Pytania zadawane przez starożytnych Greków: Czy to jedyny świat i czy jedyna rzeczywistość?
Pytania te wpływają na dalszy rozwój sposobu myślenia człowieka ,co doprowadza min. do powstania początków filozofii
Filozofia- uwielbienie mądrości
Początkowo filozofię traktowano jako pojęcie ogólnego uwielbienia mądrości/ wiedzy. W zakres poruszanej tematyki wchodziły wszelkie działy nauki czasów starożytnych, odpowiadające za całkowite poznanie świata.
Pytanie dominujące: Dia Ti? Co oznacza: „Dlaczego tak jest?- dlaczego jest tak, jak jest?”
Celem myślicieli było odpowiedzenie na pytanie „dlaczego świat jest takim jakim jest”, początkowo tłumacząc jedynie po przez opowieści mitologiczne, kolejno czerpiąc swoją inspirację z myśli, zestawień z rzeczywistością ale na sposób bardziej humanistyczny niżeli empiryczny, zerwanie ze sposobem tłumaczenia świata na podstawie mitologii
Rozważania zaczęły tworzyć niepewność i wątpliwości wobec wcześniej niezaprzeczalnych dogmatów czy to wiary, czy moralności, pojęć tworzących świat ówczesnych.
Poczęto zastanawiać się nad faktycznym znaczeniem pojęć jak np. „sprawiedliwość”, „rzeczywistość” „byt”, „istnienie” „postrzeganie” i wreszcie „człowiek”.
Pytanie: „Czym jest prawdziwe oblicze tych pojęć.” prowadziło do wywodów, rozwoju myśli człowieka i nurtów filozoficznych.
Zaprzeczając podaniom mitologicznym ( kosmologiczne powstanie świata powstałego z chaosu), ustanowiono, że to co widzimy to nie chaos, lecz stabilność, swego rodzaju harmonia następstw, efekt przyczynowo-skutkowy. Był to także argument opowiadający się za mocą zrozumienia pojęć prawdziwych, prawdziwej rzeczywistości. Pytanie: „ Skąd się bierze owa stabilność i w jaki sposób należy dostrzec jej prawa.”
Istota zarządzająca całym tym porządkiem, niegdyś utożsamiana z wolą bogów, teraz poddawana pod dysputę. Paradoksalnie zaczęto wysnuwać teorie o tym, że pewne prawdy, obiekty, które nas otaczają nie są tymi za które je uważamy. Rozważano nad niepewnością definicji i o potrzebie otwartości na poznanie, na uświadomienie niewiedzy.
Empiryczne lub racjonalne doświadczenie i zrozumienie świata.
Tworzono koncepcje związane z 4 żywiołami :ogniem, wodą , ziemią i powietrzem. Teorie te były związane zarówno ze stworzeniem świata jak i częściami składowymi materii świata (z tym, że pojęcie materii nie było wówczas znane). Kolejno powstała teoria atomu.
Zastanawiano się nad prawami rządzącymi światem na podstawie obserwacji (w tym nieba) i doświadczeń, które doprowadził w późniejszym czasie do odkryć świata fizyki, jak np. pojęcia grawitacji, która choć istniała od powstania Ziemi, to jako pojęcie powstała dopiero w czasach Newtona.
Teza- rzeczywistość nas otaczająca w gruncie rzeczy nie jest tym samym co ludzkie definicje; są one w gruncie nieprawdziwe, a tylko starają ułatwiać nam funkcjonowanie (np. pojęcie czasu, które jest jedynie wymysłem ludzkim)
Teza II- istnieją prawdy stałe, niezmienne jak w świecie matematyki.
Istnieją także inne światy/ wymiary, znacznie doskonalsze od postrzeganej przez nas rzeczywistości, która także okazała się zależną od postrzegającej ją jednostki.
Zasada : moja postawa wpływa na ocenę świata.
Intelekt traktowano jako klucz do zrozumienia świata.
Mówiono także o zależnościach między światem zmysłowym a racjonalnym.
Na definicję człowieka przypadało ciało i osobowość.
