PEDAGOGIKA CZASU WOLNEGO

Zakres zagadnień podstawowych

1. Jak definiuje się pedagogikę czasu wolnego i jakimi pojęciami się ją opisuje

Pedagogika czasu wolnego

1. dziedzina opisująca, wyjaśniająca, projektująca, przekształcająca potrzeby, wzory zachowań, style życia człowieka w czasie wolnym w różnych fazach jego cyklu życia w uwarunkowaniach społeczno – cywilizacyjnych

2. dziedzina zajmująca się wychowaniem do czasu wolnego i kształceniem umiejętności korzystania w sposób racjonalny z możliwości, jakie daje czas wolny

1. Zakresu jakich działań dotyczy wychowanie do czasu wolnego

• wychowanie i kształcenie do czasu wolnego (czas wolny jako cel)

• wychowanie i kształcenie w czasie wolnym (czas wolny jako ośrodek)

• wychowanie i kształcenie przez czas wolny poprzez zagospodarowanie czasu wolnego (czas wolny jako środek)

1. Na co są ukierunkowane oddziaływania pedagogiki czasu wolnego, jakie są jej główne i pośrednie cele

aktywny, bezpieczny, twórczy, etyczny czas wolny

• rozwijanie celowych potrzeb

• kształtowanie otwartych postaw, zamiłowań, nawyków

• popularyzowanie wzorów

• wyposażenie człowieka w określone wiadomości i umiejętności pozwalające na korzystanie w sposób racjonalny z dobra, jakim jest czas wolny

1. Jakie są zadania szczegółowe pedagogiki czasu wolnego

1. zadania strategiczne

1. PROFILAKTYKA: eliminowanie lub minimalizowanie niekorzystnych zjawisk w sferze czasu wolnego

2. KREACJA: inspirowanie i wdrażanie do twórczych poszukiwań modeli zachowań w czasie wolnym, zdobywanie wyższych sprawności, lepszych umiejętności, osiągania wartości wyższego rzędu

1. zadania operacyjne

1. dostarczanie wiedzy

2. rozbudzanie potrzeb

3. wskazywanie możliwości

4. kierowanie w celu racjonalnego działania

1. Jakie są podejścia do definiowania czasu i czasu wolnego i jak definiuje się te terminy z uwzględnieniem różnych podejść

czas:

1. czas fizyczny – regulowany obrotami ciał niebieskich; mierzony sekundami, minutami, godzinami, dniami, latami

2. czas psychiczny – mierzony intensywnością przeżyć lub ich brakiem

3. czas społeczny – regulowany przez społeczny podział pracy

4. czas kulturowy – zróżnicowany w zależności od epoki i umiejscowienia przestrzennego

czas wolny - zjawisko wielowymiarowe, spełniające się w sferach biologicznej, psychicznej, społecznej, ekonomicznej jednostki, którego specyfiką jest wolność wyboru co do czynności które człowiek będzie w nim wykonywał. Czas wolny to również czas bez obowiązków, przeznaczony dobrowolnie na dowolne zajęcia, czas przezywany w uwolnieniu się od czynności koniecznych.

elementy opisujące czas wolny:

1. psychiczno – subiektywne: stan duszy, stosunek jednostki do wykonywanej czynności, styl postępowania

2. formalne: czas pozostający po uwolnieniu się jednostki od obowiązków zawodowych, 24. godziny pomniejszone o obowiązki

3. autonomiczno – osobiste: czynności dowolnie wybrane, działania wolne i dobrowolne

4. normatywno – funkcjonalne: czas w pogoni za prawdą i poznaniem samego siebie; całokształt i czynności, którym oddaje się jednostka w celu wypoczynku, rozrywki lub bezinteresownego pogłębiania wiedzy

5. behawioralne: każdy typ zachowania inny niż praca, wykonywany poza czasem pracy

6. ekonomiczne: cały czas, który nie jest sprzedawany i który należy do jednostki bez względu na sposób, w jaki jest wykorzystywany

