Żywienie - kolokwium 2.

UKŁAD POKARMOWY BYDŁA

a. jama gębowa
b. przełyk
c. żołądek - żwacz
- czepiec
- księgi
- trawieniec
d. dwunastnica
e. jelito cienkie
f. okrężnica

+trzustka
+wątroba

Jama gębowa

- uzębienie - molaryzacja zębów trzonowych

góra 0/0/3/3
dół 3/1/3/3

- umięśniony i ruchliwy język pokryty brodawkami
- ślinianki przyuszne i podjęzykowe
- zrogowaciałe podniebienie twarde

Żołądek wielokomorowy

- pojemność 180-235 litrów

żwacz - 160l
czepiec - ok. 10l
księgi - ok. 15l
trawieniec - 20l

Żwacz
- na górnej ścianie żwacza znajduje się rynienka przełykowa prowadząca od przełyku do otworu czepcowo-
księgowego
- występuje tutaj liczna mikroflora saprofityczna
- pokarm w tym miejscu ma tendencję do układania się warstwami w zależności od czasu spożycia

Czepiec
- połączony ze żwaczem otworem żwaczowo-czepcowym
- nabłonek wielowarstwowy płaski tworzy listewki
- jest magazynem dla pasz o dużej gęstości

Księgi
- łączą się z czepcem otworem czepcowo-księgowym
- z trawieńcem łączą się za pomocą otworu księgowo-trawieńcowego zakończony zwieraczem
- zaopatrzone w blaszki, których celem jest odwodnienie treści pokarmowej

Trawieniec
- produkcja pepsyny i kwasu solnego
- spełnia podobną rolę jak żołądek u zwierząt monogastrycznych


NORMOWANIE DAWEK

Układanie dawek pokarmowych
- podstawą żywienia przeżuwaczy są pasze objętościowe

2 systemy normowania dawek dla przeżuwaczy:
a. tradycyjny - DLG
b. INRA - stosowany w dużych gospodarstwach

racjonalne żywienie - dostarczenie zwierzęciu niezbędnych składników pokarmowych w paszach, najbardziej
odpowiednich dla danego gatunku, kierunku produkcyjnego oraz warunków
ekonomiczno-gospodarczych

norma żywieniowa - zapotrzebowanie pokarmowe zwierząt w zależności od gatunku, kierunku produkcji czy
też stanu fizjologicznego wyrażone w miernikach wartości pokarmowej pasz (nBO, NEL,
JPM, JPŻ, BTJ)

dawka pokarmowa - ilość paszy wyrażona w jednostkach wagowych, którą podajemy zwierzętom

ilościowe - il. białka
- wartość energetyczna
- zawartość suchej masy
- zawartość składników mineralnych
- zawartość witamin

jakościowe - wartość odżywcza paszy
- smakowitość paszy
- fizyczna postać paszy
- wpływ paszy na jakość produktu

Zapotrzebowanie - bytowe
- produkcyjne

dawka pokarmowa jest układana na podstawie następujących norm:
nBO/BO
NEL/EM
Ca i P


Grupy technologiczne zwierząt

okres zasuszenia - właściwy (6-4 tygodni przed wycieleniem)
- przejściowy (od 3 tyg. przed wycieleniem)
okres powycieleniowy (wczesna laktacja)
szczyt laktacji
pełna laktacja
koniec laktacji

SYSTEMY ZADAWANIA PASZ - TECHNIKA ŻYWIENIA

1. Tradycyjny

- pasze objętościowe do woli
- pasze treściwe zadawane do żłobu w ilości wynikającej z dziennej produkcji mleka
- krowy otrzymują paszę 2-3 razy dziennie
- można stworzyć grupy technologiczne krów w zależności od dnia po wycieleniu:
zasuszenie
powycieleniowa
szczyt laktacji
okres pełnej laktacji

kolejność skarmiania pasz: - pasze objętościowe przed treściwymi
- pasze energetyczne przed białkowymi

minusy:
- pracochłonny
- bardzo często krowy pozostawiają dużą ilość niedojadów
- wysoko produkcyjne krowy mleczne przebywają w hali udojowej tylko 2-3 razy , po około 10-15 minut, co
jest czasem zbyt krótkim na skarmienie całej dawki pasz treściwych

