PEDAGOGIKA NOTATKI dr H. Zielińska – Wieńczkowska

Pedagogika – nauka o wychowaniu, jej polska nazwa wzięła się od wyrazu paidagogos ( pais – chłopiec ago – prowadzić???). Etymologicznie odnosi się do wychowania dzieci, ale realnie dotyczy wszystkich ludzi.

Andragogika – pedagogika dorosłych

Geragogika - pedagogika osób starszych

Pedagogika jest nauką wspomagającą rozwój człowieka na wszystkich etapach jego życia. Podstawowe pytanie, to pytanie o sens życia i możliwości rozwoju. We współczesnym świecie ważna jest umiejętność korzystania z własnej wolności, odwagi, krytycznego myślenia i względu na otaczającą regularność ciągłego dokonywania wyborów. Mówimy obecnie o zjawisku poszerzania socjalizacji w kierunku poprawy. To osłabiło szanse kontroli ludzkich zachowań i postaw.

Współczesna pedagogika bardzo się rozrosła. Swym zasięgiem obejmuje wszechstronny rozwój człowieka i jego kreatywną działalność w ciągu całego życia. Praktycznym celem do osiągnięcia przez wychowanie jest pełnia człowieczeństwa. Pedagogika zajmuje się badaniem wszelkich zjawiska wychowawczych odnoszących się zarówno do dzieci, młodzieży i dorosłych. Przedmiotem jej badań jest nie tylko proces planowanego i celowego wychowania człowieka, a także wpływy wychowawcze zamierzone i niezamierzone.

Pedagogika jako jedna z nauk społecznych zawiera elementy aksjologiczne i normatywne, czyli zajmujące się badaniem i ustaleniem wartości danego ________ oraz formułuje cele wychowania. Naukowy charakter nadał pedagogice na początku XIX w niemiecki uczony Jan Fryderyk Herbert (pierwszy habilitowany profesor pedagogiki na G____). Jest ojcem pedagogiki naukowej.

Pedagogika jest z jednej strony nauką empiryczną a z drugiej normatywną. Jest jednocześnie nauką teoretyczną i praktyczną. Leży w centrum nauk przyrodniczych i humanistycznych – jest nauką humanistyczną o podbudowie przyrodniczej.

Działy współczesnej pedagogiki:

• Praktyczna (empiryczna)– obserwacja, zbieranie i interpretacja całości doświadczeń wychowawczych rodziców/wychowawców/nauczycieli)

• Opisowa (eksperymentalna) – dział naukowo uogólniający doświadczenia i badający eksperymentalne prawa rządzące przebiegiem zjawisk wychowawczych

• Normatywna – na podstawie filozofii człowieka, aksjologii i teorii kultury bada naturę człowieka, wytwory kultury i na tej podstawie ustala wartości, cele, ideały, normy

• Teoretyczna (ogólna) – dział najwyższy, obejmuje całość – dąży w oparciu o materiał empiryczny i normatywny – do stworzenia jednolitej teorii wszechstronnego rozwoju człowieka.

Wychowanie – spotkanie się dwóch równoprawnych podmiotów (wychowawcy i wychowanka)

Wychowanie (Kunowska) – wspomaganie rozwoju osoby ludzkiej

Wychowanie wg personalizmu

Wg personalizmu kategorią naczelną do ocenienia statusu człowieka jest ocena ludzkiego wychowania. Wg Schillera sposoby i procesy które istocie ludzkiej pozwalają odnaleźć się w swoim człowieczeństwie.

Cele wychowania wg personalizmu:

• Maientyka osoby – wzbudzenie osoby w wychowanku

• Przygotowanie wychowanka do przejęcia kierownictwa nad własnym rozwojem

• Ustawiczne doskonalenie człowieka

Wychowawca rola pomocnicza i wspomagająca

Człowiek jako osoba (właściwości) autonomia, świadomość, samowiedza, podmiotowość, autentyczność, zaangażowanie, zdolność do samorozwoju, autodeterminacja (zdaniem Schullzego byt osobowy nie jest tym kim jest a tym kim siebie uznaje

Osoba to „ja” autonomiczne, wolne, autentyczne, samotworzące się

Osobowość w ujęciu personalizmu:

• Jest cecha bytu jednostkowego i indywidualnego, który jest niepowtarzalny

• Kategoria odnosząca się do dojrzałych poziomów życia jednostki

Interpretacja terminu personalizacja za Schullzem :