1. Jakie miary wykorzystuje się w badaniu zjawisk związanych z czasem wolnym

1. miary ilościowe

1. miary czasu (przeznaczanego)

• budżet czasu – zestawienie odcinków czasu przewidzianych na realizację równych form, czy czynności czasu wolnego. Rozpatrywany zazwyczaj w skali doby lub tygodnia. Polega na zapisie danych uzyskanych metodą ankietową, wyrażonych liczbą minut, godzin lub procentem dobowego, czy tygodniowego czasu poświęconego na poszczególne formy, które zostały zaliczone do kategorii czasu wolnego

• średni czas trwania czynności – odpowiada przeciętnej krajowej

• przeciętny czas wykonywania czynności – odpowiada ilości czasu przeznaczanego na poszczególne rodzaje czynności

1. miary wydatków

• wydatki na dobra czasooszczędne – pozwalające na skrócenie lub wykluczenie czynności o różnym stopniu konieczności wykonania (np. mikrofala, przetworzona żywność)

• wydatki na dobra czasochłonne – sprzęt sportowy i turystyczny, środki transportu, sprzęt komputerowy, artykuły ogrodnicze, artykuły hobbistyczne itp.

• wydatki na dobra czasooszczędno – gastronomiczne, pralnicze, naprawcze, fryzjersko – kosmetyczne itp.

• wydatki na dobra czasochłonno – sportowo – rekreacyjne, turystyczne, kulturowe itp.

1. miary intensywności uczestnictwa w formach czasu wolnego

• odsetek osób korzystających w analizowanym okresie z danej formy czasu wolnego – częstość uczestnictwa, rozpowszechnienie danej formy, częstość i długość korzystania z określonej formy czasu wolnego w danym przedziale czasu

1. miary infrastrukturalne

• istniejące środki trwałe, służące potrzebom czasu wolnego – obiekty, urządzenia, sprzęt

• stanowiące naturalne wyposażenie terenu dla czasu wolnego – parki narodowe, lasy, …

• liczba miejsc w ośrodkach kultury (teatrach, kinach, stadionach, bibliotekach i ich zasobów, domach kultury, muzeach, …), ośrodkach sportu oraz ilość ich występowania

• potencjał hotelarsko – gastronomiczny (hotele, biura podróży, schroniska, …)

• elementy środowiska naturalnego (plaże, jeziora, skanseny, zabytki, szlaki turystyczne)

• sieć transportowa i komunikacyjna udostępniająca obiekty i miejsca czasu wolnego

• stan organizacji i dostępność usług

• wskaźnik oglądalności telewizji i słuchalność stacji radiowych

• zasięg oddziaływania i stopień czytelnictwa poszczególnej prasy

• wyposażenie gospodarstw domowych w dobra materialne dla potrzeb czasu wolnego

• stopień natężenia usług samoobsługowych w gospodarstwach domowych

• wskaźnik zatrudnienia w dziedzinach sektora zajmującego się świadczeniem usług czasochłonnych i czasooszczędnych

1. miary jakościowe

1. Jakie funkcje pełnią zajęcia czasu wolnego w wymiarze jednostkowym i zbiorowym

   1. w wymiarze jednostkowym:

1. regeneracyjna

• dotyczy czynności, które wspomagają odnowienie, odtworzenie się możliwości organizmu utraconych w procesie pracy

• dotyczy czynności dających odpoczynek w sensie fizjologicznym (psychicznym i fizycznym), polegający na oderwaniu się od wymagań, planów i wszystkiego, co stwarza napięcie nerwowe oraz co zmusza jednostkę do nadmiernego wysiłku

1. kompensacyjna

• dotyczy czynności stanowiących rekompensatę w stosunku do treści i rodzaju czynności wykonywanych pod presją obowiązku, minimalizując czynności przykre, męczące, ograniczające wolność

• czynności, które są źródłem radości, przyjemności i zawsze pozytywnych emocji

1. edukacyjna

• dotyczy czynności zaspokajających potrzeby poznawcze, potrzebę informacji, wiedzy, nowych umiejętności i doświadczeń

