ZAGADNIENIA NA KOLOKWIUM SOCJOLOGIA PRACY I ZAWODU 16.06 (sobota) g. 08:30
Cechy socjologicznego rynku pracy (Drozdowski).
państwowa własność środków produkcji
– rozproszenie odpowiedzialności za wyniki ekonomiczne;
-brak związku między sytuacją ekonomiczną zakłady pracy, a finansowymi i socjalnymi roszczeniami pracowniczymi;
- ujednolicenie polityki personalnej i płacowej
- „miękkie finansowanie”
Zasada pełnego zatrudnienia
Odpowiedzialna za niską efektywność gospodarki planowej;
„naturalizacja” zatrudnienia
Brak zainteresowania konkurowaniem;
Zmniejszenie motywacji
Zakład pracy miał pozaekonomiczne funkcje
Miał być dla ludzi podstawowym środowiskiem społecznym;
Zakład pracy miał też funkcje socjalno-opiekuńcze
Bezpłatne szkolnictwo, opieka zdrowotna i wypoczynek
Pakiety socjalne, bonusy,
Przyzakładowe spółdzielnie mieszkaniowe
Silne uzależnienie pracowników od zakładu pracy
Detaliczne usługi bankowe
Zakład pracy miał też funkcję polityczną
Zakładowe organizacje partyjne
Kanalizacja życia społecznego
Silne podziały na tle politycznym
Organizacja czasu wolnego
Finansowanie klubów sportowych i zespołów artystycznych
Socjalistyczne holdingi
Drugi obieg gospodarczy
Podwójna logika wynagradzania
Cechy rynku pracy po 1990.
reformy gospodarcze mające na celu stabilizację makroekonomiczną, liberalizację oraz głęboką przebudowę instytucjonalną
zmiany dynamiki i struktury PKB w latach ‘90
wzrost bezrobocia, bezrobocie trwałe i strukturalne
załamanie się światowej koniunktury gospodarczej
spowolnienie gospodarcze w Polsce
duże koszty pracy
prywatyzacja – „mała prywatyzacja”, prywatyzacja oddolna, prywatyzacja dużych i średnich przedsiębiorstw nieudolna
zakłady pracy wycofały się z funkcji pozaekonomicznych
spadek znaczenia związków zawodowych,
zanik rynku pracy na wsiach,
rośnie znaczenie handlu i usług,
Analiza rynku pracy (metody, mity, tezy o dobrym pracowniku Baumana).
Najbardziej poszukiwani kandydaci: specjaliści do sprzedaży; osoby elastyczne; bardzo ważne jest doświadczenie, znajomość języków obcych; wykształcenie wyższe; kreatywność, dyspozycyjność, samodzielność, dokładność, pracowitość, praca w zespole, talent przywódczy; pokora; wiek powyżej 30 lat.
Badane osoby mają bardzo różne podejście do pracy. Jedni uważają ją za obowiązek i środek do zdobywania pieniędzy, inni pracują tylko dlatego, żeby osiągnąć wysoki poziom życia, lub by taki utrzymać. Wiele osób traktuje pracę jako przygotowanie do rozpoczęcia własnej dzielności. Osoby które własną działalność uważają za sielankę zazwyczaj nie mają o tym zielonego pojęcia, o konkurencji na rynku również.
Panuje przekonanie, że nie można poświęcać życia prywatnego dla pracy.
Etos pracy wg Baumana:
Sukcesom życiowym sprzyja: elastyczność zainteresowań i umiejętność ich zmiany, gotowość do uczenia się. Uważa że jednostka nie powinna mieć tożsamości. Im mniej tożsamość jest zdefiniowana- tym lepiej dla jej posiadacza. Najlepiej mają osoby, których nie krępuje żadna specjalizacja i którzy potrafią się koncentrować co chwilę na innych przedmiotach, którzy zachowują dystans emocjonalny do tego co wykonują.
Które ze źródeł jest skierowane do konkretnych pracowników, opisać te źródła wg wieku, płci. Co Polacy sądzą o rynku pracy?
Migracje – co to jest, typologia Biffla.