Wymienić warto kilka postaw świata myśli starożytności i pierwszych cywilizacji wobec podstawowych pojęć rozważań natury filozoficznej:
Człowiek jest najwyższym bytem – człowiek jako kreator świata, człowiek twórcą świata, to jaki stworzy (jaki będzie postrzegał) zależy od niego, od jego postawy, człowiek quasi bóg, bogowie są w stanie dać człowiekowi wszystko oprócz chęci człowieka do stania się bogiem, gdy ten tego zapragnie, czeka go kara- przedstawiane często w teatrze-> tragedia
Prawda o człowieku jest w głębi człowieka, we wnętrzu jego świadomości- człowiek powinien poznając samego siebie dotrzeć do wnętrza najskrytszych zakamarków swojego „ja” i funkcjonować zgodnie z nim, należy przy tym zachować ostrożność z uwagi na zatracenie się w sobie co doprowadza do wniosku, iż świat staje się balastem, fatamorganą, czymś niepotrzebnym do tego stanu niejako nirwany doprowadzić można przez wielka ascezę ->teoria charakterystyczna dla dalekiego wschodu
Stan równowagi między człowiekiem a światem; człowiek tak samo ważny jak otaczający go świat- nie zachowanie tej równowagi jest niebezpieczne (zdaniem Greków), gdyż doprowadza do dominacji skupienia na jednym z dwojga pojęć, co prowadzi do dysharmonii, niestabilności postrzegania, a więc nie odkrycia prawdy rzeczywistości przez człowieka; odnalezienie tego złotego środka umożliwia zaznanie prawdziwego szczęścia co ukazuje szczęście w opozycji do chaosu.
Filozofowie żywiołów
Tales z Miletu – wszystko jest z wody
Heraklit z Efezu – ogień jako zasada świata
Inni przedstawiciele pierwszych filozofii
Demokryt z Abdery- teoria atomistyczna
Empedokles- wszystko jest jednością jedno wyłania się z drugiego, w przyrodzie nic nie ginie tylko mieszając się w różny sposób tworzy coś choć innego to tak naprawdę jest mieszanina wspólnych skladników
Gorgiasz – nie ma nic/ niczego
Parmenides z Elei - naczela teoria jedności i niezmienności bytu, nierozerwalność myśli i bytu, odróżnienie myśli od postrzegania, dedukcja- dialektyczna metoda filozofowania
Sofiści ( Gorgiasz, Protagoras)
Uczony-> pseudouczony – osoba ucząca za pieniądze
To jak myślę zależy od tego, jak chce myśleć
Estetyka- teoria sztuki- poezji+ poezji scenicznej
Konwencjonalizm prawdy moralne są jedynie kwestią umowną określonej l. ludzi
Praktycyzm- opinie mogą być równie słuszne- umiejętność argumentowania osądza, która z tez ma lepsze zastosowania a co za ty idzie może cos tac ogólnie uznana za właściwą
Sensualizm i relatywizm- poznanie nasze jest względne skoro jest oparte na postrzeżeniach, postrzeganie jednej rzeczy może być różny – indywidualny pogląd każdej z jednostek postrzegających przedmiot
Poznanie jest bierne, umysł może zawierać jedynie odbicie przedmiotów zewnętrznych- postrzeżenia są odbiciem rzeczywistości, więc jeśli są względne to względna musi być sama rzeczywistość
Zwrot w tematyce podejmowanych zagadnień myśli- myśl humanistyczna dominuje nad analizą jedynie doświadczeń; wiedza dla celów praktycznych nie dla samej wiedzy; innowacja przeprowadzania badań- obserwacja+ wnioskowanie + odrobina dialektyki, ale głównie doświadczenia empiryczne
Sokrates
Jakie państwa tacy obywatele
„Człowiek funkcjonuje tak, jak myśli”
„Wiem, że nic nie wiem” – wiedza o niewiedzy = wiedza psychologiczna uznając swoją niewiedzę ukazujemy poznanie samego siebie, świadomość swoich możliwości, ograniczeń itd.
Pytanie „ Po co szukać, badać różne sprawy skoro prawda nie istnieje?”