• Osiąganie kondycji osobowej – poziomu rozwoju osobowości wykraczającego poza poziom organiczny i społeczno – kulturowy

• Osiąganie kondycji osobowej przez aktualizację indywidualnego potencjału rozwojowego poprzez samospełnienie

• Samorozwój, samorealizacja, autokreacja

• Rozwój osobowy wspomagany

• Edukacja personalistyczna

Wychowanie humanistyczne – podstawowe zadania:

• Dążenie do interpretacji osobowości

• Rozwój autonomii jednostki ludzkiej

• Kształtowanie postaw prospołecznych

• Kształtowanie, poszerzanie świadomości człowieka

• Ochrona tożsamości człowieka

Wychowanie jako podstawa egzystencji:

• Nakreślenie celu własnego postępowania

• Kierunek wyznaczony przez miejsce, kulturę i ludzi

• Możliwości edukacyjne i ich realizacja

Wychowanie jako uspołecznienie i socjalizacja:

• Przestrzeganie społecznych zwyczajów, rytuałów i wzorców zachowań

• Kształcenie postaw społecznych

• Wspieranie procesów uspołeczniania

• Proces uczenia się

• Przejmowanie norm i wartości społecznie akceptowanych

Egzystencjalne źródła wzrostu i rozwoju:

• Indywidualność

• Wolność

• Bezpieczeństwo

• Przynależność do rodziny, kultury, religii

• Źródła zależne od zachowania (pozytywne wzmocnienia, wzór do naśladowania, wynagrodzenie, pochwała)

Psychosomatyczne źródła wzrostu i rozwoju:

• Kondycja zdrowotna

• Dobrostan psychiczny

• Dojrzałość życiowa jednostki

• Poczucie szczęścia

Psychiczne źródła wzrostu i rozwoju:

• Inteligencja, doświadczenie życiowe, kreatywność, zdolności, talenty

Uwarunkowania środowiskowe procesu kształtowania jednostki bogactwo lub ubóstwo

Wychowanie jako program pomocy:

• Sieć wsparcia społecznego

• Zorganizowana forma pomocy etycznej

• Zasoby wewnętrzne i potencjalne możliwości jednostki

Świadomość swoich mocnych i słabych stron:

• Zasoby zewnętrzne i warunki życia

• Duchowy i cielesny stan jednostki

Aksjologiczne podstawy wychowania systemy filozoficzne, dorobek wiedzy humanistycznej, systemy społeczne, kultura, prawa

Wartość- podstawowa kategoria aksjologii, oznaczająca wszystko co cenne i pożądane, co stanowi cel dążeń ludzkich, co uważne jest za ważne oraz sprzyjające i w taki sposób urzeczywistniane.

Przedmiot aksjologii obejmuje jej problematykę w aspekcie:

• Teoretycznym – czym jest wartość, klasyfikacja wartości, źródła powstawania wartości, jakie są kryteria wartości, realizowanie i status wartości

• Kulturowym – społeczne funkcje wartości w danej epoce historycznej, środowisku społecznym i kulturze

Aksjologia obejmuje zakres takich dyscyplin naukowych jak pedagogika, psychologia, socjologia, filozofia, etyka, estetyka. Dotyczy ona rozważań nad wartościami m.in. moralnymi, estetycznymi, absolutnymi, ekonomicznymi, religijnymi. Zajmuje się też badaniami teoretycznymi dotyczącymi pojęcia wartości wywodzących się z etycznych koncepcji dobra. Ustala kryteria wartości.

Etyka i estetyka działy z zakresu aksjologii

Etyka – teoria moralna, zajmuje się promowaniem zachowań moralnych

Estetyka – ogólna refleksja nad twórczością artystyczną, nauka o pięknie. Jej przedmiotem jest kształt poczucia piękna.

W ujęciu potocznym wartość wiążemy z czymś wyłącznie pozytywnym. W aksjologii mówimy o wartościach negatywnych i pozytywnych.

Ludzka egzystencja ma charakter aksjonalny, właśnie dzięki przypisywaniu istnieniu określonych wartości. W czasach obecnego pluralizmu istnieją trudności w ustaleniu jaką wartość należy uznać za ogólnie ważną. Istotnym problemem we współczesnej aksjologii jest postawa związana z odrzuceniem __________ wartości. Może ona przybierać formę źle pojętej tolerancji wobec różnorodnych wartości.