• czynności pomocne w kształtowaniu trwałych wartości intelektualnych

1. integracyjna

• dotyczy czynności umożliwiających poznawanie nowych ludzi spoza kręgu domowego i zawodowego, zawieranie przyjaźni, tworzenie grup połączonych wspólnymi celami

• czynności, które spajają, łączą ludzi, dając poczucie wspólnoty przez wspólne doznawanie i odtwarzanie przeżyć

1. kulturowa

• dotyczy czynności pozwalających nabywać, odtwarzać, bądź tworzyć wartości kulturowe, stanowiące materialny i duchowny dorobek ludzkości

1. wychowawcza

• dotyczy czynności, które wiążą się z przyswajaniem określonych norm postępowania, idei, stylu bycia i zachowania, bądź z wpajaniem ich innym

czynności kształtujące przyzwyczajenia i trwałe, pozytywne postawy wobec istotnych dla człowieka stanów rzeczy

1. w wymiarze zbiorowym:

1. czas wolny kształtuje postawy prospołeczne i obywatelskie

2. w czasie wolnym i w trakcie różnorodnych aktywności z nim związanych, tworzony jest kapitał cywilizacyjny i kulturowy

3. czas wolny tworzy nowe wartości społeczne i nowe potrzeby odpowiadające tym wartościom

4. w czasie wolnym odbywa się proces uczenia się pełnienia ról społecznych

5. czas wolny sprzyja sprawowaniu funkcji publicznych, organizowaniu towarzystw i stowarzyszeń, podejmowaniu misji o charakterze społecznym

6. czas wolny, realizując wartości estetyczne, duchowe i kulturowe, stanowi przeciwwagę zmaterializowanego systemu korzyści

7. pozwala na osiągnięcie satysfakcji niewymiernej (trudnej do ocenienia), niezależnej od przynależności do grupy społeczno – zawodowej, kulturowej itp.

8. Charakter uczestnictwa w czasie wolnym (wielość i różnorodność form jego wykorzystania) jest wyznacznikiem stopnia rozwoju społecznego

9. Czas wolny kompensuje zagrożenia współczesnej cywilizacji i zbliża człowieka do środowiska naturalnego

1. Jakie są uwarunkowania społeczne uczestnictwa w czasie wolnym (?????) (!)

   1. rodzina:

1. atmosfera panująca w środowisku rodzinnym, w tym zrozumienie istoty i wartości czasu wolnego i podejmowanych w nim zajęć

2. pozytywne nastawienie do czasu wolnego członka rodziny o dominującym autorytecie

3. warunki mieszkaniowe, wyposażenie w urządzenia, posiadany sprzęt i środki finansowe

4. atrakcyjne i dostępne miejsca (teren, przestrzeń), by stanowiły zachętę do korzystania z nich rodziny w jej czasie wolnym

5. pozytywne nastawienie podmiotów organizacyjnych – instytucji, placówek, stowarzyszeń i jednostek administracji publicznej – uwzględniające potrzeby rodziny związane z jej czasem wolnym

   1. szkoła:

1. nastawienie na szeroki zakres oddziaływań pozadydaktycznych

2. różnorodność oferty mogącej rozbudzić zainteresowania

3. dobry stan organizacji przestrzeni, wyposażenie w urządzenia i sprzęt

4. sprawna organizacja pracy szkoły

   1. społeczność lokalna:

1. obiekty i zagospodarowanie terenu

2. handel i zasób dostępnych urządzeń i sprzętu użytecznego do zajęć czasu wolnego

3. zróżnicowana oferta, stosowna dla mieszkańców o różnych socjoekonomicznych uwarunkowaniach

1. Czym są i jakimi cechami się charakteryzują postawy wobec czasu wolnego

1. trwała ocena (utrzymująca się przez dłuższy czas)– pozytywna lub negatywna – czasu wolnego

2. względnie trwała gotowość do różnorodnych zachowań w czasie wolnym

3. ukształtowana w procesie zaspokajania potrzeb, w określonych warunkach społecznych, względnie zgodna i stała organizacja wiedzy, przekonań i uczuć, motywów oraz pewnych form działania i reakcji jednostki odnoszące się do czasu wolnego

