Utwór Adama Mickiewicza pt.: „Dziady cz. III” nawiązuje do sytuacji politycznej w Polsce po klęsce powstania listopadowego w 1830 r. Kraj jest pod zaborem Austrii, Prus oraz carskiej Rosji. Okres ten jest bardzo trudny zarówno dla ojczyzny jak i cierpiącego narodu polskiego. Polacy przyjęli postawę bierną. Nie potrafili przeciwstawić się zaborcy. Szukając sposobu na pocieszenie swoich rodaków Adam Mickiewicz sięgnął do wzorców biblijnych.
Przyrównał postać Jezusa Chrystusa do Polski. W utworze można dostrzec zjawisko polskiego romantycznego mesjanizmu.

O III części dziadów mówi się, że jest prezentacją historiozoficznej koncepcji mesjanizmu. Pojęcie mesjanizmu swymi korzeniami sięga judaizmu i pochodzi od imienia Mesjasz, na którego przyjście oczekiwał Izrael. Mesjasz uważany był za zbawcę, który przyniesie Izraelitom wolność i da im panowanie nad światem. Koncepcja mesjanizmu polskiego jest określana jako zbiór przekonań i przeświadczeń o szczególnej roli Polski w dziejach świata. Pojęcie to narodziło się jeszcze w dobie staropolskiej, kiedy Rzeczpospolita traktowana była jako przedmurze chrześcijaństwa, czyli kraj broniący kultury cywilizacji chrześcijańskiej przed barbarzyńskimi poganami. Najpełniej idee mesjanizmu rozkwitły w czasie rozbiorów, a szczególnie w okresie powstania listopadowego. Uważano, że Polska, jako kraj szczególnie umęczony przez zaborców, jest krajem wybranym przez Boga do przyniesienia nowego ładu w Europie oraz politycznego oraz społeczno- moralnego odrodzenia ludzkości w duchu wiary chrześcijańskiej. Naród polski miał stać się łącznikiem między Bogiem a całą ludzkości. Ostatecznym celem mesjanizmu było zbawienie ludzkości w przyszłym Królestwie Bożym. Przykładem mesjanizmu w III cz. Dziadów jest „Widzenie księdza Piotra”, scena, w której padają bardzo ważne słowa, określające istotę polskiego mesjanizmu: „Polska Chrystusem narodów”.

Ksiądz Piotr jest osobą pokorną i oddaną Bogu, świadomy swej małości wobec stwórcy, w przeciwieństwie do innych postaci w „Dziadach” nie bluźni i nie wyzywa Boga, czemu zawdzięcza możliwość bliskiego z Nim kontaktu. Przeżywa on senne widzenia o mistycznym charakterze, w którym to, za pomocą szerokiej symboliki widzi dzieje i przyszłość Polski. W swoim widzeniu ks. Piotr ukazuje nam kilka „obrazów”, w których porównuje dzieje swojej ojczyzny do życia Jezusa Chrystusa. We wstępie ukazuje swoją postawę pokory wobec Boga. Posłużę się cytatem:

„Panie! czymże jestem przed Twoim obliczem? - prochem i niczem”.

Widzenie Księdza Piotra rozpoczyna się od obrazu prześladowanej, patriotycznie nastawionej młodzieży polskiej, wywożonej na Syberię, która w sposób niezawiniony jest torturowana i prześladowana. Pomimo tego iż zdają sobie sprawę z braku win chcą za wszelką cenę walczyć o suwerenność kraju. Są porównywani do biblijnych niewiniątek. Wypowiedziane są tutaj słowa:

„Tam na północ - Panie, Panie!

Takiż to ich los - wygnanie!

I dasz ich wszystkich wygubić za młodu,

I pokolenie nasze zatracisz do końca?”.

Ks. Piotr porównuje zaborcę - do Heroda, biblijnego mordercy dzieci. Obraz długiej drogi krzyżowej, prowadzącej do ukrzyżowania obrazuje męczeństwo narodu polskiego. Ks. Piotr w swoim widzeniu wspomina o Mesjaszu, wskrzesicielu narodu, bohaterze, który rzekomo ma ocalić naród polski. Zwraca się do Boga z prośbą o przyspieszenie pojawienia się Mesjasza. Świadczą o tym słowa:

„Panie! czy przyjścia jego nie raczysz przyśpieszyć? Lud mój pocieszyć?”

Możemy dostrzec porównanie Francji do Gala, który jest sędzią, wydaje wyrok i odwraca się od Polski. Świadczy o tym cytat:

„Gal, Gal sądzić będzie! Gal w nim winy nie znalazł i - umywa ręce”.

Ks. Piotr widzi naród „związany”, który ma ograniczone możliwości oraz Europę. Kolejnym obrazem jest korona cierniowa Jezusa, która ma oznaczać cierpienie niewinnego narodu polskiego. Następnie pojawia się wizja drogi krzyżowej. Polska dźwiga krzyż wykonany z trzech rodzajów drewna. Odzwierciedla on trzy państwa - Austria, Prusy, Rosja, które dokonały rozbiorów. Ramiona krzyża rozpościerają się na całą Europę. Ukrzyżowanie świadczy o klęsce narodu polskiego, który przegrał walkę o wolność. Polska jest martwa, ale pojawia się nadzieja na jej odrodzenie z popiołów. Następnie widzimy zmianę. Dostrzegamy zmartwychwstanie, czyli wybawienie narodu polskiego.

Zjawisko polskiego romantycznego mesjanizmu można dostrzec także w innych scenach III cz. „Dziadów”. Mogę podać przykład chłopca z opowieści Jana Sobolewskiego. Głowa dziecka była ogolona, a do nóg miało ono przyczepione ciężkie kajdany. Kolejnym przykładem jest postawa Janczewskiego oraz Wasilewskiego. Następnie Ksawerego, który popełnił samobójstwo w obawie przed aresztowaniem. Kolejno Rollisona, który podczas śledztwa bity i katowany chciał odebrać sobie życie, ponieważ był wierny swoim ideałom.
Sytuacje opisane powyżej były dowodem ogromnego okrucieństwa zarówno w stosunku do dorosłych jak i do dzieci. Przykłady te mogą być również przejawem zjawiska martyrologii narodowej. Dostrzegamy cierpienie i męczeństwo, poświęcenie walczących w imię wyznaczonych idei i wartości.

Podsumowując, polski romantyczny mesjanizm ma wymiar optymistyczny. Daje nadzieję na odzyskanie niepodległości, mimo iż okupione ono zostanie cierpieniem i męką.
Polska zostaje porównana do Jezusa Chrystusa. Krzyż wykonany z trzech rodzajów drewna to państwa zaborcze - Austria, Prusy, Rosja. Galem, który wydał wyrok jest Francja - nie przyszła ona z pomocą Polsce. Natomiast zmartwychwstanie obrazuje uzyskanie niepodległości przez Polskę. Biała szata symbolizuje wolność, jedność oraz pokój, który zapanuje po zmartwychwstaniu Chrystusa - Polski. Kraj czeka na przyjście mesjasza. Adam Mickiewicz pisząc swoje dzieło chciał dodać narodowi polskiemu otuchy, pocieszyć, wlać w niego optymizm. Idea polskiego romantycznego mesjanizmu spowodowała, że naród polski przyjął postawę bierną. Nie podjął walki z zaborcą, godził się na własne cierpienie. Ze swoim męczeństwem wiązał nadzieje na zmartwychwstanie, czyli odzyskanie niepodległości.