2. TMR - total mixed ration (dawki kompletne)

- najpopularniejszy system żywienia
- system żywienia krów o wysokim potencjale genetycznym
- mieszanki pełnoporcjowe pasz zmieszane ze sobą w postaci homogenicznej masy
- pasze zadawane są co najmniej 2-krotnie w ciągu doby (aby uniemożliwić zagrzewanie się mieszaniny na
stole paszowym) przy użyciu wozów paszowych (umożliwiają one wybieranie pasz z silosów, ich mieszanie
oraz zadawanie do żłobów)
- stosuje się dawki TMR dla różnych grup technologicznych
- zmieszanie wszystkich pasz dawki uniemożliwia krowie wybieranie poszczególnych składników
- system ten szczególnie nadaje się do dużych obór wolnostanowiskowych, lecz może być z powodzeniem
stosowany w żywieniu krów utrzymywanych na uwięzi

zalety:
- krowy pobierają więcej suchej masy (o ok. 1-2kg)
- wzrost wydajności mlecznej (o około 5%)
- poprawa wykorzystania paszy
- zmniejszenie kosztów żywienia (o ok. 5-7%, z powodu zmniejszenia ilości niedojadów)
- ograniczenie chorób metabolicznych (pozytywny wpływ mieszaniny na przemiany w żwaczu)
- możliwość lepszego kontrolowania pobrania paszy
- możliwość wykorzystania pasz odpadowych, niechętnie zjadanych przez krowy
- zmniejszenie pracochłonności i nakładów na siłę roboczą




wady:
- system TMR jest trudny do wprowadzenia w oborach stosujących siano jako podstawową paszę
objętościową
- wymaga odpowiedniej konstrukcji budynków inwentarskich umożliwiającej przejazd dużych wozów
paszowych
- znaczny koszt zakupu wozu paszowego

wymagania:
- zawartość 50-70% suchej masy
- krowy w 10. tygodniu laktacji powinny pobierać TMR w ilości odpowiadającej 4 % masy ciała


3. PMR - partially mixed ration (dawki półkompletne)

- zastosowanie dawki TMR używanej dla krów o średniej produkcyjności (ok. 25 kg mleka/dziennie)
- dla krów o wyższej produkcyjności dodaje się do dawki pokarmowej pasze treściwe

- pasze treściwe w tym systemie mogą być zadawane ręcznie (obory uwięziowe) lub w stacjach żywienia
(obory wolnostanowiskowe)


4. Stacje żywienia

- w nowoczesnych oborach wolnostanowiskowych
- pasze objętościowe skarmia się do woli
- pasze treściwe skarmiane w stacjach żywienia sterowanych komputerowo
- krowy mające na szyi lub kończynie tylnej urządzenie do elektronicznej identyfikacji, podchodzą do stacji
żywienia paszą treściwą, gdzie komputer identyfikuje krowę i zadaje jej odpowiednio zaprogramowaną
dawkę
- dzienna dawka paszy treściwej dzielona jest na kilka (zwykle do 10) odpasów

plusy:
- ten inteligentny dozownik paszy treściwej kontroluje jej spożycie, ostrzegając hodowcę o zmniejszonym
pobraniu paszy, na przykład w wyniku choroby lub rui
- możliwość jednoczesnego dozowania kilku pasz (np. energetycznej i białkowej)
- pozwala także na znaczną oszczędność czasu obsługi, umożliwiającą łatwiejszą koordynację zadawania pasz
z innymi zabiegami w oborze

minusy:
- wysoka cena
- niewiele jest jeszcze obór wolnostanowiskowych w Polsce
- niektóre krowy nie potrafią się nauczyć korzystania ze stacji
- problem dominacji krów w stadzie