Migracja – stała lub chwilowa zmiana miejsca pobytu.
Klasyfikacja migracji wg Biffla:
-migracje o podłożu społecznym
-migracje o podłożu humanitarnym
-migracje powodowane względami ekonomicznymi
Internacjonalizacja rynku pracy.
Internacjonalizacja - stopień zaangażowania gospodarki narodowej w działalność międzynarodową, całość przepływów czynników produkcji między co najmniej dwoma państwami.
Internacjonalizacja pozwala podnosić kwalifikacje zawodowe , językowe pracowników oraz uzyskać wyższe dochody, poprawić standard życia , daje możliwość zdobycia nowych doświadczeń w dziedzinie techniki i organizacji pracy.
Polska nie jest zainteresowana sprowadzaniem siły roboczej. Nie stać nas na wydatki związane na z integracja imigrantów, które obejmują m.in.:
-przygotowanie odpowiedniej infrastruktury komunalno - mieszkaniowej,
-zapewnienie usług i świadczeń służby zdrowia,
-szkolnictwo dla dzieci imigrantów.
Najczęściej imigrują ludzie młodzi, operatywni, często z wysokimi kwalifikacjami.
Imigracja wykwalifikowanej siły roboczej przyczynia się w krajach ją przyjmujących do wzrostu gospodarczego i wydajności pracy.
Jednym z najważniejszych zjawisk zaistniałych w naszych czasach jest porzucanie ojczyzny aby żyć na obczyźnie. Szacuje się że ok. 100 mln ludzi żyje poza krajem swojego urodzenia. Internacjonalizacja polskiego rynku pracy wywołała konieczność regulowania napływu pracowników cudzoziemskich do Polski. Pracownicy cudzoziemscy zostali dopuszczeni do krajowego rynku pracy na zasadzie zatrudnienia uzupełniającego, nie zaś wypierającego.
Prognoza demograficzna dla Polski.
Wg ONZ w latach 1996-2010 w Polsce wystąpi największy przyrost ludności w wieku produkcyjnym. Będzie to największy przyrost w porównaniu z resztą krajów europejskich. Wyniesie on 2,1 mln osób.
Największy przyrost podaży zasobów pracy wystąpi w naszym kraju w latach 1994-2000.
Problemem jest narastający wyż młodzieży będącej zdolną do pracy (w latach 1995-2010 taki wiek osiągnie 1,8 mln osób). Kolejny problem to malejące przemieszczenia przestrzenne ludności.
Kolejny duży problem ekonomiczny, społeczny i polityczny to przewidywany duży przyrost zasobów pracy, ukryty w przemyśle i rolnictwie. Uważa się, że bez pomocy z zewnątrz (inwestycje zagraniczne) i czasowego lub stałego zatrudnienia części polskiej siły roboczej za granicą, nasz kraj nie będzie w stanie zapewnić pracy dla wyżu młodzieży wchodzącej w wiek produkcyjny.
Młodzi ludzie uważają, że wyjazd zarobkowy to dobry sposób na polepszenie bytu materialnego i zabezpieczenia swojej przyszłości.
Co to jest drenaż mózgów?
Drenaż mózgów - zjawisko emigracji ludzi dobrze wykształconych do krajów wysoko rozwiniętych, które oferują im lepsze warunki materialne i zawodowe.
Kraje, które drenują najmocniej.
Polska, Indie, Niemcy, Wielka Brytania, Francja, Kanada, Chiny, państwa afrykańskie.
Emigracja głównie do Stanów Zjednoczonych.
Charakterystyka imigrantów w Polsce.
Większość osób pochodzi z Ukrainy, potem z Białorusi, Chin, Wietnamu i Rosji.
Przykładowa charakterystyka Ormian: zazwyczaj decydują się na pobyt stały, ale nielegalny. Osiedlają się głównie w mniejszych miastach, utrzymują powiązania między kilkoma (kilkunastoma) rodzinami i często mieszkają w bliskim sąsiedztwie. W niektórych miejscowościach zdominowali handel bazarowy (głównie odzieżą i obuwiem). W większości są to osoby wysoko wykształcone. Powszechne jest także oglądanie polskiej telewizji, słuchanie radia, jak również, chociaż w mniejszym stopniu, czytanie prasy. Nie tworzą zwartych kolonii, ale integrują się do społeczeństwa polskiego, ulegając częściowej asymilacji.