Postawy wobec wartości ucieczka w przeszłość i odwołanie się do tradycji (idealizowanie przeszłości), obojętność i REZYGNACJA Z MYŚLENIA (bezkrytyczna akceptacja aktualnej rzeczywistości)

Aksjologia pedagogiczna zajmuje się wartościami w socjalizacji i wychowaniu człowieka. Jest dyscypliną badającą ogólną naturę wartości, możliwości ich poznania i definiowania, określa ich genezę i status ontyczny, ustala kryteria i reguły wartości.

Wrażliwość aksjologiczna – zdolność człowieka do wartościowania wrażeń pochodzących ze świata zewnętrznego i/lub wnętrza organizmu oraz do interpretowania systemu wartości oraz jego hierarchii jako podstaw postępowania podmiotu.

Aksjologiczne podstawy wychowania opierają się na kwestii rozumienia określonych pojęć.

Etapy osiągania kompetencji aksjologicznych:

• Rozpoznanie

• Rozważanie

• Uznawanie

• Urzeczywistnianie

• Kreowanie wartości

Jedną z podstawowych kategorii aksjologicznych jest cel wychowania. Z tą kategorią pozostaje w ścisłej relacji zagadnienie wartości i norm społecznych. Mówimy o zdolności człowieka do wartościowania. Każdy człowiek dokonuje wartościowania rzeczy, zjawisk, przeżyć. Wartości wyrażają to co dla człowieka powinno być istotne, są ukierunkowane. Ludzkość ujmuje swoje wartości w formie pewnego znaku, symbolu.

Poziomy wrażliwości aksjologicznej:

• Brak aktywności aksjologicznej (atrofia aksjologiczna)

• Wrażliwość aksjologiczna zawężona (nieadekwatna do sytuacji)

• Własna wrażliwość aksjologiczna (adekwatna do okoliczności)

• Podwyższona wrażliwość aksjologiczna (jeśli sytuacja tego wymaga)

• Nadwrażliwość aksjologiczna (przesadna)

Wychowanie ukierunkowaniem w kształtowaniu twórczości

Współcześnie coraz częściej pojawia się pytanie o tożsamość człowieka. Bez niej trudno mówić o bezpieczeństwie jednostki. Człowiek nie ma wówczas własnego miejsca w świecie, czuje się niechciany i bezużyteczny. Pojawia się niechęć do życia i poczucie bezsensowności, frustracja, depresja. Współczesny człowiek musi wciąż zabiegać o własne miejsce w świecie, odkryć dla siebie nowe możliwości, umieć przeciwdziałać zagrożeniom.

Tożsamość należy wciąż na nowo kształtować w reakcjach i konfrontacji z innymi. Tożsamość jest ciągle pozyskiwanym stanem równowagi pomiędzy normami i oczekiwaniami jednostki a dyspozycją potrzeb. Ważna jest tu umiejętność negocjacji w zakresie własnych potrzeb z oczekiwaniami innych. Kryzys tożsamości przejawia się w sytuacji wykluczenia i braku poczucia własnej wartości. Objawia się to uczuciem lęku, niepewności, apatii, agresji, autoagresji.

Tożsamość w ujęciu:

• Socjologicznym – przynależność jednostek, stopień integracji. Granice tożsamości określa to co jest dozwolone i zabronione

• Psychologicznym – równowaga wewnętrzna osoby, zgoda z samym sobą

• Filozoficznym – zgodność myśli i poznania osoby z otaczającym ją światem

• Ontologicznym

• Behawioralnym

• Funkcjonalnym

Kierunek oddziaływań pedagogicznych w kształtowaniu tożsamości:

• Wspieranie pozytywnego rozwoju jednostki

• Kształtowanie zewnętrznych wpływów aby umożliwić optymalny rozwój jednostki

• Modyfikacja zachowań

• Kształtowanie umiejętności wspierających tożsamość

• Dystans do roli

• Kształtowanie empatii

• Zdolność przeciwdziałania obciążeniom

• Zaprezentowanie własnej tożsamości innym

• Edukacja międzykulturowa

Obszary działań pomocy pedagogicznej:

• Leczenie – rekonwalescencja i poprawa jednostki

• Zmierzenie się z przeszłością i doskonalenie siebie

• Ukierunkowanie na określenie własnego miejsca w świecie

• Profilaktyka – przeciwdziałanie i ochrona przed zagrożeniami współczesności

Funkcje tożsamości:

• Daje poczucie bezpieczeństwa

• Daje poczucie wyższego poczucia wartości własnej

Struktura zachowania się człowieka w warunkach zagrożenia tożsamości:

• Strategia uległości

• Strategia obrony

Kształcenie ustawiczne - proces stałego odnawiania, doskonalenia i rozwijania kwalifikacji ogólnych i zawodowych jednostki, trwającym w ciągu całego jej życia. Skierowana do osób dorosłych część uczenia się przez całe życie  rozumianego jako całość aktywności poznawczych podejmowanych w trakcie życia z myślą o pogłębieniu wiedzy, umiejętności lub kwalifikacji.

Ważne jest tworzenie świadomości społecznej oraz kształcenie pożądanych postaw – odpowiedzialności za swoje życie, kreatywność, przedsiębiorczość – bycie jednostką elastyczną.

Główny cel ukierunkowanie rozwoju osobowości, wspieranie w rozwoju, stymulowanie innowacyjności oraz kreatywności. We współczesnych czasach pożądana jest gotowość do podjęcia wyzwań rozwojowych i ryzyka na rynku pracy.

Potrzeby (motywacja??) kształcenia własnego:

• Szkoła współczesna nie przygotowuje w pełni do życia

• Wypełnianie roli zawodowej w sposób ____

• Dobre przygotowanie merytoryczne

• Adaptacja do zmian w świecie

• Konieczności dydaktyczne

• Przekierowanie na nowe wartości

Koncepcja kształcenia ustawicznego łączy w całość procesy edukacyjne i wychowawcze w wymiarze czasowym i przestrzennym. Istnieją różne fazy edukacyjne szkolne i pozaszkolne, wychowanie i samowychowanie. Ważna jest jednak jakość edukacji ustawicznej.

Cele kształcenia ustawicznego:

• Różnorodność edukacji

• Różnorodność form edukacji

• Wielopoziomowość edukacji

• Ciągłość kształcenia

• Elastyczność

• Intensywność kształcenia ustawicznego

Raport J. Debrusa – 4 fazy kształcenia ustawicznego:

• Uczyć się by wiedzieć

• Uczyć się by działać

• Uczyć się by żyć we wspólnocie

• Uczyć się by żyć

Włączenie społeczne

• Nabywanie nowych umiejętności

• Rozwijanie wartości

• Propagowanie innowacji

• Rozwój przedsiębiorczości

• Elastyczność i mobilność

Oczekiwania Unii Europejskiej wobec państw członkowskich w zakresie kształcenia i szkolnictwa zawodowego:

• Poprawa efektywności i jakości kształcenia i szkoleń pracowników

• Personalność systemu kształcenia

• Ujednolicenia programów kształcenia

• Uzupełnianie kompetencji i kwalifikacji

• Elastyczność i mobilność systemów kształcenia i szkoleń pracowników

• Rozwój doradztwa zawodowego

• Rozwój przedsiębiorczości

• Inwestycja w zasoby kadrowe

Propagowanie idei kształcenia przez całe życie budowa społeczeństwa opartego na wiedzy!

Proces Boloński – współpraca państw europejskich dla stworzenia wspólnego obszaru szkolnictwa wyższego. Zadaniem jest usprawnienie systemów szkolnictwa wyższego dla zwiększenia mobilności studentów i pracowników naukowych. Cele procesu bolońskiego:

• Zintegrowanie programów kształcenia i szkolenia

• Współpraca w zakresie jakości kształcenia

• Wspieranie mobilności studentów i nauczycieli

• Przyjęcie prawnego (???) systemu studiów naukowych

Proces Kopenhaski – współpraca w zakresie szkolenia i kształcenia zawodowego, której przyczyny to:

• Zacieśnienie współpracy w tym zakresie

• Ujednolicenie w tym zakresie

Celem procesu jest poprawa wyników, jakości i atrakcyjności kształcenia i szkolenia zawodowego w Europie. Ma on zachęcać do wykorzystywania różnych możliwości kształcenia zawodowego w kontekście uczenia się przez całe życie i przy pomocy narzędzi wspomagających taką formę kształcenia.