PASZE OBJĘTOŚCIOWE


Lucerna - pasza wysokobiałkowa
- karmienie bydła mlecznego, bydła młodego, koni, owiec i trzody chlewnej i drobiu
- roślina wieloletnia (największy plon w 2-3 roku użytkowania)
- pH gleby powinno wynosić więcej niż 5,8
- lucerna nie znosi udeptywania i zbyt niskiego przygryzania, można więc użytkować ją wyłącznie
kośnie
- dzięki głębokiemu korzeniu może znosić okresy posuchy i bez nawożenia azotowego potrafi
zasymilować do 350kg N z hektara rocznie

- plon zależy od terminu zbioru
- wczesny zbiór lucerny (przed pełnym wytworzeniem pąków) daje zielonkę o wysokiej zawartości
białka, a niskiej włókna (żywienie świni)
- zbierana później (najpóźniej na początku kwitnienia) ulega szybkiemu drewnieniu, zawiera dużo
włókna i może być wykorzystywana tylko w żywieniu przeżuwaczy
- białko lucerny gorzej wykorzystywane jest przez przeżuwacze (łatwiej się rozpuszcza w wodzie i
szybciej ulega degradacji w żwaczu)

- trzoda chlewna - białko
- przeżuwacze - włókno

Ca: 16g/kg suchej masy
P: 3g/kg suchej masy
białko: 226 g/kg s.m.

plusy:

- w okresie pączkowania zawiera 226g białka/1kg suchej masy
- wartość biologiczna białka lucerny jest niewiele gorsza od białka zwierzęcego
- duża zawartość subst. mineralnych
- duża zawartość witamin i karotenów

minusy:

- posiada dużą zawartość substancji estrogennych - poronienia u owiec i bydła, obniżenie płodności,
zapalenie wymienia
- może powodować wzdęcia u przeżuwaczy (młoda, podawana w formie wilgotnej)
- zbyt duże dawki zielonej lucerny w żywieniu krów pasących się na wybiegach w słonecznie dni
może powodować uczulenia na promienie słoneczne = osutka gryczana
- podawana w dużych ilościach przed udojem psuje smak mleka

świeża masa: krowy mleczne: - 30kg/dziennie
opasy: - 20kg/dziennie
loszki: - 10kg/dziennie
tuczniki: - 6kg/dziennie

Koniczyna czerwona - może być uprawiana w postaci czystej lub być wsiewana w zboża jare
- najlepszym momentem do zbioru jest okres kwitnienia
- wymaga żyznej gleby, dostatecznie wilgotnej, zasobnej w wapń, o odczynie obojętnym
lub słabo kwaśnym
- z reguły użytkowana przez 1 rok, 2 lub 3-kośnie
- dużo białka, mało włókna
- białko koniczyny ma dużą wartość biologiczną i jest stosunkowo łatwo rozkładalne w
żwaczu (wzdęcia u Bo)
- wzdęcia mogą prowadzić do poronień, niebezpieczna jest zwłaszcza zielonka młoda
skarmiana z rosą lub po deszczu
- nie należy spasać koniczyny mokrej i zgrzanej
- nie należy również poić krów bezpośrednio po odpasie
- zawiera substancje estrogenne, ale aktywność estrogenna zielonki zdrowej jest na ogół
niska
- zastosowanie w żywieniu krów mlecznych młodego bydła i trzody chlewnej
- przy żywieniu krów cielnych należy zachować ostrożność
- w tuczu intensywnym dawki koniczyny należy zmniejszyć
- wyjątkowo karmienie koni i owiec (wysoka zawartość białka przekraczająca ich
zapotrzebowanie)

białko: 200 g/ kg s. m. młoda koniczyna (przed i w okresie pączkowania)
włókno: 210g/kg


minusy:
- może wywoływać wzdęcia, a te z kolei mogą prowadzić do poronienia
- zawiera substancje estrogenne
- equol - powstaje z subst. estrogennych u owiec, może powodować „chorobę
koniczynową” (syndrom niepłodności)

świeża masa: krowy mleczne: - 40 kg/dziennie
lochy: - 15kg/dziennie
tuczniki: - 5-15kg/dziennie


