Mesjanizm w Dziadach cz. 3

Mesjanizm to jedna z naczelnych idei historiozoficznych, która spaja

poszczególne wątki i motywy III części „Dziadów”. Ideologia ta ma

rodowód biblijny, sięga Starego Testamentu. Pojecie Mesjasza pojawia

się na przykład w psalmach, ale to przede wszystkim w słowach

proroka Izajasza widziano zapowiedź przyjścia Bożego męża boleści,

który odkupi winy Izraela. Nowy Testament wypełniający obietnicę

Starego Przymierza przynosi postać Jezusa Chrystusa, który ginie

śmiercią krzyżową i w ten sposób dokonuje dzieła zbawienia.

Mickiewicz przenosi tę religijną ideę na plan historyczno-narodowy i

pokazuje Polskę jako „Chrystusa narodów”. W tym sensie Polacy są

narodem wybranym przez Boga. Przez swoje cierpienie mają odkupić

winy świata, a ich ból nie pozostanie bez nagrody, ponieważ Polska

zmartwychwstanie. Sceny dramatu o wymowie mesjanistycznej Motywy

mesjańskie pojawiają się w III części „Dziadów” już w „Przedmowie”,

gdzie porównuje się cierpienie młodzieży filareckiej do rzezi niewiniątek

i Chrystusa osądzanego przez Heroda. Następnie mesjanizm dochodzi

do głosu w scenie więziennej, w bajce Żegoty. Metodą jego

wprowadzenia jest symbolika agrarna, czyli motyw ziarna, które musi

obumrzeć, żeby przynieść obfity plon. Najobszerniejszym wykładem

idei mesjańskiej stanowi jednak „Widzenie księdza Piotra”, gdzie

pojawia się wizja Polski ukrzyżowanej i zmartwychwstałej, a także Boży

mąż o imieniu czterdzieści i cztery. Istota mesjanizmu narodowego Idea

mesjanizmu pełni w „Dziadach” istotne funkcje. Po pierwsze, stanowi

wyraz przeświadczenia, że Bóg ingeruje w historię człowieka, więc

dzieje mają nie tylko wymiar realny, ale również metafizyczny. W tym

sensie mesjanizm pokazuje, że zło może mieć swoje dobre

konsekwencje, a każde cierpienie ma wyższy, ukryty sens. Warto

zwrócić uwagę, że jest to idea odnosząca się do wszystkich części

„Dziadów” – również II i IV. W każdej z nich występują bowiem

bohaterowie cierpiący, a ponadto ujawnia się moralny wymiar

egzystencji, akcentowany głównie przez II część „Dziadów”. Po drugie,

mesjanizm stanowił odpowiedź na pesymizm wynikający z klęski

powstania listopadowego. Dzięki tej ideologii Mickiewicz dawał Polakom

nadzieję na odzyskanie ojczyzny i heroizował cierpienie za kraj. Poeta

pokazywał, że ofiara rodaków jest niewinna i święta.