Andragogika czasu wolnego

1. Definicja:

Wg. Kamińskiego

Czas wolny - jest to ta część budżetu czasu, która nie jest zajęta przez prace zarobkową normalną i dodatkową ani przez systematyczne kształcenie się, uczenie się, ani przez zaspokajanie elementarnych potrzeb fizjologicznych, ani przez stałe obowiązki domowe i może być spożytkowana bądź na swobodne wczasowanie, bądź na życie rodzinne, obowiązki społeczne i aktywność przynoszącą doraźne korzyści.

2. Składniki czasu wolnego wg Kamińskiego:

- „ czas na współ wolny” - czynności przynoszą określone korzyści materialne albo wynikają z przymusu społecznego i nacisku opinii publicznej

- „wczasy” - zajęcia i zachowania się w czasie wolnym od pracy zarobkowej, od zaspokojenia potrzeb organizmu, od obowiązków domowych i kształcenia się, podejmowane dobrowolnie dla odpoczynku, zabawy i własnego rozwoju umysłowego, społecznego, artystycznego, technicznego, fizycznego.

Andragogika ta bada przede wszystkim, jak dorośli wykorzystują posiadany przez nich czas wolny. Interesuje się, śledzi i stara się wszechstronnie poznać, w jakim stopniu w czasie wolnym dorośli uczą się wiadomości i umiejętności potrzebnych w pracy zawodowej, czy oddają się rozrywce i wypoczynkowi, czy zajmują się wychowaniem dzieci, czy poświęcają czas na uczestnictwo kulturalne itp. Bada również warunki i zasady, koncepcje i modele takiego spędzania wolnego czasu, który w maksymalnym stopniu sprzyja rozwojowi osobowości, twórczemu traktowaniu pracy zawodowej, uspołecznieniu człowieka, wyzwoleniu go ze zmęczenia zawodowego i życiowego; spędzanie czasu wolnego, które pomaga mu w osiąganiu osobistego zadowolenia i społecznego oraz kulturalnego awansu.

3. Historia czasu wolnego:

Pojęcie i problem czasu wolnego pojawił się wraz ze społeczeństwem przemysłowym
i związaną z nim standaryzacją produkcji.

W społeczeństwie tradycyjnym problem ten nie był istotny, gdyż nie rozgraniczano czasu wolnego i czasu pracy.

1. Czas wolny w społeczeństwie tradycyjnym (feudalnym, preidustrialnym)

- małe skupiska wiejskie

- miejsce zamieszkania było miejscem pracy

- czas wolny był przemieszany z czasem pracy

- praca i czas wolny był zdeterminowany rocznym cyklem przyrody (pory roku) oraz świętami religijnymi

- podział społeczeństwa na klasy społeczne, gdzie szlachta miała więcej czasu wolnego niż chłopi

2. Czas wolny w społeczeństwie nowoczesnym (przemysłowym, industrialnym)

- wyjazdy ludzi do pracy do dużych miast

- rozdział miejsca zamieszkania i miejsca pracy

- podział czasu na pracę i czas wolny

- praca była wyznacznikiem stylu życia

- rozwój wiedzy

- powszechność edukacji

3. Czas wolny w społeczeństwie usługowym (postindustrialnym)

- rozwój medycyny (dłuższe życie) - rozwój sfery usług

- rozwój komunikacji

- szybki rozwój wiedzy

- nowe zawody

- zwiększenie ilości czasu wolnego.

4. Czynniki determinujące ilość czasu wolnego:

1. czynniki społeczno-demograficzne
   (płeć, wiek, wykształcenie, miejsce zamieszkania, stan cywilny)

2. czynniki biologiczne (stan zdrowia, poziom sprawności fizycznej, typ budowy somatycznej)

3. czynniki gospodarczo-ekonomiczne (sytuacja materialna, dochody, ilość czasu wolnego, dostępność do urządzeń rekreacyjnych, rodzaj wykonywanej pracy)

4. czynniki psychiczne (inteligencja, osobowość, temperament, zainteresowana, potrzeby)

5. Funkcje czasu wolnego:

1. Funkcja edukacyjna - rozumiana jest jako dobrowolne i samodzielne poszerzanie swojej wiedzy, rozwijanie zainteresowań, podnoszenie sowich umiejętności i kwalifikacji. Człowiek podejmuje czynności zaspokajające potrzeby wiedzy i nowych doświadczeń. Jest to też czas przeznaczany na kształcenie nieformalne.