Związek pomiędzy nauką i kulturą
Organizacja państwa- konflikty wartości = rozbicie państwa – zwolennik teorii państwa zamkniętego na przyjmowanie cudzoziemców, imigrantów; zwolennik asymilacji kulturowej
Potrzeba walki z przyjętymi prawdami by dotrzeć do prawdy o świecie tej jedynie słusznej
Świat nie jest taki jaki sobie wyobrażamy, jego prawdziwe oblicze jest dla nas niepojęte, bo nieosiągalne dla naszych możliwości zrozumienia
Istnieje obiektywizm- można dotrzeć do obiektywnego świata
To co wiemy nie oznacza, że rozumiemy dane zjawisko, przykład z działającym radiem, choć wiemy jak je włączyć i do czego służy to większość z ludzi nie ma pojęcia jak ono i dlaczego w rzeczywistości działa, jakie muszą zajść konsekwencje pewnych zachowań przyczynowo-skutkowych by doprowadzić do danych funkcji
Ryzykiem dla prób poznania prawdy obiektywnej jest zaniechanie jej poszukiwań będąc przekonanym znajomości prawdy obiektywnej będącej w rzeczywistości fałszywą
Metoda zbijania (usuwanie tzw. niekompetentnych- selekcja współ-myślicieli) doprowadzenie do absurdu- należy przyznać się do niewiedzy, by móc odkryć wiedzę; odnajdując tego co się nie wiem, znajdujemy to co wiemy i dzięki temu i wielu pytaniom przyczynowo-skutkowym możemy odkryć definicję ostateczną danych pojęć jak np. sprawiedliwość;
Jak wydobyć kompetencje rozmówcy-techniki rozmowy Sokratesa każdy ma poczucie własnej wartości, lubi być podziwianym, a więc jest w nim próżność, umiejętne zadawanie pytań, początkowo schlebiających intelektowi pytanego prowadzi do uśpienia jego czujności a uaktywnienia próżności, kolejno zadawane mu pytania z jego profesji wydają się banalne, ale po zadaniu kulminacyjnego pytania, podważającego tezy odpowiadającego na pytanie Sokratesa zostaje zbity z tropu, zaczyna wątpić w swoje racje i w efekcie zaczyna wątpić w wyznawane prawdy co ma być początkiem do rozpoczęcia nowej analizy owego pojęcia/ zagadnienia, odkrycia nowych prawd co w efekcie doprowadzić by miało do nowej definicji-prawdziwej i obiektywnej. (ironia sokratejska – skoro jesteś specjalistą to z pewnością nie sprawi ci trudności wytłumaczenia…. Ale skoro tak to z pewnością będziesz mi potrafił wytłumaczyć co jeśli….)doskonale pokazane w Odprawie Sokratesa oraz Uczcie autorstwa Platona-teksty o Sokratesie on sam nie spisał żadnych swoich dzieł, rozmów, rozważań, pałał się jedynie retoryką czynną
Do efektu końcowego miała doprowadzić metoda indukcyjna –elenktyczna (od części wspólnych różnych definicji do jednej uniwersalnej – potrzeba eliminacji i pozostawienia dogmatów stałych-> od ogółu do szczegółu); lub metoda majeutyczna tzw. sztuka położnicza-metoda heurystyczna- wspólne szukanie odpowiedzi przez wiele pytań, podział pytań na złożone i najprostsze sprowadzenie odpowiedzi do tak lub nie.
Intuicja wiedzy o dobru i złu – każdy człowiek ma w sobie głęboko ukrytą świadomość prawd obiektywnych.
Najpierw natura wiedzy później natura poznania
Krytycyzm
Różnica między Sokratesem a sofistami- świadomość prawdy obiektywnej
Oskarżony i skazany za wiarę w Dajmoniona – trucizna cykuta
Wiara Sokratesa w moralność, wiedzę jako cnotę, cnota jest przyczyną szczęścia i dobra (też materialnego), cnota jako dobro bezwzględne, -> Sokrates nie nawołuje do bycia cnotliwym od tak, każe się przede wszystkim zastanowić nad jej dogmatami, nad jej istotą i zrozumieniem.
