Florydy do Kalifornii

    • Portugalia – tereny Brazylii

• Pierwsza fala kolonizacji Ameryki zrewolucjonalizowała strukturę demograficzną półkuli zachodniej → katastrofalne wyniszczenie ludności (przeniesienie europejskich bakterii)

• Poważniejsza obecność Francji w Ameryce dopiero na przełomie XVII i XVIII wieku

• Gdy Anglia zwróciła swą uwagę na Amerykę → poważne trudności:

  • Roszczenia innych państw

  • Brak floty i tradycji dalekomorskich

  • Osłabienie i odizolowanie od Europy spowodowane wojnami Dwóch Róż

• Jedyne uprawnienie do żądań wobec Ameryki: wyprawa 1497r. Johna Cabota (do Nowej Funlandii)

• Bodźcem do nowego zainteresowania się kolonializacją stał się wielki konflikt z Hiszpanią w połowie XVI wieku → rywalizacja uświadomiła Anglikom strategiczne znaczenie rozbudowy floty i posiadania kolonii

• Kolonizację popierała warstwa kupiecka, zainteresowana zdobywanie nowych rynków zbytu

• Szęście do kilku wybitnych żeglarzy i podróżników: John Hawkins; Francis Drake; Martin Frobisher; John Davis; Henry Hudson

  • Humphrey Gilbert: północno-zachodnia droga do Orientu; wyprawy do Nowej Funlandii – próba zorganizowania tam stałej osady – skończyła się niepowodzeniem

  • Walter Raleigh: otrzymał przywilej na założenie kolonii „Wirginia”; ekspedycje do Karoliny Północnej

• XVI wieczne próby Anglików zakładania stałych kolonii w Ameryce zakończyły się fiaskem → utrwaliło to pogląd o konieczności kontynuowania prób kolonizacji

• Powody emigracji Anglików do Ameryki i chęci zakładania kolonii na tym kontynencie w XVII wieku:

  • Motywacje negatywne – pragnienie ucieczki od prześladowań religijnych, od ubóstwa i braku perspektyw na polepszenie swojej sytuacji finansowej i życiowej

  • Purytanie – najbardziej wykształcona część emigracji – pozostawili pisma, wydawnictwa

  • Purytańska Nowa Anglia ale była tylko niewielką częścią brytyjskiej Ameryki Północnej → pozostałe tereny charakteryzowały się innymi cechami kultury (indywidualizm, materializm, przedsiębiorczość

  • Emigranci zabierali ze sobą tradycji angielskie, które potem odtwarzali w nowych otoczeniu

  • Ważna rola dumy z przynależności narodowej (przedstawianie kultury angielskiej wyższej innym kulturom

  • Chęć zdobycia ziemi i wzbogacenia się – ziemia definiowała klasę rządzącą

    • System pierworództwa; głód

• Podbój Irlandii przez WB – cenne doświadczenia kolonializacyjne; w połowie XVI wieku całkowite podporządkowanie wyspy Koronie brytyjskiej

• Sprawa uzasadniania praw Anglików do zajmowania nowych terenów:

  • Prawa Anglii do tych terenów nabytego przez ich podbój jeszcze w Średniowieczu przez królów normańskich + konieczność ucywilizowania Irlandczyków

• Kwestia traktowania ludności miejscowej – anglicy przyjęli, iż Celtowie irlandzcy są poganami → taki kraj należało podbić w celu wprowadzenia tam cywilizacji → Irlandyjczycy jako dzikich, stojących niżej niż inni – umożliwiało stosowanie środków przemocy

• Początek poglądom i teoriom uzasadniającym działalność kolonizacyjną:

  • Ze średniowiecza – celem kolonizacji winno być nawracanie pogan na chrześcijaństwo

  • Współwystępowanie motywów religijnych a ekonomicznych – starano się łączyć tradycyjne tezy o szerzaniu Ewangelii z uzasadnieniem chęci czerpania zysków i zdobywania bogactw w koloniach → Indianie skorzystają w sferze duchowej z chrześcijaństwa, to Anglicy mają prawo do korzystania z ich bogactw naturalnych

  • Znalezenie sobie nowych możliwości pozyskiwania surowców strategicznych + zdobycie nowych rynków zbytu

  • Możliwość pozbycia się z kraju osób niepożądanych i niebezpiecznych elementów społecznych – miało się to przyczynić do stabilizacji społecznej, poprawienia sytuacji gospodarczej a także wzmocnić system polityczny + powszechne przekonanie o przeludnieniu Anglii

• Pierwdza kolonia angielska w Ameryce – Jamestown 1607r. Założone Kampanii Wirginii – liczono na wydobycie złota, na handel z Indianami a odnalezienie drogi na Wschód

  • Nawrócenie Indian na chrześcijaństwo

  • Była planowana nie jako kolonia ale jako rodzaj zamorskiej placówki kampanii

  • Kolonistom zakazano posiadania własnej ziemi

  • Celem: szybkie zyski

  • Nie było złota i srebra + nie przewidziano sposobów zapewniania odpowiedniej ilości żywności dla osadników

  • Osadnicy – szlachta (nie pracowali fizycznie) albo rzemieślnicy bez dyscypliny

  • Spory o wykonywaniu pracy + choroby i rosnąca umieralność

  • Przetrwanie Wirginia zawdzięcza kapitału Johnu Smithowi – po jego powrotu do Anglii – Thomas de la Warr – znów chaos – stan wyjątkowy nie poprawił sytuację

  • Trudno było zdobywać ochotników na dłuższą metę → 1618 wprowadzono system główszczyzny – przydzielanie 50 akrów ziemi każdemu, kto pozostanie we Wirginii ponad 3 lata → liczba osadników zaczęła się zwiększać

  • 1619r. Utworzono 22-osobowe, obieralne zgromadzenie przedstawicieli

  • Kolejna przeszkoda: relacje z Indianinami (nie uznawano je za partnerów)