4. względnie trwały układ przekonań emocji i uczuć oraz zachowań jednostki w odniesieniu do czasu wolnego

1. Jak definiuje się pojęcia motywacja i motywy w odniesieniu do czasu wolnego

motywacja:

• zachowanie ukierunkowane na cel, wewnętrzna potrzeba osiągania celu;

• zespół czynników pobudzających człowieka do określonego działania i zachowania się

• układ potrzeb i wartości określający kierunek i stopień zaangażowania jednostki w jej dążeniach i działaniach

• określony mechanizm organizacyjny zachowania się jednostki w kierunku osiągnięcia ważnych dla niej stanów rzeczy;

• proces pobudzania, który nakłania człowieka do działania zaspokajającego określone potrzeby

motyw:

• każde przeżycie pobudzające człowieka do działania, sprzyjające jego wykonaniu

1. Jak klasyfikuje się motywy w odniesieniu do czasu wolnego i jakie wyróżnia się ich typy

1. typ aktywnościowo-hedonistyczny - wybór rodzaju zajęć wynika z biologicznej (organicznej) potrzeby aktywności, która jest przyjemna i atrakcyjna sama w sobie i nie służy realizacji żadnych celów zewnętrznych (ma wartość autoteliczną)

2. typ relaksowo-katartyczny - wybór rodzaju zajęć wynika z potrzeby ucieczki od codziennych obowiązków i kłopotów, służąc przede wszystkim wypoczynkowi oraz rozładowaniu stresów i napięć psychicznych

3. typ zdrowotno-estetyczny - wybór rodzaju zajęć wynika z potrzeby utrzymania lub poprawy zdrowia, sprawności sylwetki i urody, dobrego samopoczucia

4. typ społeczno-towarzyski - wybór rodzaju zajęć wynika z potrzeby nawiązania i utrzymania kontaktów towarzyskich, bycia wśród ludzi

5. typ przygodowy - wybór rodzaju zajęć wynika z potrzeby silnych ważeń i emocji związanych z ryzykiem, hazardem, częstą zmianą i niepewnością, walką z siłami natury, przeciwnikiem, samym sobą i własną słabością

6. typ ambicjonalny - wybór rodzaju zajęć wynika z potrzeby sprawdzenia się i dowartościowania, uzyskania aplauzu społecznego

7. typ poznawczo-kształcący - wybór rodzaju zajęć wynika z potrzeby poznania i nauczenia się czegoś nowego, rozwijania swoich zainteresowań i zamiłowań

1. Jakie są metody i techniki i zasady oddziaływań pedagogicznych w zakresie wychowania do czasu wolnego

1. metoda „pozytywnej argumentacji zdrowotnej” metoda perswazyjna, oddziałująca na emocje poprzez okazywanie pozytywnych skutków ważnych dla utrzymania zdrowia jako centralnej wartości ludzkiej, zajęć czasu wolnego

2. metoda „argumentacji współuczestniczącego” polegająca na podkreślaniu „efektów przyjemnościowych” wynikających z aktywnego uczestnictwa w określonych zajęciach czasu wolnego

3. metoda „naśladownictwa” polegająca na prezentacji określonej postawy lub konkretnych zachowań wolnoczasowych przez osobę uznaną za autorytet

1. Jak z punktu widzenia pedagogiki czasu wolnego należy rozumieć pojęcia środowisko i co obejmuje pojęcie środowisko wychowania do czasu wolnego

Zinstytucjonalizowany system bodźców ukierunkowanych na realizacje celu wychowania do czasu wolnego.

Komponenty środowiska wychowawczego: (?????) (!)