Teoria (definicja)-> wpływ -> rzeczywistość
Platon
Istnieje świat obiektów idealnych (prawidłowości), które decydują o wyglądzie rzeczywistości (np. grawitacja)
Świat rzeczywisty = byty idealne
Istnieje model istniejącej rzeczywistości
Zmiennym obrazem wieczności jest człowiek
Należy zrozumieć najpierw mechanizmy pewnych działań a kolejno cały proces
Idee- świat idei, prawidłowość, miary, zasad
Koncepcja państwa ateńskiego
Odwoływanie się do „rzeczy”, których nie widać, są niemożliwe do poznania empirycznego – matematyka
Metafora jaskini- człowiek przebywający w jaskini widzi jedynie cienie zbliżających się postaci, cienie powstałe w wyniku oświetlenia ich postaci oddzielające ogniem od patrzących ; podobnie jest z postrzeganiem rzeczywistości- człowiek jest w stanie zobaczyć jedynie cienie prawdziwej rzeczywistości i wierzy że te cienie są jedyna prawdą, podczas gdy tak naprawdę są tylko ciemnym, niewyraźnym zarysem prawdziwej istoty; człowiek wierzy tylko w to, co widzi i rozumie; cienie mogą być cieniami czegoś innego- pojecie wielowymiarowej rzeczywistości i świadomości, ze ona istnieje; teza ta spowodowała radykalny zwrot intelektualny;
Rozum posiada większą władzę poznania rzeczywistości od zmysłów, lecz one, to, że istnieją może pomóc w poznaniu, dają inspirację, powód do rozważań;
Państwo powinno odzwierciedlać porządek kosmiczny oraz strukturę człowieka- państwo Platona było tworem utopijnym, bo idealnym
Człowiek jako mikrokosmos- > wnikając w mikrokosmos odkryjemy/ zrozumiemy makrokosmos
Człowiek nie tworzy praw tylko je odkrywa/ odtwarza/przypomina sobie- one istnieją od zawsze= dogmaty stałe od powstania świata, niepowtarzalne, niezmienne, idealne;
Człowiek nosi te prawa od zawsze w sobie- każdy
Zjawisko reinkarnacji- wędrówki dusz- potwierdzenie nierzeczywistości widzianych przez nas rzeczy- są jedynie rzeczami o pewnych cechach, które przemijają-dusza jest wieczna, nieśmiertelna
Platon był uczniem Sokratesa, spisał jego twierdzenia, teorie, filozofie
Arystoteles
Twórca logiki= badania przebiegu myślenia
„Jak myśl myśli?” „jak myślę?”, „jakie są zasady?”, „Jaki jest świat?”
Są dwie odpowiedzi albo istnieje prawidłowość, albo zasady
Myśl jest częścią porządku świata, a zatem umysł tez jest uporządkowany
Wszystko jest czymś- jako prawda stała i pewna; jest jednym czymś- ma tylko jedno oblicze ; przykład- nie można być trochę w ciąży, albo się jest, albo nie.
Świat składa się z indywidualnych, nieporównywalnych, wyjątkowych rzeczy, które nie mogą się zmienić
Podkreślenie wagi indywidualności każdej z jednostek- kiedy umiera jeden człowiek, umiera wraz z nim jeden świat
NIE ISTNIEJĄ DWIE RZECZY NARAZ
Narzędziami poznania prawd świata jest rozumowanie logiczne
Obserwacja jako warunek zrozumienia każdej z indywidualności- potrzeba zrozumienia świata utożsamiona z poznaniem bardzo skrupulatnie każdej indywidualności
Teoria założeń bytowych – metafizyka- metafizyka- pierwsza filozofia Arystotelesa, filozofia po fizyce- byt jest samodzielny np. człowiek, krzesło; kolor nie jest bytem, bo przynależy do czegoś, podobnie inne cechy
Nauka o bycie jako bycie-metafizyka zaistnienie bytu składają się elementy, dzięki którym byt istnieje – na istnienie bytu składają się elementy, dzięki którym byt istnieje: kategorie (miejsce, czas, jakość, stosunki, działanie, doznanie); przypadłość – przeciwne do istnienia bytu- kolor,
Formy człowieka różnią się organizacja materii, nie różnimy się materia, a formą- zasada organizacji
Przyczyny, które powodują, że coś jest bytem o określonej strukturze: formalne, materialne, celowe, sprawcze
Każda substancja składa się z formy i materii
Analiza struktury materii= zrozumienie siebie, swego istnienia
Najważniejsze zasady organizacji – Jak to się dzieje, że cos się wydarza; że jest dynamiczne- zależność formy i materii- przykład rzeźbiarz- dlaczego można wyrzeźbić Afrodytę, bo materia ma potencjał do bycia wszystkim ;P – przejście z możności do aktu
Prawdziwy świat jest wytworem ducha
Człowiek powinien się dziwić- Po co facet ma sutki ;P
FILOZOFIA GRECKA JAKO SZTUKA ŻYCIA
Człowiek sam tworzy własne życie, jest jego panem, kreatorem, a jego życie stanowi jego dzieło
Szczęście to optymalny sposób funkcjonowania w świecie; stan ów można uzyskać poprzez relację pomiędzy ludźmi, człowiekiem a światem itd.