Charakterystyka Ukraińców: w większym stopniu są to kobiety, aniżeli mężczyźni. Duży odsetek osób dorosłych, mały dzieci i młodzieży. Większość z wykształceniem średnim lub zawodowym. Osiedlają się w większych miastach, ale również w regionach Ziem Odzyskanych, gdzie mieszkają Polacy ukraińskiego pochodzenia.
Analiza kategorii społecznych na rynku pracy: młodzież, niepełnosprawni, kobiety.
Kobiety – dyskryminacja, mniejsze zarobki; z takim samym wykształceniem, możliwościami i doświadczeniem to i tak facet dostanie prace; kobiecie dużo ciężej dostać się na stanowisko kierownicze, jeżeli już się uda to szybciej pannom niż mężatkom; kobiety często podejmują pracę w niepełnym zatrudnieniu, ponieważ wolą taką, niż inną w której musiałyby konkurować; kobiety najczęściej pracują jako recepcjonistki, sekretarki, sprzedawczynie oraz w administracji;
Młodzież - Polska młodzież późno wchodzi na rynek pracy, ma problemy ze znalezieniem pracy pokrywającej się z wyuczonym zawodem i zatrudniana jest na umowy tymczasowe. Dużo jest również osób nieuczących się i nieaktywnych zawodowo (szczególnie wśród kobiet) w porównaniu do innych krajów UE; posiadanie dyplomu z uczelni nie jest adekwatne z umiejętnościami, których oczekują pracodawcy; brak doświadczenia jest problemem; osoby do 24 r.ż. najczęściej zostają zatrudniane tymczasowo; firmy zatrudniające młodych niechętnie inwestują w ich rozwój, głównie z powodu tymczasowego charakteru ich zatrudnienia; Młodzież nie dostrzega też szans we własnym biznesie tłumacząc to brakiem kapitału finansowego i społecznego; praca nie stanowi dla nich wyłącznie źródła dochodów i nie są skłonni poświęcać swojego czasu na zajęcia nie przynoszące im satysfakcji. Szacuje się, że ok. 25% młodzieży jest zatrudnionej. Sezonowo pracuje ok. 20% młodzieży.
Niepełnosprawni – pkt. 13
Co to jest bezrobocie? Kto to jest bezrobotny? Jakie są przyczyny, typy i skutki bezrobocia?
Bezrobocie - część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów.
Bezrobotny –
1) osoba niezatrudniona, nieprowadząca działalności gospodarczej i niewykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia (w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy)
2) osoba która: ukończyła 18 rok życia (pełnoletnia), nie ukończyła 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn, aktualnie nie uczy się na żadnym szczeblu kształcenia lub nie jest skierowana na szkolenie przez PUP, jest zameldowana lub pozostaje w naszym kraju legalnie lub jej pobyt może zostać zalegalizowany (azyl polityczny, karta stałego lub czasowego pobytu, obywatele UE).
Przyczyny bezrobocia
Automatyzacja i komputeryzacja,
Trudności budżetowe
Mała przedsiębiorczość, bezradność niektórych grup społecznych
Napływ dużej ilości imigrantów
Upadek nierentownych przedsiębiorstw
Napływ konkurencji – padające przedsiębiorstwa
Niechęć do zmiany zawodu i miejsca zamieszkania w celu zmiany pracy
Wyż demograficzny
Osoby które dopiero co skończyły edukację często są bezrobotne ze względu na brak doświadczenia zawodowego
Wysokie koszty utrzymania pracownika
Skutki bezrobocia
Niewykorzystany potencjał ludzki
Duże koszty związane z utrzymaniem bezrobotnych oraz służb zajmujących się ich problemami i obsługą
Spadek dochodów rodzin, szerzenie się ubóstwa
Degradacja psychiczna i moralna osób bezrobotnych, poczucie beznadziejności, pesymizm, poczucie bezużyteczności
Patologie społeczne – alkoholizm, narkomania, przestępczość itp.