• wychowanie naturalne

• wychowanie bezpośrednie

• wychowanie pośrednie

1. Jakie są typy i rodzaje instytucji wychowania i kształcenia do czasu wolnego

Typy instytucji, które podejmują zadania wychowawcze (także w zakresie czasu wolnego), stanowiące komponenty środowiska wychowawczego:

1. wychowania naturalnego

   • rodzina

   • grupa rówieśnicza

   • społeczność lokalna

2. wychowania bezpośredniego

• szkoła, kluby młodzieżowe, świetlica, domy kultury, internaty, zespoły zainteresowań, koła sportowe, …

• organizacje i samorządy młodzieżowe

• działalność zorganizowana

1. wychowania pośredniego

• powołane do rozmaitych innych funkcji, lecz uczestniczące w procesie wychowawczym ubocznie, np.: zakłady pracy, instytucje służby zdrowia, wojsko, instytucje kontroli społecznej, wszelkie organizacje społeczne interesujące się wychowaniem, instytucje upowszechniania sztuki i kultury

1. Czym są i jakimi narzędziami posługują się takie instytucje jak rodzina , szkoła i społeczność lokalna w wypełnianiu funkcji wychowania do czasu wolnego

1. rodzina

   1. środki koordynujące, inspirujące, inicjujące, utrwalające proces wychowania

   1. rozumiejący istotę czasu wolnego rodzice, którzy stwarzają w rodzinie właściwą atmosferę pobudzającą do podejmowania racjonalnych zajęć w czasie wolnym

   2. przenoszone na dzieci pożądane wzorce zachowań w czasie wolnym (wspólne podejmowanie zajęć np. wycieczki, gry i zabawy, wspólnie realizowane hobby)

   3. podejmowanie zajęć w czasie wolnym wspólnie z innymi rodzinami (korzystanie z wzorców innych środowisk rodzinnych)

   4. dostarczanie materiałów rozbudzających zainteresowania racjonalnymi zajęciami czasu wolnego

   5. wykazywanie zainteresowanie doświadczeniami poszczególnych członków rodziny związanymi z indywidualnymi programami zajęć czasu wolnego i pozytywnego do nich nastawienia

   1. środki informacji i poradnictwa

1. gromadzenie informacji o różnorodnych możliwościach, atrakcyjnych, racjonalnych zachowań w czasie wolnym

2. dysponowanie literaturą pomocniczą wprowadzającą w istotę różnych aktywności i pomocną w pierwszych działaniach w tym kierunku

3. przekazywanie informacji o kulturowych tradycjach i wzorcach (także rodzinnych) związanych z zachowaniami w czasie wolnym

4. wzajemne wspomaganie ciekawych inicjatyw związanych z zajęciami czasu wolnego

   1. warunki umożliwiające proces wychowania do czasu wolnego

1. atmosfera panująca w środowisku rodzinnym, w tym zrozumienie istoty i wartości czasu wolnego i podejmowanych w nim zajęć

2. pozytywne nastawienie do czasu wolnego członka rodziny o dominującym autorytecie

3. warunki mieszkaniowe, wyposażenie w urządzenia, posiadany sprzęt i środki finansowe

4. atrakcyjne i dostępne miejsca (teren, przestrzeń), by stanowiły zachętę do korzystania z nich rodziny w jej czasie wolnym

5. pozytywne nastawienie podmiotów organizacyjnych – instytucji, placówek, stowarzyszeń i jednostek administracji publicznej – uwzględniające potrzeby rodziny związane z jej czasem wolnym

1. szkoła:

1. środki koordynujące, inspirujące, inicjujące, utrwalające proces wychowania

1. nastawienie środowiska szkolnego na osiąganie celów związanych z przygotowaniem do umiejętnego korzystania z możliwości, jakie daje czas wolny

2. pełnienie przez nauczycieli rolę animatorów czasu wolnego i przygotowanie takich animatorów w środowisku młodzieży szkolnej

3. pozyskiwanie sprzymierzeńców w środowisku rodzinnym

4. ścisłe wiązanie programowej pracy dydaktycznej z kształtowaniem postaw wobec czasu wolnego i rozbudzaniem zainteresowań pozaprogramowych ukierunkowanych na czas wolny

5. tworzenie w oparciu o środowisko szkolne płaszczyzny działania dla różnych organizacji i stowarzyszeń rozbudzających zainteresowania i animujących wartościowe zachowania w czasie wolnym