Koncepcja grecka- EPIKUREIZM (grecki HEDONIZM)
Epikur pochodził z wyspy Samos
„ Czy dobre jest to , co przyjemne, czy przyjemne jest to, co jest dobre”
ARYSTYP Z CYRENY uczeń i fan teorii Sokratesa
„Dobre jest naprawdę to, co jest przyjemne”- bo ludzie starają się żyć w przyjemności
SZCZĘŚCIE= suma doznania przyjemności -> przykłady z wesołym miasteczkiem
HEDONE Z GR. SZCZĘŚCIE
Osiągnięcie stanu przyjemności nie jest równoznaczne z osiągnięciem stanu całkowitego szczęścia- często po doświadczeniu przyjemności nastaje stan rozczarowania
Stany przyjemności są ulotne – rozczarowanie; chęć wiecznego osiągania szczęścia doprowadza do utraty kontroli nad sobą wahania fortuny; doprowadza to do uzależnienia od prób pomnażania uczucia przyjemności lub narzucenia sobie rygory ograniczania doznawania przyjemności- oba te przypadki doprowadzają do zniewolenia jednostki
Należy więc przyjemność dawkować- istnieją granice przyjemności- przekraczanie ich wiąże się z cierpieniem – należy więc darzyć do osiągnięcia granic przyjemności, ale nie należy jej przekraczać- trudności w odnalezieniu złotego środka
Świadomość możliwości osiągnięcia, zrealizowania pewnych przyjemności, umiejętność rezygnacji z tych niemożliwych do osiągnięcia, a poczynanie starań do osiągnięcia tych realnych do spełnienia
Arystyp- przyjemności cielesne realizowane przez zmysły, przyjemności jako najwyższe dobro
Epikur- dobro celem każdego, nie tylko dla tych, którzy osiągają szczęście
Epikur- Wymiar przyjemności intelektualnej jest wyższy, doskonalszy, lepszy od przyjemności cielesnej; dla każdego bez ograniczeń- nigdy granica przyjemności nie zostanie przekroczona w przeciwieństwie do przyjemności cielesnej
Epikur- prawdziwa przyjemność jest brakiem cierpienia- każdy człowiek dąży do braku cierpienia, pragnie być szczęśliwy;
Epikur- nie zdobywanie jest celem, największą przyjemnością jest doświadczanie życia, życie to najwspanialszy dar a umiejętność korzystania z niego daje czyste szczęście;
Arystyp- szczęście jest osiąganiem kolejnego stanu przyjemności, suma stanów stanowi o życiu-> życie to stan zdobywania
Trzeba umieć patrzeć na świat, umieć dziwić się, zachwycać, doznawać = sztuka życia= sztuka cieszenia się życiem
Zycie jest doznawaniem; brak doznawania jest śmiercią= nie ma sensu obawiać się śmierci, gdyż jej nie doświadczymy
Poj. Związane- Ogród Epikura – ogród doskonalej przyjemności, do którego Epikur zapraszał wielu gości racząc ich samymi przyjemnościami- warunek uczestnictwa w owych zabawach-> pozytywne, radosne nastawienie do świata/ wstęp wzbroniony dla gburów.
Św. Augustyn
Aureliusz Augustyn pochodzący z Rzymy 4/5 wiek n.e.
Łączył filozofie świata Bliskiego Wschodu z Grecką
Nurty myśli platońskiej oraz opozycyjnej do filozofii Tomasza z Akwinu,
dogmaty Augustyna charakterystyczne dla rozumowania świata przez kraje Europy Wsch. Jak i odłam kościoła chrześcijańskiego- wsch.
Próba wyjaśnienia fenomenu chrześcijaństwa
Szczęście to poznanie, poznanie Boga i samego siebie
Bóg jest siłą nieosobową- > człowiek nie może mieć z nim kontaktu
Bóg jako kontrast do osoby- Bóg jest nieskończony- człowiek jest skończony ;P Bóg jest nieograniczony- człowiek jest ograniczony ;P;
Bóg dal ludziom świadomość i wolność, a więc nie może ingerować w ich złe poczynania- siła danej wolnej woli
Świadomość rozumienia drugiego człowieka, siebie samego jest niepojęta;
Człowiek doświadcza, ale nie rozumie np. miłość
Człowiek może wejść w relacje bezpośrednią z Bogiem= możliwość bezpośredniego doświadczenia jego istoty-> Bóg jest miłością
Boga doznajemy w miłości, kiedy czynimy w jej imieniu akty dobra wobec bliźnich ale i siebie, świata itd. Itp.