Kiszonka z kukurydzy - pasza wysokoenergetyczna, jednak niepełnowartościowa
- niska zawartość białka i substancji mineralnych
- niedobór białka uzupełniany jest przez dodatek: - siana
- kiszonek z traw
- mieszanek treściwych
- mocznika
- CCM u trzody chlewnej może stanowić do 60% dawki pokarmowej
- spożycie u bydła 20-40 kg dziennie (świeża masa)

białko surowe: 100g/kg s. m.
NEL (energia netto laktacji): 6,63 MJ/kg s. m.
Ca: 4-5g/kg s. m.
P: 1,5-3/kg s. m.
Buraki pastewne

BO - 148 g/kg suchej masy
NEL - 7,50 MJ/kg suchej masy

- głównym składnikiem jest sacharoza stanowiąca 85% BAW
- dla krów podawane są buraki surowe i rozdrobnione
- ze względu na dużą zawartość wody są trudne w przechowaniu (skarmiane do 4 miesięcy)

- wpływają korzystnie na wydajność mleczną krów
- zaleca się w przede wszystkim w żywieniu krów i owiec matek karmiących
- dla trzody chlewnej należy je rozdrabniać
- białko buraków nie ma większego znaczenia żywieniowego
- przy skarmianiu dużych dawek, mleko krowy ma charakterystyczny posmak (przemiany betainy)
- gromadzą azotany

dawki dla bydła: cukrowe - 7kg/dzień
półcukrowe - 20kg/dzień
pastewne - 30kg/dzień
dawki dla lochy: - 0,5-4kg/dzień
dawki dla owiec i tuczników: mniej

Siano z traw

NEL - 4,7 - 6,2 MJ/kg suchej masy

- wysuszona zielonka o zawartości wody 15-18%
- straty składników pokarmowych: mechaniczne
wypłukiwanie przez deszcz

- uznawane za podstawową paszę w żywieniu bydła, owiec i koni
- zmniejsza się jego udział, zastępowane kiszonkami
- jest niezastąpioną paszą dla cieląt i młodzieży, u krów mlecznych minimum dawka 2-3kg
- całkowita eliminacja z dawki dla krów jest możliwa przy skarmianiu sianokiszonek
- na siano przeznacza się najczęściej zielonki z łąk oraz uprawiane w polu rośliny motylkowe
- najkorzystniejszym jest siano łąkowe, w skład którego wchodzą różne gatunki traw i roślin motylkowych
- duży wpływ na wartość pokarmową siana ma pora koszenia (najlepszym jest okres, kiedy rośliny znajdują
się w fazie pączkowania lub na początku kwitnienia)

duży wpływ na wartość siana ma sposób suszenia: a. suszenie na ziemi
b. suszenie na rusztowaniach
c. dosuszanie sztuczne

- jeżeli jesteśmy zmuszeni do składania siana niedosuszonego, trzeba jego warstwy posypać solą pastewną,
żeby zapobiec zagrzewaniu się i pleśnieniu



jakość siana: - barwa dobrego siana powinna być zielonkawa, zapach przyjemny i aromatyczny
- im starsze rośliny były skoszone, tym bardziej jest żółte
- siano jasnozielone, lekko żółtawe lub wyblakłe - wypłukane przez deszcze
- brunatna barwa świadczy, że w sianie zachodziły procesu fermentacyjne w wyniku
zwilgotnienia i samozagrzania się
- na podstawie listków i kwiatów wysuszonych roślin można określić skład botaniczny
siana, określić w nim udział różnych traw wysokich i niskich, mniej lub więcej
wartościowych gatunków, udział roślin motylkowych, ziół, chwastów itp.
- na podstawie wyglądu można również określić, w jakiej fazie rozwojowej rośliny były
skoszone
- brak wykształconych kłosów może świadczyć m. in o tym, że siano pochodzi z drugiego
pokosu (zwanego potrawem), który ma mniejszą wartość pokarmową i dietetyczną niż
siano z pierwszego pokosu