2. Funkcja wychowawcza - samodzielne przyswajanie określonych norm postępowania, światopoglądu, stylu bycia, itp., lub wpajanie tych wartości innym osobom. Poprzez podejmowanie różnego typu aktywności możemy wpływać na kształtowanie systemu wartości i postaw moralnych jednostki.

3. Funkcja kulturalna - czas wolny stanowi sferę, w której można zaspokoić ekspresję zdolności twórczych, kierując się własnymi zainteresowaniami. Daje możliwość rozwoju pozazawodowych zdolności zainteresowań człowieka, kompensując mu niemożliwość samodzielnego rozwoju w pracy.

4. Funkcja rekreacyjna- czas wolny stanowi możliwość obniżenia poziomu zmęczenia fizycznego i psychicznego spowodowanego pracą zawodową. Wypoczynek wpływa na stan zdrowia i długość życia jednostki.

5. Funkcja integracyjna - funkcja ta przejawia się w tworzeniu więzi między jednostką a jej społecznym otoczeniem i bywa najczęściej sprowadzana do integracji rodziny. Obecnie mamy do czynienia ze wzmożonym tempem życia, wzrostem aktywności zawodowej kobiet, co prowadzi do osłabienia więzi rodzinnych. Czas wolny pozwala na ich odbudowanie, jak również umożliwia powstawanie niesformalizowanych, swobodnych kontaktów, nie ograniczających się jedynie do kręgu zawodowego i rodzinnego.

6. Funkcja kompensacyjna  - wyrównanie niezaspokojonych potrzeb.

6. Klasyfikacja form czasu wolnego:

1. Funkcjonalna - opiera się na funkcjach: wypoczynek, rozrywka, rozwój osobowości.

2. Rzeczowa:

- turystyka,

- sport,

- środki masowego przekazu,

- teatr, filharmonie, muzea,

- samokształcenie.

7. Zasady zarządzania czasem:

a) Zasada Eisenhovera - Dzielimy kartkę papieru na 4 pola, A, B, C, D. W polu A wpisujemy sprawy naglące, w polu B sprawy ważne ale nie pilne, w polu C rzeczy nieważne ale pilne a w polu D rzeczy nieważne i nie pilne. Aby lepiej zarządzać swoim czasem należy skupić swoją uwagę na Polu A i B a sprawy z pola C i D wyrzucić do kosza

b) Zasada 20/80 (inaczej Pareto) - Według niej 20% naszego czasu przynosi 80% wydajności i odwrotnie więc należy skupić się na rzeczach, które przynoszą duże efekty a ograniczyć te które zabierają dużo czasu w stosunku do wyników

c) Prawo Parkinsona - Praca wypełnia cały czas przeznaczony na jej wykonanie. Jeśli przeznaczymy na dane zadanie 2 godziny to wykonamy je w 2 godziny. Jeśli natomiast przeznaczymy na nie tylko jedną godzinę to również to zadanie będzie wykonane. Im mniej czasu przeznaczymy na zadanie tym szybciej będziemy musieli je wykonać.

8. Osoby zajmujące się tematem czasu wolnego:

- Jofrre Dumazedier (dobrowolne czynności)

- Aleksander Kamiński

- Jan Pięta

9. Nauki zajmujące się czasem wolnym:

1. Chronologia - jedna z podstawowych nauk pomocniczych historii, zajmująca się sposobami określania czasu, czyli systemem datowania (np. kalendarzach). Metoda chronologii pozwala na ustalenie np. świąt ruchomych przypadających na dany rok, lub dnia tygodnia przypadającego na daną datę.

2. Chronobiologia - nauka zajmująca się badaniem tzw. rytmów biologicznych, czyli periodycznych (cyklicznych) zjawisk w organizmach żywych, zachodzących pod wpływem czynników zewnętrznych, takich jak pory roku, obrót Ziemi wokół własnej osi (sekwencja światła i ciemności) itp.

3. Chronozofia - Nauka interdyscyplinarna o czasie; integruje całokształt zagadnień zjawisk czasowych w aspekcie teoretycznym i pragmatycznym podkreślając wartość czasu w ludzkiej egzystencji indywidualnej i społecznej

4. Chronometria - Nauka zajmująca się pomiarem czasu, ustalaniem jednostek, metod pomiaru czasu i właściwościami przyrządów pomiarowych mierzących czas.

5. Socjologia czasu wolnego- zajmuje się badaniem zachowań ludzkich w czasie wolnym

6. Pedagogika czasu wolnego

---