Tylko dzięki Bogu, Jego łasce człowiek jest zdolny do miłości
Bóg jest stanem najdoskonalszym, tak jak miłość
Gdyby człowiek nie był zdolny do miłości, to ona by nie istniała, a więc istnieje miłość bo człowiek jest do niej zdolny- gwarant Boga
Miłość jako synteza- porządek świata
MIŁOŚĆ- określona hierarchia elementów, akty afirmacji: pozytywny stosunek do świata, człowieka, siebie; życzliwość- aktywne życzenie- czynienie dobra; szacunek dla świata, ludzi; przyjaźń; miłość- oddanie swego życia zadruga osobę itd.
Fascynacja tym, że jesteś, że istniejesz-> radość
Istota człowieka: intelekt + samorealizacja -> wpływ filozofii greckiej i rzymskiej; człowiek i jego intuicja- wie co dobre, co złe, jednak czyni inaczej-> ważne co człowiek chce, a nie co wie i rozumie- prawdziwa miłość to nie tylko słowa
Chrześcijaństwo jako dopełnienie filozofii greckiej dzięki czynnikowi wolnej woli
Realizacja aktów afirmacji- obowiązki chrześcijańskie- przez realizację tego doświadczamy Boga
Rozumienie zła: zło jako źródło niewiedzy, oraz skutek źle wykorzystanej wolnej woli; w opozycji do wyboru dobra
Miłość nie może wymuszać niczego, stąd bierność Boga wobec tragedii np. holocaustu itd.
Kartezjusz
„Wątpię, więc myślę”
Dlaczego w filozofii tak wiele systemów różnych myśli? -> przyczyna: filozofia cierpi na brak metody-> poszukiwani metody, by móc zanalizować rzeczywistość
Zadania Kartezjusza: wprowadzenie metody matematycznej w świat filozofii
System matematyczny- aksjomaty – tezy mają być spójne konsekwentnie wynikające z dowodów
Należy przyjąć pewne aksjomaty, które będą wyznaczać rzeczywistość
Poszukiwanie niepodważalnych aksjomatów, Analiza twierdzeń filozoficznych ( badanie i obalanie słabych punktów twierdzeń), Czynnik rozstrzygający, atakowanie i wątpienie podczas analizy-> jeśli wątpię to myślę
Nie ma nic pewnego prócz tego że myślę, cała rzeczywistość jaka jesteśmy w stanie doświadczyć jest nieprawdziwa, podważalna, indywidualnie odbierana, jedynie fakt myślenia jest stałym aksjomatem istnienia jednostki
Nawiązanie do teorii myślenia i zaprzeczania Sokratesa, choć w mniejszym wymiarze
Pojęcie życia jako snu- motyw oniryczny, Brok możliwości odróżnienia życia prawdziwego od tego podczas snu, nic nie jest pewne prócz tego, ze myślimy, a fakt, ze nie śnimy jest związany z empirycznym doświadczaniem rzeczywistości
Myśl istnieje dzięki podmiotowi myśli, czyli człowiekowi
Bóg jest doskonały, posiada wszystko; Bóg gwarantuje istnienie świata człowieka- przekonanie o rzeczywistości świata
Relacje podmiot- świat; wzajemne oddziaływanie jednostki na świat jak i świata na jednostki
Punkt wyjścia filozofii to nie świat a podmiot, bo mamy pewność swojego istnienia
Kant
Filozofia krytyczna
Odłam nietypowy dla doby Oświecenia- indywidualizm myślenia Kanta
Kant- XVIII w pochodził z Niemiec, tam spędził całe życie, uczeń i zwolennik (początkowo) Wolffa, wielki ekstrawertyk w swoim nad wyraz ustabilizowanym i niezmiennym by się zdawało sposobie funkcjonowania- nie znosił zmian, wykonywał pewne czynności wiecznie o tych samych porach, nie zdecydował się na zmianę miejsca pracy- był wykładowcą- choć wiązało się to z lepszą zapłatą i większym prestiżem oraz możliwością rozwoju, był samowystarczalny, za nietypowe poglądy pojmany przez władze dopiero w wieku bardzo podeszłym co wiązało się z unieważnieniem postępowania
Krytycyzm Kanta był nowym sposobem myślenia odbiegającym od myśli filozoficznej Oświecenia polegającej na odtwarzaniu/ nawiązywaniu do myśli starożytnej