Wysłodki buraczane

NEL - 7,40 MJ

- wymagają konserwacji poprzez zakiszanie w silosach lub pryzmach
- mogą być podawane krowom mlecznym w ilości 7-14 kg dziennie

CHOROBY METABOLICZNE

1. Wzdęcia żwacza

- żwacz i czepiec ulegają rozciągnięciu w skutek nadmiernego nagromadzenia się w nich gazów (głównie CO2
i CH4)

- podczas fermentacji w żwaczu tworzy się znaczna ilość gazów
- powstające pęcherzyki gazów łączą się w większe pęcherze i w takiej formie są wydalane ze żwacza i
przesuwane do jelit.
- gry ilość pęcherzyków gazu jest nadmierna, pozostają one w treści pokarmowej i na skutek zmienionych
właściwości spienionej masy pokarmowej nie mogą tworzyć większych pęcherzy usuwanych ze żwacza
- w skutek szybkiego gromadzenia się gazu żwacz i czepiec ulegają bardzo szybkiemu rozciągnięciu i
powiększeniu

objawy: - powiększenie rozmiarów żwacza i objętości brzucha, początkowo po lewej, a później po prawej
stronie
- wyraźne wysklepienie lewego dołu głodowego aż ponad linię grzbietu
- podnoszenie tylnych kończyn
- częste kopanie podbrzusza
- niepewny chód
- częste oddawanie moczu i wydalanie kału
- utrudnione oddychanie, rozszerzone nozdrza

przyczyny: - nie są do końca znane
- sprzyja temu niskie napięcie powierzchniowe płynnej masy pokarmowej i zwiększenie stopnia jej
lepkości
- najczęstsza przyczyna - zielonki (bardzo młode, z dużym udziałem liści, pokryte rosą, mokre) z
roślin motylkowatych (zwłaszcza lucerny i koniczyny)
- pojenie zaraz po jedzeniu
- nadmierne dawki pasz treściwych
- zbyt szybkie pobieranie paszy
- wysiłek fizyczny
- skłonność genetyczna

przeciwdziałanie: - podanie wcześniej pasz strukturalnych (siano)
- mieszanie ze sobą różnych zielonek
- podanie olejów roślinnych lub środków przeciwwzdęciowych









2. Kwasica (acidoza) żwacza i kwasica metaboliczna

kwasica metaboliczna - niefizjologicznie wysoka kwasowość krwi
kwasica żwacza - nadmierna kwasowość płynu żwacza

postać ostra kwasicy - zagraża życiu krowy
- pH płynu żwacza może osiągnąć wartość pKa kwasu mlekowego

postać chroniczna - przejawia się zmniejszeniem pobrania paszy i wydajności mleka oraz utratą masy ciała
- powszechniejsza w praktyce
- populacja mikroorganizmów w żwaczu nie jest stabilna
- krowy są bardziej podatne na zaleganie łożyska, zaleganie poporodowe i infekcje

- pobieranie łatwo fermentujących węglowodanów powoduje wzrost liczebności wszystkich bakterii
zasiedlających żwacz i produkcję dużych ilości LKT, co w efekcie obniża pH płynu żwacza i w konsekwencji
hamuje namnażanie się bakterii celulolitycznych, a stymuluje namnażanie się bakterii amylolitycznych i
wykorzystujących cukier
- odczyn pH poniżej 5,2 praktycznie eliminuje bakterie celulolityczne
- bakterie amylolityczne i wykorzystujące cukier produkują LKT oraz kwas mlekowy
- dodatek pasz zawierających łatwo fermentujące węglowodany powoduje gromadzenie się znacznych ilości
kwasu mlekowego
- kwas mlekowy ulega szybszej dysocjacji w żwaczu niż LKT, dlatego bardziej niż one obniża pH płynu żwacza
- gdy pH spada poniżej 4,7 zmniejsza się tempo namnażania S. bovis i rozwijają się bakterie kwasu
mlekowego, produkujące coraz większe ilości tego kwasu
- nadmiar kwasu mlekowego, przewyższający zdolności buforowe żwacza, prowadzi w końcu do zaniku
motoryki żwacza oraz do wyginięcia mikroflory i ustania fermentacji
- część kwas mlekowego wchłaniana jest ze żwacza do krwi
- nadmiar kwasu mlekowego we krwi powoduje stan kwasicy metabolicznej