Proces kopenhaski obejmuje:

• wymiar polityczny ukierunkowany na ustanowienie wspólnych europejskich celów i zreformowanie krajowych systemów kształcenia i szkolenia zawodowego,

• stworzenie wspólnych europejskich ram i narzędzi zwiększających przejrzystość i jakość kompetencji oraz kwalifikacji oraz ułatwiających mobilność,

• współpracę ukierunkowaną na uczenie się od siebie nawzajem na poziomie europejskim oraz zaangażowanie wszystkich zainteresowanych stron na poziomie krajowym.

Jednostka w każdym wieku stoi przed innymi wyzwaniami i musi sprostać nowym zadaniom rozwojowym. Człowiek dorosły mimo postępującego starzenia się posiada duży potencjał rozwojowy. Wykorzystanie go zależy jednak od wielu czynników. W dorosłości ulegają gwałtownej redukcji celowe czynności osobotwórcze ukierunkowane na rozwój (oddziaływania instytucji wychowujących). Dalszy rozwój człowieka staje się najczęściej nieplanowanym, raczej przypadkowym i mało kontrolowanym – efektem ubocznym codziennej praktyki życiowej. Jej wartość rozwojowa zależy od indywidualnej umiejętności oraz chęci wykorzystania kolejnych doświadczeń życiowych na rzecz korzystnych zmian we własnym zachowaniu oraz cech osobowych danej jednostki. Ważna jest umiejętność dokonywania słusznych wyborów.

Na rozwój człowieka istotny wpływ mają czynniki genetyczne, środowiskowe i własna działalność.

W każdym okresie życia człowiek przez swoje działania odgrywa większą/mniejszą rolę w kształtowaniu samego siebie. Poprzez różnice i sytuacje trudne następuje rozwój człowieka. „Człowiek kowalem własnego losu” winno być wytyczną i zachętą współtworzenia siebie z własnych potencjalnych możliwości.

Rozwój człowieka ma charakter etapowy. Przebiega przez kolejne stadia w ściśle określonym i nieodwracalnym porządku. Osiągnięcie przez człowieka postaci dojrzałej oznacza za razem z biologicznego punktu widzenia koniec rozwoju, po czym następuje okres zmian regresywnych. Rozwój polega na wielokrotnych przemianach struktury życia. Jego koncepcja odrzuca hierarchiczną gradacje okresów rozwoju. Każdy z tych okresów odgrywa swoją ważną rolę w całym cyklu rozwoju jednostki. Rozwój człowieka powinien przejawiać się w wyzbywaniu się niektórych negatywnych nastawień, przekonań, oczekiwań, nawyków wyniesionych z okresu dzieciństwa. W pełnym cyklu rozwoju jednostki następują zmiany rozwojowe i regresywne.

W wieku dojrzałym rozwój idzie niekiedy w parze z regresem, kiedy następuje on poprzez zaangażowanie w jeden rodzaj aktywności kosztem innych. Ponadto u ludzi dorosłych występuje regres czysto fizyczny, jako proces nieuchronny, uwarunkowany genetycznie. Współcześnie podkreśla się że regres fizyczny i umysłowy wiek ludzi nie jest wyłącznie efektem nieuchronnego procesu starzenia się, może mieć swoje podłoże w niedostatecznej aktywności fizycznej i umysłowej.

Rozwój psychiczny w wieku dojrzałym nie przebiega już pod wpływem zaprogramowanego genetycznie rozwoju oraz intensywnych zabiegów akumulacji lecz wyznaczają go zmienne ________ środowiska. Zależnie od sytuacji, są ludzie, którzy nie wykazują rozwoju a wręcz cofają się pod wpływem uciążliwej i otępiającej zmiany najbliższego środowiska, oraz tacy których środowisko wyraźnie ______ w kierunku pożądanego rozwoju.

Możliwości rozwoju intelektualnego:

• inteligencja płynna – wrodzona, po 20 r.ż. wykazuje tendencje spadkową

• inteligencja skrystalizowana – nabyte nawyki umysłowe, wykorzystywany zapas słów, strategie rozwiązywania problemów

Istota człowieka współczesnego:

• człowiek w przeszłości żył w rytmie bardziej uporządkowanym i stabilnym

• człowiek współczesny ma przed sobą rozległą perspektywę przyszłości. Człowiek był jest i będzie podmiotem współtworzącym własny los.