Rewolucja kopernikowska- odwrócenie sposobu myślenia- tak jak Kopernik zatrzymał Słońce a poruszył Ziemię, tak Kant stwierdził iż nie myśl kształtuje się zależnie od przedmiotów, lecz przedmioty są zależne od myśli= upewnienie wiedzy, ograniczenie jej do poznania empirycznego
Nowa teoria poznania+ etyka+ estetyka= krytyczny system filozofii Kanta
Jak na podstawie przedstawień (obserwacji rzeczywistości nas otaczającej) możemy wiedzieć cokolwiek o rzeczach? Od podmiotu do przedmiotu- w jaki sposób
Badania transcendentalne jak wyżej – odnalezienie „przedstawienia”, które wykracza poza granice podmiotu+ stosuje się do przedmiotu-> przekraczanie granic doświadczenia
Filozofia krytyczna to dla Kanta to samo co transcendentalna
Dwa rodzaje sądów- empiryczne/ sądy a posteriori i sądy a priori( ich źródło tylko w umyśle, - cechy po których dają się poznać to konieczność i powszechność- ogół cech danej rzeczy np. pojęcie krowy- bez indywidualnych cech a jedynie ogólne, konieczna ich obserwacja by móc dokonać swego rodzaju uporządkowania świata rzeczywistego, powszechność cech nadaje również ta możliwość weryfikacji)jeżeli jakiś sąd jest ogólnie uznawany i nie przewiduje wyjątków również klasyfikuje się do miana sądu a priori
Kolejny podział sądów na analityczne-należące do sądów a priori (objaśnianie wiedzy posiadanej) i syntetyczne – należące do sądów aposteriori (rozszerzają wiedzę posiadaną)
Pytanie- jak uzyskać stan sądu syntetycznego? – matematyka+ czyste przyrodoznawstwo <też matematyka> - sądy syntetyczne jako jądro wiedzy; Wiedza nie ma być pewna ani powszechna
Inne pytanie- jak możliwa jest matematyka i czyste przyrodoznawstwo?
Metoda transcendentalna -> fakt istnienia nauki jako założenie wstępne, nauka jako droga ciągłego rozwoju, filozofia krytyczna winna tłumaczyć fakt istnienia nauki oraz podać warunki w jakich jest możliwy jej rozwój, uwzględniając przy tym sądy aprioryczne; metoda transcendentalna nie jest psychologiczną analizą świata, lecz analizą wytworów umysłu- nauki.; to na podstawie badań matematycznych i przyrodoznawstwa bez metafizyki (niegdysiejszej fizyki).
Zmysłowość i rozum – władze które umożliwiają nam poznanie przedmiotu
Pozytywna ocena poznania empirycznego i racjonalnego- oba zdaniem Kanta są niezbędne odpoznania- najpierw empiryczne, kolejno racjonalne poznanie przedmiotu doprowadza do całkowitego zrozumienia istoty obiektu- tzw. nauka o dwóch pniach poznania
Kryterium pewności poznania= wzajemna kontrola władz umysłu -> nie możemy wyjść poza nasze postrzeganie/ przedstawienie i porównać ich z rzeczami, ale możemy porównać wyobrażenia z pojęciami, one kontrolują się wzajemnie i przez te kontrole dają gwarancje prawdy
Każda z władz poznania ma swoje właściwości- co powoduje, że potrzebny jest zróżnicowany sposób ich analizowania-> racjonalizm- logika (nauka o myśleniu apriorycznym/ logika transcendentalna) ; empiryzm- doświadczenia (transcendentalna estetyka)
Rozum-> 1. Zdolność tworzenia pojęć na podstawie danego materiału(rozsądek) 2. Zdolność wyciągania wniosków wybiegających poza materiał doświadczalny-w dziedzinę bytu absolutnego (rozum) -> dwa działy logiki transcendentalnej – teoria rozsądku/ transcendentalna analityka i teoria rozumu/ dialektyki
3 działy krytyki- estetyka ( zmysłowość), analityka (rozsadek), dialektyka (rozum)
Analityka+ estetyka= nauka; dialektyka= krytyka wiedzy rzekomej= metafizyka
Przestrzeń i czas wg Kanta -> zmysły dostarczają nam wyobrażeń jednostkowych; wynik pobudzania zmysłów przez rzecz to wrażenie; wyobrażenie = wrażenie + czas+ przestrzeń
Doznajemy wrażeń w przestrzeni i czasie, ale przestrzeń i czas nie są przedmiotem wrażeń- są niezależne od nich