objawy: - zmniejszenie lub utrata apetytu
- zmniejszenie wydajności mleka oraz zawartości tłuszczu w mleku
- pogorszenie kondycji zwierzęcia
- biegunki i luźny kał
- apatia
- zobojętnienie
- owrzodzenia kończyn
- ochwat bydła

przyczyny: - nadmierne spożycie przez zwierzę pasz treściwych (nadmierne spożycie łatwo fermentujących
węglowodanów)
- młode zielonki
- okopowe zawierające sacharozę
- ziarno zbóż (pszenica, owies)
- nagła zmiana dawki zawierającej pasze objętościowe na dawkę zawierającą dużo pasz
treściwych, często po wycieleniu
- kwasicy sprzyjają ziarna zbóż (pszenica, owies)


zapobieganie:
- unikanie gwałtownych zmian dawki pokarmowej
- unikanie skarmiania pasz nadmiernie rozdrobnionych, zmielonych
- stosowanie substancji buforujących pH płynu żwacza
- stosowanie systemu żywienia TMR lub PMR




3. Zaleganie okołoporodowe (gorączka poporodowa, porażenie poporodowe)

- występuje zwykle w okresie wycieleń, zarówno przed porodem, w trakcie lub natychmiast po porodzie
- dotyczy 5-10% krów mlecznych
- przyczyną jest zwiększone zapotrzebowanie u krów na Ca po porodzie (2-3 krotny) wynikające z rozpoczęcia
sekrecji siary
- krowa nie jest w stanie pokryć tak wzmożonego zapotrzebowania na Ca, co wynika ze słabego w tym
okresie pobrania paszy, oraz często z niewłaściwego przygotowania krowy do uwalniania wapnia z kości
- niedobór Ca we krwi (hipokalcemia) występuje szczególnie u krów starszych , tj. w 3-6 laktacji, co wiąże się
z gorszym wchłanianiem Ca w jelitach, mniej sprawnym uwalnianiem Ca z kości oraz większą wydajnością
mleka

objawy: - pokładanie się
- zataczanie się
- trudności ze wstawaniem
- charakterystyczne esowate skrzywienie kręgosłupa
- osłabienie
- senność
- wstrzymywanie oddawania moczu i kału
- utrata apetytu

zapobieganie: - właściwe żywienie mineralne w okresie zasuszenia
- unikanie otłuszczania krów zasuszonych
- skarmianie pasz ubogich w Ca
- unikanie skarmiania nadmiernych ilości kationów

przyczyny: - nieprawidłowe żywienie mineralne w okresie zasuszenia
- nieprawidłowy stosunek kationowo-anionowy w okresie zasuszenia


4. Ketoza (acetonemia)

- występuje w fazie rozdojenia
- najczęściej choroba krów starszych
- nieprawidłowe żywienie krów w okresie zasuszenia powoduje, że krowy w momencie wycielenia są zbyt
przetłuszczone
- zwiększa się we krwi stężenie wolnych, niezestryfikowanych kwasów tłuszczowych, co wpływa ujemnie na
pobranie paszy, w tym energii z węglowodanów
- w rezultacie zmniejsza się poziom glukozy we krwi a to prowadzi do niecałkowitego spalania kw. tł.
- niecałkowite spalanie kwasów tłuszczowych powoduje powstawanie w wątrobie ciał ketonowych: acetonu,
kwas acetooctowy, kwas β-hydroksymasłowy
- może prowadzić do śmierci (głównie z powodu stłuszczenia wątroby)

ketoza pierwotna - 2/3 przypadków
- głównie w wyniku błędów żywieniowych popełnianych w okresie zasuszenia i w
końcowym okresie poprzedniej laktacji i w wyniku nieprawidłowego żywienia w fazie
rozdojenia