6. realizowanie imprez i programów zorientowanych na formy czasu wolnego o takiej wartości, by stanowiły one zachętę do indywidualnego poszukiwania kontaktów z podobnymi formami przy innych, pozaszkolnych okazjach

1. środki informacji i poradnictwa

1. informowanie o możliwościach uczestnictwa w różnego rodzaju zajęciach pozalekcyjnych o pozaszkolnych oraz poradnictwo związane z wyborem tych zajęć

2. informowanie i doradzanie jak łączyć pogłębianie wiedzy przedmiotowej (z fizyki, geografii, chemii, …) z pogłębianiem i poszerzaniem tych zainteresowań odpowiednimi formami aktywności w czasie wolnym

3. informowanie o pasjach i zainteresowaniach związanych z czasem wolnym innych osób (autorytetów, ludzi znaczących)

4. informowanie o korzyściach (intelektualnych, somatycznych, motorycznych, ekonomicznych, społecznych) związanych z uczestnictwem w różnych formach czasu wolnego

5. zgromadzenie szerokiego zasobu informacji o różnych formach zajęć w czasie wolnym, jak również materiałów wspomagających ich wdrożenie, przyswojenie i opanowanie umiejętności praktycznego wykorzystania

6. poszerzenie funkcji informacji i poradnictwa przypisanych rodzinie

1. warunki umożliwiające proces wychowania do czasu wolnego

1. nastawienie na szeroki zakres oddziaływań pozadydaktycznych

2. różnorodność oferty mogącej rozbudzić zainteresowania

3. dobry stan organizacji przestrzeni, wyposażenie w urządzenia i sprzęt

4. sprawna organizacja pracy szkoły

1. społeczność lokalna:

1. środki koordynujące, inspirujące, inicjujące, utrwalające proces wychowania

1. kreowanie programów pobudzających mieszkańców do uczestnictwa w racjonalnych zajęciach czasu wolnego

2. reagowanie na przejawiane przez mieszkańców inicjatywy i potrzeby, wyjściem im naprzeciw dobrze zorganizowaną ofertą

3. troska o stan infrastruktury czasu wolnego, jej stałe modernizowanie, uzupełnianie i konserwacja

4. pozyskiwanie współpracowników upowszechniania różnorodnych i atrakcyjnych zachowań w czasie wolnym

5. pobudzanie samorządności nastawionej na tworzenie w społeczności lokalnej, warunków do życia w czasie wolnym i troska o jego jakość

1. środki informacji i poradnictwa

1. zapewnienie sprawnego przepływu informacji o możliwościach i uwarunkowaniach korzystania z dostępnej oferty zajęć czasu wolnego

2. wykorzystanie różnorodnych form przekazu dla utrwalania wiedzy o higieniczno- zdrowotnych i estetycznych walorach uczestnictwa w określonych formach zajęć czasu wolnego

3. wskazywanie szans i możliwości integrowania społeczności lokalnych i zacieśniania więzi sąsiedzkich przez wspólne rozwiązywanie problemów korzystania z czasu wolnego i uczestnictwo w ofertach programowych

4. wielokierunkowe poradnictwo dotyczące sposobów racjonalnego i satysfakcjonującego życia w czasie wolnym

1. warunki umożliwiające proces wychowania do czasu wolnego

1. obiekty i zagospodarowanie terenu

2. handel i zasób dostępnych urządzeń i sprzętu użytecznego do zajęć czasu wolnego

3. zróżnicowana oferta, stosowna dla mieszkańców o różnych socjoekonomicznych uwarunkowaniach

1. Jaką rolę w procesie wychowania do czasu wolnego odgrywają masowe środki komunikacji <media>

   1. funkcja poznawczo-kształcąca – media oddziałują w wymiarze ilościowym i jakościowym, na procesy percepcyjne i intelektualne

   2. funkcja emocjonalno-motywująco-oceniająca – media oddziałują na uczucia, emocje przez co uruchamiają procesy motywujące i wartościujące

   3. funkcja działaniowa – media oddziałują na zewnętrzne zachowania