Czas i przestrzeń to pojęcia jednostkowe, co upodabnia je do wrażeń, a więc nie są pojęciami; nie są pojęciami tez dlatego, gdyż nie przynależą do żadnej kategorii ogólnej
Czas jest tylko jeden; przestrzeń jest tylko jedna ( w momencie mówienia o danej przestrzeni czy czasie mamy na myśli określony jej/ jego fragment, nie inny czas, czy przestrzeń)
Przestrzeń i czas są wyobrażeniami a priori-> dowody 1. Przestrzeń nie jest wyobrażeniem empirycznym, jest ogólnym założeniem, odnośnikiem, gdzie nie ma przestrzeni nie ma możliwości mówienia o czymś znajdującym się poza nami; aby móc postrzegać świat musimy wychodzić z założenia istnienia przestrzeni poza nami; 2. Przestrzeń jest wyobrażeniem koniecznym- nie da się jej usunąć z umysłu- można wyobrazić sobie brak przedmiotów, ale nie można wyobrazić sobie braku przestrzeni
Oba w/w założenia odnoszą się do czasu
Czas i przestrzeń nie są realne ( nie ma możliwości ich empirycznego poznania)- są idealne ( nie należą do tego świata rzeczy- pochodzą z naszych zmysłów – nasz dodatek do wrażeń)
Przestrzeń i czas są formami zmysłowości- > materia wyobrażeń jest empiryczna, ale forma ich jest a priori
Przestrzeń i czas stosują się do wszystkich zjawisk – doświadczenie ukazują przestrzeń i czas jako realne/ transcendencja ukazuje je jako idealne
Geometria jako przykład przestrzennej idealności, arytmetyka jako idealność czasu
Sądy dzielimy na postrzegawcze (Jest mi ciepło) - tylko o podmiocie, tylko na podstawie zeznań zmysłów - i doświadczalne ( Słońce grzeje)poza podmiotem, stan przedmiotu orzeka na podstawie podmiotowego stanu -> podmiot+ przedmiot=> (rozum )=>pojęcie+ wyobrażenie
Funkcja rozsądku – zespolenie wyobrażeń; zmysły- różnorodność wyobrażeń
Przedmiot jest to to w czego pojęciu zostaje zespolona różnorodność danego wyobrażenia
Nie może cos istnieć bez udziału podmiotu myślącego- nie ma przedmiotów bez aktu podmiotów; nie ma sądów empirycznych bez rozsądku
Podmiot-warunek przedmiotu
Pojęcie – warunek doświadczenia
Zdolność jednoczenia- >odbicie jedności umysłu -> gwarant istnienia przedmiotów
Tworzenie przedmiotów zależne od świadomości rzutującej na zewnętrzną rzeczywistość
Samowiedza gwarantem wiedzy o przedmiotach
Pojęcie za pomocą, którego zespalamy przedmioty to poj. Substancji- nie postrzegamy substancji tylko różnorodne własności, które umysł nasz łączy ze sobą, traktując je jako należące do jednej substancji- tak samo z poj. Przyczynowości,
Kategorie to formy rozsądku+ sąd a priori +te poj. Które pozwalają na łączenie wyobrażeń z pojęciami
Przewrót kopernikowski- ja wyżej wyżej wyżej – przedmioty nie są zależne od sądów ale są przez nie ukształtowane;
Przedmiot pochodzi od podmiotu
Podmiot nie jest przeciwieństwem a warunkiem przedmiotu
Myśl nie jest przeciwieństwem a składnikiem doświadczenia
Nie rzeczy a poznanie rzeczy jest istotne
Albo doświadczenia umożliwiają pojęcia albo pojęcia umożliwiają doświadczenia ( ta druga domena myśli filozoficznej Kanta)
Rozum wyprzedza doświadczenie, stawiając pytania i skłaniając przyrodę, aby na nie odpowiedziała- dokonywanie doświadczeń potwierdzających tezę
Nie wszelkie poznanie z doświadczenia się wywodzi, ale wszelkie poznanie ogranicza się do doświadczenia; samo doświadczenie zawiera elementy niedoświadczalne
Metafizyka poznanie rzeczy samych w sobie + wyjście poza zjawiska -> niepoznawalne
Pojęcie idei zdaniem Kanta- rozum + rozsądek ale niedoświadczane – 3 główne to dusza ( idea wewnętrzna), wszechświat (idea zewnętrzna) i Bóg (idea poznania w ogóle)
Idea to cel do którego dąży umysł nie mogąc go osiągnąć- potrzeba umysłu nakazuje podążanie za nimi, przyjecie z fakt ich istnienia, ale nie jest w stanie nadać im racjonalnych podstaw.