ketoza wtórna - 1/3 przypadków
- jako wynik zaburzeń zdrowotnych krowy, w tym zatrzymania łożyska, przemieszczenia
trawieńca czy zapalenia błony śluzowej macicy

przyczyny: - nieprawidłowe żywienie w okresie zasuszenia
- skłonność osobnicza
- niedostateczne zaopatrzenie krów po wycieleniu w energię pochodzącą z węglowodanów
- skarmianie pasz sprzyjających powstawaniu w żwaczu kwasu β-hydroksymasłowy (np. zepsutych
kiszonek)

objawy: - drastycznie zmniejszony apetyt
- otępienie, apatia
- kał suchy i śluzowaty
- szybka utrata masy
- mleko i wydychane powietrze mają zapach owoców i acetonu

zapobieganie: - przestrzeganie prawidłowego żywienia w okresie zasuszenia oraz końca laktacji
- maksymalizowanie pobranie paszy w okresie poporodowym
- unikanie skarmiania pasz sprzyjających ketozie
- stosowanie dodatków niacyny, glikolu propylenowego, aminokwasów i tłuszczu chronionego

5. Zatrucie azotanami

- niektóre rośliny pastewne zawierają znaczne ilości azotanów lub produkty ich redukcji, czyli azotyny (np.
zielonka z kukurydzy, zielonka z traw, siano łąkowe)
- podczas zakiszania kukurydzy czy traw maleje zawartość azotanów, które podlegają przemianom do tlenku
lub dwutlenku azotu
- jon azotynowy (bardziej toksyczny niż jon azotanowy) powstaje w żwaczu w wyniku enzymatycznej redukcji
jonu azotanowego
- głównym powodem toksyczności azotynów po chłonięciu z przewodu pokarmowego jest ich wpływ na
utlenienia żelaza w hemoglobinie (powstanie methemoglobiny - nie ma zdolności transportowania tlenu)
- powodem zatrucia mogą być również azotany zawarte w wodzie pitnej

objawy: - przyspieszony puls i oddychanie
- utrudnione oddychanie
- drżenie mięśni
- słabość, trudność we wstawaniu
- zwierzę kładzie się na boku, leży z otwartym pyskiem
- błony śluzowe pyska, nosa i oczu stają się ciemniejsze


6. Zatrucie mocznikiem

- po spożyciu przez krowę mocznik podlega w żwaczu procesowi hydrolizy bakteryjnej do amoniaku i CO2
- w przypadku nadmiaru amoniaku w żwaczu w stosunku do możliwości przetworzenia go w masę bakterii
jest on wchłaniany przez ściany żwacza do krwi i następnie przetwarzany w wątrobie w mocznik
- powstały mocznik jest wydalany z organizmu z moczem lub częściowo wraca do przewodu pokarmowego
- zatrucie mocznikiem (a właściwie nadmiarem amoniaku) ma miejsce wtedym, gdy nadmierna ilość
amoniaku wchłoniętego do krwi przekracza możliwości przetworzenia go przez wątrobę

objawy (już po 20-30 min): - przyspieszone oddychanie
- drżenie mięśni
- utrata koordynacji ruchowej
- nadmierne ślinienie
- utrudnione oddychanie i niemożliwość stania

zapobieganie: - stopniowe przyzwyczajanie zwierząt do spożywania mocznika












7. Przemieszczenie (skręt) trawieńca

- przemieszczenie trawieńca jest wynikiem wypełnienia (rozdęcia) trawieńca przez gazy lub płyn żwacza
- trawieniec przemieszcza się do nienormalnej pozycji, zwykle w lewo i w górę, zajmując przestrzeń pomiędzy
żwaczem a ścianą lewego podbrzusza
- rzadko skręca się w prawą stronę
- zazwyczaj w okresie 2-4 tygodni po wycieleniu

