Odpowiedź na pytanie o relatywizm kulturowy i jego przykłady, rozpocznę od przytoczenia pojęcia „kultura” wpisanego w antropologię kulturową w równym stopniu co relatywizm.
Zatem, kultura jest pojęciem wieloznacznym. Najprościej można zdefiniować kulturę jako wytwór myśli i działalności człowieka lub jako całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości przekazywanego z pokolenia na pokolenie.
Możemy wyróżnić trzy typy kultury:
kultura duchowa, która obejmuje wytwory niematerialne, nie mające zastosowania praktycznego np. wytwory sztuki, muzyki, literatury, filozofii, religii;
kultura materialna obejmująca wytwory materialnej działalności człowieka np. architektura i wytwory codziennego użytku;
kultura społeczna (normatywna) obejmująca zbiór norm i wzorców zachowań charakterystycznych dla danego społeczeństwa, przy czym wzory zachowań rozumie się jako wszelkie reguły działalności człowieka w danej zbiorowości.
Kultury ludzkie różnią się od siebie i fakt ten wątpliwości nie budzi. Jak pisał Claude Lēvi-Strauss: „pomiędzy społecznościami ludzkimi istnieje pewne optimum zróżnicowania, którego nie mogą one przekroczyć, ale też poniżej którego nie mogą zejść nie narażając swojego istnienia (...) zróżnicowanie to wynika w dużej mierze z pragnienia każdej kultury, by przeciwstawić się kulturom otaczającym, by odróżnić się od nich, jednym słowem, by być sobą. Nie jest tak, by kultury się ignorowały, niekiedy biorą coś z siebie, jednakże aby nie zginąć muszą pod pewnymi względami być jedna dla drugiej nieprzenikalne.”
Różnorodność jest więc konieczna i istotna w życiu każdej kultury – to fakt niezaprzeczalny.
A relatywizm kulturowy to pogląd głoszący, iż żadna praktyka kulturowa nie jest dobra ani zła sama w sobie. Poznawczy wymiar relatywizmu kulturowego wiąże się z tezą, że za każdym razem, gdy poznajemy inne kultury, powinniśmy starać się je zrozumieć za pomocą ich własnych kategorii i nie nakładać na nie naszych pojęć o świecie. Jak wyraził się amerykański antropolog Franz Boas każdą kulturę należy mierzyć jej własną miarą, obserwować niejako od wewnątrz.
Teza relatywizmu kulturowego zakłada, że wszystkie kultury są ze sobą nieporównywalne, gdyż każda tworzy swoisty i niepowtarzalny układ odniesienia dla żyjących w niej jednostek. Decyduje o tym proces enkulturacji, czyli nabywania kompetencji kulturowej, uczenia się kultury danego społeczeństwa i wrastania w nią.
Wiedząc już czym jest kultura i relatywizm kulturowy, mogę przytoczyć jego przykłady.
Kultura w organizacji wg mnie dobrze ilustruje założenia i tezy relatywizmu kulturowego.
Trudno przytoczyć jedną, powszechnie uznawaną i stosowaną, definicję kultury organizacyjnej. E. Jacque ujął pojęcie kultury organizacji jako zwyczajowy sposób myślenia, odczuwania i działania - podzielany, przyswajany i asymilowany przez pracowników. Definicję tę uzupełnia Leksykon Zarządzania, ujmując kulturę organizacji jako osobowość, duszę przedsiębiorstwa tworzącą tożsamość korporacyjną i odróżniającą ją od innych organizacji. Inną definicję podają J. Stoner, E. Frejman i D. Gilbert, przyjmując, iż jest to zbiór ważnych pojęć, takich jak: normy, wartości, postawy i przekonania, wspólnych dla członków organizacji. Podobnie kulturę korporacyjną definiuje B. Fryzeł, wskazując, iż w potocznym rozumieniu oznacza zarys powszechnie wyznawanych wartości, który przejawia się w zestawie norm i artefaktów specyficznych dla danej organizacji.
Choć trudno o spójną i powszechnie uznawalną definicję, większość badaczy podkreśla, iż kultura danej organizacji jest unikalna, a także stanowi budulec pożądanych zachowań, tożsamości wewnętrznej przedsiębiorstwa i jej wizerunku na zewnątrz.
Na obraz kultury danej instytucji znaczący wpływ ma historia jej działalności. Na kulturę organizacji wpływa również kultura kraju, w którym prowadzi ona działalność, a także w którym mieści się jej główna siedziba.
Chciałabym także przytoczyć przykład niebezpiecznego relatywizmu kulturowego.
Przypomnę, że relatywizm kulturowy zakłada całkowitą akceptację danej kultury. Nie poddaje ocenie ani pozytywnej ani negatywnej praktyk stosowanych w jej ramach. To prowadzi do paradoksów na arenie międzynarodowej, gdyż staje się poniekąd „przykrywką” do łamania prawa, nadużyć czy bestialskich wręcz praktyk, mających swoje źródło w kulturze i jej elementach składowych, jak np. religia czy tradycja.
Ma to konsekwencje dla ofiar przemocy – jak są traktowane i jaką pomoc otrzymują, kiedy są zagrożone.
W Szwecji nadal często funkcjonariusze unikają stosowania obowiązującego prawa, powołując się na to, że osoba szukająca pomocy ma inną przynależność etniczną lub kulturową niż szwedzka i że należy to do ich tradycji. W ten sposób utrwala się przesądy o różnych tradycjach i uogólnia je na całe grupy narodowościowe. Na przykład, z powodu relatywizmy kulturowego unika się zgłaszania przypadków maltretowania dzieci lub innych wykroczeń. Władze pomagają zatem podtrzymać rasizm i wyobcowanie, jak również łamią istniejące prawo.
Innym przykładem jest okaleczanie narządów płciowych kobiet. W imię relatywizmu kulturowego terminologia ulega zmianie na nacięcie genitaliów lub używa się terminu medycznego, którym jest amputacja. Rodzi się tutaj pytanie, czy zmienimy także nazwy innych okrucieństw, takich jak tortury czy gwałt?
Paradoks, o którym wspomniałam przejawia się tym, że ów praktyki godzą i to głęboko w godność jednostki. Jej prawa zostają pogwałcone. To staje w sprzeczności z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka, z dyrektywami ONZ. A jednak, są zjawiskiem wciąż powszechnym, bo wpisanym w kulturę danej społeczności.
źródła:
http://pl.shvoong.com/humanities/history/2028777-relatywizm-kulturowy/#ixzz2lBYxtM9B
http://socjoszpieg.blox.pl/2007/06/Relatywizm-kulturowy-czyli-antropologiczna-teoria.html
http://www.e-mentor.edu.pl/artykul/index/numer/14/id/263
http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,6706