Utrata kwalifikacji
Typy bezrobocia
bezrobocie krótkookresowe, średniookresowe i chroniczne
bezrobocie jawne i okresowe
bezrobocie strukturalne i technologiczne
bezrobocie cykliczne i sezonowe
bezrobocie frykcyjne i z wyboru
Kim jest osoba niepełnosprawna? Jaka część społeczeństwa jest niepełnosprawna? Jaka część jest aktywna zawodowo? Bariery w zatrudnieniu, korzyści w zatrudnieniu osób niepełnosprawnych.
- Osoba niepełnosprawna - to taka, która nie może samodzielnie, częściowo lub całkowicie zapewnić sobie możliwości normalnego życia indywidualnego i społecznego na skutek wrodzonego lub nabytego upośledzenia sprawności fizycznej lub psychicznej.
- szacuje się, że ok. 11% społeczeństwa posiada prawne orzeczenie niepełnosprawności
- wśród niepełnosprawnych ok. 18% jest aktywna zawodowo
Bariery w zatrudnieniu:
- obawa przed zmniejszeniem bądź utratą świadczeń
- obawa przed utratą aktualnego stopnia niepełnosprawności
- niska samoocena umiejętności zawodowych
- brak umiejętności negocjacji z pracodawcą
- wrodzona bezradność
- niskie wykształcenie
- 42% pracodawców uważa, że zatrudnienie niepełnosprawnych generuje dodatkowe koszty oraz konieczność nadzorowania ich pracy
Korzyści w zatrudnieniu:
- możliwość dofinansowania kosztów
- możliwość pozyskania dodatkowych środków na szkolenia
- zmniejszenie składki PFRON
- refundacja części składek ZUS przez państwo
- dofinansowanie do wynagrodzenia
- zwrot kosztów zatrudnienia asystenta niepełnosprawnego pracownika
- zwrot kosztów przystosowania i wyposażenia stanowiska pracy
Młodzież: ile młodzieży jest aktywnej zawodowo, a ile bezrobotnej? Główne problemy młodzieży na rynku pracy.
- szacuje się, że w Polsce ok. 23,7% młodzieży jest bezrobotnej
- szacuje się, ze w Polsce ok. 62% młodzieży jest zatrudnionej, ale na podstawie umów tymczasowych
Główne problemy młodzieży na rynku pracy – pkt. 11
Pojęcia: szklany sufit, resegregacja, gettoizacja, szklane ruchome schody, lepka podłoga.
Szklany sufit - Później pomimo tego samego wykształcenia tych samych kompetencji, kobiety zostają na niższych szczeblach drabiny a mężczyźni pną się w górę.
Resegregacja - „Proces wzrastającego udziału kobiet w kategoriach zawodowych uprzednio zdominowanych przez mężczyzn. Jego konsekwencją jest obniżenie się społecznego statusu tych zawodów i ich atrakcyjności, głównie w ich finansowym aspekcie”
Gettoizacja - „Naruszenie proporcji płci wewnątrz zawodu tj. pomiędzy poszczególnymi zajęciami i specjalnościami. Jeśli w niektórych z nich kobiety uzyskują liczebną przewagę nad mężczyznami, zaczyna to mieć dla kobiet niekorzystne skutki(...) w postaci wzrostu dystansów płacowych pomiędzy specjalnościami, które pozostają męskie a kobiecym gettem zawodowym”
Szklane ruchome schody - określenie oznaczające uprzywilejowaną sytuację mężczyzn pracujących w zawodach tradycyjnie uważanych za kobiece, pozwalającą na łatwiejszy awans na wyższe stanowiska
Lepka podłoga - sytuacja, w której dla kobiet nie istnieje lub rzadko istnieje możliwość awansu na wyższe stanowisko. Pracownice tkwią "przylepione" do obecnej funkcji, nie mając możliwości awansu i rozwoju zawodowego