przyczyny: - postępująca ciąża powoduje ściągnięcie powłok utrzymujących trawieniec we właściwej pozycji,
co pozwala na jego przemieszczenie
- hipokalcemia
- ból porodowy
- wytwarzanie i gromadzenie się gazów w trawieńcu
- błędy żywieniowe
- wynik innych zaburzeń zdrowotnych (ketoza, zatrzymanie łożyska…)

objawy: - wyczuwalny zapach acetonu
- utrata apetytu
- osowiałość
- zanika przeżuwanie
- zmniejszona motoryka jelit
- zmniejszone wydalanie kału (staje się wodnisty, ciemny, cuchnący)
- słychać metaliczny odgłos przy opukiwaniu wysklepienia

zapobieganie: - prawidłowe żywienia w okresie przed porodem oraz natychmiast po porodzie
- unikanie innych chorób metabolicznych


8. Zatrzymanie łożyska

- ma miejsce, gdy łożysko pozostaje w macicy krowy dłużej niż 8-12h po porodzie
- ok. 10% krów
- najczęściej u krów starszych
- często towarzyszą temu inne choroby (zaleganie poporodowe, mastitis, zaburzenie płodności…)


przyczyny: - czynniki żywieniowe (nieprawidłowe żywienie w okresie zasuszenia)
- częste zmiany dawki pokarmowej w okresie zasuszenia

zapobieganie: - unikanie otłuszczenia krów w okresie końcowym laktacji oraz w zasuszeniu
- iniekcje w 3 tygodniu przed porodem 700mg wit. E oraz 50mg Se







9. Zespół stłuszczonej wątroby (zespół zwyrodnienia tłuszczowego wątroby/ syndrom tłustej krowy)

- ściśle związane z zaburzeniami przemian energetycznych u krowy w okresie okołoporodowym
- dotyczy zwłaszcza krów otłuszczonych
- tempo wychwytywania i estryfikacji WKT przez wątrobę przewyższa tempo ich spalania oraz
wbudowywania w lipoproteiny o bardzo niskiej gęstości
- krowy są genetycznie bardzo narażone na stłuszczenie wątroby (naturalnie niski poziom lipoprotein)
- pewna część kwasów tłuszczowych podlega utlenianiu do związków azotowych, co tłumaczy istotny związek
między stłuszczeniem wątroby a ketozą
- stłuszczona wątroba ma upośledzone funkcje metaboliczne (zmniejszona synteza białek odpornościowych,
pogorszenie wskaźników rozrodu, niedostateczne usuwanie nadmiaru amoniaku z krwi)

objawy: - utrata apetytu
- zmniejszenie aktywności ruchowej
- apatia
- częste pokładanie się
- zmniejszona motoryka żwacza

zapobieganie: - oszczędne żywienie energetycznie w okresie zasuszenia i w końcowej fazie laktacji


10. Tężyczka pastwiskowa (hipomagnezemia)

- groźna choroba
- spowodowana niedoborem Mg we krwi
- jest to przede wszystkim zaburzenie pokarmowe zwierząt żywionych na pastwisku
- działanie Mg dodatkowo blokują kwasy tłuszczowe uwalniane w znacznych ilościach z rezerw ciała krowy
we wczesnej laktacji

objawy: - zmniejszone pobranie paszy
- zmniejszona wydajność mleka
- nadmierna nerwowość i pobudliwość
- drżenie mięśni pyska i barku
- kładzenie się
- nadmierne ślinienie się i zgrzytanie zębami

przyczyny: - skarmianie pasz ubogich w Mg
- zmniejszone pobranie paszy
- zwiększone zapotrzebowanie na Mg (np. we wczesnej laktacji)
- działanie czynników zmniejszających dostępność Mg dla zwierzęcia
- nadmierna ilość azotu w młodej zielonce a mała zawartość suchej masy

zapobieganie: - stosowanie w żywieniu pastwiskowym lizawek solnych
- stopniowe wydłużanie okresu przebywania na pastwisku
- unikanie wypasu w czasie przymrozków wiosennych
- unikanie nagłych zmian dawki pokarmowej
- stosowanie właściwego nawożenia azotowo-potasowego