Człowiek dzięki zdolności podejmowania decyzji powinien umieć wybierać, udoskonalać siebie a tym samym i otaczający go świat. Powinien trafnie wykorzystywać swoje mocne strony dojrzałości (rozumność, odpowiedzialność, autonomię). Człowiek współczesny powinien umieć planować swoją przyszłość, podejmować w życiu nowe wyzwania oraz trud szukania dla siebie nowych perspektyw, wychodząc naprzeciw wielu trudnym sytuacjom.

Wg Fromma podstawową cechą współczesnego człowieka jest jego MERKANTYLNY charakter. Opiera się ona na postrzeganiu samego siebie jako wartości ________. Tacy ludzie pozbawieni są celów. Pochłaniają ich niepewne zajęcia i starają się to czynić z możliwie największą efektywnością. Podstawowym celem charakteru merkantylnego jest „własne funkcjonowanie” w danych warunkach oraz konkretnych sytuacjach.

Być generatywnym – być osobą kreatywną, twórczą. Strukturę życia należy samemu kształtować poprzez twórcze przekształcanie otaczającej jednostkę rzeczywistości. W obliczu trudnych sytuacji człowiek dokonuje trudnych wyborów, które często służą jego rozwojowi.

O sukcesie osobistym decyduje:

• sprawność i lotność umysłu

• poczucie własnego JA

• uczucie bliskości

• kreatywność

• poszukiwanie sensu

• współpraca i stabilność

Każda wartość podstawowa może ujawnić swoje negatywne oblicze. Wymiar edukacyjny w całym cyklu życia człowieka objawia się w nieustannym poszukiwaniu stanu równowagi między wartościami a doświadczeniami.

Rodzina – źródło wartości, aspiracji, wzorów zachowań. Sytuacje, zwłaszcza trudne, jakie zdarzają się we własnej rodzinie wywierają wpływ na jej członków.

Przyczyny dysfunkcjonalności rodziny rozwody, wzrost urodzeń przedmałżeńskich i związków „wolnych”

Pauperyzacja - proces społeczny polegający na obniżaniu się stopy życiowej jednostek lub zbiorowości. Określa ona zjawisko ruchliwości społecznej w dół, jednak tylko w przypadku przechodzenia z klasy średniej do robotniczej lub do podklasy.

Obszary zagrożenia życia rodzinnego:

• organizacja życia rodzinnego

• więzi uczuciowe w rodzinie

• funkcje i zasady rodziny

Czynniki integracji/dezintegracji:

• cechy indywidualne członków rodziny

• układy międzyosobnicze

• jakość więzi emocjonalnych w rodzinie

• cele i system wartości

• organizacja życia w rodzinie

• podział obowiązków

• sytuacja ekonomiczna rodziny

• polityka socjalna państwa

• ideologia społeczna środków masowego przekazu

• przemiany kultury

• procesy uprzemysławiania

• ruchomość społeczeństwa

Przyczyny przemian pracy:

• zmiany ustrojowe

• badania naukowe

• postęp techniczny

Skutki przemian pracy:

• zmiana gospodarki od centralnie sterowanej do gospodarki rynkowej

• przemiany w zawodach

• potrzeba orientacji, jakie są najbardziej pożądane kierunki kształtowania i doskonalenia zawodowego

• wpływy na treści, metody, fazy, środki dydaktyczne

• potrzeba kształtowania pożądanych cech pracowników

• konieczność kształcenia ustawicznego

Edukacja dorosłych dla budowania społeczeństwa demokratycznego:

• uzupełnienie dotychczasowych doświadczeń z zakresu działalności politycznej

• w programach edukacyjnych świadome włączenie treści politycznych

• pogłębienie świadomości politycznej

Sztuka przekazywania treści:

• im wartość przesyłanych informacji jest większa tym łatwiej ją upowszechnić

• dobre sformowanie treści

• informacja powinna być zwięzła i rzeczowa

Problemy zdrowotne:

• wielochorobowość genetyczna

• zespoły bólowe

• choroby psychiczne

• obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej

• zniedołężenie psychiczne i fizyczne

• podstawowe zmiany zwyrodnieniowe

Problemy ekonomiczne:

• pogorszenie sytuacji finansowej, obniżenie standardów życiowych, ubóstwo

• ograniczenie życia towarzyskiego, depresja, samotność

• wzrost bezrobocia, przestępczości, utrata bezpieczeństwa socjalnego

• spadek minimum socjalnego

• ograniczenie możliwości zarobkowych

• wyższe wskaźniki pauperyzacji dzieci i młodzieży niż osób dorosłych

Warunki mieszkaniowe:

• im starsi ludzie, tym gorszy standard i skromniejsze warunki mieszkaniowe oraz wyposażenie mieszkania. Gdy osoba mieszka samotnie, to przypada na nią większa powierzchnia

• z badań wynika ze większość starszych osób, chce mieszkać samotnie zgodnie z zasadą „zażyłości na dystans”

Dyskryminacja – nierówne traktowanie członków danej grupy społecznej w odniesieniu do innych ludzi. Składają się na nią:

• pozbawienie/ograniczenie praw

• prześladowanie

• uprzedzenia

• wrogie nastawienie

Dyskryminacja społeczna może opierać się na przyzwoleniu społecznym lub może być prawnie usankcjonowana (jawna/ukryta).

Rodzaje dyskryminacji osób starszych dystansowanie się, segregacja, delegitymizacja, eksternizacja, dewaluowanie.

Marginalizacja ludzi starszych następuje stopniowo zastępowanie w pełnieniu wielu funkcji, zawężenie kontaktów międzyludzkich, ograniczenie dostępu do dóbr, postępująca izolacja

Problemy adaptacyjne:

• nagłe zmiany – silne emocje

• źródła problemów przystosowawczych

• trudności materialne

• zagrożenie bezrobociem

• brak poradnictwa psychologicznego

Osoby starsze warto zachęcać do uczestnictwa w samorządach i grupach samopomocy oraz najróżniejszych form aktywności.

Problemy emocjonalne – szereg sytuacji psychotraumatycznych wywołujących problemy w sferze psychicznej człowieka. Sytuacje psychotraumatyczne to np.:

• okres przejścia na emeryturę

• syndrom „pustego gniazda”

• zmiany w psychice

• ubytek sił

• brak perspektyw

Samotność – obcowanie z sobą samym, koncentracja na sprawach swojego wewnętrznego świata.

Osamotnienie – brak kontaktu z innymi i z samym sobą

Rodzaje samotności osoby starszej cywilna, mieszkaniowa, socjalna, subiektywna

Samotność przejawia się w 3 sferach społecznej, psychicznej, moralnej

Wychowanie do przyszłej starości powinno zachodzić na poziomach:

• biologicznym – kształtowanie nawyków zdrowotnych

• psychicznym – kształtowanie pozytywnych wyobrażeń dotyczących starości, wyjaśnianie wątpliwości co do starości

• intelektualnym – podtrzymywanie i poszerzanie zainteresowań

• społecznym – dbałość o więzi interpersonalne

• ekonomicznym – godne warunki życia

Wspomaganie – wszelkie działania podejmowane na rzecz osoby wspomaganej, mające na celu umożliwienie jednostce w miarę najlepszy rozwój. Wspomaganie oznacza przezwyciężanie i przeciwdziałanie sytuacjom trudnym oraz stwarzanie sprzyjających warunków do życia i rozwoju człowieka.

Wsparcie społeczne – rodzaj działań profesjonalnych i nieprofesjonalnych, świadomych i nieświadomych podejmowanych wobec jednostek/grup znajdujących się w sytuacjach trudnych, które oparte jest na interakcji społecznej jednostka-jednostka/grupa/instytucja. Następuje wymiana w sferze uczuć, informacji, dóbr materialnych. Wymiana następuje na zasadzie współpracy.

Pomoc społeczna – zorganizowanie działalności różnych podmiotów, która umożliwia jednostkom i grupom zapobieganie i przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, także w ramach samopomocy.

Opieka społeczna – zinstytucjonalizowane działanie opiekuńcze oparte na dokładnej diagnozie potrzeb. Wiąże się z przejęciem odpowiedzialności za podopiecznego przez opiekuna.

Ratownictwo – działanie doraźne podejmowane w sytuacji, gdy pojawia się zagrożenie życia i konieczność udzielenia natychmiastowej pomocy.

Pomoc socjalna – podejmowanie działań wobec osób i rodzin znajdujących się w sytuacji trudnej, mających na celu zapewnienie pomocy dla ich pełnego rozwoju.

Cele kształcenia zmiana właściwości uczniów/studentów, zwiększenie umiejętności, uformowanie działań i postaw

Teleologia - teoria porządku celowego i pogląd, że porządek celowy zachodzi aktualnie w danej dziedzinie, zwłaszcza w całej rzeczywistości lub w całej rzeczywistości historycznej

3 sposoby formułowania celów kształcenia:

• tradycyjne ujęcie – dokonanie charakterystyki jednego/więcej celów nie stosując żadnej klasyfikacji

• ujęcie celów w sposób opisowy

• taksonomia celów kształcenia

Taksonomia -  nauka o zasadach i metodach klasyfikowania, w szczególności o tworzeniu i opisywaniu jednostek systematycznych (taksonów) i włączaniu ich w układ kategorii taksonomicznych.

Hierarchiczność taksonomii – oznacza ze kategorie wyższe mieszczą w sobie kategorie niższe.

Taksonomia celów nauczania wg Niemierko

I poziom wiadomości	A Zapamiętanie wiadomości (Najłatwiejszy poziom)
	B Zrozumienie wiadomości
II poziom umiejętności	C Stosowanie wiadomości w typowych sytuacjach.
	D Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych.

Taksonomia celów wychowania wg Niemierko

I. Działania A.Uczestnictwo w działaniu B. Podejmowaia działania
II.Postawy C.Nastawienia na działanie D. System działan

Cele praktyczne
I. Działania A. Naśladowania działania B. Odtwarzanie działania
II. Umiejętności C Sprawność działania w stałych warunkach D. Sprawność działania w zmiennych warunkach

Cele poznawcze

I. Wiadomości A. Zapamiętanie wiadomości B. Zrozumienie wiadomości
II. Umiejętności C. Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych D. Stosowania wiadomości z sytuacjach problemowych

Taksonomia w dziedzinie emocjonalnej Blooma odbieranie bodźców, wartościowanie, systematyzacja wartości, internalizacja systemu wartości

Taksonomia celów kształcenia wg Wasyluka:

W dziedzinie poznawczej liczy się:

• wiedza

• sprawność myślenia

• zdolność rozumienia, kojarzenia, wnioskowania

• zdolność syntezy, analizy

• umiejętność oceny

• zdolności twórcze.

Dziedzina afektywna (postaw) – klasyfikuje:

• uczucia i emocje w działaniu człowieka

• postawy

• zachowanie w sytuacjach trudnych, niecodziennych

• sądy

• zaangażowanie, nastawienie

• zdolność adaptacji

• współpracę i komunikowanie się z innymi ludźmi

W dziedzinie psychoruchowej liczy się:

• sprawność i biegłość w wykonywaniu czynności manualnych

• umiejętności praktyczne

Powtarzanie określonych czynności powoduje wytworzenie automatyzmu, wykształcenie pożądanych nawyków.

Zmiany celów kształcenia zachodzą w toku ich sprecyzowania, uszczegółowienia, konkretyzacji, upodmiotowienia

Operacjonalizacja celów kształcenia – najważniejsze błędy:

• brak urzeczywistnienia w praktyce

• preferowanie celów poznawczych

• zapominanie o celu ogólnym

Działanie – opis zadań do wykonania, które jest wyrażane w stronie czynnej czasownika.

Treść – odnosi się do przedmiotu/tematu/materiału w stosunku do których działanie ma być wykonane.

Warunek - to zawarte w treści czynności prawnej zastrzeżenie, które uzależnia powstanie lub ustanie skutku prawnego od zdarzenia przyszłego i niepewnego.

Kryteria – sprecyzowanie akceptowanego poziomu wykonania danej czynności/działań.

Cechy szczegółowe celu kształcenia jednorodny, odpowiedni, logiczny, wykonalny, mierzalny

Cele ogólne – dotyczące funkcji zawodowych. Są szerokie, ogólne i nieokreślone

Cele pośrednie – dotyczące czynności zawodowych. Wyrażają potrzeby grupy społecznej w konkretnych warunkach.

Cele szczegółowe – operacyjne. Uszczegółowione zadania, są wąskie i precyzyjne.

Cele kształcenia medycznego (??) formułowane są na podstawie:

• analiza potrzeb zdrowotnych

• wykaz zadań zawodowych

• zapotrzebowanie na kadry ochrony zdrowia

• postęp naukowy

• przemiany demograficzne

• ewaluacja procesów kształcenia